ဖဲချ.န.၁၁၃၄ ဒီး ချ.န.၁၁၂၂နံၣ််အဘၢၣ်စၢၤန့ၣ်, တရူးအစီၤပၤအမံၤမ့ၢ် ခၠီစံၣ်-(Chaw Hsin)ပၢတၢ်လၢတရူးကီၢ်ပူၤလီၤ. စီၤပၤတဂၤမ့ၢ်လၢတၢ်သိၣ်တၢ်သီတအိၣ်ဘၣ်လၢအသးကံၢ်ပူၤအဃိ, ဖဲအပၢတၢ်အခါန့ၣ်မၤတရီတပါ, မၤနးမၤဖှီၣ်ပှၤထံဖိကီၢ်ဖိနးနးကလဲာ်လီၤ. ပှၤထံဖိကီၢ်ဖိလၢအအိၣ်လၢအကီၢ်ကပိာ်ကပၤဝးတရံးတဖၣ်န့ၣ်ဆီၣ်တံၢ်ဝဲ, မ့တမ့ၢ်နီၢ်ထီၣ်ကွံာ်ဝဲ, မ့တမ့ၢ်ဒုးကဲထီၣ်ဝဲလၢအထံဖိကီၢ်ဖိလီၤ. (ကွၢ်ပရိၣ်ဖဲးဆၢၣ်-တပယူၣ်-အံၣ်-ဆူတဟံ-အလံာ်တရူးကီၢ်အတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ ၁၉၂၉-ကဘျံးပၤ ၈ ဒီး ၉ ဒီးကွၢ်စ့ၢ်ကီးတရူးအလံာ်စံၣ်စိၤတဲစိၤကြတူၢ် ၁-၁၈၃၄-လၢအဘၣ်တၢ်ကွဲးအီၤလၢ သရၣ်-ခၠၣ်-ကးစလးဖးကဘျံးပၤ ၁၆၂-၁၆၆.)(History of China 1929—pages 8 and 9 by Professor W.E Soothill and also A Sketch of China History- Ancient and Modern etc. Volume 1-1934, pages 162-166 by
Rev. Charles Gutzlaff.)
မ့ၢ်လၢစီၤပၤတဂၤအံၤအတၢ်ပၢမ့ၢ်တၢ်ကိၢ်တၢ်ဂီၤနးနးကလဲာ်လၢထံဖိကီၢ်ဖိအဂီၢ်အဃိ, ပှၤကညီဖိအဒူၣ်အထၢတဖၣ်လၢအအိၣ်လၢတရူးကီၢ်ဝးတရံးဒီးအအိၣ်လၢတရူးအကီၢ််ပူၤတနီၤနီၤန့ၣ်, တၢ်နာ်၀ဲလၢ,ဒ်ပှၤကလုာ်ဂၤအသိး,အိၣ်ဝဲတကဲလၢၤအဃိ,ဖဲချ.န.၁၁၂ဂနံၣ်န့ၣ်သုးလီၤအသးဆူတရူးကီၢ်အကလံၤထံးမုၢ်နုာ်တခီဒီးနုာ်လီၤဆူကီၢ်အသီတဘ့ၣ်လၢခဲအံၤပကိးလၢကီၢ်တီကံ, ကီၢ်ယူၣ်တရၣ်ဒီးကီၢ်ပယီၤဖဲချ.န.၁၁၂၅နံၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒီးအဝဲသ့ၣ်အတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ်မ့ၢ်ဝဲဒ်အဖီလာ်အံၤအသိးလီၤ.
ပှၤကညီအဒူၣ်အထၢအကလုာ်ကလုာ်ဟးထီၣ်လၢကီၢ်စံာ်အပူၤသၢဖုလၢကျဲသၢဘိ, တဖုကျဲတဘိလၢသၢနံၣ်အတီၢ်ပူၤလီၤ. တၢတဖုန့ၣ်ပိာ်လီၤထံကျိကီၤလိာ်,(မဲၤကီ=မံကီ)ဒီးသုးလီၤအသးဆူကလံၤထံးတခီတတီၤဘၣ်တတီၤလီၤ. အဆိကတၢၢ်အဝဲသ့ၣ်နုာ်လီၤဒီးအိၣ်ဝဲဆိးဝဲဖဲတၢ်လီၢ်လၢခဲအံၤပကိးလၢတီကံ, ဝံၤသုးလီၤအသးဆူကီၢ်ယူတရၣ်, ဝံၤသုးလီၤကဒီးအသးဆူကီၢ်ကၣ်ဘိဒံအၣ်, တုၤလီၤဖဲပီၣ်လဲၣ်ကၢၢ်ခိၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်တဖၣ်အံၤ, အခါခဲအံၤမ့ၢ် ကီၢ်တီကံ, ကီၢ်ယူတရၣ်, ကီၢ်ကဲၣ်ဘိဒံအၣ်, ဒီးကီၢ်အဲနါတဖၣ်လီၤ.
စှၤနံၣ်အလီၢ်ခံယိၤအိၣ်လၢကီၢ်စံၣ်ပူၤတဖၣ်, ဒ်ပှၤကညီအသိး, သုးလီၤစ့ၢ်ကီးအသးလၢကျဲတဘိဃီအါအါဂီၢ်ဂီၢ်လီၤ.ပှၤကညီတဖၣ်န့ၣ်ယိၤဆီၣ်တနုာ်အီၤဒီးကသုးလီၤအသးဆူညါန့ၣ်အခိၣ်နီးအသးလၢပီၣ်လဲၣ်ဒီးဃၣ်တရံးအသးဒီးဟဲက့ၤထီၣ်ပိာ်ကဒီးထံကျိမဲၣ်နီ(မံနါ)ဆူထံခံတတီၤဘၣ်တတီၤဘၣ်တီၤတုၤထီၣ်ဖဲမဲၣ်ပံအကျီဒီးလူၤပိာ်ထီၣ်ကဒီးထံကိျအံၤဒီးဖဲဘူးထီၣ်ကတုၤလၢထံခံန့ၣ်ပာ်လီၤအတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ်ဖဲတၢ်လီၢ်လၢခဲအံၤပကိးလၢကံၢ်မဲလီၤ. ကံၢ်မဲအံၤမ့ၢ်ပှၤကညီအဒုၣ်အထၢအကလုာ်ကလုာ်ကၢၤဖှိာ်အသးအလီၢ်ဒီးမ့ၢ်ပှၤကညီအဝ့ၢ်ခိၣ်ဖးဒိၣ်တဖျၢၣ်လီၤ.ပှၤကညီအိၣ်ဖဲကံၢ်မဲဒုးလိာ်အသးဒီးယိၤတဖၣ်ခဲအံၤခဲအံၤ, မၤနၢၤယိၤတဘျီဘီျ, ယိၤမၤနၢၤအီၤတဘီျဘီျ, ဒီးလၢခံကတၢၢ်ယိၤမၤဃၣ်အီၤဒီဒဘၣ်ဃ့ၢ်မှဲဟးဖျီးလီၤမုၢ်ြပံြုပါဒီးထီၣ်အိၣ်က့ၤလၢကစၢၢ်ကလိဒီးပထံၣ်ဘၣ်လၢခဲအံၤဖဲ မုၢ်ယူာ်, မုၢ်ြတီၤ, လူၤသီခိၣ်, လၢၢ်မုၢ်ထံး, ထံကျိဃိၣ်ဝာ်, ဃိၣ်ပၤ, ကစၢၢ်ကလိအကျါန့ၣ်, ပှၤကညီအိၣ်ဒ်တုၤခဲအံၤ, ဒီးအဂၤတနီၤ လဲၤအဒၣ်လဲာ်ဖဲ ကီးဘီနံအိၣ်န့ၣ်လီၤ.
ပှၤကညီအဒူၣ်အထၢအကလုာ်ကလုာ်ခံဖုတဖုန့ၣ်ဟးထီၣ်လၢကီၢ်ယူနါဒီးပိာ်လီၤဝဲမအိၣ်ကျိ(ရွှ့ၣ်လံၣ်ကျိ)ဒီးနုာ်လီၤဆူကီၢ်ပယီၤအပူၤဒီးမ့ၢ်လၢယိၤတဖၣ်အိၣ်ပာ်စၢၤလံလၢရ့ွှၣ်လံည်ကျိအတၢ်ပၢၤခိၣ်အဃိ,ပှၤကညီတဖၣ်ပိာ်လီၤကဒီးဃဲဝါကျိဒီးအိၣ်ဝဲဆိးဝဲဖဲဝါကျိအတၢ်ပၢၤခိၣ်လီၤ.အဆိကတၢၢ်န့ၣ်အိၣ်ဝဲဖဲကီၢ်မိကူးအပူၤလၢဃဲဝါကျိထးခီဒီးတုၤမ့ၢ်အအိၣ်ယံာ်ထီၣ်ဒီးအဒူသဝီအါထီၣ်ဝဲတဘျီန့ၣ်, သဝီလၢအဝဲသ့ၣ်အစကီၤဖုဃဲဝါအိၣ်ဝဲလၢထံကျိကၢၢ်ခိၣ်တဖျၢၣ်န့ၣ်အမံၤလၢ ဝ့ၢ်ဃဲဝါကျိလီၤ.ဝ့ၢ်ဃဲဝါန့ၣ်လၢခံတၢ််ကိးက့ၤအီၤလၢ“တကီ”ဒီးအိၣ်ဒ်ဝဲတုၤခဲအံၤလီၤ.မ့မ့ၢ်ဃဲဝါကျိတခီတုၤမ့ၢ်အဆၢကတီၢ်သုးအသးယံာ်ထီၣ်ဒီးတၢ်ကိးက့ၤလၢပ့ျၣ်ကျိတုၤခဲအံၤဒၣ်လဲာ်လီၤ.တၢ်ကိးက့ၤဝ့ၢ်ဃဲဝါလၢ“တကီ”အဂ့ၢ်အခၢးန့ၣ်,ကွၢ်လံာ်အံၤအဆၢ ၃ဂ တက့ၢ်.
တုၤမ့ၢ်ပှၤဂုၤထီၣ်ပသီထီၣ်အါအါဒီးပှၤသးပှၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်အကျါဒၣ်ဝဲတနီၤနီၤ,ရှၣ်ထံရှၣ်ကီၢ်ဝံၤလီၤမုၢ်ြပံြပါဒီးသုးလီၤအသးဆူပ့ျၣ်ကျိအဖီလာ်ဒီးအိၣ်ဝဲလၢပ့ျၣ်ကျိအတၢ်ပၢၤခိၣ်တတီၤဘၣ်တတီၤဒီးတုၤမ့ၢ်အိၣ်ယံာ်ယံာ်ဒီးဂုၤထီၣ်ပသီထီၣ်ဒီးဒူသဝီအိၣ်ထီၣ်ဝဲအါန့ၣ်,ပှိၢ်အဒူၣ်အထၢတဖၣ်အခိၣ်တဂၤဟ့ၣ်ကူၣ်ဝဲလၢပှၤကညီအဒူၣ်ခဲလၢာ်ြကၢးသူၣ်ထီၣ်အဝ့ၢ်တဖျၢၣ်,ဒီးဒ်တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်အိၣ်ဝဲအသိး,အၢၣ်လီၤသကိးဝဲဒီးဒုးကဲထီၣ်သဝီလၢပှိၢ်အစကီၤအိၣ်ဝဲတဖျၢၣ်,လၢအအိၣ်လၢပျ့ၣ်ကျိအထၣ်န့ၣ်လၢဝ့ၢ်,ဒီးကိးဝဲဝ့ၢ်န့ၣ်အမံၤလၢ“ပှိၢ်ဝ့ၢ်”လီၤ.ဒ်န့ၣ်အသိးဝ့ၢ်တဝ့ၢ်အံၤတၢ်ကိးလီၤတဲာ်အမံၤလၢပှိၢ်“prome”လီၤ.ပှၤစ့းတကီဖိဒီးပှၤရၢၣ်ခၢၣ်ဖိတဖၣ်ကိးတၢ်ကတိၤ“ပှိၢ်”န့ၣ်တထံတဆးတပံာ်တကျါအဃိ,ကိးဝဲလၢ“ပၠ့ၣ်”လီၤ.ပှၤအဲကလံးဖိတဖၣ်ကိးထွဲဝဲပှၤစ့းတကီဒီးရၢးခၢၣ်ဖိအတၢ်ကိးလၢ“ပရိၣ်”(prome)လီၤ.
လၢစှီၤအဒူၣ်အထၢအကျါတနီၤန့ၣ်အိၣ်ဖဲပျ့ၣ်ထံကိျအထၣ်, အဂၤတနီၤဃၣ်တရံးအသးဆူမုၢ်နုာ်တခီဒီးလဲၤဝဲတုၤဒၣ်လဲာ်ဖဲတၢ်လီၢ်လၢခဲအံၤပကိးလၢရၢၣ်ခၢၣ်အကီၢ်ဒီးဘှီထီၣ်အဒူအသဝီအခူအဝ့ၢ်တဖျၢၣ်ဒီးကိးဝ့ၢ်န့ၣ်အမံၤလၢ“စှီၤဝ့ၢ်”လီၤ.ဝ့ၢ်တဖျၢၣ်အံၤခဲအံၤတၢ်ကိး-“စၣ်တွဲၤ”မ့တမ့ၢ်“သၣ်တွဲၤ”လီၤ.ပှၤစ့းတကီဒီးရၢးခၢၣ်ဖိတဖၣ်ကိဝဲ“စှီၤဝၢ်”တပံၣ်တကျါတထံတဆးအဃိ,ကိးဝဲလၢ“စၣ်တွဲၤ”လီၤ.ပှၤအဲကလံးဖိကိးထွဲပှၤစ့းတကီဒီးရၢးခၢၣ်ဖိအတၢ်ကိးဒီးကွဲးဝဲလၢ“စၣ်တွဲၤ”(Sandway)လီၤ ဒ်ပစံးတၢ်အသိး,(San)မ့တမ့ၢ်(Sand)န့ၣ်မ့ၢ်“စှီၤ”ဒီး(dway)မ့တမ့ၢ်(way)န့ၣ်မ့ၢ်“ဝ့ၢ်”လီၤ.တလၢၤ,ပယီၤ,ရၢးခၢၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ကိးအတၢ်ကိးတၢ်ကတိၤ“စ”တဖျၢၣ်လၢ“သ”လီၤ ကွၢ်အဒိ“စၣ်ဟွဲၤ”န့ၣ်ကိးဝဲလၢ“သၣ်တွဲၤ” “တနံစၣ်ယံၣ်” န့ၣ်ကိးဝဲလၢ“တနံသၣ်ယံၣ်”, “စၣ်လွံၣ်”, ဒီး“စံပီ“န့ၣ်ကိးဝဲလၢ“သံၣ်ဘီ” လီၤ.ပမ့ၢ်ကွၢ်လၢအဲကလံးအတၢ်ကွဲးတခီန့ၣ်ဖျါဂ့ၤတစဲးလီၤ.ဒ်ပစံးတၢ်အသိး, Tanasserim န့ၣ်ကွဲးဝဲလၢ Sandway, Taninthari န့ၣ်ကွဲးဝဲလၢ Tanasserim ,Thanlwin Myit န့ၣ်ကွဲးဝဲလၢ Salween River, ဒီးThepaw န့ၣ်ကွဲးဝဲလၢ Hsipaw လီၤ. စှီၤဝ့ၢ်အံၤ, မ့ၢ်စှီၤဒီးခၠီလၢအမ့ၢ်ပှၤစှီၤအဒူၣ်အထၢအကျါတဒူၣ်ပာ်ဖှိၣ်အသးဒီးဘှီထီၣ်သကိးဝဲဒၣ်လီၤ.အခါခဲအံၤပှၤကညီစီှၤဒီးခီၠဖိအိၣ်တ့ၢ်လၢရၢၣ်ခၢၣ်ရိမးကစၢၢ်ကျါဂီၢ်မုၢ်လီၤ.တနီၤနီၤကဲထီၣ်က့ၤလၢရၢၣ်ခၢၣ်ဒီးပယီၤဖိအဒၣ်လဲၣ်လဲာ်လီၤ.မးနါယၣ်စဝံၣ်အုၣ်စ့ၢ်ကီးအသးလၢပၠ့ၣ်ဝ့ၢ်(ပှိၢ်ဝ့ၢ်)ဒီးပျ့ၣ်ထံကျိအမုၢ်နုာ်တကပၤန့ၣ်ကယဲၢ်မ့ၢ်ပှၤအိၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ပှၤကညီ(ကါယါ)လီၤ.
ကခၠံၣ်ဒီးခၠီလၢအမ့ၢ်စှီၤအဒူၣ်အထၢတဖၣ်ဟးထီၣ်လၢကီၢ်ယူနါဒီးပိာ်လီၤဝဲထံကျိတပဲၣ်လၢအမ့ၢ်ဃဲဝါကျိအဒ့လၢမုၢ်ထီၣ်တကပၤတဒ့ဒီးနုာ်လီၤအိၣ်ဝဲဖဲတၢ်လီၢ်ခဲအံၤ, တမီၣ်, ကသၣ်, မၠံးကၠံနါ, ဒီးပူတါအိၣ်ဒံးြတံးတဖၣ်အပူၤလီၤ.ကခၠံၣ်ဖိတဖၣ်န့ၣ်အိၣ်တ့ၢ်ဒံးဝဲဖဲတၢ်လီၢ်လၢအနုာ်လီၤဆိဝဲအလီၢ်န့ၣ်တုၤမုၢ်မဆါတနံၤအံၤလီၤ.ဒီးအိၣ်စ့ၢ်ကိးလၢယိၤအကီၢ်ထးခီတဒိၣ်တဆံးဒီးလၢကီၢ်ယူနါအပူၤတဒိၣ်တဆံးလီၤ.
ပှၤခၠီဖိတဖၣ်ပိာ်လီၤဝဲခၠံတ့ွထံကျိဒီးအိၣ်ဆိးဝဲလၢခံၠတ့ွထံကျိအတၢ်ပၢၤခိၣ်ဒီးသုးလီၤအသးတီၤဘၣ်တတီၤဒီးတုၤလီၤဒၣ်လဲာ်လၢရၢၣ်ခၢၣ်ကီၢ်လီၤ.မုၢ်ကဆါတနံၤအံၤန့ၣ်ပှၤခၠီဖိတဖၣ်အိၣ်ဒံးဒၣ်လဲာ်လၢကလံၤထံးတခီ, စးထီၣ်လၢရၢၣ်ခၢၣ်ကစၢၢ်ရိမးဒီးတုၤလီၤလၢခၠံတွ့ထံကိျအတၢ်ပၢၤခိၣ်ဒီးအဝဲသ့ၣ်အကီၢ်န့ၣ်အိၣ်ဒ်တုၤမုၢ်မဆါတနံၤအံၤဒီးတၢ်ကိးအီၤလၢခၠီကစၢၢ်ကျါ-(ခၠံဟံး,Chin Hills)အိၣ်ဖဲကီၢ်ပယီၤဒီးကီၢ်အၣ်စၣ်အဘၢၣ်စၢၤဒီးအိၣ်လၢကီၢ်မနံးပူၣ်ရံးအကလံၤထံးတခီလီၤ.အဝ့ၢ်မိၢ်ပှၢ်န့ၣ်တၢ်ကိးအီၤလၢ(ဖလၣ်,Falam)လီၤ.တၢ်အလီၢ်လၢခဲအံၤတၢ်ကိးအီၤလၢခၠံတွ့ထးခီ,ခၠံတွ့လာ်ခီု,(အထက်ြခင်းတွင်း)တဖၣ်န့ၣ်လၢအခီၣ်ထံးန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲခၠီဖိတဖၣ်အကီၢ်ဖးလဲၢ်တဘ့ၣ်လီၤ.
ပှၤလိၤလိၤဖိအဒူၣ်အထၢအကျါနုာ်လီၤဆူကီၢ်ပယီၤအပူၤစှၤကိာ်ဖိလီၤ.အခါခဲအံၤအဝဲသ့ၣ်အိၣ်အလီၢ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲဖဲကီၢ်မၠံးကၠံနါဒီးကီၢ်တမီၣ်အမုၢ်ထီၣ်တခီန့ၣ်လီၤ.အိၣ်စ့ၢ်ကီးလၢယိၤအကီၢ်ထးခီဒီးယိၤအကီၢ်လာ်ခီလီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ဒီးတအိၣ်အါအါဘၣ်.အဝဲသ့ၣ်အိၣ်တ့ၢ်လၢကီၢ်ယူနါအပူၤအါဒၣ်တၢ်တက့ၢ်ဒီးကဲထီၣ်က့ၤပှၤတရူးဖိကလၢာ်ဃၣ်ဃၣ်လီၤ.
ပှၤကညီအဒူၣ်အထၢအကလုာ်ကလုာ်သၢဖုတဖုန့ၣ် ပိာ်လီၤထံကိျဃိၣ်လိာ် (နါခိၣ်) ဒီးသုးလီၤအသးတတီၤဘၣ်တတီၤဒီးပာ်လီၤအတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ်ဖဲ ခဲအံၤပကိးလၢယိၤကီၢ်ထးခီန့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ဒီးလၢခံစှၤနံၣ်,ယိၤအိၣ်လၢကီၢ်စံၣ်ပူၤတဖၣ်သုးလီၤကဒီးအသးဂီၤမုၢ်ဂီၤပၤလၢကျဲတဘိဃီဒီးဆီၣ်တနံးပှၤကညီအဃိ,ပှၤကညီဘၣ်သုးကဒီးအလီၢ်လီၤ.ဖဲတၢ်လီၢ်အံၤပှၤကညီတဖၣ်တချုးအသုးဒ်ဘၣ်အလီၢ်န့ၢ်,နီၤဖးလိာ်အသးခံဖုလီၤ.လၢခံဖုအကျါ,တဖုန့ၣ်ပိာ်လီၤကဒီးထံကျိဃိာ်လိာ်(နါခိၣ်)ဒီးလၢအကျါ,ဘဲှအဒူၣ်အထီတဖၣ်န့ၣ်,ပာ်လီၤအတၢ်အိၣ်တၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ်ဖဲတၢ်လီၢ်လၢခဲအံၤပကိးလၢကရံၣ်နံၣ်အကီၢ်န့ၣ်လီၤ.ပဝဲပှၤကညီဖိတဖၣ်ပကိးကီၢ်အဝဲအံၤလၢဘှဲအကီၢ်,မ့တမ့ၢ်ဘှဲမုၢ်ထီၣ်အကီၢ်လီၤ.ဘှဲအစီၤပၤ(စီၣ်ပါွ)တဖၣ်န့ၣ်ပၢဒံးတၢ်တုၤခဲအံၤဒၣ်လဲၣ်,ဖဲငွ့ၣ်တီၣ်,နီၢ်ပလဲ,ကၠဲးဖိကၠံ,ကၠဲးဖိကလ့,လွဲၢ်ကီၢ်ဒီးဘီလခဲတဖၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.ဘှဲတဖၣ်အံၤသုးလီၤအသးတုၤလၢတီအူကလံၤစိးဒီးအိၣ်ဒံးတုၤခဲအံၤလီၤပှိၢ်(တအီၣ်သူ=တီသူ)အဒူၣ်အထၢတဖၣ်အိၣ်တ့ၢ်စ့ကီးဂီၤမုၢ်ဂီၤပၤဖဲယိၤအတီၢ်တုၤခဲအံၤလီၤ.
ပှိၢ်ဒီးစှီၤအဒူၣ်အထၢတဖၣ်သုးလီၤအသးဆူအဖီလာ်တတီၤဒီးပာ်လီၤအတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ်ဖဲဒူယီၢ်ကွဲၢ်ကဘီတနီၤ,ဒီးအဂၤတဖၣ်သုးလီၤကဒီးအသးတတီၤဘၣ်တတီၤ,တုၤလီၤဖဲကီၢ်မီၢ်လမဲၠၣ်,တဝဲၣ်ဒီဒဘျံးန့ၣ်လီၤ.ဒူယီၢ်ကွဲၢ်ကဘီအံၤတဘီျန့ၣ်မ့ၢ်တၢ်လီၢ်ဖဲပှၤကညီအဒူၣ်အထၢအကလုာ်ကလုာ်တဖၣ်ကၢၤဖှိၣ်အသးဒီးမ့ၢ်ဝဲပှၤကညီအဝ့ၢ်ခိၣ်ဖးဒိၣ်တဖျၢၣ်လီၤ.
ပှၤကညီအဒူၣ်အထၢအကလုာ်ကလုာ်အဂၤတဖုန့ၣ်ဃၣ်တရံးအသးဆူစုစ့ၣ်တခီဒီးနုာ်လီၤအိၣ်ဆိးဝဲတၢ်လီၢ်ဖဲခဲအံၤပကိးလၢယမဲသ့ဒံစြတံအပူၤတနီၤ,ဒီးအဂၤတဖၣ်ပိာ်လီၤထံကျိပရဲလိာ်ဒီးအိၣ်ဝဲဆိးဝဲလၢပရဲလိာ်အတၢ်ပၢၤခိၣ်ယၢ်ခီယၢ်ခီ,တတီၤဘၣ်တတီၤ,တုၤလီၤဒၣ်လဲာ်ဖဲပရဲလိာ်အထၣ်န့ၣ်လီၤ.စီှၤတဖၣ်ပာ်လီၤအတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ်ဖဲကရဲလိာ်အဒ့လၢမုၢ်နုာ်တဒ့အဖီခိၣ်,ဒီးကိးဝဲတၢ်လီၢ်န့ၣ်လၢစှီၤဝ့ၢ်(ခဲအံၤတၢ်ကိးလၢဆွၣ်)လီၤ.အနီၢ်နီၢ်တခီမ့ၢ်စှီၤလီၤ.စှီၤဝ့ၢ်အံၤအိၣ်လၢတီအူကလံၤစိးတခီလီၤ.
ဘှဲတဖၣ်ပာ်လီၤအတၢ်အိၣ်တၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ်ဖဲနီၢ်ပှဲၤကျိအဖီခိၣ်ဒီးအဝ့ၢ်န့ၣ်ကိးဝဲလၢနီၢ်ပှဲၤဝ့ၢ်လီၤ.နီၢ်ပှဲၤဝ့ၢ်န့ၣ်အိၣ်လၢတီအူအကလံၤစိးမုၢ်ထီၣ်တခီဒီးဝ့ၢ်န့ၣ်ခဲအံၤတအိၣ်လၢၤဘၣ်.နာ်သက့ဘှဲအဒူၣ်အထၢတဖၣ်အိၣ်ဒံးဖဲတၢ်လီၢ်န့ၣ်အါသဝီလီၤ.နီၢ်ပှဲၢ်ဝ့ၢ်အံၤတလၢၤပယီၤကီးဝဲတထံတဆးတပံာ်တကျါအဃိကိးဝဲနီၢ်ပှဲၢ်လၢနီၢ်ပၠီ(ေနာင်ေြပာင်း)လီၤ.ခဲအံၤဘှဲအဒူၣ်အထၢလၢအအိၣ်လၢကိးအူး,ကါနံၣ်ဒီးမဲဖၠူၣ်ဒီးတီအူအဝ့ၢ်ကပိာ်ကပၤတဖၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ပှၤဟးထီၣ်အနီၢ်ပှဲၢ်ဝ့ၢ်တဖၣ်လီၤ.
ပှိၢ်တဖၣ်န့ၣ်ပာ်လီၤအတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ်ဖဲခဲအံၤဝ့ၢ်တီအူအကလံၤထံးတခီဒီးတၢ်လီၢ်န့ၣ်ခဲအံၤတၢ်ကိးလီၤတဲာ်ဒ်ဝဲလၢပှိၢ်ဝ့ၢ်(ပၠူၢ်=Pyu)တုၤမုၢ်မဆါတနံၤအံၤလီၤ.ပယီၤတလၢၤတဖၣ်ကိးပှိၢ်တထံတဆးဘၣ်အဃိ,ကိးဝဲလၢဖၠူၣ်လီၤ.အနီၢ်နီၢ်တခီမ့ၢ်ပှိၢ်လီၤ.ပှိၢ်ဝ့ၢ်န့ၣ်အိၣ်ဒံးတုၤခဲအံၤနာ်သက့,ပှၤဝ့ၢ်ဖိတဖၣ်မ့ၢ်ပှၤအကလုာ်ကလုာ်လီၤ.
ပှိၢ်ဒီးစှီၤအဂၤတနီၤ,လၢအကျါန့ၣ်အါတက့ၢ်ပှိၢ်(တအီၣ်သူၣ်=တီသူ)အဒူၣ်တဒူၣ်န့ၣ်ပိာ်လီၤထံကျိပရဲလိာ်အတၢ်ပၢၤခိၣ်ဒီးပာ်လီၤအတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ်ဖဲဆီတံၤ(ရ့ၠှၣ်ကၠ့ၣ်)တနီၤဒီးအဂၤတဖၣ်သုးလီၤကဒီးအသးဆူကလံၤထံးတခီီဒီးပာ်လီၤအတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ်ဖဲဝ့ၢ်လၤလၤဒီးဒူသတုာ်န့ၣ်မ့ၢ်ပှိၢ်(တအီၣ်သူၣ်=တီအူ)အဝ့ၢ်ခိၣ်ဖးဒိၣ်တဖျၢၣ်လီၤ.မုၢ်မဆါတနံၤအံၤပထံၣ်ဘၣ်စှီၤ,ပှိၢ်ဒီးပှိၢ်(တအီၣ်သူၣ်=တီသူ)အါအါဂီၢ်ဂီၢ်လၢသထူၣ်ဒံစြတံးအပူၤလီၤ.
လၢတလၢၤအယၣ်စဝံၣ်အလီၢ်လံၤတနီၤနီၤအပူၤန့ၣ်,အုၣ်အသးလၢပှၤလၢအနုာ်လီၤဆိကတၢၢ်လၢကီၢ်ပယီၤအပူၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲယိၤ(ကၠီၣ်တဲၣ်)ဒီးမိၢ်ထံးတဖၣ်လီၤ.ကွၢ်စ့ၢ်ကီးအူစီကယ့ၣ်ယၣ်စဝံၣ်မဘျံးပၤ ၉၆ တက့ၢ်.စံးဝဲဒ်အံၤ,-
၎င်းြပင်အချို့ေသာစွန်ရာဇဝင်ေဟးငီးများနှင့်အေရးေတာ်ပံုများတွင်မူကား။ငါတို့ေဂါတမြမှတ်စွာဘုရားပွင့်ေတာ်မမူမီှ။နှစ်ေပါင်းများစွာုက။ငါတို့ြမန်မာနဂရ။သုနာပရန္တတိုင်း, ရိုးမေတ၁င်တန်းြကီးသံုးခုတု့ိကို“ ေစ၁တိုင်” လူမျိုးတု့ိနှုင့် မွန်တိ လူ မျိုးတု့ိ ေရှးဦးစွာေရာက်ရှိလာြက၍ ထိုလူမျိုးနှုစ်မျိုးတု့ိသည် တစတစြကီးပွား များ ြပားလာြကြပီးလျှင် ြမိ့ရွာတည် ေထာင်ေနြကေလသည်ဟုဆိုြကသည်
ရိမးကစၢၢ်သၢဘိစံးတၢ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ, မုၢ်နုာ် ရၢၣ်ခၢၣ် ရိမး, မုၢ်ထီၣ် ပကိ ရိမး, ဒီးတနီသရံၣ်ရိမးန့ၣ်လီၤ, ကစၢၢ်လၢကီၢ် ထူၣ်ဒီးက့ၤထီၣ်ဆူကီၢ်ရွ့ၣ်ကၠ့ၣ်, တီအူ, ဘှဲကီၢ်, ဒီးယိၤကီၢ်ကစၢၢ်တဘိန့ၣ်မ့ၢ်တနီသရံၣ်ကစၢၢ်ရိ
မးန့ၣ်လီၤ.
(ဟံးန့ၢ်အီၤလၢစိၤအီၣ်လးကွဲးကညီတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ)
