လံာ်လဲၢ် ဒီး
တၢ်ကတိၤအကလုာ်တဖၣ်
ကညီလံာ်လဲၢ်အံၤ တၢ်တပာ်ပနီၣ်အီၤဒ်အမ့ၢ်
လုၢ်လၢ်ထူသနူတခါလၢ လံာ်စီဆှံ တကရူၢ်အပူၤဘၣ်. ကညီလံာ်လဲၢ်အံၤ ဘၣ်တၢ်ပာ်ဂၢၢ်ပာ်ကျၢၤ
ဖဲ ရှ့ပ၀့ၣ်သနံၣ် အစိၤတၢတစိၤ ဖဲ ၁၈၃၇ နံၣ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢစိၤအ၀ဲန့ၣ်န့ၢ်
တၢ်ကတိၤကျိာ်ဒီး လံာ်လဲၢ်အံၤ ဘၣ်တၢ်မၤနီၣ်ဃာ်အီၤလၢ ထးခိၣ်အဃိ ဘၣ်တၢ်ကိးအီၤလၢ
စိၤထီရီး န့ၣ်လီၤ. စိၤခံစိၤတစိၤတခီ ဖဲ ၁၈၄၇ နံၣ်တုၤ ၁၉၆၄ နံၣ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ်
ဘၣ်တၢ်ပာ်ဂၢၢ်ပာ်ကျၢၤ က့ၤအီၤလီၤ. မ့ၢ်၀ဲစိၤဖဲ တၢ်စးထီၣ်စဲးကျံးအဆၢကတီၢ်၀ံၤ ထီရီးလၢ
တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ် ဒဲးကံၣ်ဒဲး၀့ၤအီၤအံၤ အမဲာ်ညါ ဒ်သိးဘှီဘၣ် တၢ်ဖးတၢ်ကွဲးတဖၣ်
အစိၤဆၢကတီၢ်လီၤ. စိၤသၢစိၤတစိၤ ဖဲ ၁၉၆၄ နံၣ် ဘၣ်တၢ်ပာ်ဂၢၢ်ပာ်ကျၢၤအီၤလီၤ.
အ့၀ၣ်န့ၣ်ပၠံၣ်ဒီၣ် ပှၤကဲသီခါ ဖဲ ကညီကီၢ်စဲၣ်, ဖါအၣ်ကီၢ်ရ့ၣ် ကၠဲသီခါဖၠၢ်န့ၣ်
ဖုတၢ်မဲ “အူနဒၣ်မၣ်လၣ်” လၢအအီၣ်ဖၠၢ်အံၤ ဖဲ ၁၇၅၀ နံၣ်န့ၣ် စးထီၣ်ဆိကမိၣ်န့ၢ်၀ဲ တလၢၤ
အလံာ်မိၢ်ပှၢ်တဖၣ်၀ံၤ တၢ်လၢအလိၣ်ဒီးမၤပှဲၤ တၢ်လၢ အအါတလၢဒီးထုးစှၤလီၤ၀ဲ၀ံၤ (ပံၣ်နူၣ်ဒီၣ်)်
လံာ်စီဆှံအံၤ ကွဲးလီၤဃာ်၀ဲလီၤ. စိၤတၢ တစိၤန့ၣ် ကညီစှီၤကျိာ်အံၤ ဘၣ်တၢ်ကွဲးအီၤဒ်
ခရံာ်ဖိအမံၤ လၢလံာ်ကွဲးဒိတဖၣ် အပူၤစံး၀ဲ လီၤ.
တအိၣ်ဒီးတၢ်ကွဲးလံာ်ကွဲးလဲၢ်ဘၣ်အဃိ
ယၤဖှိၣ်တဖၣ် လဲၤတလၢကွံာ်လၢ တၢ်စုသ့ခီၣ် ဘၣ်လၢ လံာ်လဲၢ်တကပၤ အိၣ်၀ဲအဃိ
ဘၣ်တၢ်ပာ်ဂၢၢ်ပာ်ကျၢၤအီၤဒီး တဲလီၤတံၢ်အီၤသ့လီၤ.
ကညီဖိတဖၣ် လၢ အတၢ်ကွဲးနီၣ်အပူၤ ပာ်ဖျါ၀ဲအသိးန့ၣ်
ကညီအလံာ်အံၤ အပူၤကွံာ် အိၣ်၀ဲဒၣ်လီၤ. ဘၣ်တၢ်ကွဲးဃာ်အီၤလၢ တၢ်ဖံးတၢ်ဘ့ၣ်အလိၤလီၤ.
ခီဖျိတၢ်တပာ်အီၤဂ့ၤဂ့ၤ နီၣ်ကတီၤအီၤဘၣ်အဃိ လီၤမၢ်ကွံာ်၀ဲအဂ့ၢ် စံး၀ဲလီၤ.
မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ကညီဖိတဖၣ် ကွဲး၀ဲအလံာ်အက့ၢ်အဂီၤအါန့ၢ်ဒံး “၉” ကလုာ်လီၤ. လၢန့ၣ်အကျါ
တလၢၤဒီး ပယီၤအလံာ် မိၢ်ပှၢ် တဖၣ်ဘၣ်တၢ်က့ၤ ဒုးအိၣ်ထီၣ်က့ၤအီၤလၢ ကညီလံာ်ကွဲး “၄”ကလုာ်ဒီး
ယီမၣ်အလံာ်မိၢ်ပှၢ် လၢတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤ ဒ်မ့ၢ် ဒူနီၣ်ဂံၢ်
တၢ်ကွဲးလံာ်လဲၢ်အက့ၢ်အဂီၤ အိၣ်၀ဲ “၄”ကလုာ်လၢလာ်အံၤ ဘၣ်တၢ်နီၤဖးလီၤအီၤလီၤ.
(၁) တလၢၤ အလံာ်မိၢ်ပှၢ်လၢ ဘၣ်တၢ်စးထီၣ်အီၤလၢ
ကညီပှိၢ်အလံာ်လဲၢ်
(၂) ပယီၤ အလံာ်မိၢ်ပှၢ်လၢ ဘၣ်တၢ်စးထီၣ်အီၤလၢ
ကညီပှိၢ်လံာ်လဲၢ်
(၃) ပယီၤ အလံာ်မိၢ်ပှၢ်လၢ ဘၣ်တၢ်စးထီၣ်အီၤလၢ
ကညီစှီၤလံာ်လဲၢ်
(၄) သီခါ မၠဲးသၣ်ယၣ် ဒုးအိၣ်ထီၣ်၀ဲ ကညီစှီၤလံာ်လဲၢ်
(၅) ဖါပူၣ်၀့ၢ် ကညီစှီၤလံာ်လဲၢ်
(၆) အူဘၣ်ထိ ဒုးအိၣ်ထီၣ်၀ဲ ကညီစှီၤလံာ်လဲၢ်
(၇) ဒူလံာ်ဖျၢၣ်ဒီးကညီပှိၢ် “လဲဆီၣ်၀့ၣ်” လံာ်ဆီ၀ဲး
လံာ်လဲၢ်
(၈) သၣ်တီၣ်ကလံၤစိၤ ပရ့ၣ်ကၠံၣ်ကိျာ်
ကညီလံာ်လၢၢ်သ့ၣ်ဘၣ်လံာ်လဲၢ်
(၉) ပအိၣ်ိ (တီသူ) ကလုာ်တဖၣ် လၢၢ်သ့ၣ်ဘၣ်ဖးဒိၣ်
“မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ပအိၣ်ကလုာ်တဖၣ် တၢ်တပာ်ပနီၣ်အီၤလၢ ကညီကလုာ်ဒူၣ်ဖိထၢဖိအကျါဒံးဘၣ်.
ကညီလံာ်လဲၢ်လၢ
ဘၣ်တၢ်သူက့ၤအီၤလၢ မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ
(၁) ကညီပှိၢ်မုၢ်ထီၣ် လံာ်လဲၢ်လၢ ဘၣ်တၢ်စးထီၣ်အီၤလၢ
တလၢၤလံာ်မိၢ်ပှၢ်
(၂) ကညီစှီၤ လံာ်လဲၢ်လၢ ဘၣ်တၢ်စးထီၣ်အီၤလၢ
ပယီၤလံာ်မိၢ်ပှၢ်
(၃) ကညီပှိၢ် မုၢ်နုာ် လံာ်လဲၢ်လၢ ဘၣ်တၢ်စးထီၣ်အီၤလၢ
ပယီၤလံာ်မိၢ်ပှၢ်တဖၣ်လီၤ.
(က) ကညီပှိၢ် လံာ်လဲၢ် လၢ ဘၣ်တၢ်စးထီၣ်အီၤလၢ
တလၢၤလံာ်မိၢ်ပှၢ်အံၤ စးထီၣ်အိၣ်ထီၣ်၀ဲဖဲ အ့ၣ်ဒံၣ် ၁၀၅၇ နံၣ် ပကၣ်၀့ၢ် အနီရထၣ်
ကစီၤပၤ ဟဲထီၣ်ဒုးန့ၢ်၀ံၤဒီး ယံာ်တ့ၢ်၀ဲ အနံၣ် ခွံကယၤ ဘျဲၣ်လံာ်အဂ့ၢ် စံး၀ဲလီၤ.
“ဘၣ်တၢ်ဃုသ့ၣ်ညါဒံးအီၤအဖၢမုၢ်”
ပှၤတနီၤဖဲ ၁၇၅၀ နံၣ်လၢ ဖုတၢ်မဲ ဒုးအိၣ်ထီၣ်၀ဲအံၤ
ကမၣ်လိာ်အသးလီၤ.
(ခ) ကညီစှီၤလံာ်လဲၢ်အံၤ ဖဲ ၁၈၃၂ နံၣ် ဒီးကထၢၣ် ကၠီနသၣ်၀ံၣ်
ဟးမၤခရံာ်တၢ်သးခုကစီၣ် ဟဲပၢၢ်ထီၣ်၀ဲလီၤ.
(ဂ) ကညီပှိၢ်လံာ်လဲၢ်လၢ ဘၣ်တၢ်စးထီၣ်အီၤလၢ
ပယီၤလံာ်မိၢ်ပှၢ် ဖဲ ၁၈၅၂ နံၣ်အံၤ မ့ၢ်၀ဲ ဒီးကထၢၣ် အဲလ်ဘရ့ၣ်တၣ် က့ၤကွဲး၀ဲဒ်
ပယီၤလံာ်မဲာ်မိၢ်ပှၢ်အသိးလီၤ.
ကညီကလုာ်တဖၣ်
အတၢ်စံးတၢ်ကတိၤအကလုာ်
ကီၢ်ပယီၤပူၤအံၤ ကလုာ်ဒူၣ်အိၣ်၀ဲ ၁၃၅ ဒူၣ်လီၤ,လၢအကျါ
ကညီကလုာ်ဒူၣ်အိၣ်၀ဲ ၁၁ ဒူၣ်လီၤ. ဖဲ ၁၉၃၁ နံၣ် ကီၢ်ပယီၤမၤ၀ဲ ဖးဖီမုၢ်စရီ
ပှၤနီၣ်ဂံၢ်အသိး ကညီကလုာ်ဒူၣ် ၁၇ ဖု ပာ်ဖျါထီၣ်၀ဲဒ် လံာ်တၢ်ပာ်ဖျါအပူၤလၢ
လာ်အံၤလီၤ. ၁၉၃၁ နံၣ် ကညီကလုာ်ဒူၣ်ဖိလၢ ဘၣ်တၢ်ပာ်ပနီၣ်အီၤ,,,,,,,,,,,,,,
ကညီကလုာ်ဒူၣ်လၢ တၢ်တကိးလီၤဆီန့ၢ်အီၤအကလုာ်
ကညီစှီၤ
ကညီပကူ
ကညီ၀့ၤ၀ီၤ
ကညီမိ၀့ပါ
ကညီဘှဲ
ကညီပရ့ဘီ
ကညီ မိၤပှၤ
ကညီပအိၣ် (တီသူကလုာ်)
ကညီ ပဒီၣ်
ကညီ၀ါ
ကညီဂီၤ (ကယါ)
ကညီ ကဲၤခိၣ်ကဲၤဘါ
ကညီ ဇယ့ “ပဒီၣ်လၢအကိာ်ဘိဖုၣ်တကလုာ်”
ကညီတလဲတလစံၣ် တဖၣ် ဘၣ်တၢ် ပာ်ပနီၣ်အီၤလီၤ.
ကညီကလုာ်ဒူၣ်လၢ
ဘၣ်တၢ်ပာ်ပနီၣ်အီၤလၢ မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ,,,,,,,,,,,,,
ကညီပှိၢ်
ကညီစှီၤ
ကညီဘှဲ
ကညီပကူ
ကညီတလးပါ
ကညီ မီၤန့ၢ်ပှၤ
ကညီ၀ါ
ကညီဂီၤ (ကယါ)
ပလ့ၣ်ကၠံ“ခၠံးခၠံၣ်”
ကညီပှိၢ်မုၢ်နုာ်
ဖိပါ“မိပါ”
ကညီကလုာ်လၢ
တၢ်တကိးလီၤဆီအီၤဒံးတဖၣ်,,,,,,,,,,,,,,,,,,
မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ကညီကလုာ်ဘၣ်တၢ်ပာ်ပနီၣ်အီၤအိၣ်၀ဲ ၁၁
ကလုာ်လီၤ. ကညီကလုာ် လၢအအိၣ်လၢ ယိၤဒိၣ်ကီၢ်စဲၣ်ပူၤဒီးကရ့ၣ်နံၣ် ကီၢ်စဲၣ်ပူၤတဖၣ်
တပၣ်ဒံးဘၣ်. ကညီကလုာ် တဖၣ် တၢ်စံးတၢ်ကတိၤတနီၤ
သီၣ်ဘူးလိာ်အသးဒီးတနီၤလီၤဆီလိာ်အသးအိၣ်၀ဲဒၣ်လီၤ.
လုၢ်လၢ်ထူသနူတဖၣ်
ကညီကလုာ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ တၢ်စံးတၢ်ကတိၤဒီး
ကစၢၢ်ခိၣ်တၢ်ပၢၤခိၣ် အိၣ်ဆိးလီၤဆီလိာ် သးအဃိ လုၢ်လၢ်ထူသနူတဖၣ်
လီၤဆီလိာ်အသးတဆံးတက့ၢ်ဒီး အါဒၣ်တၢ်တက့ၢ် ဒ်သိးလိာ်အသးလီၤ. ပမ့ၢ်ဒုးနဲၣ်ပၠးလၢ
လုၢ်လၢ်ထူသနူတနီၤန့ၣ်,,,,,,,,,,,,,,,,
(၁) လုၢ်လၢ်ထူသနူဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ပၢဆှၢရဲၣ်ကျဲၤတဖၣ်
(၂) လုၢ်လၢ်ထူသနူဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဆဲးတၢ်လၤတဖၣ်
(၃) လုၢ်လၢ်ထူသနူဘၣ်ဃးဒီး ကလုာ်ဂ့ၢ်၀ီတဖၣ်
(၄) လုၢ်လၢ်ထူသနူဘၣ်ဃးဒီး တၢ်စူၢ်တၢ်နာ်တဖၣ်
(၅) လုၢ်လၢ်ထူသနူဘၣ်ဃးဒီး မုၢ်ဃါ နးတဖၣ်
(၆) လုၢ်လၢ်ထူသနူဘၣ်ဃးဒီး ဘူၣ်ပွဲတဖၣ်
(၇) လုၢ်လၢ်ထူသနူဘၣ်ဃးဒီး သ၀ီတဖၣ်
(၈) လုၢ်လၢ်ထူသနူဘၣ်ဃးဒီး ကလုာ်ဒူၣ်တဖၣ်
(၉) လုၢ်လၢ်ထူသနူဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဒုၣ် တၢ်သူၣ်ထီၣ် တၢ်ဆဲးတၢ်လၤတဖၣ်
ဘၣ်တၢ်နီၤဖးလီၤအီၤလီၤ.
ကညီဖိတဖၣ် စူၢ်တၢ်နာ်တၢ်ညီးမးလီၤ. နာ်တၢ်ညီလီၤ.
မ့ၢ်မၤဘၣ်တၢ်အၢန့ၣ် အၢၣ်လီၤ၀ဲညီ ညီဖိလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ လုၢ်လၢ်ထူသနူတနီၤ
တဘၣ်လိာ်ဖိးမံလိာ်အသးဒီးခ့ခါတၢ်ဆၢက တီၢ်အံၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. တဘၣ်တၢာ်ကွံာ်
ထူသနူလၢပျၢၤဘၣ်, စံး၀ဲလၢတၢ်ကတိၤအသိး တၢ်ဃံန့ၣ် တဘၣ်ကးဘၢအီၤဘၣ်
တၢ်လၢပြကၢးတူၢ်လိာ်မးပကဘၣ်တူၢ်လိာ် စိၤစဲးခံ၀ံၤ တၢ်ဆိကမိၣ်လၢ အတဂ့ၤတဖၣ် မ့ၢ်ြကၢးလၢ
ပဘၣ်တၢာ်ကွံာ်အီၤန့ၣ် ကဘၣ်တၢာ်ကွံာ်လီၤ.
ခိးကွၢ်လၢ်ဘၣ်အကူာ်သၢတက့ၢ်....
