​ဖံ​ဖံ​အဲ​မၣ်

တုၤမ့ၢ်အဲကလံးဒီးပယီၤအတၢ်ဒုးအခီၣ်ထံးတဘျီ၀ံၤအလီၢ်ခံတဘျီဃီအဲကလံးမီၤသီတဖၣ်လၢအကမၤလံာ်
ဃံးဃာ်ဘၣ်ဃးမုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ်တဖၣ်ဟဲတုၤဆူကီၢ်ပယီၤအ၀့ၢ်ခိၣ်ဒီးမၤလံာ်ဃံးဃာ်ဘၣ်ဃးတၢ်ဆါတၢ်ပှ့ၤအ
ဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.ဒ်လံာ်ဃံးဃာ်အသိးအဲကလံးတဖၣ်ဒိးန့ၢ်အခွဲးအယာ်သဘျ့အါထီၣ်လၢမုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲ၁၈၃၀နံၣ်န့ၣ်အဲကလံးသုးခိၣ်အမံၤလၢ(MajorBurney)မ့ၤကၠၢၤဘၢန့ၣ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲဒီးဟဲတုၤဆူကီၢ်ပယီၤဒ်အဲ
ကလံးမီၤသီအသိးန့ၣ်လီၤ.

(MajorBurney)ဂုာ်ကျဲးစၢး၀ဲဒ်သိးအဲကလံးဒီးပယီၤအဘၢၣ်စၢၤတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤတဖၣ်ကဘၣ်ဘျီးဘၣ်ဒါက့ၤအ
ဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်ဂ့ၢ်တနီၤမၤ၀ဲန့ၢ်ဘျ့ဘျ့ဆှီဆှီဘၣ်ဆၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တနီၤနီၤကဲထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢခံခီလၢာ်အဘၢၣ်စၢၤ
န့ၣ်လီၤ.တုၤမ့ၢ်ပယီၤအစီၤပၤ(ဘြကီးေတာ်ဘုရ၁း)သံ၀ံၤအလီၢ်ခံပှၤပၢတၢ်အလီၢ်မ့ၢ်၀ဲ(သာယာ၀တီမင်း)န့ၣ်လီၤ. တုၤမ့ၢ်ပယီၤစီၤပၤတဂၤအံၤထီၣ်ပၢကီၢ်ပယီၤတဘျီဃီအဲကလံးဒီးပယီၤအဘၢၣ်စၢၤတၢ်ဂ့ၢ်ကီတဖၣ်အိၣ်ထီၣ်၀ဲ
ဒၣ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်ဂ့ၢ်ကီအဒိၣ်ကတၢၢ်မ့ၢ်၀ဲ(သာယာ၀တီမင်း)အံၤတတူၢ်လိာ်(ရန္တပုိစာချူပ်)ယၤတဘိၣ်အလံာ်ဃံး
ဃာ်လၢၤဘၣ်အဃိတအဲၣ်ဒိးစ့ၢ်ကီးလၢအဲကလံးမီၤသီတဖၣ်ကဟဲအိၣ်ဒီးအိၣ်ဆိးဖံးမၤလၢကီၢ်ပယီၤအပူၤလၢၤ
ဘၣ်လၢတၢ်ဂ့ၢ်ကီတဖၣ်အံၤအိၣ်ထီၣ်အဃိ MajorBurney က့ၤကဒါက့ၤဆူအကီၢ်ဖဲ၁၈၃၇နံၣ်န့ၣ်လီၤ.
MajorBurneyက့ၤ၀ံၤအလီၢ်ခံဖဲ၁၈၄၀နံၣ်န့ၣ်ပယီၤစီမပၤပဒိၣ်တဖၣ်တတူၢ်လိာ်အဲကလံးမီၤသီတဖၣ်လၢကီၢ်
ပယီၤအပူၤလၢၤဘၣ်.

ဖဲ​ ၁၉၄၉နံၣ်န့ၣ်ပယီၤစီၤပၤ(သာယာ၀တီမင်း)​ သံအဃိအဖိခွါ​ (ပဂံမင်း)​ ထီၣ်ပၢက့ၤကီၢ်ပယီၤအနီန့ၣ်လီၤ. ဖဲပယီၤအစီၤပၤ​ (ပုဂံမင်း)​ အစိၤန့ၣ်အဲကလံးအစီၤပၤအခၢၣ်စးလၢပၢတၢ်ဖဲကီၢ်လၤသူကီၢ်တဂၤမ့ၢ်၀ ဲ
(LordDalhousie)လီးဒါလ်ဟိစံၣ်န့ၣ်လီၤ.​ ပှၤကီၤလၤသူဖိတဖၣ်ဟ့ၣ်ကူၣ်အီၤလၢဒ်သိးကမၤန့ၢ်ကွံာ်ဒီးကဒုး
နၢၤကွံာ်ကီၢ်ပယီၤအဂီၢ်ထီဘိန့ၣ်လီၤ.ဆၢကတီၢ်ဖဲန့ၣ်(ဟာသာ၀တီ)အကီၢ်ဆၣ်ခိၣ်(၁ုီးအုပ်)သမံသမိးအဲကလံး
ခံဂၤလၢအမ့ၢ်ရှဲဖၢၣ်(shephand)ဒီးလူ၀ံးစ်(Lewis)ခံဂၤန့ၣ်လီၤ.အဃိအဲကလံးအပဒိၣ်ကဖီၣ်တၢ်အံၤအဂီၢ်အဲ
ကလံးစီၤပၤခၢၣ်စး(LordDalhousie)ပျၢ်လီၤခီမဲဒၢၣ်လံဘၢး(commodareLambert)ဃုာ်ဒီးသုးကဘီသၢဘ့ၣ်
ဒီးအဲကလံးဃ့တၢ်ဂ့ၢ်ခံခါလၢပယီၤစီၤပၤပဒိၣ်အအိၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဂ့ၢ်ခံခါအံၤမ့ၢ်၀ဲ

(၁)ဘၣ်ဃးကီၤလၤ၀ါ ခံဂၤဘၣ်တၢ်သမံသမိးအီၤအဃိဃ့စ့အီၣ်လီးလၢပယီၤစီၤပၤပဒိၣ်အအိၣ်.
(၂)မၢပယီၤစီၤပၤဖးဒိၣ်တလဲကွံာ်(ဟံသာ၀တီ)ကီၢ်ဆၣ်ခိၣ်(၁ုီးအုပ်)ဆူတၢ်လီၢ်အဂၤန့ၣ်လီၤ.
မ့မ့ၢ်ပယီၤစီၤပၤ(ပုဂံမင်း) အၢာ်လီၤမၤထွဲအဲကလံးအတၢ်ဃ့ခံထံၣ်အံၤဒီးဆှၢထီၣ်ကီၢ်ဆၣ်ခိၣ်တဂၤလၢအမ့ၢ် (၁ုီးမုန်)အူမိၣ်(၁ုီးအုပ်)အလီၢ်န့ၣ်လီၤ(၁ုီးမုန်)အံၤအပၢတၢ်အခါအဲကလံးအသုးခိၣ်တဖၣ်ဟဲဆူအအိၣ်ဒီးဟဲဒိး
ဘၣ်ကသ့ၣ်လၢအဟံၣ်ကရၢၢ်ပူၤအဃိကီၢ်ဆၣ်ခိၣ် (၁ုီးမုန်) တခီထံာ်လိာ်အသးဒီးအဲကလံးခၢၣ်စးတဖၣ်အဃိ
လၢတၢ်တသူၣ်မံသးမံအပူၤအဲကလံးခၢၣ်စးတဖၣ်က့ၤကဒါက့ၤ၀ဲန့ၣ်လီၤ.တဘျီဃီအဲကလံးအသုးခိၣ်ကျၢၢ်
(Lembert)လ့ဘၢးမၢလီၤအသုးတဖုဒ်သိးကလဲၤဟံးန့ၢ်ဆူၣ်ပယီၤစီၤပၤအသုးကဘီတဘ့ၣ်လၢအမ့ၢ်(ေရနန်း
ယာဉ်သာ)န့ၣ်လီၤ.ဖဲအလဲၤဟံးန့ၢ်သုးကဘီအံၤအခါအဲကလံးဒီးပယီၤခံဒူၣ်အံၤကဲထီၣ်တၢ်ဘၣ်ဂံာ်ဂူာ်ဖးဒိၣ်
တမံၤလီၤသုးခိၣ်ကျၢၢ်(Lembert)လ့ဘၢးဆှၢလီၤတၢ်ကစီၣ်ဆူစီၤပၤပဒိၣ်အအိၣ်လၢမ့ၢ်အဲၣ်ဒိးအသုးကဘီန့ၣ်
ကဘၣ်မၤထွဲ၀ဲတၢ်ဂ့ၢ်ယဲၢ်ထံၣ်လၢအမ့ၢ်

(၁)ပယီၤစီၤပၤပဒိၣ်ကဘၣ်ဟ့ၣ်ကဒါက့ၤစ့အီၣ်လီး(၉၀၀၀)လၢအဟံးန့ၢ်၀ဲလၢအဲကလံးခံဂၤအံၤအအိၣ်.
(၂)(ဟ၁သာ၀တီ)ကီၢ်ဆၣ်ခိၣ်(၁ုီးမုန်)မ့ၢ်အတတူၢ်ထံၣ်လိာ်အသးဒီးအဲကလံးခၢၣ်စးတဖၣ်အဃိဒ်သိးအဲကလံး