တံနိ( သ၀ီတါ)
အီကူာ် ၅,၂၀၀၉
တၢ်ဆၢကတီၢ်တဖၣ်လဲၤပူၤကံွာ်၀ဲချ့မးတနံွ၀ံၤတနံွတလါ၀ံၤတလါခဲအံၤတုၤဃီၤကဒီးဆူတၢ်စူၤခါအသီတ
ဘျီကဒီးကးလံမီၣ်.လါခူးတၢ်စူၤခါဆၢကတီၢ်မ့ၢ်ဟဲတုၤအိၣ်ပှၤတဘျီလၢ်လၢ်ဖီလါခူးတဖၣ်ဘိၣ်ထီၣ်ဖးထီၣ်လၢ
ပှၢ်လာ်ကျါမၤမုာ်မၤခုၣ်ပသူၣ်ပသးအသိး,လါခူးအမူခိၣ်စူၤထံဖိတဖၣ်ဟဲစိာ်ဃုာ်န့ၢ်ပှၤဒီးတၢ်သးအုးအမဲာ်ထံဖိ
လၢပ၀ဲကညီဖိတဖၣ်အဂီၢ်လီၤဆီဒၣ်တၢ်န့ၣ်လီၤ.အဂ့ၢ်ဒ်အံၤလါအီကၢးစ ်(၁၂)သီအနံၤအံၤမ့ၢ်၀ဲမၤထူရၤပှၤဒူ
ပှၤဃိၤမုၢ်နံၤလၢပ၀ဲကညီဖိတဖၣ်အဂီၢ်အဃိလီၤ.ပပှၤကညီဖိတဖၣ်အံၤပဘၣ်တၢ်ဆီၣ်တံၢ်မၤနၢၤဃာ်ပှၤလၢပ
ယီၤကလုာ်ဒိၣ်စိသနူအတၢ်ပၢတၢ်ြပးဖီလာ်ယံာ်တ့ၢ်မးလံအနံၣ်လၢအကယၤတဖၣ်လံန့ၣ်လီၤ. ပမ့ၢ်တအိၣ်ဒီး
ပထံပကီၢ်လီၤဆီ,ပမ့ၢ်တအိၣ်ဒီးပတၢ်ခဲွးတၢ်ယာ်လီၤဆီလၢပကစံၣ်ညီၣ်ပၢလီၤဘၣ်ပသးဒၣ်၀ဲဘၣ်န့ၣ်ပကပူၤ
ဖျဲးထီၣ်ကံွာ်လၢမုၢ်နံၤအၢသီတဖၣ်အပူၤတသ့ဘၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်ပခိၣ်ပနၢ်လၢညါတဖၣ်သ့ၣ်ညါ၀ဲလီၤတံၢ်လီၤဆဲးလီၤ.
လၢတၢ်န့ၣ်အဃိလၢ ကီၢ်ပယီၤထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်ပၢတၢ်ြပးဆၢကတီၢ်ဖဲန့ၣ်ခါအတၢ်အိၣ်သးတၢ်ဃ့ထီၣ်အဖီခိၣ်
ကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢအံၤဘၣ်တၢ်ကရၢကရိဒီးဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤဖဲ ၃၁.၁.၄၉နံၣ် အခါလၢတၢ်ကဒုးန့ၢ်က့ၤကညီအ
ထံသဘျ့ကီၢ်သဘျ့လၢ (ဖဆပလ)ပဒိၣ်အအိၣ်န့ၣ်လီၤ. ကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢအံၤယံာ်တ့ၢ်မးလံယၤဖှိၣ်နံၣ်တ၀ာ်
ဘျဲၣ်လံ.ကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢအနံၣ် (၆၀)တၢ်လဲၤခီဖျိအတီၢ်ပူၤကညီခိၣ်နၢ်သိၣ်ဒူဒီးကမျၢၢ်လၢအကထိကလးသ့ၣ်
တဖၣ်ဘၣ်လုၢ်ထီၣ်ကံွာ်အသးသမူလၢပကဒိးန့ၢ်ဘၣ်က့ၤပထံကီၢ်လီၤဆီအတၢ်သဘျ့အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤဒူပှၤ
ဃိၤဃုာ်ဒီးပမိၢ်ပၢ်ပုၢ်၀ဲၢ်ဘူးတံၢ်အသံွၣ်လၢအယွၤလီၤတ့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ်မ့ၢ်ပကပာ်အီၤလၢအမ့ၢ်တၢ်တဂိာ်
တသီၣ်တၢ်ကလီကလီဧိၤလၢပဂီၢ်ဒ်န့ၣ်လီၤဧါ.လၢတၢ်မၤလၤကပီၤက့ၤမၤထူရၤပှၤဒူပှၤဃိၤမုၢ်နံၤတနံၣ်အံၤ
အဂီၢ်ယသးအိၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်က့ၤခိၣ်နၢ်လၢပအဲၣ်ဘၣ်အီၤအါဂၤတဖၣ်အကျါတဂၤလၢအမ့ၢ်၀ဲသုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ်သး
သမူတၢ်လဲၤခီဖျိအဂ့ၢ်တနီၤဒ်ယချံတုာ်ဒီးသ့ၣ်ညါဘၣ်တ့ၢ်ယဲအသိးန့ၣ်လီၤ.ပမ့ၢ်ဘၣ်တဲက့ၤသုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ်အ
ဂ့ၢ်န့ၣ်တၢ်လၢအလီၤဆီတမံၤမ့ၢ်၀ဲပကထံၣ်ဘၣ ်ပကီၢ်ခိၣ်စီၤဘးအူကံၠအတၢ်အိၣ်မူမုၢ်နံၤမုၢ်သီလီၢ်ခံကတၢၢ်အ
တၢ်လဲၤပူၤကံွာ်အဂ့ၢ်ဒီးသုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ်အတၢ်အိၣ်မူမုၢ်နံၤမုၢ်သီလီၢ်ခံကတၢၢ်အတၢ်လဲၤပူၤကံွာ်အဂ့ၢ်ခံခါအံၤမ့ၢ်
တၢ်ဘၣ်ဆၢၣ်ဘၣ်တီၤတခါလၢအလီၤဂာ်လိာ်အသးတမံၤဃီဃၣ်ဃၣ်လၢတၢ်ကကဲွးနီၣ်က့ၤအီၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
စီၤဘးအူကံၠ (၁၉- ၀၅ -၅၀) ဒီးသုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ် (၁၉-၁၆-၆၁) အ၀ဲသ့ၣ်ခံဂၤလၢာ်ဖဲအသံခါအသးအိၣ်ဒံးဒၣ်
(၄၅)နံၣ်ဘၣ်ဖဲဖံးကဲမၤကဲဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ.
စီၤမ့မီၣ်အိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်လၢကီၢ်သ့ဒၢသ၀ီ(ေရသုိးြကီး),တီအူကီၢ်၇့ၣ်, ဖဲ၁၉၁၆နံၣ်ဒီးဟဲဒိၣ်ထီၣ်ဘၣ်၀ဲလၢတီအူအံ
စတူးသ၀ီန့ၣ်လီၤ. အပၢ်မ့ၢ်၀ဲသရၣ်ဖဲလဲၣ်အူ,ချံၣ်ဘိပၢ်အစုဒုၣ်စုတီၤတဂၤလီၤ. နီၢ်ဆံးခါအ၀ဲအိၣ်ကိၠဖဲတီအူ (Seint Luke) တီၤထီကိၠဒီးမ့ၢ်ကိၠဖိတဂၤလၢအနၢ်လိၤ,ဘၣ်တၢ်အဲၣ်အီၤလၢသရၣ်သရၣ်မုၣ်တဖၣ်လီၤ. အတၢ်သးစဲလီၤဆီတခီမ့ၢ်၀ဲတၢ်လိာ်ကဲွဖျၢၣ်ထူ,ဖျၢၣ်ကံွာ်ဃၤ(BasketBall)ဟီၣ်ကံၣ်,ဒီးတၢ်တမဲးစုတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒီတနံၣ်ကျၢၤတၢ်ပာ်ပနီၣ်န့ၢ်ကိၠဖိတဖၣ်လၢ(၁)တၢ်ကျဲးစၢး,(၂)တၢ်သကဲာ်ပ၀း,(၃)ဖျိးစိလၢတၢ်လိာ်ကဲွ-
တၢ်ဂ့ၢ်သၢခါပာ်ဖှိၣ်အဖီခိၣ်အ၀ဲမၤန့ၢ်ဘၣ်တၢ်လၤကပီၤခိၣ်ဖးတၢကိးနံၣ်ဒဲးန့ၣ်လီၤ.အ၀ဲဖျိထီၣ်အတီၤတဆံလၢ
(ခ)ပတီၢ်(B List)ဖဲ၁၉၃၄နံၣ်ဒီးနုာ်လီၤ၀ဲဆူအဲကလံးသုးမုၢ်ပူၤလီၤ.အမူဒါမ့ၢ်၀ဲသုးစရ့ဘၣ်ဖီၣ်၀ဲ၀ဲၤဒၢးစရီပတီၢ်
လီၤ. မ့ၢ်လၢအတၢ်ဒိကနၣ်ဂ့ၤ,အတၢ်ကျဲးစၢးအိၣ်ဖျါလၢသုးခိၣ်သုးနၢ်တဖၣ်မဲာ်ညါအဃိဘၣ်တၢ်ပာ်ထီၣ်အလီၢ်
အလၤဆူ(Burma Rifle)သုးရ့ၣ်(၄)သုးဒ့အီၤပဒၤမ့ၤကၠၢၤဖဲ၁၉၄၁နံၣ်န့ၣ်လီၤ. တနံၣ်ဃီဖဲ၁၉၄၁(အီၣ်ဆါဒီး
အသကိးပှၤအဂၤ ၃၀လဲၤထီၣ်သုးတၢ်မၤလိဆူယပၣ်ကီၢ်အခါ)သုးခိၣ်မ့မီၣ်ဘၣ်လဲၤထီၣ်သုးတၢ်မၤလိဆူကီၤ
လၤသူကီၢ်,ခ့းစနါသုးဖၠၣ်စိမိၤကိၠန့ၣ်လီၤ. ထီၣ်သုးတၢ်မၤလိတနံၣ်၀ံၤစံၣ်လီၤသုးဖၠၣ်စိမိၤကိၠဖဲ ၁၉၄၂နံၣ် ဒီးဒိး န့ၢ်ဘၣ်၀ဲကၠၤမဒၤအဲကလံးပဒိၣ်ခီမရှ့ၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲဟီၣ်ခိၣ်တၢ်ဒုးဖးဒိၣ်ခံဘျီတဘျီဆၢကတီၢ်၁၉၄၃နံၣ်န့ၣ်လၢတၢ်ဒုးထီဒါယပၣ်သုးမုၢ်ဖဲကခၠ့ၣ်ကီၢ်စဲၣ်ပူၤအခါအ
၀ဲဘၣ်ဟံးမူဒါမၤသကိးတၢ်လၢသုးခိၣ်ကျၢၢ်၀့က့း (General Wingate) အတၢ်ပၢဆှၢဖီလာ်,ခၠ့ဒ့း (ြခေသ့င်္) သုးရ့ၣ ်(ChinditForce)ပူၤန့ၣ်လီၤ. ၀့က့းတၢ်ဒုးတိာ်ကျဲၤအခီၣ်ထံးကတၢၢ်တဘျီခါအ၀ဲသ့ၣ်ဘၣ်ခီဂာ်၀ဲပရဲ
လိာ်ကျိ (စစ်ေတ၁င်းြမစ်)ဒီးထီၣ်ဒုးမၤဃၣ်ကံွာ်၀ဲယပၣ်သုးမုၢ်တဖၣ်တုၤဆူပျ့ၣ်လိာ်ကျိ (ဧရ၁၀တီြမစ်)အထံ
ကၢၢ်ခိၣ်န့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ယပၣ်သုးမုၢ်တဖၣ်မ့ၢ်လၢအနီၣ်ဂံၢ်အါန့ၢ်အဲကလံးသုးဖိအဘျီတဖၣ်,ဒီးအဲကလံးသုး
တဖၣ်အတၢ်မၤစၢၤတလၢတပှဲၤဘၣ်,တၢ်အီၣ်လူၤပိာ်ထဲွထီၣ်အခံတလၢတလီၣ်ဘၣ်အဃိခၠ့ဒ့းသးုကျိၤအံၤလီၢ်
ခံကတၢၢ်ဘၣ်လီၤမုၢ်ြပံပါကံွာ်၀ဲလီၤ.လၢတၢ်န့ၣ်အဃိသုးခိၣ်မ့မီၣ်ဘၣ်ဟံးမူဒါရဲၣ်ကျဲၤတီခိၣ်ရိၣ်မဲထုးဖှိၣ်က့ၤအ
ပှၤသုးဖိ(၄၀၀)ဂၤတဖၣ်ဒီးဘၣ်ဂုၤက့ၤအခံဆူကီၤလၤသူကီၢ်ပစုၢ်ပတ့ၤလၢအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအဖီလာ်န့ၣ်လီၤ.
လၢအတၢ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲတၢ်ကျဲၤ၀ဲအံၤအဃိအဲကလံးပဒိၣ်ဟ့ၣ်မၤလၤကပီၤအီၤလၢ(MC)တၢ်လၤကပီၤန့ၣ်လီၤ. (MC) တၢ်လၤကပီၤအံၤလၢအဲကလံးသုးမုၢ်ဒိၣ်အပူၤမ့ၢ်တၢ်ဟ့ၣ်မၤလၤကပီၤသုးအပတီၢ်ထီကတၢၢ်ခံခါတခါ
န့ၣ်လီၤ.ဖ ဲ၁၉၄၄နံၣ်, ၀့က့းတၢ်ဒုးခံဘျီတဘျီအခါသုးခိၣ်မ့မီၣ်ဟဲက့ၤကဒီးဆူကီၢ်ပယီၤကလံၤစိးအသီတဘျီ
လၢကဒုးဖျိးထီၣ်ကံွာ်ယပၣ်သုးမုၢ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်သုးခိၣ်ကျၢၢ်၀့က့းနီၢ်ကစၢ်အကဘီယူၤဟးဂီၤဒီးလီၤ
တဲာ်သံကံွာ်၀ဲအဃိ သုးခိၣ်မ့မီၣ်ဘၣ်က့ၤကဒါဆူကီၤလၤသူကီၢ်အသီတဘျီကဒီးလီၤ.တုၤမ့ၢ်ဟီၣ်ခိၣ်တၢ်ဒုးခံ
ဘျီတဘျီ၀ံၤယပၣ်သုးမုၢ်တဖၣ်ဂုၤက့ၤအခံလၢကီၢ်ပယီၤပူၤဖဲ၁၉၄၅နံၣ်အခါန့ၣ်သုးခိၣ်မ့မီၣ်ထီၣ်ဆၣ်သၢဖီးဒီး
ဟဲက့ၤကဒါဆူကီၢ်ပယီၤလီၤ. တုၤမ့ၢ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်(1stKaren Rifle) ကညီသုးရ့ၣ်(၁) ဒီးအ၀ဲဘၣ်ဟံးမူဒါ
လၢသုးရ့ၣ်ပ့ၢ်ဆှါခိၣ်အလီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲ၁၉၄၇နံၣ်န့ၣ်အလီၢ်လၤထီၣ်ဆူသုးခိၣ်ဒိၣ်ဖိ,ဒီးလၢခံတလါအတီၢ်ပူၤအ
လီၢ်အလၤထီၣ်ဆူသုးခိၣ်ဒိၣ်ဂီၢ်ဂ့ၢ် ဒီးကဲထီၣ်၀ဲကညီသုးရ့ၣ်(၁)အသုးရ့ၣ်ခိၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဆၢကတီၢ်ဖဲန့ၣ်အခါ(ဟီၣ်ခိၣ်တၢ်ဒုးဖးဒိၣ်ခံဘျီတဘျီ၀ံၤ,တချုးကီၢ်ပယီၤဒိးန့ၢ်တၢ်သဘျ့ဒံးဘၣ်တၢ်ဘၢၣ်
စၢၤဆၢကတီၢ်)တၢ်ဆီလီၤဒုးအိၣ်ထီၣ်ကီၢ်ပယီၤတၢ်ဖီၣ်စုက၀ဲၤအသုးမုၢ်ဒိၣ်လၢအဲကလံးသုးအတၢ်ပၢဖီလာ်မ့ၢ်
ဒ်အံၤလီၤ. ကီၢ်ပယီၤသုးမုၢ်ဒိၣ်ပူၤသုးရ့ၣ်အိၣ်၀ဲ (၁၅)ရ့ၣ်လၢအမ့ၢ်၀ဲ(Burma Rifle)ပယီၤဖီၣ်စုက၀ဲၤသုးရ့ၣ်နီၣ်
ဂံၢ် (၁,၂, ၃, ၄,၅,၆), (Karen Rifle) ကညီဖီၣ်စုက၀ဲၤသုးရ့ၣ်နီၣ်ဂံၢ် (၁,၂,၃(Kachin Rifle) ကခၠ့ၣ်ဖီၣ်စုက၀ဲၤ
သုးရ့ၣ်(၁,၂,၃), (Chin Rifle)ခီၠဖီၣ်စုက၀ဲၤသုးရ့ၣ်( ၁,၂)ဒီး (Chin Hill Battalian)ခဲလၢာ်သုးရ့ၣ်အိၣ်၀ဲ(၁၅)ရ့ၣ်
လီၤ.ပယီၤဖီၣ်စုက၀ဲၤအသုးရ့ၣ်နီၣ်ဂံၢ် (၁, ၃,၄, ၅,၆) ယဲၢ်ရ့ၣ်အံၤအပှၤသုးဖိတဖၣ်မ့ၢ်ထဲပယီၤကလုာ်လီၤ.
ဘၣ်ဆၣ်မ့မ့ၢ် (2nd Burma Rifle) သုးရ့ၣ်န့ၣ်ပယီၤကလုာ်တပၣ်နီတဂၤဘၣ်.သုးရ့ၣ်၀ဲအံၤလၢညါခါမ့ၢ်၀ဲသုး
ခိၣ်ကျၢၢ်၀့က့းအသုးရ့ၣ်(Chindit Force)ဒီးသုးတဖုအံၤမ့ၢ်ထဲပှၤကီၤရခါဖိ,ပှၤအၤြဖံးကၤဖိဒီးပှၤကီၤလၤ၀ါဖိ
တဖၣ်လီၤ.မ့ၢ်စ့ၢ်ကီးသုးပ့ၢ်ဆှါသုးရ့ၣ်လီၤဆီန့ၣ်လီၤ.ကညီသုးရ့ၣ်သၢရ့ၣ်အိၣ်ဆီလီၤသးဟီၣ်က၀ီၤအလီၢ်မ့ၢ်၀ဲ (1st Karen Rifle) တီအူဟီၣ်က ၀ီၤ (2nd Karen Rifle) ထံထၣ်စွ့ဟီၣ်က၀ီၤ (ြပည်မို့နယ်), (3rd Karen Rifle)ကီၢ်ပယီၤထးခီစကဲဟီၣ်က၀ီၤန့ၣ်လီၤဖဲအ၀ဲမ့ၢ်ကညီသုးရ့ၣ်(၁)အသုးရ့ၣ်ခိၣ်အခါ,ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ကညီဒီက
လုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢအခိၣ်အနၢ်တဖၣ်စးထီၣ်ဟူးဂဲၤတၢ်လၢကဒုးန့ၢ်က့ၤကညီကီၢ်သဘျ့လီၤဆီအဂီၢ်လံလီၤ.အ၀ဲ
ထံၣ်စိပာ်၀ဲလၢမုၢ်ကအိၣ်၀ဲတနံၤကညီဖိအတၢ်ဃ့ထံဃ့ကီၢ်တၢ်ဂဲၤလိာ်တၢ်မၤအံၤအပတီၢ်ကတုၤဃီၤ၀ဲဆူ
တၢ်ကဘၣ်ဖီၣ်ထီၣ်တၢ်စုက၀ဲၤပတီၢ်သ့ၣ်သ့ၣ်လီၤ.
ဖဲ၁၉၄၇နံၣ်လါယူၤထီၣ်(၁၆)သီအနံၤန့ၣ်မါဘးဇၣ်ကရၢကရိဒုးအိၣ်ထီၣ်၀ဲခ့ၣ်အဲၣ်ဒံၢ်အိၣ်ကညီဒီကလုာ်ဂၢၤသး
ကရၢဒီးကရၢအတၢ်ပညိၣ်မ့ၢ်၀ဲတၢ်ကကဟုဘံၣ်ကယာ်ဘၢကညီဖိတဖၣ်အတၢ်အိၣ်မူအဂီၢ်လီၤ. ကီၢ်ပယီၤတၢ်
သဘျ့န့ၢ်၀ံၤလၢခံတနံၣ်လၢအမ့ၢ်၀ဲ၁၉၄၉နံၣ်လါယနူၤအါရံၤ၃၁သီအနံၤန့ၣ်ကညီဖိတဖၣ်စးထီၣ်ပၢၢ်ဆၢဒုးထီ
ဒါ၀ဲကီၢ်ပယီၤပဒိၣ်န့ၣ်လီၤ.မၢ့်လၢပယီၤပဒိၣ်အသုးတဖၣ်အစုလီၤဆိဒီးဟဲထီၣ်ခးကညီဖိအိၣ်ဖဲခ၀ဲခၠၣ်အဃိလီၤ. ကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢစးထီၣ်တဘျီဃီသုးခိၣ်ဒိၣ်မ့မီၣ်ဒီးအသုးရ့ၣ်ဒီတရ့ၣ်နုာ်လီၤဆူကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢပူၤဒီးဒုးထီဒါ
က့ၤ(ဖဆပလ)အူနူးပယီၤပဒိၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲ၁၉၅၀နံၣ်လါအီကူာ်၁၂သီ,ကီၢ်ခိၣ်စီၤဘ းအူကံၠဒီးသုးခိၣ်ကျၢၢ်စဲခ့ၣ်
ဘၣ်တၢ်ခးသံအီၤလၢဒုၣ်ဒါဖဲတန့ခၠါကီၢ်ဆၣ်, ထိၣ်ကီးကိသ၀ီ၀ံၤလၢခံတလါလၢအမ့ၢ်၀ဲလါစဲးထ့ဘၢၣ်၂၄ သီ
အနံၤန့ၣ်သုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ်ဒီးကီၢ်ခိၣ်စီၤဘးအူကံၠအမၢၤကိးဂ့ၢ်ဂီၢ်အူတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လၢတၢ်ကဃုထၢထီၣ်က့ၤကီၢ်
ခိၣ်လၢအသီတဂၤအဂီၢ်ဖဲစွါလိၣ်,တီအူကီၢ်ရ့ၣ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဘျီအံၤပှၤလၢအဟဲထီၣ်တဖၣ်မ့ၢ်၀ဲကီၢ်ခိၣ်
မုၣ်ဘးအူကံၠ,သုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ်,ပဒိၣ်ကၠ့ၤဖူညိၤ,စကီၤလၢၢ်တီ,သုးခိၣ်ရီလ့ၣ်,ပဒိၣ်ဖီလ်ဖီပဒိၣ်ဖိညီသုးခိၣ်ထွ့ကီၠၤ
ဒီးသုးခိၣ်အဲးစ်သ့န့ၣ်လီၤ.တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဘျီအံၤပှၤပၢၤလီၢ်ဆ့ၣ်နီၤမ့ၢ်၀ဲပဒိၣ်ကၠ့ၤညိၤဒီးပှၤကဲွးနီၣ်တၢ်မ့ၢ်၀ဲစကီၤ
လၢၢ်တီန့ၣ်လီၤ.တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဘျီအံၤပှၤအါဂၤတူၢ်လိာ်ပာ်ကျၢၤ၀ဲလၢအူလးဖ့ၣ်(တီသူ)ကဖီၣ်ထီၣ်က့ၤကီၢ်ခိၣ်
မူဒါလၢစီၤဘးအူကၠံအလီၢ်,အူလးဖ့ၣ်မ့ၢ်တတူၢ်လိာ်ဘၣ်တခီပဒိၣ်ကၠ့ၤဖူညိၤကဘၣ်ဖီၣ်ထီၣ်က့ၤကီၢ်ခိၣ်အလီၢ်
န့ၣ်လီၤ.မ့ၢ်လၢအူလးဖ့ၣ်တခီလဲၤဆူယိၤကီၢ်ဒီးရဲၣ်ကျဲၤတၢ်လၢပအိၣ်(တီသူ)တၢ်ပၢၢ်ဆၢတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤတချုး
တဒးဘၣ်ဒီးဂ့ၢ်လိာ်၀ဲအဃိကၠ့ၤဖူညိၤအၢၣ်လီၤတူၢ်လိာ်၀ဲလၢကဟံးထီၣ်ကီၢ်ခိၣ်အမူဒါန့ၣ်လီၤ.ကၠ့ၤဖူညိၤက့ၤ
လီၤဆူဖၣ်ပူၣ်လၢကဖီၣ်ထီၣ်ကီၢ်ခိၣ်တၢ်မၤမူဒါ ဒီးဖဲန့ၣ်အခံနဲခွါဟၢထၢၣ်သၣ်မွ့ဆှၢ န့ၢ်အလီပျံၤဟ့ၣ်ကူၣ်အီၤ
လၢကဒုးအိၣ်ထီၣ်က့ၤခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢမ့ၢ်ဒ်သိးကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢကလဲၤထီၣ်လဲၤထီဆူညါ
ခီအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.လၢတၢ်ဂ့ၢ်တထံၣ်အံၤအဃိကၠ့ၤဖူညိၤစံးဆၢက့ၤဟၢထၢၣ်သၣ်မွ့,မ့ၢ်ဘၣ်ကရၢကရိထီၣ်က့ၤခ့ၣ်
အဲၣ်ယူၣ်န့ၣ်သါတကဲကီၢ်ခိၣ်လ့ၤတက့ၤဘၣ်ဒီးဟးထီၣ်ကံွာ်လၢဖၣ်ပူၣ်ဒီးက့ၤကဒါဆူဆၣ်မုၢ်ပၢၤန့ၣ်လီၤ.မ့ၢ်လၢ
တၢ်ဃုထၢထီၣ်က့ၤကီၢ်ခိၣ်အသီတဂၤလၢကီၢ်ခိၣ်စီၤဘးအူကံၠအလီၢ်တန့ၢ်ညီကဒၣ်တဘျီဃီဘၣ်အဃိသုးခိၣ်
ကျၢၢ်မ့မီၣ်ကိးကဒီးဂ့ၢ်ဂီၢ်အူတၢ်အိၣ်ဖှိၣ် ဖဲ၁ ၉၅၁ နံၣ်လါယနူၤအါရံၤ၈သီအနံၤဖဲစွါလိၣ်ဒီးဒုးအိၣ်ထီၣ်၀ဲကရၢ
တဖုလၢအမ့ၢ်၀ဲ(Kawthoolei Governing Body-KGB)လၢကတီခိၣ်ရိၣ်မဲမၤပြတီာ်ဆိတၢ်ဒ်ကီၢ်ခိၣ်ခၢၣ်စးတ
ဂၤအသိးအဂီၢ် န့ၣ်လီၤ.
ကရၢအံၤဘၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤ ဖဲ၁၉၅၁နံၣ်လ ါယနူၤအါရံၤ၉သီ အနံၤလၢကီၢ်ရ့ၣ်ဒီးသုးက့ခိၣ်နၢ်ခၢၣ်စး
ခဲလၢာ်အတၢ်အၢၣ်လီၤပာ်ကျၢၤအပူၤန့ၣ်လီၤ.တၢ်ဃုထၢထီၣ်ခ့ၣ်ကံၠၣ်ဘံၣ်ကရၢခိၣ်လၢပဒိၣ်အူလးဖ့ၣ်(တီသူ)
ဒီးကရၢခိၣ်ခံမ့ၢ်၀ဲသုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ်န့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်မ့ၢ်လၢအူလးဖ့ၣ်လဲၤကျဲၤတၢ်လၢတီသူတၢ်ပၢၢ်ဆၢဂ့ၢ်၀ီတၢ်
မၤဒီးတချုးတဒးဘၣ်အဃိဘၣ်တၢ်ဆီတလဲက့ၤကရၢခိၣ်လၢစီၤဟၢထၢၣ်သၣ်မွ့ဒီးကရၢခိၣ်ခံမ့ၢ်၀ဲသုးခိၣ်ကျၢၢ်
မ့မီၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲ၁၉၅၁နံၣ်ခ့ၣ်ကၠံၢ်ဘံၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အၢၣ်လီၤစံၣ်ညီၣ်၀ဲလၢကီၢ်သူလ့ၤသုးဖိပှၤစိာ်တၢ်စုက၀ဲၤ
တဖၣ်ခဲလၢာ်တၢ်ဒုးကဲထီၣ်က့ၤအီၤလၢကီၢ်သူလ့ၤသုးမုၢ်ဒိၣ်(Kawthoolei Armed Forces)ဒီးသုးခိၣ်ကျၢၢ်
မ့မီၣ်ကဲထီၣ်၀ဲကီၢ်သူလ့ၤသုးမုၢ်ဒိၣ်အသုးခိၣ်ကျၢၢ်န့ၣ်လီၤ.ဖဲ၁၉၆၁နံၣ်,တၢ်ကိၢ်ခါလါမၤရှးဆၢကတီၢ်ပယီၤသုး
က့.၁အသုးဖိတဖၣ်အိၣ်ဟဲထီၣ်လၢချၢၣ်လံွၢ်ထူၣ်ဒီးဟဲ၀ဲဆူဖၣ်ပူၣ်မုၢ်ထီၣ်တပၤဆူပၣ်ဟဲးသ၀ီလၢသုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့
မီၣ်အိၣ်တၢ်လီၢ်န့ၣ်လီၤ.ပယီၤသးုတဖၣ်ဟဲထီၣ်တုၤဆူတၢ်လီၢ်ဟီၣ်က၀ီၤအံၤတဘီျဟးသံကွၢ်သံဒီးဃုကမူၣ်ခဲွး
ခွးတၢ်အါမးလၢတၢ်လီၢ်ကိးပူၤဒဲးကဆူးဆူးကတ့ၤတ့ၤန့ၣ်လီၤ.
ဖဲန့ၣ်ခါသုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ်ဒီးအဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ်လဲၤဃ့ၢ်အိၣ်ခူသူၣ်သုးသဒၢအသးဖဲ၀ၣ်မ့စိ,သၣ်မိၤထံဒ့တၢ်လီၢ်ဒဲ
ဖိတဖျၢၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ပယီၤသုးတဖၣ်ဟးဃုကမူၣ်ခဲွးခွးတၢ်လၢတၢ်လီၢ်ကိးပူၤဒဲးဘူးထီၣ်ဘူးထီၣ်ဆူအအိၣ်
တၢ်လီၢ်အံၤလီၤ.သုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ်ပျဲလီၤ၀ဲအပျဲၢ်စီၤဖီဟဲ(ပှၤမှံခံဒၢဖိ)လၢကလဲၤကနၣ်ဒုၣ်ဒါအကစီၣ်အဂီၢ်လီၤ. ဒုၣ်ဒါသုးတဖၣ်ဖီၣ်ချုးန့ၢ်စီၤဖီဟဲဒီးသမံသမိးသံကွၢ်၀ဲသုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ်အိၣ်တၢ်လီၢ်န့ၣ်လီၤ.လီၢ်ခံကတၢၢ်မ့ၢ်လၢ
ပယီၤသုးတဖၣ်အတၢ်မၤအၢမၤနး,အတၢ်မၤဆါပယွဲအီၤနးနးကလဲာ်တူၢ်၀ဲခီၣ်၀ဲတန့ၢ်တပှဲၤလၢၤဘၣ်အဃိ
ဘၣ်ဟဲက့ၤထီၣ်ဒုးနဲၣ်က့ၤ၀ဲပယီၤသုးတဖၣ်လၢသုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ်အိၣ်တၢ်အလီၢ်ဖဲ၀ၣ်မံၤစိ,သၣ်မိၤထံဒ့န့ၣ်လီၤ.
တုၤလၢမုၢ်နၤယိာ်စီၤဖီဟဲတဟဲက့ၤပၢၢ်ထီၣ်လၢၤဘၣ်ဒီးဒွး၀ဲလၢဒုၣ်ဒါဖီၣ်ချုးအီၤလံအဃိလၢခံတနံၤမုၢ်ဆ့ၣ်
ထီၣ်ဂီၤဂီၤအပျဲၢ်တဖၣ်ဂဲၤဆၢထၢၣ်ဖီဂီၤမ့ၤမ့ၢ်ဒ်သိးအီၣ်မ့ၤ၀ံၤကသုးလီၢ်သုးကျဲအဂီၢ်လီၤ.ဖဲသုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ်အ
ပှၤဟံၣ်ဖိတဖၣ်ဒွဲၣ်ထီၣ်ပနဲဘါယွၤလၢဒဲပူၤဂီၤထၢၣ်သၢအခါအပျဲၢ်စီၤစါမီၣ်(ပှၤတခီးကိၢ်သ၀ီဖိ)စံၣ်လီၤလဲၤဒဲး
တၢ်ဒိးဒီးထံၣ်၀ဲလၢပယီၤသုးတဖၣ်ဟဲတုၤလံဆူဒဲခီၣ်ထံးလံတဘျီဟဲက့ၤထီၣ်စံၣ်တဲဘၣ်တၢ်ဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.သုးခိၣ်
ကျၢၢ်မ့မီၣ်အပှၤတဖၣ်စံၣ်လီၤဃ့ၢ်ဆူဒဲဖီလာ်ခဲလၢာ်,မ့မ့ၢ်အကစၢ်အိၣ်က့ၤဒၣ်ထဲတဂၤလၢဒဲပူၤဒီးခးဆၢဒုၣ်ဒါတ
ဖၣ်လၢတၢ်သးဒူပူၤန့ၣ်လီၤ. ဒုၣ်ဒါခးဘၣ်အသးနါပှၢ်တီတီဒီးသံ၀ဲတဘျီဃီဖဲန့ၣ်ဒ်ပှၤဒူပှၤဃိၤတဂၤအသိးပှဲၤ
ဒီးတၢ်လၤကပီၤလၢအပှၤကလုာ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.ပယီၤသုးက့ၤလီၤစိာ်အစိၣ်ဆူမီၣ်လမၠဲၣ်,က့ၤကိးဃုာ်ဒီးအမါ
သရၣ်မုၣ်ဟဲလၢၢ်ဒီးအဖိမုၣ်လုၢ်ဖိနီၢ်ခၠူၤရံလၢကဘီယူၤဆူမီၣ်လမဲၠၣ်န့ၣ်လီၤ.ဖဲန့ၣ်၀ံၤအလီၢ်ခံဒုၣ်ဒါတဖၣ်လဲၤပာ်
က့ၤသုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ်အစိၣ်ဆူတၢ်လီၢ်ဖဲလဲၣ်န့ၣ်တုၤမုၢ်မဆါတနံၤအံၤပှၤတသ့ၣ်ညါလီၤတံၢ်က့ၤအဂ့ၢ်နီတဂၤ
လၢၤဘၣ်.ဘၣ်ဆၣ်ပှၤအါဂၤဆိမိၣ်၀ဲလၢဒ်ကီၢ်ခိၣ်စီၤဘးအူကံၠအစိၣ်အသိးဒုၣ်ဒါတဖၣ်ကလဲၤကံွာ်လီၤက့ၤအီၤ
ဆူပီၣ်လဲၣ်ပူၤဒ်သိးကညီစၢၤသီဖိလၢခံတစိၤသ့ၣ်တဖၣ်သုတထံၣ်က့ၤအသွၣ်ခိၣ်တဂ့ၤ,ကညီဖိတဖၣ်သုတသ့ၣ်
နီၣ်ထီၣ်က့ၤအီၤနီတဘျီတဂ့ၤဒီးသုတမၤလၤကပီၤအီၤသ့နီတဘျီလၢၤတဂ့ၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဟံးန့ၢ်အီၤလၢကွဲၤကလုၢ်ပှာ်ယဲၤသန့အပူၤ
အီကူာ် ၅,၂၀၀၉
တၢ်ဆၢကတီၢ်တဖၣ်လဲၤပူၤကံွာ်၀ဲချ့မးတနံွ၀ံၤတနံွတလါ၀ံၤတလါခဲအံၤတုၤဃီၤကဒီးဆူတၢ်စူၤခါအသီတ
ဘျီကဒီးကးလံမီၣ်.လါခူးတၢ်စူၤခါဆၢကတီၢ်မ့ၢ်ဟဲတုၤအိၣ်ပှၤတဘျီလၢ်လၢ်ဖီလါခူးတဖၣ်ဘိၣ်ထီၣ်ဖးထီၣ်လၢ
ပှၢ်လာ်ကျါမၤမုာ်မၤခုၣ်ပသူၣ်ပသးအသိး,လါခူးအမူခိၣ်စူၤထံဖိတဖၣ်ဟဲစိာ်ဃုာ်န့ၢ်ပှၤဒီးတၢ်သးအုးအမဲာ်ထံဖိ
လၢပ၀ဲကညီဖိတဖၣ်အဂီၢ်လီၤဆီဒၣ်တၢ်န့ၣ်လီၤ.အဂ့ၢ်ဒ်အံၤလါအီကၢးစ ်(၁၂)သီအနံၤအံၤမ့ၢ်၀ဲမၤထူရၤပှၤဒူ
ပှၤဃိၤမုၢ်နံၤလၢပ၀ဲကညီဖိတဖၣ်အဂီၢ်အဃိလီၤ.ပပှၤကညီဖိတဖၣ်အံၤပဘၣ်တၢ်ဆီၣ်တံၢ်မၤနၢၤဃာ်ပှၤလၢပ
ယီၤကလုာ်ဒိၣ်စိသနူအတၢ်ပၢတၢ်ြပးဖီလာ်ယံာ်တ့ၢ်မးလံအနံၣ်လၢအကယၤတဖၣ်လံန့ၣ်လီၤ. ပမ့ၢ်တအိၣ်ဒီး
ပထံပကီၢ်လီၤဆီ,ပမ့ၢ်တအိၣ်ဒီးပတၢ်ခဲွးတၢ်ယာ်လီၤဆီလၢပကစံၣ်ညီၣ်ပၢလီၤဘၣ်ပသးဒၣ်၀ဲဘၣ်န့ၣ်ပကပူၤ
ဖျဲးထီၣ်ကံွာ်လၢမုၢ်နံၤအၢသီတဖၣ်အပူၤတသ့ဘၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်ပခိၣ်ပနၢ်လၢညါတဖၣ်သ့ၣ်ညါ၀ဲလီၤတံၢ်လီၤဆဲးလီၤ.
လၢတၢ်န့ၣ်အဃိလၢ ကီၢ်ပယီၤထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်ပၢတၢ်ြပးဆၢကတီၢ်ဖဲန့ၣ်ခါအတၢ်အိၣ်သးတၢ်ဃ့ထီၣ်အဖီခိၣ်
ကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢအံၤဘၣ်တၢ်ကရၢကရိဒီးဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤဖဲ ၃၁.၁.၄၉နံၣ် အခါလၢတၢ်ကဒုးန့ၢ်က့ၤကညီအ
ထံသဘျ့ကီၢ်သဘျ့လၢ (ဖဆပလ)ပဒိၣ်အအိၣ်န့ၣ်လီၤ. ကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢအံၤယံာ်တ့ၢ်မးလံယၤဖှိၣ်နံၣ်တ၀ာ်
ဘျဲၣ်လံ.ကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢအနံၣ် (၆၀)တၢ်လဲၤခီဖျိအတီၢ်ပူၤကညီခိၣ်နၢ်သိၣ်ဒူဒီးကမျၢၢ်လၢအကထိကလးသ့ၣ်
တဖၣ်ဘၣ်လုၢ်ထီၣ်ကံွာ်အသးသမူလၢပကဒိးန့ၢ်ဘၣ်က့ၤပထံကီၢ်လီၤဆီအတၢ်သဘျ့အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤဒူပှၤ
ဃိၤဃုာ်ဒီးပမိၢ်ပၢ်ပုၢ်၀ဲၢ်ဘူးတံၢ်အသံွၣ်လၢအယွၤလီၤတ့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ်မ့ၢ်ပကပာ်အီၤလၢအမ့ၢ်တၢ်တဂိာ်
တသီၣ်တၢ်ကလီကလီဧိၤလၢပဂီၢ်ဒ်န့ၣ်လီၤဧါ.လၢတၢ်မၤလၤကပီၤက့ၤမၤထူရၤပှၤဒူပှၤဃိၤမုၢ်နံၤတနံၣ်အံၤ
အဂီၢ်ယသးအိၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်က့ၤခိၣ်နၢ်လၢပအဲၣ်ဘၣ်အီၤအါဂၤတဖၣ်အကျါတဂၤလၢအမ့ၢ်၀ဲသုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ်သး
သမူတၢ်လဲၤခီဖျိအဂ့ၢ်တနီၤဒ်ယချံတုာ်ဒီးသ့ၣ်ညါဘၣ်တ့ၢ်ယဲအသိးန့ၣ်လီၤ.ပမ့ၢ်ဘၣ်တဲက့ၤသုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ်အ
ဂ့ၢ်န့ၣ်တၢ်လၢအလီၤဆီတမံၤမ့ၢ်၀ဲပကထံၣ်ဘၣ ်ပကီၢ်ခိၣ်စီၤဘးအူကံၠအတၢ်အိၣ်မူမုၢ်နံၤမုၢ်သီလီၢ်ခံကတၢၢ်အ
တၢ်လဲၤပူၤကံွာ်အဂ့ၢ်ဒီးသုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ်အတၢ်အိၣ်မူမုၢ်နံၤမုၢ်သီလီၢ်ခံကတၢၢ်အတၢ်လဲၤပူၤကံွာ်အဂ့ၢ်ခံခါအံၤမ့ၢ်
တၢ်ဘၣ်ဆၢၣ်ဘၣ်တီၤတခါလၢအလီၤဂာ်လိာ်အသးတမံၤဃီဃၣ်ဃၣ်လၢတၢ်ကကဲွးနီၣ်က့ၤအီၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
စီၤဘးအူကံၠ (၁၉- ၀၅ -၅၀) ဒီးသုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ် (၁၉-၁၆-၆၁) အ၀ဲသ့ၣ်ခံဂၤလၢာ်ဖဲအသံခါအသးအိၣ်ဒံးဒၣ်
(၄၅)နံၣ်ဘၣ်ဖဲဖံးကဲမၤကဲဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ.
စီၤမ့မီၣ်အိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်လၢကီၢ်သ့ဒၢသ၀ီ(ေရသုိးြကီး),တီအူကီၢ်၇့ၣ်, ဖဲ၁၉၁၆နံၣ်ဒီးဟဲဒိၣ်ထီၣ်ဘၣ်၀ဲလၢတီအူအံ
စတူးသ၀ီန့ၣ်လီၤ. အပၢ်မ့ၢ်၀ဲသရၣ်ဖဲလဲၣ်အူ,ချံၣ်ဘိပၢ်အစုဒုၣ်စုတီၤတဂၤလီၤ. နီၢ်ဆံးခါအ၀ဲအိၣ်ကိၠဖဲတီအူ (Seint Luke) တီၤထီကိၠဒီးမ့ၢ်ကိၠဖိတဂၤလၢအနၢ်လိၤ,ဘၣ်တၢ်အဲၣ်အီၤလၢသရၣ်သရၣ်မုၣ်တဖၣ်လီၤ. အတၢ်သးစဲလီၤဆီတခီမ့ၢ်၀ဲတၢ်လိာ်ကဲွဖျၢၣ်ထူ,ဖျၢၣ်ကံွာ်ဃၤ(BasketBall)ဟီၣ်ကံၣ်,ဒီးတၢ်တမဲးစုတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒီတနံၣ်ကျၢၤတၢ်ပာ်ပနီၣ်န့ၢ်ကိၠဖိတဖၣ်လၢ(၁)တၢ်ကျဲးစၢး,(၂)တၢ်သကဲာ်ပ၀း,(၃)ဖျိးစိလၢတၢ်လိာ်ကဲွ-
တၢ်ဂ့ၢ်သၢခါပာ်ဖှိၣ်အဖီခိၣ်အ၀ဲမၤန့ၢ်ဘၣ်တၢ်လၤကပီၤခိၣ်ဖးတၢကိးနံၣ်ဒဲးန့ၣ်လီၤ.အ၀ဲဖျိထီၣ်အတီၤတဆံလၢ
(ခ)ပတီၢ်(B List)ဖဲ၁၉၃၄နံၣ်ဒီးနုာ်လီၤ၀ဲဆူအဲကလံးသုးမုၢ်ပူၤလီၤ.အမူဒါမ့ၢ်၀ဲသုးစရ့ဘၣ်ဖီၣ်၀ဲ၀ဲၤဒၢးစရီပတီၢ်
လီၤ. မ့ၢ်လၢအတၢ်ဒိကနၣ်ဂ့ၤ,အတၢ်ကျဲးစၢးအိၣ်ဖျါလၢသုးခိၣ်သုးနၢ်တဖၣ်မဲာ်ညါအဃိဘၣ်တၢ်ပာ်ထီၣ်အလီၢ်
အလၤဆူ(Burma Rifle)သုးရ့ၣ်(၄)သုးဒ့အီၤပဒၤမ့ၤကၠၢၤဖဲ၁၉၄၁နံၣ်န့ၣ်လီၤ. တနံၣ်ဃီဖဲ၁၉၄၁(အီၣ်ဆါဒီး
အသကိးပှၤအဂၤ ၃၀လဲၤထီၣ်သုးတၢ်မၤလိဆူယပၣ်ကီၢ်အခါ)သုးခိၣ်မ့မီၣ်ဘၣ်လဲၤထီၣ်သုးတၢ်မၤလိဆူကီၤ
လၤသူကီၢ်,ခ့းစနါသုးဖၠၣ်စိမိၤကိၠန့ၣ်လီၤ. ထီၣ်သုးတၢ်မၤလိတနံၣ်၀ံၤစံၣ်လီၤသုးဖၠၣ်စိမိၤကိၠဖဲ ၁၉၄၂နံၣ် ဒီးဒိး န့ၢ်ဘၣ်၀ဲကၠၤမဒၤအဲကလံးပဒိၣ်ခီမရှ့ၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲဟီၣ်ခိၣ်တၢ်ဒုးဖးဒိၣ်ခံဘျီတဘျီဆၢကတီၢ်၁၉၄၃နံၣ်န့ၣ်လၢတၢ်ဒုးထီဒါယပၣ်သုးမုၢ်ဖဲကခၠ့ၣ်ကီၢ်စဲၣ်ပူၤအခါအ
၀ဲဘၣ်ဟံးမူဒါမၤသကိးတၢ်လၢသုးခိၣ်ကျၢၢ်၀့က့း (General Wingate) အတၢ်ပၢဆှၢဖီလာ်,ခၠ့ဒ့း (ြခေသ့င်္) သုးရ့ၣ ်(ChinditForce)ပူၤန့ၣ်လီၤ. ၀့က့းတၢ်ဒုးတိာ်ကျဲၤအခီၣ်ထံးကတၢၢ်တဘျီခါအ၀ဲသ့ၣ်ဘၣ်ခီဂာ်၀ဲပရဲ
လိာ်ကျိ (စစ်ေတ၁င်းြမစ်)ဒီးထီၣ်ဒုးမၤဃၣ်ကံွာ်၀ဲယပၣ်သုးမုၢ်တဖၣ်တုၤဆူပျ့ၣ်လိာ်ကျိ (ဧရ၁၀တီြမစ်)အထံ
ကၢၢ်ခိၣ်န့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ယပၣ်သုးမုၢ်တဖၣ်မ့ၢ်လၢအနီၣ်ဂံၢ်အါန့ၢ်အဲကလံးသုးဖိအဘျီတဖၣ်,ဒီးအဲကလံးသုး
တဖၣ်အတၢ်မၤစၢၤတလၢတပှဲၤဘၣ်,တၢ်အီၣ်လူၤပိာ်ထဲွထီၣ်အခံတလၢတလီၣ်ဘၣ်အဃိခၠ့ဒ့းသးုကျိၤအံၤလီၢ်
ခံကတၢၢ်ဘၣ်လီၤမုၢ်ြပံပါကံွာ်၀ဲလီၤ.လၢတၢ်န့ၣ်အဃိသုးခိၣ်မ့မီၣ်ဘၣ်ဟံးမူဒါရဲၣ်ကျဲၤတီခိၣ်ရိၣ်မဲထုးဖှိၣ်က့ၤအ
ပှၤသုးဖိ(၄၀၀)ဂၤတဖၣ်ဒီးဘၣ်ဂုၤက့ၤအခံဆူကီၤလၤသူကီၢ်ပစုၢ်ပတ့ၤလၢအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအဖီလာ်န့ၣ်လီၤ.
လၢအတၢ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲတၢ်ကျဲၤ၀ဲအံၤအဃိအဲကလံးပဒိၣ်ဟ့ၣ်မၤလၤကပီၤအီၤလၢ(MC)တၢ်လၤကပီၤန့ၣ်လီၤ. (MC) တၢ်လၤကပီၤအံၤလၢအဲကလံးသုးမုၢ်ဒိၣ်အပူၤမ့ၢ်တၢ်ဟ့ၣ်မၤလၤကပီၤသုးအပတီၢ်ထီကတၢၢ်ခံခါတခါ
န့ၣ်လီၤ.ဖ ဲ၁၉၄၄နံၣ်, ၀့က့းတၢ်ဒုးခံဘျီတဘျီအခါသုးခိၣ်မ့မီၣ်ဟဲက့ၤကဒီးဆူကီၢ်ပယီၤကလံၤစိးအသီတဘျီ
လၢကဒုးဖျိးထီၣ်ကံွာ်ယပၣ်သုးမုၢ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်သုးခိၣ်ကျၢၢ်၀့က့းနီၢ်ကစၢ်အကဘီယူၤဟးဂီၤဒီးလီၤ
တဲာ်သံကံွာ်၀ဲအဃိ သုးခိၣ်မ့မီၣ်ဘၣ်က့ၤကဒါဆူကီၤလၤသူကီၢ်အသီတဘျီကဒီးလီၤ.တုၤမ့ၢ်ဟီၣ်ခိၣ်တၢ်ဒုးခံ
ဘျီတဘျီ၀ံၤယပၣ်သုးမုၢ်တဖၣ်ဂုၤက့ၤအခံလၢကီၢ်ပယီၤပူၤဖဲ၁၉၄၅နံၣ်အခါန့ၣ်သုးခိၣ်မ့မီၣ်ထီၣ်ဆၣ်သၢဖီးဒီး
ဟဲက့ၤကဒါဆူကီၢ်ပယီၤလီၤ. တုၤမ့ၢ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်(1stKaren Rifle) ကညီသုးရ့ၣ်(၁) ဒီးအ၀ဲဘၣ်ဟံးမူဒါ
လၢသုးရ့ၣ်ပ့ၢ်ဆှါခိၣ်အလီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲ၁၉၄၇နံၣ်န့ၣ်အလီၢ်လၤထီၣ်ဆူသုးခိၣ်ဒိၣ်ဖိ,ဒီးလၢခံတလါအတီၢ်ပူၤအ
လီၢ်အလၤထီၣ်ဆူသုးခိၣ်ဒိၣ်ဂီၢ်ဂ့ၢ် ဒီးကဲထီၣ်၀ဲကညီသုးရ့ၣ်(၁)အသုးရ့ၣ်ခိၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဆၢကတီၢ်ဖဲန့ၣ်အခါ(ဟီၣ်ခိၣ်တၢ်ဒုးဖးဒိၣ်ခံဘျီတဘျီ၀ံၤ,တချုးကီၢ်ပယီၤဒိးန့ၢ်တၢ်သဘျ့ဒံးဘၣ်တၢ်ဘၢၣ်
စၢၤဆၢကတီၢ်)တၢ်ဆီလီၤဒုးအိၣ်ထီၣ်ကီၢ်ပယီၤတၢ်ဖီၣ်စုက၀ဲၤအသုးမုၢ်ဒိၣ်လၢအဲကလံးသုးအတၢ်ပၢဖီလာ်မ့ၢ်
ဒ်အံၤလီၤ. ကီၢ်ပယီၤသုးမုၢ်ဒိၣ်ပူၤသုးရ့ၣ်အိၣ်၀ဲ (၁၅)ရ့ၣ်လၢအမ့ၢ်၀ဲ(Burma Rifle)ပယီၤဖီၣ်စုက၀ဲၤသုးရ့ၣ်နီၣ်
ဂံၢ် (၁,၂, ၃, ၄,၅,၆), (Karen Rifle) ကညီဖီၣ်စုက၀ဲၤသုးရ့ၣ်နီၣ်ဂံၢ် (၁,၂,၃(Kachin Rifle) ကခၠ့ၣ်ဖီၣ်စုက၀ဲၤ
သုးရ့ၣ်(၁,၂,၃), (Chin Rifle)ခီၠဖီၣ်စုက၀ဲၤသုးရ့ၣ်( ၁,၂)ဒီး (Chin Hill Battalian)ခဲလၢာ်သုးရ့ၣ်အိၣ်၀ဲ(၁၅)ရ့ၣ်
လီၤ.ပယီၤဖီၣ်စုက၀ဲၤအသုးရ့ၣ်နီၣ်ဂံၢ် (၁, ၃,၄, ၅,၆) ယဲၢ်ရ့ၣ်အံၤအပှၤသုးဖိတဖၣ်မ့ၢ်ထဲပယီၤကလုာ်လီၤ.
ဘၣ်ဆၣ်မ့မ့ၢ် (2nd Burma Rifle) သုးရ့ၣ်န့ၣ်ပယီၤကလုာ်တပၣ်နီတဂၤဘၣ်.သုးရ့ၣ်၀ဲအံၤလၢညါခါမ့ၢ်၀ဲသုး
ခိၣ်ကျၢၢ်၀့က့းအသုးရ့ၣ်(Chindit Force)ဒီးသုးတဖုအံၤမ့ၢ်ထဲပှၤကီၤရခါဖိ,ပှၤအၤြဖံးကၤဖိဒီးပှၤကီၤလၤ၀ါဖိ
တဖၣ်လီၤ.မ့ၢ်စ့ၢ်ကီးသုးပ့ၢ်ဆှါသုးရ့ၣ်လီၤဆီန့ၣ်လီၤ.ကညီသုးရ့ၣ်သၢရ့ၣ်အိၣ်ဆီလီၤသးဟီၣ်က၀ီၤအလီၢ်မ့ၢ်၀ဲ (1st Karen Rifle) တီအူဟီၣ်က ၀ီၤ (2nd Karen Rifle) ထံထၣ်စွ့ဟီၣ်က၀ီၤ (ြပည်မို့နယ်), (3rd Karen Rifle)ကီၢ်ပယီၤထးခီစကဲဟီၣ်က၀ီၤန့ၣ်လီၤဖဲအ၀ဲမ့ၢ်ကညီသုးရ့ၣ်(၁)အသုးရ့ၣ်ခိၣ်အခါ,ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ကညီဒီက
လုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢအခိၣ်အနၢ်တဖၣ်စးထီၣ်ဟူးဂဲၤတၢ်လၢကဒုးန့ၢ်က့ၤကညီကီၢ်သဘျ့လီၤဆီအဂီၢ်လံလီၤ.အ၀ဲ
ထံၣ်စိပာ်၀ဲလၢမုၢ်ကအိၣ်၀ဲတနံၤကညီဖိအတၢ်ဃ့ထံဃ့ကီၢ်တၢ်ဂဲၤလိာ်တၢ်မၤအံၤအပတီၢ်ကတုၤဃီၤ၀ဲဆူ
တၢ်ကဘၣ်ဖီၣ်ထီၣ်တၢ်စုက၀ဲၤပတီၢ်သ့ၣ်သ့ၣ်လီၤ.
ဖဲ၁၉၄၇နံၣ်လါယူၤထီၣ်(၁၆)သီအနံၤန့ၣ်မါဘးဇၣ်ကရၢကရိဒုးအိၣ်ထီၣ်၀ဲခ့ၣ်အဲၣ်ဒံၢ်အိၣ်ကညီဒီကလုာ်ဂၢၤသး
ကရၢဒီးကရၢအတၢ်ပညိၣ်မ့ၢ်၀ဲတၢ်ကကဟုဘံၣ်ကယာ်ဘၢကညီဖိတဖၣ်အတၢ်အိၣ်မူအဂီၢ်လီၤ. ကီၢ်ပယီၤတၢ်
သဘျ့န့ၢ်၀ံၤလၢခံတနံၣ်လၢအမ့ၢ်၀ဲ၁၉၄၉နံၣ်လါယနူၤအါရံၤ၃၁သီအနံၤန့ၣ်ကညီဖိတဖၣ်စးထီၣ်ပၢၢ်ဆၢဒုးထီ
ဒါ၀ဲကီၢ်ပယီၤပဒိၣ်န့ၣ်လီၤ.မၢ့်လၢပယီၤပဒိၣ်အသုးတဖၣ်အစုလီၤဆိဒီးဟဲထီၣ်ခးကညီဖိအိၣ်ဖဲခ၀ဲခၠၣ်အဃိလီၤ. ကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢစးထီၣ်တဘျီဃီသုးခိၣ်ဒိၣ်မ့မီၣ်ဒီးအသုးရ့ၣ်ဒီတရ့ၣ်နုာ်လီၤဆူကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢပူၤဒီးဒုးထီဒါ
က့ၤ(ဖဆပလ)အူနူးပယီၤပဒိၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲ၁၉၅၀နံၣ်လါအီကူာ်၁၂သီ,ကီၢ်ခိၣ်စီၤဘ းအူကံၠဒီးသုးခိၣ်ကျၢၢ်စဲခ့ၣ်
ဘၣ်တၢ်ခးသံအီၤလၢဒုၣ်ဒါဖဲတန့ခၠါကီၢ်ဆၣ်, ထိၣ်ကီးကိသ၀ီ၀ံၤလၢခံတလါလၢအမ့ၢ်၀ဲလါစဲးထ့ဘၢၣ်၂၄ သီ
အနံၤန့ၣ်သုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ်ဒီးကီၢ်ခိၣ်စီၤဘးအူကံၠအမၢၤကိးဂ့ၢ်ဂီၢ်အူတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လၢတၢ်ကဃုထၢထီၣ်က့ၤကီၢ်
ခိၣ်လၢအသီတဂၤအဂီၢ်ဖဲစွါလိၣ်,တီအူကီၢ်ရ့ၣ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဘျီအံၤပှၤလၢအဟဲထီၣ်တဖၣ်မ့ၢ်၀ဲကီၢ်ခိၣ်
မုၣ်ဘးအူကံၠ,သုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ်,ပဒိၣ်ကၠ့ၤဖူညိၤ,စကီၤလၢၢ်တီ,သုးခိၣ်ရီလ့ၣ်,ပဒိၣ်ဖီလ်ဖီပဒိၣ်ဖိညီသုးခိၣ်ထွ့ကီၠၤ
ဒီးသုးခိၣ်အဲးစ်သ့န့ၣ်လီၤ.တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဘျီအံၤပှၤပၢၤလီၢ်ဆ့ၣ်နီၤမ့ၢ်၀ဲပဒိၣ်ကၠ့ၤညိၤဒီးပှၤကဲွးနီၣ်တၢ်မ့ၢ်၀ဲစကီၤ
လၢၢ်တီန့ၣ်လီၤ.တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဘျီအံၤပှၤအါဂၤတူၢ်လိာ်ပာ်ကျၢၤ၀ဲလၢအူလးဖ့ၣ်(တီသူ)ကဖီၣ်ထီၣ်က့ၤကီၢ်ခိၣ်
မူဒါလၢစီၤဘးအူကၠံအလီၢ်,အူလးဖ့ၣ်မ့ၢ်တတူၢ်လိာ်ဘၣ်တခီပဒိၣ်ကၠ့ၤဖူညိၤကဘၣ်ဖီၣ်ထီၣ်က့ၤကီၢ်ခိၣ်အလီၢ်
န့ၣ်လီၤ.မ့ၢ်လၢအူလးဖ့ၣ်တခီလဲၤဆူယိၤကီၢ်ဒီးရဲၣ်ကျဲၤတၢ်လၢပအိၣ်(တီသူ)တၢ်ပၢၢ်ဆၢတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤတချုး
တဒးဘၣ်ဒီးဂ့ၢ်လိာ်၀ဲအဃိကၠ့ၤဖူညိၤအၢၣ်လီၤတူၢ်လိာ်၀ဲလၢကဟံးထီၣ်ကီၢ်ခိၣ်အမူဒါန့ၣ်လီၤ.ကၠ့ၤဖူညိၤက့ၤ
လီၤဆူဖၣ်ပူၣ်လၢကဖီၣ်ထီၣ်ကီၢ်ခိၣ်တၢ်မၤမူဒါ ဒီးဖဲန့ၣ်အခံနဲခွါဟၢထၢၣ်သၣ်မွ့ဆှၢ န့ၢ်အလီပျံၤဟ့ၣ်ကူၣ်အီၤ
လၢကဒုးအိၣ်ထီၣ်က့ၤခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢမ့ၢ်ဒ်သိးကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢကလဲၤထီၣ်လဲၤထီဆူညါ
ခီအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.လၢတၢ်ဂ့ၢ်တထံၣ်အံၤအဃိကၠ့ၤဖူညိၤစံးဆၢက့ၤဟၢထၢၣ်သၣ်မွ့,မ့ၢ်ဘၣ်ကရၢကရိထီၣ်က့ၤခ့ၣ်
အဲၣ်ယူၣ်န့ၣ်သါတကဲကီၢ်ခိၣ်လ့ၤတက့ၤဘၣ်ဒီးဟးထီၣ်ကံွာ်လၢဖၣ်ပူၣ်ဒီးက့ၤကဒါဆူဆၣ်မုၢ်ပၢၤန့ၣ်လီၤ.မ့ၢ်လၢ
တၢ်ဃုထၢထီၣ်က့ၤကီၢ်ခိၣ်အသီတဂၤလၢကီၢ်ခိၣ်စီၤဘးအူကံၠအလီၢ်တန့ၢ်ညီကဒၣ်တဘျီဃီဘၣ်အဃိသုးခိၣ်
ကျၢၢ်မ့မီၣ်ကိးကဒီးဂ့ၢ်ဂီၢ်အူတၢ်အိၣ်ဖှိၣ် ဖဲ၁ ၉၅၁ နံၣ်လါယနူၤအါရံၤ၈သီအနံၤဖဲစွါလိၣ်ဒီးဒုးအိၣ်ထီၣ်၀ဲကရၢ
တဖုလၢအမ့ၢ်၀ဲ(Kawthoolei Governing Body-KGB)လၢကတီခိၣ်ရိၣ်မဲမၤပြတီာ်ဆိတၢ်ဒ်ကီၢ်ခိၣ်ခၢၣ်စးတ
ဂၤအသိးအဂီၢ် န့ၣ်လီၤ.
ကရၢအံၤဘၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤ ဖဲ၁၉၅၁နံၣ်လ ါယနူၤအါရံၤ၉သီ အနံၤလၢကီၢ်ရ့ၣ်ဒီးသုးက့ခိၣ်နၢ်ခၢၣ်စး
ခဲလၢာ်အတၢ်အၢၣ်လီၤပာ်ကျၢၤအပူၤန့ၣ်လီၤ.တၢ်ဃုထၢထီၣ်ခ့ၣ်ကံၠၣ်ဘံၣ်ကရၢခိၣ်လၢပဒိၣ်အူလးဖ့ၣ်(တီသူ)
ဒီးကရၢခိၣ်ခံမ့ၢ်၀ဲသုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ်န့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်မ့ၢ်လၢအူလးဖ့ၣ်လဲၤကျဲၤတၢ်လၢတီသူတၢ်ပၢၢ်ဆၢဂ့ၢ်၀ီတၢ်
မၤဒီးတချုးတဒးဘၣ်အဃိဘၣ်တၢ်ဆီတလဲက့ၤကရၢခိၣ်လၢစီၤဟၢထၢၣ်သၣ်မွ့ဒီးကရၢခိၣ်ခံမ့ၢ်၀ဲသုးခိၣ်ကျၢၢ်
မ့မီၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲ၁၉၅၁နံၣ်ခ့ၣ်ကၠံၢ်ဘံၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အၢၣ်လီၤစံၣ်ညီၣ်၀ဲလၢကီၢ်သူလ့ၤသုးဖိပှၤစိာ်တၢ်စုက၀ဲၤ
တဖၣ်ခဲလၢာ်တၢ်ဒုးကဲထီၣ်က့ၤအီၤလၢကီၢ်သူလ့ၤသုးမုၢ်ဒိၣ်(Kawthoolei Armed Forces)ဒီးသုးခိၣ်ကျၢၢ်
မ့မီၣ်ကဲထီၣ်၀ဲကီၢ်သူလ့ၤသုးမုၢ်ဒိၣ်အသုးခိၣ်ကျၢၢ်န့ၣ်လီၤ.ဖဲ၁၉၆၁နံၣ်,တၢ်ကိၢ်ခါလါမၤရှးဆၢကတီၢ်ပယီၤသုး
က့.၁အသုးဖိတဖၣ်အိၣ်ဟဲထီၣ်လၢချၢၣ်လံွၢ်ထူၣ်ဒီးဟဲ၀ဲဆူဖၣ်ပူၣ်မုၢ်ထီၣ်တပၤဆူပၣ်ဟဲးသ၀ီလၢသုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့
မီၣ်အိၣ်တၢ်လီၢ်န့ၣ်လီၤ.ပယီၤသးုတဖၣ်ဟဲထီၣ်တုၤဆူတၢ်လီၢ်ဟီၣ်က၀ီၤအံၤတဘီျဟးသံကွၢ်သံဒီးဃုကမူၣ်ခဲွး
ခွးတၢ်အါမးလၢတၢ်လီၢ်ကိးပူၤဒဲးကဆူးဆူးကတ့ၤတ့ၤန့ၣ်လီၤ.
ဖဲန့ၣ်ခါသုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ်ဒီးအဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ်လဲၤဃ့ၢ်အိၣ်ခူသူၣ်သုးသဒၢအသးဖဲ၀ၣ်မ့စိ,သၣ်မိၤထံဒ့တၢ်လီၢ်ဒဲ
ဖိတဖျၢၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ပယီၤသုးတဖၣ်ဟးဃုကမူၣ်ခဲွးခွးတၢ်လၢတၢ်လီၢ်ကိးပူၤဒဲးဘူးထီၣ်ဘူးထီၣ်ဆူအအိၣ်
တၢ်လီၢ်အံၤလီၤ.သုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ်ပျဲလီၤ၀ဲအပျဲၢ်စီၤဖီဟဲ(ပှၤမှံခံဒၢဖိ)လၢကလဲၤကနၣ်ဒုၣ်ဒါအကစီၣ်အဂီၢ်လီၤ. ဒုၣ်ဒါသုးတဖၣ်ဖီၣ်ချုးန့ၢ်စီၤဖီဟဲဒီးသမံသမိးသံကွၢ်၀ဲသုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ်အိၣ်တၢ်လီၢ်န့ၣ်လီၤ.လီၢ်ခံကတၢၢ်မ့ၢ်လၢ
ပယီၤသုးတဖၣ်အတၢ်မၤအၢမၤနး,အတၢ်မၤဆါပယွဲအီၤနးနးကလဲာ်တူၢ်၀ဲခီၣ်၀ဲတန့ၢ်တပှဲၤလၢၤဘၣ်အဃိ
ဘၣ်ဟဲက့ၤထီၣ်ဒုးနဲၣ်က့ၤ၀ဲပယီၤသုးတဖၣ်လၢသုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ်အိၣ်တၢ်အလီၢ်ဖဲ၀ၣ်မံၤစိ,သၣ်မိၤထံဒ့န့ၣ်လီၤ.
တုၤလၢမုၢ်နၤယိာ်စီၤဖီဟဲတဟဲက့ၤပၢၢ်ထီၣ်လၢၤဘၣ်ဒီးဒွး၀ဲလၢဒုၣ်ဒါဖီၣ်ချုးအီၤလံအဃိလၢခံတနံၤမုၢ်ဆ့ၣ်
ထီၣ်ဂီၤဂီၤအပျဲၢ်တဖၣ်ဂဲၤဆၢထၢၣ်ဖီဂီၤမ့ၤမ့ၢ်ဒ်သိးအီၣ်မ့ၤ၀ံၤကသုးလီၢ်သုးကျဲအဂီၢ်လီၤ.ဖဲသုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ်အ
ပှၤဟံၣ်ဖိတဖၣ်ဒွဲၣ်ထီၣ်ပနဲဘါယွၤလၢဒဲပူၤဂီၤထၢၣ်သၢအခါအပျဲၢ်စီၤစါမီၣ်(ပှၤတခီးကိၢ်သ၀ီဖိ)စံၣ်လီၤလဲၤဒဲး
တၢ်ဒိးဒီးထံၣ်၀ဲလၢပယီၤသုးတဖၣ်ဟဲတုၤလံဆူဒဲခီၣ်ထံးလံတဘျီဟဲက့ၤထီၣ်စံၣ်တဲဘၣ်တၢ်ဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.သုးခိၣ်
ကျၢၢ်မ့မီၣ်အပှၤတဖၣ်စံၣ်လီၤဃ့ၢ်ဆူဒဲဖီလာ်ခဲလၢာ်,မ့မ့ၢ်အကစၢ်အိၣ်က့ၤဒၣ်ထဲတဂၤလၢဒဲပူၤဒီးခးဆၢဒုၣ်ဒါတ
ဖၣ်လၢတၢ်သးဒူပူၤန့ၣ်လီၤ. ဒုၣ်ဒါခးဘၣ်အသးနါပှၢ်တီတီဒီးသံ၀ဲတဘျီဃီဖဲန့ၣ်ဒ်ပှၤဒူပှၤဃိၤတဂၤအသိးပှဲၤ
ဒီးတၢ်လၤကပီၤလၢအပှၤကလုာ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.ပယီၤသုးက့ၤလီၤစိာ်အစိၣ်ဆူမီၣ်လမၠဲၣ်,က့ၤကိးဃုာ်ဒီးအမါ
သရၣ်မုၣ်ဟဲလၢၢ်ဒီးအဖိမုၣ်လုၢ်ဖိနီၢ်ခၠူၤရံလၢကဘီယူၤဆူမီၣ်လမဲၠၣ်န့ၣ်လီၤ.ဖဲန့ၣ်၀ံၤအလီၢ်ခံဒုၣ်ဒါတဖၣ်လဲၤပာ်
က့ၤသုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ်အစိၣ်ဆူတၢ်လီၢ်ဖဲလဲၣ်န့ၣ်တုၤမုၢ်မဆါတနံၤအံၤပှၤတသ့ၣ်ညါလီၤတံၢ်က့ၤအဂ့ၢ်နီတဂၤ
လၢၤဘၣ်.ဘၣ်ဆၣ်ပှၤအါဂၤဆိမိၣ်၀ဲလၢဒ်ကီၢ်ခိၣ်စီၤဘးအူကံၠအစိၣ်အသိးဒုၣ်ဒါတဖၣ်ကလဲၤကံွာ်လီၤက့ၤအီၤ
ဆူပီၣ်လဲၣ်ပူၤဒ်သိးကညီစၢၤသီဖိလၢခံတစိၤသ့ၣ်တဖၣ်သုတထံၣ်က့ၤအသွၣ်ခိၣ်တဂ့ၤ,ကညီဖိတဖၣ်သုတသ့ၣ်
နီၣ်ထီၣ်က့ၤအီၤနီတဘျီတဂ့ၤဒီးသုတမၤလၤကပီၤအီၤသ့နီတဘျီလၢၤတဂ့ၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဟံးန့ၢ်အီၤလၢကွဲၤကလုၢ်ပှာ်ယဲၤသန့အပူၤ
