​ဖံ​ဖံ​အဲ​မၣ်

မတၤ ဘၣ်ဘျူးလၢ ကညီဖိ တဖၣ် ထုးလီၤဖး အသး လၢ ကရၢ မိၢ်ပှၢ်ဒီး မၤ တၢ်မုာ် တၢ်ခုၣ်လၢ ပယီၤ ပဒိၣ် န့ၣ်လဲၣ်

ကညီဖိ အတၢ် စံၣ်စိၤ တဲစိၤ လၢပျၢၤ ပကီ မၤအၢ ပကညီ ဖိ အၢအၢ သီသီ နးနး ကျံၤကျံၤ လီၤ. ဘၣ် တၢ် ကတိၤ ဒိ စံၣ်ဃဲၤ စ့ၢ်ကီး အီၤဒ် ပူ အသိး အိၣ် အါမး, ဒ်ပစံးတၢ် အသိး တၢ်ဃဲၤ ဒိချၢၣ်, ပဒဲ, ခ့ယုၢ် ကီၤကျဲၣ်ဒီး အ၈ုၤအ၈ၤ အိၣ်ဒံး အါမး ဒ်န့ၣ် အသိး စံးစ့ၢ်ကီး ၀ဲလၢ တၢ်အနံၣ် ဖးချဲ, ထဲဖးချဲ, အပျ့ၤ အိၣ်နွံကဘျံး, အထ့ၣ်အိၣ် နွံကမိာ်, ယီၢ်ဘၣ်နအ့ၣ် အီၣ်လိးနၤ, နယီၢ်ဘၣ် အအ့ၣ် အီၣ်လီးနၤ, မၤဘူး တ၈့ၤ ဖိသ့ၣ်လံၤ သ့ၣ်ဧၢ. တၢ်စံးဃဲၤ ဒ်အံၤအသိး ပနၢ်ဟူ ဘၣ်လၢ ကညီဖိကျါ သကုၤလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ပတထံၣ်လၢ တၢ်ကွဲး နီၣ်ပာ် ကီၤအီၤ ဘၣ်. မ့မ့ၢ် စးထီၣ်ဖဲ (၁၈၂၄) အလီၢ်ခံန့ၣ် ပထံၣ်ဘၣ် ဖးဘၣ် တဆံးတက့ၢ် လၢစီၤအီၣ်လး အတၢ်ကွဲး အပူၤလၢ အမိၢ်အဖံ ဒီး သးပှၢ်တနီၤ စံးဃဲအီၤ ဖဲတၢ်ဆၢ ကတီၢ်လၢ အ၀ဲသ့ၣ် ချုးန့ၣ်အီၤ အကတီၢ်တၢ် ဘၣ်မၤ အသးတဖၣ် န့ၣ်လီၤ. ဖဲကိၤလၤ ဟဲနုာ်ဒုး ကီၢ်ပယီၤ လာ်ခီ ရခၢၣ်ကီၢ်စဲၣ် အခါန့ၣ် ပယီၤသုး ခိၣ်ကျၢၢ် (ဘၢ်ဒူလး) မၢ၀ဲ ကညီဖိတဖၣ် ဘှီန့ၣ် အတိာ်လၢ ကခီၣ်ဒုး ကိၤလၤသုး အ၈ီၢ်န့ၣ် ကညီဖိ ဘၣ်မၤ အတၢ် နးနးကျံၤကျံၤ ဖှီၣ်ဖှီၣ်ယာ်ယာ် န့ၣ်လီၤ. အါန့ၣ် အန့ၣ်လၢ တၢ်ဒုး အကတီၢ်န့ၣ် ကညီဖိ တဖၣ် ဘၣ်ကဲထီၣ်တိာ်, တၢ်ဒီသဒၢ လၢအ၀ဲသ့ၣ် အ၈ီၢ်ဖဲ ကိၤလၤခး မျိာ်သၣ်ဒ် သိး အသုတဘၣ် သံ အသုးဖိ သံၣ်ဖိ တ၈့ၤအ၈ီၢ် န့ၣ်လီၤ. တုၤ အ၀ဲသ့ၣ် ဃၣ်လၢ ကိၤလၤသုး န့ၣ် အသုးဖိ တဖၣ် ဃ့ၢ်လီၤ ြပံလီၤြပါ သကုၤ ကစၢၢ်ခိၣ် ပှၢ်ကျါဒီး မၤကိၢ်မၤ၈ီၤ ပကညီဖိ အါမးန့ၣ် ပသးပှၢ် တဖၣ်စံၣ်စိၤ တဲစိၤ၀ဲဒၣ် န့ၣ်လီၤ.

စးထီၣ်ဖဲ (၁၈၂၈) ဒီးဆူအလီၢ်ခံ ကညီဖိ တူၢ်လိာ်က့ၤ ခရံာ်၀ံၤ အလီၢ်ခံန့ၣ် ကညီဖိလၢ အတူၢ်လိာ် ခရံာ်တဖၣ် န့ၣ်စံး၀ဲ လၢ အကဲကိၤလၤ အပျဲၢ်အဃိ လူၤမၤအၢ မၤသီ မၤဖှီၣ်မၤယာ် ၀ဲ ကညီခရံာ်ဖိ ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ် အဃိဖဲ (၁၈၅၂- ၅၃) န့ၣ် ကညီ ခရံာ်ဖိ တဖၣ် ပာ် ဖှိၣ်ထီၣ် အသးဒီး ခိးဒုး၀ဲ အဆိကတၢၢ် တဘျီဖဲ ကၠူၣ်လၣ်ထံ ကျိနံၤဒီး စးထီၣ်ဖဲန့ၣ် လံၤလံၤ တၢ်ဒုးလၢ ကညီဒီး ပယီၤအဘၢၣ်စၢၤ အိၣ်ထီၣ်တုၤ ကိၤလၤ မၤန့ၢ် ကီၢ်ပယီၤ လာ်ခီတစု န့ၣ်လီၤ. (၁၈၅၆) ကိၤလၤမၤန့ၢ် ကီၢ်ပယီၤ လာ်ခီ အခါန့ၣ် ပယီၤသုး လၢ ဃ့ၢ်ဖျိတဖၣ် န့ၣ် ဟးမၤဆူၣ် မၤစိး ကညီဖိလၢ ကျဲအဘိဘိ အကျါ ဟးကိးမၢ ပကညီဖိ တဖၣ်လၢ ဘၣ်ဟး တမျာ်တၢ် အဃိ ပယီၤခိၣ်နၢ် လၢအအိၣ်လၢ ကိၤလၤ တၢ်ပၢ ပူၤတဖၣ် ဆှိးပကညီဖိ အဃိ ပကညီဖိ ဘၣ်လီၤ လၢဃိာ်ပူၤ အါမးန့ၣ် ကိၤလၤလၢ အလဲၤဘါ ယုၤ ပှၤဃိာ်ဖိ အတၢ်တဖၣ် န့ၣ်အုၣ်အသး န့ၣ်လီၤ.

တုၤကညီဖိ မၤလိ မၤဒိဘၣ်က့ၤ တၢ်တစုန့ၣ် သ့ၣ်ညါ၀ဲလၢ တၢ်အရၢ ကရိအိၣ်ဒီး အလုၢ်အပှ့ၤ လံန့ၣ် ကရၢကရိထီၣ် အသး၀ံၤ ကျဲးစၢး မၤန့ၢ် တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ် ဒီး သူၣ်ထီၣ်က့ၤ ကၠိကီၣ် လၢကညီဖိ အ၈ီၢ်ဒီး မၤဖျါထီၣ်က့ၤ တၢ်ဆဲး တၢ်လၤ အဃိ ကညီဖိ အသူးသ့ၣ် အိၣ်ဖျါထီၣ် တဒိးကွဲဘၣ် န့ၣ်လီၤ.

ဖဲ (၁၉၄၁- ၄၂) န့ၣ် ပယီၤ ကရၢကရိထီၣ် အသုး ဘံၢ်အၣ်အ့ၣ် ဒီးဟဲက့ၤ ကိးဖုၣ်ခီၣ် သုးလၢ ကဒုးဖျိး ကွံာ်ကိၤလၤ အသုးဒီး မၤစၢၤ ဖုၣ်ခီၣ်သုး အဃိ ဖုၣ်ခီၣ် မၤနၢၤတၢ် ချ့မးဒီး ကိၤလၤ ဘၣ်သုးအသး ဆူကီၢ်အ့ဒံၢ်ယါ ဃုာ်ဒီး ပကညီသုး လၢ အမၤသကိး တၢ်တဖၣ် န့ၣ်လီၤ. အကတီၢ်ဖဲန့ၣ် ပယီၤ သုး ဘံၢ်အၣ်အ့ၣ် တဖၣ် မၤတရီတပါ မၤသံ မၤဖှီၣ်မၤယာ် ပကညီဖိ လၢ တၢ်လီၢ် သကုၤဆးဒး န့ၣ် လီၤဆီဒၣ် တၢ်မၠီမၠး၀့ၢ်ပူၤ န့ၣ်မၤသံ ပကညီဖိ အါတီၤ လီၤဆီဒၣ် တၢ် ကညီ (အရ်စံၣ်) လၢအလဲၤဘါ တၢ်လၢ သရိာ်ပူၤ တတီၤအခါ န့ၣ် အါအါ၈ီၢ်၈ီၣ် န့ၣ်လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး လၢ ဘျံးဒွဲၣ်ဒီး လၢကီၢ်ဖၣ်ပူၣ် စ့ၢ်ကီး တၢ်မၤသံ ပကညီဖိ ဒီဖုဒီဂီၢ် ဒ်န့ၣ် တၢ်စံၣ်စိၤ တဲစိၤ အိၣ်စ့ၢ်ကီး န့ၣ်လီၤ.

လၢ ပယီၤ အတၢ်သကဲာ် ပ၀း လၢအမၤ အၢမၤနး မၤသံ ပကညီဖိ အံၤအိၣ်စး ထီၣ်လံလၢ အပူၤကွံာ် အနံၣ်လၢ အကယၤ တဖၣ် အကယၤလံ ဘၣ်ဆၣ်ဒီး တဆိကတီၢ် ၀ဲနီတဘျီ ဘၣ် အဃိ ကညီဖိ တဖၣ်ထံၣ်လၢ ကဘၣ်အိၣ် ဒီး အကီၢ်စဲၣ် ဒၣ်၀ဲဒီး တၢ်ပၢန့ၢ်သါ ခွဲး ယာ်လၢ အအိၣ်လၢ ကီၢ်စၢဖှိၣ် အမ့ၢ်အတီ အပူၤ အိၣ်ဒီး တၢ်ခွဲး တၢ် ယာ်ထဲသိး တုၤသိး အဃိ, စးထီၣ် ၈ဲၤလိာ်၀ဲလၢ ကိၤလၤ ပဒိၣ်ပပှၢ် သုးခိၣ် သုးနၢ် အစိၤဒီး တုၤလၢ (ပဆဖလ) အစိၤဒၣ်လဲာ် န့ၣ်လီၤ. ၁၉၄၇ မ့ၢ်ဆၢကတီၢ် အကါဒိၣ် လၢ ကညီဖိ အတၢ်၈ဲၤ လိာ်လၢ ကန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ပၢန့ၢ်သါ ခွဲးယာ် အခါ ခိၣ်နၢ်သၢ ဆံဃု၈ၤ အကျါ ပှၤနွံ၈ၤဒ် ပစံးတၢ် အသိး စီၤစၣ်စံၣ်ဖိ, မါဘးခဲၣ် ဒီးသးစၢ် ကရၢခိၣ်နၢ် တဖၣ် ထီဒါခိၣ်နၢ် အ၈ၤတဖၣ် အတၢ်၈ဲၤလိာ် ဒီးဆီၣ်ထွဲ ပယီၤပဒိၣ် အတၢ်ဘၣ်သး အဃိ တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ် တဖၣ် လဲၤပူၤကွံာ် ဖဲ တၢ်အကတီၢ် န့ၣ်လီၤ. တၢ်မုာ် တၢ်ခုၣ်လၢ အလီၤသူၣ်မံ သးမံ တမံၤလၢ ပကညီဖိ လိၣ်ဘၣ်အီၤ အံၤ တအိၣ်ဖျါထီၣ် ဒံးဘၣ်အဃိ ပခိၣ်ပနၢ် အါ၈ၤ၈ဲၤလိာ် ဒံး၀ဲ ဆူၣ်ဆူၣ်ဆူညါ ကွ့ၢ်ကွ့ၢ်ဒံး န့ၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ်ခိၣ်နၢ်လၢ အထံၣ်၀ဲလၢ ထံရူၢ်ကီၢ်သဲး ကျဲလၢ အမုာ်အခုၣ် တဖၣ် အတၢ်စံၣ်စိၤ တဲစိၤအုၣ်သံ ကျၣ်သံ လီၤမၢ်ကွံာ်ဒီး တၢ်ဘျုးလၢ ကညီဖိ အ၈ီၢ် တအိၣ်ဖျါလၢၤ နီတမံၤဘၣ်. ပှၤန့ၢ်ဘျုး တခီ မ့ၢ်ပဒုၣ်ပဒါ တခီဧိၤ န့ၣ်လီၤ. လၢ ပှၤစှၤ၈ၤ အတၢ်ထံၣ် တၢ်ကွၢ်စိ ဖုၣ်ဖုၣ်ညီညီ ဘံစကု အဃိ ကညီကရၢ ဘၣ်တၢ်ရၤ လီၤအီၤလၢ ကရၢတဖိး သဲစး ဒီးဘၣ်တၢ် စးထီၣ်ဒုး ဖျိးကွံာ်အီၤဖဲ (၁၉၄၉) လါယနူၤအါရံၣ် န့ၣ်လီၤ.

ဖဲ (၁၉၆၃) သနူသီလၢ ဟၢထၢၣ်သၣ်မွှ့ ကွဲးဒုးအိၣ်ထီၣ် အီၤန့ၣ် ခိၣ်နၢ်အ၈ၤ တတူၢ်လိာ် အတၢ်ဘၣ် အဃိ အ၀ဲဒီး အသကိးစှၤ ၈ၤ ဟးထီၣ်ကွံာ် လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ် ပူၤဒီး ထုးလီၤဖး ကွံာ်အသးဒီး က့ၣ်အဲယူၣ် ကရၢမိၢ်ပှၢ် န့ၣ်လီၤ. (၁၉၆၄) အ၀ဲဒီး အသကိး တဖၣ် က့ၤမၤ တၢ်ဃူတၢ်ဖိးဒီး န့ၢ်၀့ပဒိၣ်, ဘၣ်ဆၣ် တၢ်ကဲဘျုး လၢကညီဖိ အ၈ီၢ် တအိၣ်ဖျါ ထီၣ်နီတမံၤ ဘၣ်. အမဲာ်ညါ ကဲထီၣ်ဒၣ် တၢ်လီၤဆံး လီၤစှၤလၢ ကရၢမိၢ်ပှၢ် ဒီးဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်ဖှီၣ် တၢ်ယာ် တၢ်မဲာ်ထံမဲာ်နိ လၢ ပကညီ ကမျၢၢ်ဖိ တဖၣ်အ၈ီၢ် တခီ န့ၣ်လီၤ. (၁၉၇၃) (ခ့ၣ်အဲယူၣ်ဖံၣ်) လီၤဖးဒီး (ခ့ၣ်အဲယူၣ်) လၢ တၢ်ဃုထၢ ကျဲ တဒံးသိး လိာ်သးအဃိ (ခ့ၣ်အဲယူၣ်ဖံၣ်) ထုးလီၤဖး အသးဒီး (ခ့ၣ်အဲယူၣ်) ဒီးလဲၤဃု တံၤဃုသကိး ဒီးပှၤ တရူး ခီၣ်မၠူၢ်နံး, ဘၣ်ဆၣ် တဒိးန့ၣ် တၢ်သးမံ ဘၣ်အဃိ ဘၣ်ဟဲက့ၤ ပာ် ဖှိၣ်က့ၤ အသးဒီး ကညီဒီကလုာ် စၢဖှိၣ်ကရၢ မိၢ်ပှၢ် န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် တချုးဖဲ အဟဲက့ၤ ဒံးဘၣ်အခါ န့ၣ် ကညီဖိလၢ ထံထၣ်စွ့ မ့ၢ်၈့ၤဒီး လၢၢ် ဒိၣ်ကီၢ်ဆၣ် တဖၣ်မ့ၢ်၈့ၤ ဒိး န့ၣ်ဘၣ် တၢ်ဖှီၣ်တၢ်ယာ် တၢ်မဲာ်ထံ မဲာ်နိ တဒိးကွဲဘၣ် အမဲာ်ညါ တၢ်လီၤဆံး လီၤစှၤလၢ ပကရၢ မိၢ်ပှၢ်တခီ ဘၣ်ဒိတဒီး ကွဲဘၣ် န့ၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ်ပှၤလၢ အန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဘျုးတၢ်ဖှိၣ် ဒီး အိၣ်၈ၢၢ်အိၣ်ခၢၣ် ဘၣ်တခီ မ့ၢ်ဒၣ် ပဒုၣ်ပဒါ ပှၤလၢအဆၢ မၤအၢမၤလီၤ မၢ်ပှၤ တခီဧိၤ န့ၣ်လီၤ.
(၁၉၉၄) ကညီဘူးဒး ထုးလီၤဖး အသးဒီး ခ့ၣ်အဲယူၣ် ကရၢမိၢ်ပှၢ် ဒီးက့ၤမၤ တၢ်နၢ်ပၢၢ်ဒီး (န၀တ) ဒီးသူၣ်ထီၣ် ကညီဘူးဒး တၢ်သဘျ့ ကရၢ, ဒီးဟဲက့ၤ ထီၣ်ဒုးက့ၤ ကညီဒီ ကလုာ် စၢဖှိၣ်ကရၢ အဃိ ကညီသုးမုၢ်ဒိၣ် ဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤ ကွံာ် တၢ်လီၢ် တၢ်ကျဲအါတီၤ ခီဖျိလၢ ပမ့ၢ်က ညီဖိဒ် သိးသိး ဃိ တအဲဲၣ်ဒိး တၢ်သံတၢ်ပှၢ် လၢ ပကလုာ် ကဒဲကဒဲ ဘၣ်အဃိ လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ဖဲ (၂၀၁၀) ကညီဘူးဒး သုးဘၣ် ကဲထီၣ်က့ၤ ပယီၤသုးခိး ကီၢ်ဆၢဒီး ပှၤတီခိၣ် ရိၢ်မဲအီၤ တခီမ့ၢ်ဒၣ် ပယီၤသုးခိၣ် နၢ်အဃိ, တၢ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်လီၤ ဆံးလီၤစှၤ လၢပကညီ ကလုာ် အ၈ီၢ်လၢ တၢ်အကပၤ ကပၤဒီး မၤယံၤထီၣ် ပကညီ အတၢ်မုၢ်လၢ် ကွၢ်စိ တခီမးလဲၣ်. အခိၣ်တလိာ် ပကညီဖိ အသးသမူ အါအါ၈ီၢ်၈ီၢ် ဘၣ်လုၢ်ထီၣ် အသးလၢ ပဒုၣ်ပဒါ အ၈ီၢ်ဒီး ကညီဟီၣ်ခိၣ် တၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲ လီၤကွံာ်ဆူ ပဒုၣ်ပဒါ အစုပူၤ အါအါ၈ီၢ်၈ီၢ် တခီမးန့ၣ် လီၤ. တၢ်ဘၣ်မၤ အသးတဖၣ် အံၤမ့ၢ် တၢ်ဆံးလီၤ စှၤလီၤလၢ ပကညီကလုာ် အ၈ီၢ်, မ့မ့ၢ် တၢ်ကဲဘျုး ကဲဖှိၣ်လၢ ပဒုၣ်ပဒါ အ၈ီၢ်တခီ န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ပှၤလၢ တတူၢ်လိာ် (၂၀၁၀) ပဒိၣ်တၢ်ဃုထၢ တဲာ်တဲာ်ဖျုဖျု ဒ်သုးခိၣ် စီၤလါပှဲၤ အသိးန့ၣ် ကဲထီၣ် တၢ်မဲာ်ရှး ဒီးဘၣ်ဒိ ပယီၤပဒိၣ် အသူးသ့ၣ် လၤကပီၤ တဒိးကွဲဘၣ် န့ၣ်လီၤ. သနာ်က့ အ၀ဲတ ပာ် ဖှိၣ်က့ၤ အသးဒီး ကရၢမိၢ်ပှၢ် ဘၣ်ဒီး မၤဒၣ် အထံရူၢ်ကီၢ်သဲး ဒၣ်၀ဲဒီး တအိၣ်ဒီး ထံရူၢ် ကီၢ်သဲး အတၢ်အုၣ်ကီၤ သး တၢ်ပာ် ဖျါလၢ ကညီဖိ ခဲလၢာ်ကထံၣ် ဘၣ်၀ဲ ထံထံ ဆှဲဆှဲ အ၈ီၢ်ဘၣ် အဃိ အထံရူၢ် ကီၢ်သဲး ကလဲၤသး ဆူညါဒ်လဲၣ် န့ၣ်အိၣ်ဒၣ် ပကညီဖိ တဖၣ် ဘၣ်ခိး ကွၢ်လၢ်အီၤ လၢ တၢ်သူၣ်အုး သးအုး တၢ်ဘၣ်ယိၣ် ဘၣ်ဘှီ အပူၤတခီ ဧိၤန့ၣ်လီၤ.

ဖုထ့ၣ်မီၢ် ဒ်အမ့ၢ် ကညီ သုးခိၣ် လုၢ်ဒိၣ် ပှ့ၤဒိၣ်တ၈ၤ အသိး ဘၣ်တၢ်ပာ် ကဲပာ် လုၢ်ပာ် ပှ့ၤ အီၤလၢ ပကညီက လုာ်ဒီး မုၢ်လၢ်တၢ်လၢ အီၤဒိၣ်မး တ၈ၤစ့ၢ်ကီး န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ဖဲ (၂၀၀၇) န့ၣ် ထုးဖးကွံာ် အသးဒီး ကရၢမိၢ်ပှၢ်, သူၣ်ထီၣ် အကရၢဒၣ်၀ဲ ဒီးမၤ တၢ်နၢ်ပၢၢ်လိာ် သးဒီး (နအဖ) ယံာ်တ့ၢ်လံ လွံၢ်နံၣ်ယဲၢ်နံၣ် လံ, ဘၣ်ဆၣ် တၢ်တဟူထီၣ် သါလီၤ လၢ တၢ်ကဲဘျုး လၢကညီ ကလုာ် အ၈ီၢ်နီ တမံၤဒံး ဘၣ်. မ့မ့ၢ်တခီ တၢ်ဘၣ်ဘျုး ကအိၣ်ထဲနီၢ် တ၈ၤ နီၢ်တဒူၣ် ကအီၣ်ဘၣ် အီဘၣ် ဃုာ်ဒီး ပှၤမၤသကိး တၢ်ဒီးအီၤ စှၤ၈ၤဧိၤ န့ၣ်လီၤ. ပှၤဘၣ်ဘျုး အအါ ကတၢၢ်ကမ့ၢ်ဒၣ် ပဒုၣ်ပဒါ ဒီး တၢ်ဆံးလီၤ စှၤလီၤတခီ မ့ၢ်ဒၣ် လၢပကရၢ မိၢ်ပှၢ် န့ၣ်လီၤ. တၢ်လီၤဖး အတၢ်၈ဲၤ လိာ်ဒ် အတၢ်ထံၣ် တၢ်သ့ၣ်ညါ ဒၣ်၀ဲအသိး တဖၣ်အံၤ တဒုး အိၣ်ဖျါထီၣ် ကညီဖိ လၢ အကလီၢ်ကလီၢ် ဒီး ပပှၤကလုာ် လၢအလုၢ် ထီၣ်တ့ၢ် အသးသမူ ဒီး နီၢ်ခိက့ၢ်၈ီၤ တဖၣ် အတၢ်မိၢ်န့ၣ် သးလီဒံးဘၣ် အမဲာ် ညါ တၢ်မုၢ်လၢ် ကအိၣ်ဖျါထီၣ် ဒ် တၢ်ကပီၤ ဆံးဆံးဖိ ထဲထးဆး တၢ်တဘိ အတၢ်ထူၣ်ဖျိ အတၢ်ကပီၤ ဧိၤမး ပတထံၣ် အတၢ်အိၣ်ဖျါ ထီးဒံးဘၣ်. အခိၣ်တလိာ် တၢ်ကဲဘျုး ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်လၢ ပဒုၣ်ပဒါ အ၈ီၢ်ဒီး တၢ်ဆံးလီၤ စှၤလီၤ ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ် လၢပကညီ ကလုာ်၈ီၢ် ဒ် ပစံးတၢ် အသိး တၢ်မၤနၢၤ မၤဃၣ် တၢ်ဖှီၣ် တၢ်ယာ် တၢ်သံတၢ်ပှၢ် တၢ်မဲာ်ထံ မဲာ်နိ တၢ်သူၣ် ဘၣ်ဒိ သးဘၣ်ဒိဒီး တၢ်ဘၣ်စူး ကွံာ်ဒူသ၀ီ စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်, မိၢ်ခိၣ်အဲ, ပၢ်ခိၣ်အဲ တဖၣ်ဃုာ်ဒီး တၢ်ဒိၣ်ဘၢ သံပှၤ တခီမးလဲၣ်.

ကီၢ်ခိၣ် စီၤဘးအူကၠံ စံး ပာ် ၀ဲ ကညီဖိ အတၢ်ပၢၢ်ဆၢ မ့ၢ်အခီၣ်ထံး တဘျီဒီး ကမ့ၢ် အကတၢၢ် တဘျီ န့ၣ်လီၤ. ဖဲ (၁၉၉၁-၉၂) ကညီဖိ စှၤ၈ၤ ပာ် ဖှိၣ်ထီၣ်အသး လၢကက့ၤ ဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်ဒုးတၢ်ယၤ လၢထံထၣ်စွ့ တခီ န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် တုၤတၢ်နၢ ဘၣ်အစိ တစုန့ၣ် တၢ်မၤသံ ကညီဖိဖဲန့ၣ် တဖၣ် အၢအၢသီသီ သအုၣ်သပှီၤ စးထီၣ် လၢ ဖိသၣ် တသ့ၣ်ညါ တၢ်နီတမံၤ တုၤလၢ သးပှၢ် ခိၣ်၀ါ န့ၣ်လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး သရၣ်သမါ သူၣ်က့ သးပှၢ်လၢ အသးအိၣ် အါန့ၣ် အနံၣ်နွံဆံ ဘၣ်တၢ်ဖီၣ် တ့ၢ်လီၤလၢ ဃိာ်ပူၤ အါအါ၈ီၢ်၈ီၢ် န့ၣ်လီၤ. ပှၤသးပှၢ် တနီၤမၤ တ့ၢ်တၢ်ပၢၢ်ဆၢ ဒီးပာ် တ့ၢ်ကွံာ်၀ဲ မၤတၢ်မုာ် တၢ်ခုၣ်ဒီး သုးပဒိၣ် ယံာ်တ့ၢ်လံ ဘၣ်ဆၣ် ဘၣ်တၢ်ဖီၣ် ဖၢနုာ်အီၤ လၢဃိာ်ပူၤ အါ၈ၤ စ့ၢ်ကီး န့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤ အသးအံၤ ဒုးထံၣ်မှံက့ၤ မးပှၤလၢ ကီၢ်ခိၣ်စီၤဘး အူကၠံ အတၢ်ကတိၤ ဖိတဘီ မးလဲၣ်.

ဆၢကတီၢ် ခဲအံၤ မ့ၢ်ဆၢကတီၢ် အကါဒိၣ် လၢ တၢ်ဘၣ်စံး ဘၣ်ကတိၤ တၢ်လၢ ထံရူၢ်ကီၢ်သဲး ကျဲသနူအဃိ မ့ၢ်တၢ်ခွဲး ယာ်၈့ၤ စ့ၢ်ကီးလၢ ပ၈ီၢ် ဒ်န့ၣ်အသိး မ့ၢ်ကတီၢ် တကတီၢ်လၢ ပဘၣ်ပလီၢ် ပသးဒိၣ်မး လၢတၢ်ခဲၣ်သူ ခဲၣ်လါ, တၢ်လွဲတၢ်လဲး ဒီး တၢ်ကလံာ် န့ၢ်တၢ်, တၢ်မၤသ့ၣ် ဖး ပှၤတဖၣ် န့ၣ်လီၤ. ဒ်လဲၣ်၈့ၤ ဒ်လဲၣ်၈့ၤ လၢပပှၤ ကလုာ် မိၢ်န့ၣ်သးလီ အဘူၣ်အတီၢ် ကလၢပှဲၤအ၈ီၢ် န့ၣ်ပ ြကၢး ဆၢထၢၣ်လၢ ကျဲသနူလၢ ပဒါလီၤ ပာ် လီၤအီၤ လၢအအိၣ်လၢ ပှဲၤဒီး တၢ်မုၢ်လၢ် ကွၢ်စိလၢ ပပှၤကလုာ် မိၢ်န့ၢ်သး လီတ့ၢ်၀ဲ တဖၣ်အပူၤ န့ၣ်လီၤ. ပဒုၣ်ပဒါလၢ အမၤအၢ တ့ၢ်ပပှၤ ကလုာ်ဒီး မၤဒံး၀ဲဒီး တအၢၣ်လီၤ ဆၢတဲာ်ဒံးဘၣ် အသးလၢ ယတမၤ နၢၤမၤဃၣ် မၤအၢမၤသီ လၢၤဘၣ် တၢ်ဘၣ် တဖုအံၤ ပပျၢ်အတၢ်ကမၣ် ဒီး အိၣ်ဃူ အိၣ်ဖိးလိာ်သး ဒီးအီၤ မးကဲဒံး သၢပျၢၤ ပပှၤကလုာ် ကဒဲကဒဲ ပတၢ်တူၢ်ဘၣ် တမံၤဃီ ပတၢ်ဖံး တၢ်မၤ တၢ်မုၢ်လၢ်ကွၢ်စိ တမံၤဃီ ဒု တၢ်ကွၢ်ကပာ် လိာ်သး တၢ်၈ံၢ်ဆံး ဘါစၢ်တမ့ၢ် တၢ်ကီဘၣ် လဲၣ်. မ့ကီန့ၣ် ဟဲလၢ တၢ်ပာ် ကဖၢလၢသး, တၢ်ပာ် ထီၣ်ထီသး ဒီးတၢ်ပာ် ဆံးလိာ်သး တခီ န့ၣ်လီၤ.

ပကညီ ဖိအံၤ ပမ့ၢ်ကွၢ်ဆိ ကမိၣ် ပမၤကိၢ် မၤ၈ီၤလီၤ ပသးဒီး ပမၤကိၢ်မၤ၈ီၤ မၤဖှီၣ်မၤယာ် မၤအၢမၤသီက့ၤ ပပှၤကလုာ်အံၤ အါမးလံ. အခိၣ်တလိာ် ပမၤဘျုး မၤဖှိၣ် ပဒုၣ်ပဒါ တခီ အါအါ၈ီၢ်၈ီၢ် န့ၣ်လီၤ. ပပှၤကလုာ် ကိးဒူၣ်ကိး ဖုဒဲးသ့ၣ်ဧၢ ပာ် တ့ၢ်ကွံာ် ကျဲလၢ အတမၤဘျူး မၤဖှိၣ် ပပှၤကလုာ် တဖၣ်ဒီး ကွံာ်တ့ၢ် ကွံာ် တၢ်သးထီၣ်ထီ, တၢ်အဲၣ်ထီၣ် ဆှ့ၣ်တဖၣ် ခဲလၢာ်ဒီး သူၣ်ထီၣ်သကိး က့ၤတၢ်ဃူ တၢ်ဖိးလၢ တၢ်သူၣ်ဒူ သးဒူအပူၤ ဒီး၈ုာ်မၤန့ၢ် တၢ်ဃူတၢ်ဖိး တဖၣ်တဘီ မီၤ. သုပှၤကလုာ် လၢအအိၣ်လၢ လီၢ်သကုၤ ဆးဒး မ့ၢ်နၢ်ဟူလၢ သုသူၣ်ထီၣ် က့ၤတၢ်ဃူတၢ်ဖိး လံတစုန့ၣ် ကသးခု ဆံးဒိၣ်လဲၣ်, ကကိး သြတီထီၣ်လၢ တၢ်သး တဖျၢၣ်ဃီလၢ တၢ်မၤန့ၢ် က့ၤဘူၣ်တီၢ် လၢပှဲၤအ၈ီၢ် လၢ တၢ်သူၣ်ဆူၣ် သးဆူၣ်အပူၤ သပှၢ်ကတၢၢ် န့ၣ်လီၤ. မ်တၢ်ဃူတၢ်ဖိး အိၣ်ဒီး ပပှၤကလုာ် ထီဘိန့ၣ် တက့ၢ်.

ဃူဃူဆူပတၢ်မၤနၢၤအဖီ တၢၣ်

http://akoqld.blogspot.se/2012/11/blog-post.html