​ဖံ​ဖံ​အဲ​မၣ်

လၢပျၢၤလၢသီစီၤပၤသမံအံၤမ့ၢ်ဘှဲမိၢ်ပှၤဒီကီၢ်ညါအစီၤပၤလီၤ.ပၢတၢ်တီတီလိၤလိၤအဃိအမံၤဟူသၣ်ဖျါဝဲဒီး ဘှဲမိၢ်ပှၢ်ဒီကီၢ်ညါမုာ်ခုၣ်ညါဝဲန့ၣ်လီၤ.စီၤပၤအံၤသူၣ်ထီၣ်ဝဲအနီဖဲကစၢၢ်ကံးကူးအဖီခိၣ်ဒီးဘှီထီၣ်ဝဲတိၤလၢအ ကျၢၤကတၢၢ်တဘိလၢကလဲၤထီၣ်လဲၤလီၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.လဲၤထီၣ်ကတုၤတၢ်ဒီခိၣ်အဂီၢ်.

ပစံၣ်ဃဲၤပူလၢပျၢၤ ဘီၣ်သိၣ်အိၣ်ဝဲတဒုလီၤ. ဘီၣ်သိၣ်န့ၣ် ကူၣ်ထီၣ်ဝဲလၢ ကလဲၤအီၣ်ပှၤကညီ ဒီးလဲၤအိၣ်ဝဲလၢ ပနၢ်တဖၣ်အကျါလီၤ. ပနၢ်တဖၣ်ဘၣ်တၢ်စၢဃာ်ဝဲဖဲဟံၣ်ခီၣ်ဖးထီအဖီလာ်န့ၣ်လီၤ. ဟံၣ်ကစၢ်ပိာ်ခွါတဂၤ အိၣ်လၢဒၢးပူၤ ဟဲထီၣ်ဆူခိဒီး စံးဘၣ်အဖိအလံၤ ဒ်အံၤလီၤ.   “ ဖိသ့ၣ်လံၤသ့ၣ်ဧၢ.

ပူၤကွံာ်အနံၣ်တကယၤဘျဲၣ်လံ လၢပှၤမၤအၢမၤနး ပှၤကညီဖိတဖၣ်အဃိ ပှၤတဒူၣ်က့ၤအိၣ်ဝဲဖဲ ကစၢၢ်ဒိၣ် အဂုာ်လာ် တယံၤတဘူးဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲသဝီတဖျၢၣ်အပူၤန့ၣ်မုၣ်ကနီၤလိၣ်ဘိထီၣ်သီသီ အိၣ်ဝဲတဂၤ ဒိၣ်တၢ်ဃံလၤဂ့ၤမးဒီးလၢပှဲၤမးဒီးတၢ်ဆဲးတၢ်လၤကဒုလီၤတံၢ်သပှၢ်လီၤဆဲးလၢမုၣ်နီၤဖိတဖၣ်အကျါတီလိၤဒီး.

.

တၢ်စံးဝဲတဘျီဖိၣ်ဃဲဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါအိၣ်ဝဲခံဂၤလီၤ.မိၢ်ပၢ်သံသဒၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢနီၢ်ဆံးခါအဃိအိၣ်လီၤတဲၢ်က့ၤဝဲခံ ဂၤန့ၣ်လီၤ.ကျိၣ်စ့စ့ၣ်ကိးအိၣ်ဝဲစှှၤကိာ်ဖိလၢကသုဝဲကအီၣ်ကအီအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.ပှၤဖိၣ်ဃဲမ့ၢ်အိၣ်လၢသဝီပူၤန့ၣ် ပှှၤသဝီဖိတဖၣ်နၢ်ဝဲလၢ ကဘၣ်ကူဘၣ်၈ာ် ပှၤသဝီဖိ အဂၤတဖၣ်ဒ်သိးအမိၢ်အပၢ်သံသဒၣ်အဝဲသ့ၣ်.

  .

ဖိၣ်ဃဲန့ၣ်တၢ်ဒိလီၤအီၤလၢကညီကလုာ်ဒီးအခီပညီလိၤလိၤမ့ၢ်၀ဲပှၤလၢအမိၢ်တအိၣ်ပၢ်တအိၣ်,အခိၣ်အနၢ်လီၤ တံၢ်လီၤဆဲးတအိၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖိၣ်ဃဲပူအံၤဘၣ်တၢ်တဲအီၤခဲအံၤခဲအံၤဒီးနကနၣ်အီၤမုာ်ဒိၣ်မးလီၤ.အိၣ်၀ဲဒီး အခီပညီခူသူၣ်လၢတၢ်တမၤဖျါအီၤဒံးဘၣ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်တဲဃဲၤ၀ဲလၢဖိၣ်ဃဲအိၣ်တဂၤ့့့အ၀ဲအိၣ်ဒီးအဖံန့ၣ်လီၤ. အ၀ဲသ့ၣ်ဒီဖံလံၤခံဂၤဘၣ်အိၣ်မူဖှီၣ်ဖှီၣ်ယာ်ယာ်,ဘၣ်မၤတၢ်နးနးကလဲာ်ဒီးကအိၣ်ကဆိးလၢပှၤအါဂၤအကျါဒၣ် လဲာ်တၢ်တတူၢ်လိာ်အီၤအဃိဟးအိၣ်ဒၣ်လၢအခုးအသံၣ်ပှၢ်လၢ်ကျါလၢဒဲဖိအပူၤန့ၣ်လီၤ..

တၢ်စံး၀ဲဒၣ်တဘျီဖိၣ်ဃဲဒီးစီၤပၤအိၣ်၀ဲဒၣ်ခံဂၤလီၤ.ဖိၣ်ဃဲအိၣ်လၢဒဲဖိတဖျၢၣ်လၢပှၢ်ကပၤ,ဘၣ်မၤတၢ်ဒီနံၤဒ်သိး ကအီၣ်ဘၣ်တၢ်လၢတနံၤဒီးတနံၤအဂီၢ်လီၤ.ဖိၣ်ဃဲတဂၤအံၤမ့ၢ်ပှၤလၢအကၢၣ်ဒိၣ်ဒီးအတဲဂ့ၤတဂၤလီၤ.တၢ်မ့ၢ် တမုာ်တဖှံအသးဘၣ်န့ၣ်အ၀ဲတမၤတၢ်နီတမံၤဘၣ်.အ၀ဲအိၣ်ဒၣ်ဖဲဖၣ်ကပူၤန့ၣ်တဂၤလီၤအ၀ဲတကတိၤတၢ် ဘၣ်,မံဒၣ်ဒီနံၤဒီနၤန့ၣ်လီၤ.တုၤမ့ၢ်အခုထီၣ်ဒီးအသးဖှံထီၣ်န့ၣ်,အ၀ဲဟးကတိၤတၢ်ဒီးပှၤဂၤဒီးအ၀ဲမ့ၢ်စ့ၢ်ကီးပှၤ လၢအသကိးအါတဂၤလီၤ.အ၀ဲမ့ၢ်မ့ၢ်ကတိၤတၢ်ဒီးအသကိးန့ၣ်အ၀ဲကတိၤလီၤနံၤတၢ်တကးဒံးဘၣ်အ၀ဲမ့ၢ်ပှၤ လၢကတိၤတၢ်အသူအပှိၤစ့ၢ်ကီးလီၤ.ဘၣ်တဘျီဘျီအ၀ဲစံး၀ဲလၢသါအံၤမုၢ်တနံၤန့ၣ်သါကကဲထီၣ်ဘၣ်စီၤပၤအ ဖိခွါလီၤ.မ့မ့ၢ်အဖံတခီစံး၀ဲလၢလံၤဧၢနတဘၣ်ကတိၤနါစံၢ်နါစိၤတၢ်ဒ်န့ၣ်တဂ့ၤ.အ၀ဲစံးကဒါက့ၤအဖံနမ့ၢ်တနၣ် ဘၣ်န့ၣ်ခိးကွၢ်တခီ.အဖံစ့ၢ်ကီးတဖၢနုာ်အလံၤအတၢ်တဲလၢအသးပူၤဘၣ်. ဖိၣ်ဃဲအံၤအိၣ်၀ဲဒီးအဖံအါနံၣ်အါလါအဃိအဖံသးပှၢ်ထီၣ်စ့ၢ်ကီးလီၤ..

တၢ်စံၣ်ဃဲၤအံၤမၤအသးကမ့ၢ်ဖဲခ.န(၇၀၀)အကပိာ်ကပၤဖဲလၢကီၢ်လါတဘ့ၣ်အံၤအပူၤကလုာ်ဒူၣ်အါဖုဂဲာ် လိာ်သူၣ်ထီၣ်၀့ၢ်ကီၢ်စဲၣ်တဖၣ်လၢကပၢကြပးတၢ်အဂီၢ်လီၤ.ကလုုာ်ဒူၣ်လၢအနီၢ်ဂံၢ်အါအဂံၢ်ဆူၣ်တဖၣ်မၤနၢၤ ကွံာ်ကလုာ်ဒူၣ်လၢအဂံၢ်စၢ်ဒီးဘှီထီၣ်တိာ်ဧိၤတာ်ဧိၤလၢကဒီသဒၢအ၀့ၢ်,၀ံၤမၤလဲၢ်ထီၣ်အကီၢ်အဃၢၤန့ၢ်လီၤ. ပှၤလၢအပၢဘၣ်၀့ၢ်န့ၣ်ပှၤကိးလၢအမၤနၢၤတၢ်န့ၢ်လီၤ..

၁.ထး,ပနဲၣ်ဃဲၤစီၤပၤလၢပီၣ်လဲၣ်တခီအိၣ်တဂၤမ့ၢ်ချၢၣ်ဖးဒိၣ်တထူၣ်လၢတၢ်ကိးအမံၤ“စီၤသၣ်ကအုၣ်” လီၤ. တၢ်လၢစီၤပၤတဂၤအံၤအဖိမုၣ်ကနီၤအိၣ်ဝဲတဂၤလၢတၢ်ကိးအမံၤလၢ “နီၢ်ဘုၣ်ဘီ”န့ၣ်လီၤ.လၢကစၢၢ်ခိၣ်တ ခီစီၤပၤအိၣ်ဝဲတဂၤလၢအဒိၣ်စိဒိၣ်ကမီၤဒီးအမံၤဟူသၣ်ဖျါလၢကစၢၢ်ကလိသကုၤဆးဒးတုၤပှၤတသ့ၣ်ညါ အီၤတအိၣ်နီတဂၤဘၣ်.စီၤပၤအံၤအိၣ်ဒီးအဖိခွါတဂၤတၢ်ကိးအမံၤလၢ“စီၤသီဒိၣ်ခွါ”ဒီးမ့ၢ်သုးခိၣ်တဂၤလၢအ ပ့ၢ်အချ့စုသ့ခီၣ်ဘၣ်ဆဲးတၢ်သ့ကျီတၢ်နုာ်ဒီးဒိၣ်တၢ်က့ၢ်ဂ့ၤဂီၤဘၣ်,.

အခါဖဲပှၤယူၣ်တရၣ်ဖိဟဲဒုးစီၤပၤတံသးဒ်အဖျါလၢလံာ်အံၤအဆၢ၄ဝအသိးန့ၣ်ကယဲၢ်မ့ၢ်ပှၤသုးဖိဒီးသုးခိၣ်သုး နၢ်တဖၣ်အါတက့ၢ်မ့ၢ်ပှၤပှိၢ်ဒီးပအိၣ်“တီသူ”တဖၣ်လီၤ.အနီၢ်နီၢ်တခီန့ၣ်မ့ၢ်ကီၤလၤသူဟဲပၢပှၤကညီအကလုာ် ကလုာ်တဖၣ်ဒ်စီၤပၤအသိးလီၤ.တုၤယူၣ်တရၣ်အသုးဖိဃၣ်ဒီးစီၤပၤတံသးဒီးအသုးဖိတဖၣ်လူၤပိာ်ထွဲအခံ တုၤလၢကစၢၢ်ခီၣ်ထံးဒီးဖီၣ်န့ၢ်ဝဲဒီးဒုးကဲဝဲလၢအကုၢ်အပှၤလီၤ.တၢ်လီၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲကစၢၢ်လူၢ်ခံဘိအကဆူးဒီးညီ လၢပှၤလဲၤတၢ်က့ၤတၢ်ခီဖျိကစၢၢ်အဂီၢ်လီၤ..

.

လၢကစၢၢ်ခိၣ်သ၀ီတနီၤန့ၣ်တၢ်သူၣ်ထီၣ်ပာ်စၢၤတၢ်သူၣ်ထီၣ်လၢတၢ်ကိးအီၤလၢဘျီၣ်တဖၣ်အိၣ်၀ဲတုၤမုၢ်မဆါ တနံၤအံၤန့ၣ်လီၤ.တၢ်သူၣ်ထီၣ်၀ဲအံၤန့ၣ်စှီၤတဖၣ်ကိး၀ဲလၢဘျီၣ်ဒီးပှိၢ်တဖၣ်ကိး၀ဲလၢဘလီန့ၣ်လီၤ.လၢညါပှိၢ် သ၀ီတဖၣ်အပူၤဘျီၣ်အိၣ်သနာ်က့ခဲအံၤတၢ်တထံၣ်ဘၣ်အီၤလၢၤဘၣ်.ပထံၣ်လၢပှၤခဲအံၤတဖၣ်အလူၤပိာ်မၤ ထွဲဒံးဒၣ်တၢ်လုၢ်တၢ်လၢ်လၢမိၢ်ပၢ်ဖံဖုသ့ၣ်တဖၣ်မၤတ့ၢ်၀ဲန့ၣ်လီၤ..

.

ပှိၢ်ဒီးစှီၤအဒူၣ်အထၢတဖၣ်ဟးထီၣ်လၢကီၢ်စံၣ်ဒီးပိာ်လိာ်ထံကျိဃိၣ်လိာ် “နါခိၣ်” ဒီးသုးလီၤအသးဆူအဖီလာ် တတီၤဘၣ်တတီၤဒီးပာ်လီၤအတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးလီၢ်ဖဲဃိၣ်လိာ်အကၢၢ်ခိၣ်မုၢ်ထီၣ်တကပၤဒီးတၢ်လီၢ်န့ၣ်ကိးဝဲ လၢဒူယီၣ်ကွဲၢ်ကဘီတုၤမုၢ်မဆါတနံၤအံၤလီၤ.ဒူယီၣ်ကွဲၢ်ကဘီအံၤတဘျီန့ၣ်မ့ၢ်တၢ်လီၢ်ဖဲပှၤကညီအဒူၣ်အထၢ အကလုာ်ကလုာ်တဖၣ်ကၢၤဖှိၣ်အသးဒီးမ့ၢ်ဝဲပှၤကညီအဝ့ၢ်မိၢ်ပှၢ်ဖးဒိၣ်တဖျၢၣ်ဒီးဝ့ၢ်ဖိယဲၢ်ဝ့ၢ်ဝးတရံးအီၤလီၤ. ဝ့ၢ်ဖိအိၣ်ဝးတရံးအီၤတဖၣ်မ့ၢ်ဝဲ….

.

ပဒိၣ်စီၤဘးသ့ၣ်စ့ၣ်အိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်ဖဲ၁၉၂၇နံၣ် ,လါ မၤ ရှး ၁၁သီ,ဖဲ၀့ၢ်ဟီကတး,အ့ၣ်ယၣ်၀တံၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်,မိၢ်ပၢ်မ့ၢ်၀ဲ စီၤဘးစ့ၣ် ဒီးနီၢ်သ့မၠး,ဒီပုၢ်၀ဲၢ်အိၣ် ၉ဂၤဒီးအ၀ဲမ့ၢ်ပှၤခံဂၤတဂၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲ၁၉၄၆နံၣ်န့ၣ်ဖျိထီၣ်၀ဲဒၣ်အမဲရကၤကညီဘျၢထံတီၤထီကၠိဖဲ၀့ၢ်ဟီကတးဒီး ဖဲ.

(က)ကီၢ်သူလ့ၤပဒိၣ် ဖဲတၢ်ဂုၤက့ၤအ့စ့ၣ်အလီၢ်ခံကီၢ်သူလ့ၤ၀့ၢ်ခိၣ်လီၢ်ခၢၣ်သးန့ၣ်ဘၣ်တၢ်သုးအီၤဆူတီအူန့ၣ်လီၤ. ဖဲ၁၉၄၉နံၣ်လါ ယူၤ ၁၄သီ န့ၣ်တၢ်ကိးကီၢ်သူလ့ၤတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖဲတီအူလၢတၢ်ကဒုးအိၣ်ထီၣ်ကီၢ်သူလ့ၤပဒိၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အဂ့ၢ်မိၢ်ပှၢ်မ့ၢ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ကီၢ်သူလ့ၤပဒိၣ်ဒီးတၢ်ဃုထၢထီၣ်ကိတိာ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီးဘၣ်တၢ်ဃုထၢ အီၤန့ၣ်လီၤ.အခီၣ်ထံးတၢ်ဃုထၢကိးထီၣ်ပှၤ.