ကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢအခီၣ်ထံးကခၠ့ၣ်သုးအတၢ်ပၣ်ဃုာ်ပၣ်ဂီၢ် တၢ်မၤနီၣ်မၤဃါ

ပှၤတီၣ်ထီၣ်တၢ်ကွဲး : ဖံအဲမၣ်မုၣ်ရံး

ကျိာ်ထံက့ၤအီၤလၢ - (စီၤကဆှံ)

ကီၢ်ပယီၤန့ၢ်တၢ်သဘ့ျ၀ံၤဖဲ ၁၉၄၈ နံၣ်၀ံၤ တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်၀ဲ ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးပှၤဟူးဂဲၤတၢ်ကရၢတ ဖၣ်လီၤ. အနီၢ်နီၢ်တခီ ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးကရၢအံၤ အိၣ်ဃာ်၀ဲဒၣ်လၢ တချုးကီၢ်ပယီၤန့ၢ်တၢ်သဘ့ျဒံး ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်သဘ့ျန့ၢ်၀ံၤအလီၢ်ခံ ကရူၢ်လၢအဟဲ
အိၣ်ထီၣ်တဖၣ်

၁, ကီၢ်ပယီၤပူၤ ခီၣ်မၠူနံးပၣ်တံၣ်

၂, သုးဖိ၀ါ (ရဲေဘာ်ြဖူ)

၃, နီၢ်တယၢ်ဂီၤ

၄, ခ့ၣ်အဲန်ဒံၣ်အိၣ်

၅, အဲမ်အဲန်ဒံၣ်အိၣ် တဖၣ်အိၣ်ထီၣ်၀ဲဒၣ်လီၤ.

လၢအကျါ ခီၣ်မၠံးနံးပၣ်တံၣ်ဒီး သုးဖိ၀ါ ရဲေဘာ်ြဖူ အံၤ တသူၣ်မံသးမံ၀ဲ ဖဆပလ အဃိ (ဂုာ်၀ဲလီၢ်ဆ့ၣ်နီၤ) ဒီးလၢတၢ်န့ၣ်အဃိ အဆိကတၢၢ်ဘၣ်ဃ့ၢ်အိၣ်၀ဲလၢ ပှၢ်ကျါန့ၣ်လီၤ. ဖဆပလ ပဒိၣ်အံၤ ဖီၣ်စုက၀ဲၤဒီးပၢၢ်ဆၢ၀ဲတၢ်န့ၣ်လီၤ. ယပၣ်အစိၤမ့တမ့ၢ် ဟီၣ်ခိၣ်တၢ်ဒုးဖးဒိၣ် ခံဘျီတဘျီ ၀ံၤအလီၢ်ခံ တချုးကီၢ်ပယီၤဒိးန့ၢ်တၢ်သဘ့ျဒံးဘၣ်န့ၣ်, အဲကလံးပဒိၣ်တခီ လၢကီၢ်ပယီၤအဂီၢ် ဒုးအိၣ်ထီၣ်န့ၢ်၀ဲသုးကရူၢ်တဖၣ်လီၤ.

လၢကဒီသဒၢကီၢ်ပယီၤအဂီၢ် ဒုးအိၣ်ထီၣ်၀ဲဒ်အဖီလာ်အံၤအသိးလီၤ.
ထဲပယီၤတကလုာ်အဂီၢ် ပယီၤဖီၣ်စုက၀ဲၤသုးရ့ၣ်(Burma Rifle) ပယီၤဖီၣ်စုက၀ဲ ၁, သုးရ့ၣ် ၃ , ၄ , ၅ , ၆ တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ပယီၤဖီၣ်စုက၀ဲၤသုးရ့ၣ် ၂, (2^nd Burma Rifle) အံၤ ဘၣ်တၢ်ကိးအီၤလၢ ပှၤပယီၤဖိဖီၣ်ကျိသနာ် က့ လၢသုးသ့ၣ်တဖၣ်အံၤကျါအိၣ်၀ဲဒၣ်ထဲ ကခၠ့ၢ်, ခၠီ,ဒီး ကညီတဖၣ်အံၤ မ့မ့ၢ်ပယီၤကလုာ်တခီ လ့ၤတက့ၤ တပၣ်ဃုာ်ဝဲဘၣ်. လၢသုးရ့ၣ်တဖၣ်အံၤ လၢဟီၣ်ခိၣ်တၢ်ဒုးခံဘျီတဘျီန့ၣ် မ့ၢ်၀ဲသုးရ့ၣ်တဖုလၢ အလဲၤတုၤလၢ ကီၤလၤသူကီၢ် India န့ၣ်လီၤ.

(Chin dit force) လၢအဘၣ်တၢ်ကိးအီၤလၢ ခ့ယုၢ်သုးရ့ၣ် (General Wingate) သုးရ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢအကျါ အဲကလံးသုး, ဂီၤရခါသုး, အၣ်ဖရံၣ်ကၣ် သုးတဖၣ်စ့ၢ်ကီး ဃါဃုာ်အသးလီၤ. 2^nd Burma Rifle သုးအံၤ အမူအဒါတခီ General Wingate အသုးတဖၣ် ကဒုးနဲၣ်အီၤကျါ, ဃုသ့ၣ် ညါ တဖၣ် မၤန့ၢ်၀ဲလီၤ. ကလုာ်ဒူၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး ကညီဖီၣ်စုက၀ဲၤသုးရ့ၣ် Karen Rifle 1, 2, 3, ကခၠ့ၢ်ဖီၣ်စုက၀ဲၤသုးရ့ၣ် Kachin Rifle 1,2,3, ဒီးခၠီဖီၣ်စုက၀ဲၤသုးရ့ၣ် Chin Rifle 1,2, (Chin Hill Battalion) ကရၢအံၤဘၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤလီၤ.

လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပယီၤဖီၣ်စုက၀ဲၤသုးရ့ၣ်တဖၣ် လဲၤအိၣ်လၢပှၢ်ပူၤလီၤ. သုးရ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်၀ဲ (1^st Burma Rifle ) (2^nd Burma Rifle) (3^rd Burma Rifle) တနီၤ (UMPGT) သုး, သုးအဂၤတနီၤ အစှၤကတၢၢ်ပၣ်ဃုာ်၀ဲဒၣ်လီၤ. (4^th Burma Rifle) န့ၣ်၀့ ပၢ၀ဲသုးတဖၣ် တအိၣ်လၢပှၢ်ပူၤဘၣ်.

ပှၤလၢအအိၣ်လၢ ပှၢ်ပူၤ တၢ်ကိး၀ဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အဆိကတၢၢ်ဘျီအခါ သုးခိၣ် န့ၣ်၀့ အနီၢ်ကစၢ်ပၣ် ဃုာ်၀ဲသနာ်က့ လၢခံအသးဆီတလဲက့ၤ၀ဲဒ်လဲၣ်န့ၣ်ပတသ့ၣ်ညါဘၣ်. တပၣ်ဃုာ်လၢၤဘၣ်. ဘၣ်ထွဲတၢ်ဃ့ၢ်အိၣ်လၢပှၢ်ပူၤန့ၣ် သုးခိၣ်န့ၣ်၀့ သ့ၣ်ညါခဲလၢာ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဒုးအိၣ်ထီၣ် ပဒိၣ်ကရၢအံၤတဒုးသ့ၣ်ညါဒၣ်ဘၣ်. သုးဖိလၢအဃ့ၢ်အိၣ်လၢပှၢ်ပူၤတဖၣ် ကထီၣ်ဒုး၀ဲအဂီၢ် နီၤလီၤ၀ဲတၢ်လီၢ် ဒီးစးထီၣ်မၤ၀ဲတၢ်ထီၣ်ဒုးန့ၣ်လီၤ.

(2^nd Kachin Rifle) ဒီး (2^nd Karen Rifle) သုးတဖၣ် ဘၣ်ဟံးမူဒါလၢ ပၠံၣ်၀့ၢ် ြပည်ြမို့ တကပၤ လီၤ. (2^nd Kachin Rifle) ဘၣ်ဟံး၀ဲမူဒါစးထီၣ်လၢ မဲကလၣ်ဒိၣ် တုၤလၢ သၣ်ယၣ်၀ၣ်တံၣ်, (2^nd Karen Rifle) စးထီၣ်လၢ မဲာ်ထံလီၤ မ့ၣ်ထံၣ်လၣ် မိတ္တီလာ တုၤ ရ့ၣ်နီၣ်ထံကျိ,အီၣ်လၣ် ပၠံၣ်၀့ၢ် တဖၣ်ဘၣ်ထီၣ်ဒုး၀ဲလီၤ. တၢ်ထီၣ်ဒုးအံၤ (2^nd Kachin Rifle) ဒီး (2^nd Karen Rifle) သုးတဖၣ် ပာ်ဖှိၣ်လိာ်အသးဖဲ ပၠံၣ်၀့ၢ်အံၤဒီး ဟံးန့ၢ်ကွံာ်၀ဲလၢ ခီၣ်မၠူနံးအစုပူၤလီၤ.
(1^st Kachin Rifle) မၤ၀ဲတၢ်ထီၣ်ဒုးဖဲ ပၠ့မနါ, တးကိ, ရမဲသ့, ကၣ်သၣ်ဟီၣ်က၀ီၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. (3^rd Karen Rifle) စကဲဟီၣ်က၀ီၤ (1^st Karen Rifle) တီၤအူဟီၣ်က၀ီၤ (2^nd Burma Rifle) အံၤ ချၢၣ်လွံၢ်ထူၣ်ဟီၣ်က၀ီၤ (2^nd Kachin Rilfe) ပကိဟီၣ်က၀ီၤ (1^st Chin Rifle) အံၤဟံးဃာ် ၀ဲတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢဖဲ ၀့ၢ်တကူၣ်န့ၣ်လီၤ.

မၤနီၣ် ဖဲန့ၣ်အကတီၢ် ပယီၤသုးတဖၣ် ဟံး၀ဲ၀့ၢ်တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢန့ၣ်လီၤ.

ပှၤလၢအအိၣ်တ့ၢ်လၢပှၢ်လၢ်ကျါ သုးရ့ၣ် ၆ သုးဖိတဖၣ် ဟူးဂဲၤ၀ဲလၢ ပကိကီၢ်ရ့ၣ် တစံးတက့ၢ် လီၤ. (1^st Kachin Rifle) အံၤ တၢ်ကထီၣ်ဒုးဖျိးကွံာ်အီၤအဂီၢ် အိၣ်လၢ ၀့ၢ်ပၠ့မနါဒီးဟဲသုးလီၤအ သးဖဲ သၣ်၀ိၣ်တံၣ်အမဲာ်ညါဒီးဒုးအိၣ်ထီၣ်၀ဲ အရူအတ့၀ံၤ ဖဲ ၁၉၄၈ နံၣ်လါအ့ြဖ့ၣ်စးထီၣ်န့ၣ် ဟဲထီၣ်မၤ၀ဲတၢ်ထီၣ်ဒုးလီၤ. လၢတၢ်ထီၣ်အံၤ တၢ်သူအီၣ်၀ဲ (C-Coy, D-Coy) တဖၣ်လီၤ. လၢသုးဒ့ခံဒ့အံၤ သုးခိၣ်ဒိၣ်ဖိ နီၣ်ဆဲ ထီဘိဟံး၀ဲမူဒါ, လၢလီၢ်ခံ ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢအံၤ (A-Coy)ဟံးက့ၤ၀ဲမူဒါလီၤ.

ဖဲန့ၣ်အကတီၢ် ခီၣ်မၠူနံးအတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤပသ့ၣ်ညါဘၣ်အီၤတစံးတက့ၢ်လီၤ. လီၢ်က၀ီၤအါတက့ၢ် တၢ်တၢ်ဟံးန့ၢ်ဃာ်အီၤသနာ်က့ လီၢ်ပှၢ်မုၢ်ဖးဒိၣ်အပူၤ တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤတဖၣ် တအိၣ်ဒံးဘၣ်အဃိ တၢ်ဟ့ၣ်၀ဲမူဒါလၢ (D-Coy) အစုပူၤလီၤ.

တီၣ်ညိၣ်, ဟ့ကၠိ တဖၣ် တၢ်ဟ့ၣ်၀ဲမူဒါလၢ (C-Copy) အဆၢကတီၢ် ၁၉၄၉ နံၣ် ယနူအါရံၤလါဘူး ကလၢာ် “မုၢ်နံၤမုၢ်သီ တၢ်တသ့ၣ်ညါအီၤလီၤတံၢ်လီၤဆဲး” သုးရ့ၣ်အလံာ်ပူၤ(C,D-Coy) သုးရ့ၣ် ခိၣ်အအိၣ် ဟဲတုၤ၀ဲလီၤ. လၢလံာအံၤအပူၤ “ ကညီပှၤပူထီၣ်ထီၣ်အလံာ်အံၤ မ့န့ၢ်ဘၣ်န့ၣ် ဟဲက့ၤလၢ သုးရ့ၣ်တဘျီဃီ ပၣ်ဃုာ်၀ဲလီၤ. လၢလံာ်အဃိ သုးတဖၣ် က့ၤသုးဖှိၣ်က့ၤအသးလၢ သၣ်၀ိၣ်တံၣ် န့ၣ်လီၤ. ဟဲက့ၤတုၤလၢ သုးရ့ၣ်၀ဲၤလီၢ်ခိၣ်သ့ၣ်တဘျီ အိၣ်ဘှံးခံသီ၀ံၤ သုးရ့ၣ်ခိၣ်နၢ် တဖၣ်ကိး၀ဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လီၤ.

သုးရ့ၣ်ခိၣ် သုးခိၣ်ဒိၣ်ခံဂၤတဂၤလၢအမ့ၢ် ဇီၣ်ဂီၤ ေဇာ်ေဂါင် စံး၀ဲန့ၣ် “ အခဲအံၤပ၀ဲသ့ၣ်တဖၣ် ပအီၣ်၀ဲ ပဒိၣ်တဖၣ်အလါလဲအဃိ ပကဘၣ်ထီၣ်ဒုး ကညီကလုာ်တဖၣ်လီၤ, ဘၣ်ဆၣ်သနာ် က့ပကဘၣ်ထီၣ်ကွၢ်အီၤလီၤ န့ၣ်တဲ၀ဲလီၤ. သုးခိၣ်အဂၤတဖၣ် တတဲ၀ဲတၢ်နီတမံၤဘၣ်. သုးခိၣ် ဇီၣ်တူ ေဇာ်တူး (D-Coy) စံး၀ဲ ပကဘၣ်ကူၣ်သ့ဒ်သိးရုၢ်,ဒီးပကဘၣ်နၢ်လိၤဒ်သိးထိၣ်လွံၢ် အဆၢ ကတီၢ်ပှၤကိးဂၤနံၤဘၣ်ဖၣ်လဲအီၤလီၤ.

မုၢ်ဟါလီၤအကတီၢ် (Mess) အံၤ သုးခိၣ်တဖၣ် ဟံးတၢ်အိၣ်ဘှံးလၢအဒၢးပူၤအကတီၢ် အီၣ်သကိး ၀ဲဘံယၢၢ် ဒီး တနီၤစံး၀ဲလၢ ပယီၤပဒိၣ်အဂ့ၢ်အကျိၤလၢတဂ့ၤတဖၣ်အကတီၢ် သုးခိၣ်ဒိၣ်ဖိ နီၣ်ဆဲဒီး သုးရ့ၣ်ခိတဖၣ် တဲအါလိာ်အသးလီၤ. သုးခိၣ်ဒိၣ်ဖိ နီၣ်ဆဲ အတၢ်ပာ်ဖျါတခီ ကတီၢ်အံၤ ပထီၣ်ဒုး၀ဲ ခီၣ်မၠူနံးတ၀ံၤဒံးအကတီၢ် ပကဘၣ်ထီၣ်ဒုးက့ၤ၀ဲ ကညီကလုာ်တဖၣ်အဃိ ပကလဲၤ မၤန့ၢ်၀ဲ သုးဖိမၤစၢၤဖဲလဲၣ်, အခီပညီအံၤ မ့ၢ်၀ဲတၢ်တဲအၢ၀ဲ ပဒိၣ်တဖၣ်အဂ့ၢ်အဃိ ပှၤကိးဂၤသး တမံဘၣ်အဃိ စံး၀ဲလၢ တၢ်ပၢဆၢကဲထီၣ်အသးန့ၣ်လီၤ.
ဖဲန့ၣ်အကတီၢ် သုးရ့ၣ်ခိၣ်တခီစံး၀ဲ ဟ့ၣ် နီၣ်ဆဲ နမ့ၢ်တအဲၣ်ဒိးမၤန့ၣ်ဟးထီၣ်ကွံာ် အဆၢကတီၢ် သုးခိၣ်ဒိၣ်ဖိ နီၣ်ဆဲ စံးတၢ်အံၤ တမ့ၢ်လၢကဟးထီၣ်အဂီၢ်ဘၣ်န့ၣ်က့ၤတဲကဒါက့ၤ၀ဲလီၤ. အီၣ်ဟါ တၢ်အီၣ်၀ံၤအလီၢ်ခံ နီၤဖးလိာ်အသးလၢ အကရူၢ်ဒၣ်၀ဲဒီးစံးကတိၤ၀ဲတၢ်လီၤ. ပှၤလၢ အဆီၣ်ထွဲ၀ဲ သုးခိၣ် နီၣ်ဆဲ အါတစဲးလီၤ. ဖဲန့ၣ်ဒီး စးထီၣ်က့ၤ၀ဲ ယ့ၣ်တၣ်ရှ့ၣ်, တီအူ အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤ တၢ်စးထီၣ် ထီၣ်ဒုးအီၤလၢခီၣ်န့ၣ်လီၤ.

ကဆဲးကွဲးဒံး၀ဲဒၣ်လီၤ,အဃိ အိၣ်ခိးကွၢ်လၢကဒီးဒံးနီၤ
မ့စိစၣ်