​ဖံ​ဖံ​အဲ​မၣ်

၁. တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့
လၢအဲကလံးအခီလ်နံၣ်ပၢတၢ်အစိၤကညီဖိအါဂၤကဲထီၣ်ပှၤခရံာ်ဖိလၢမံရှၢၣ်နရံၣ်တဖၣ်အဃိဒီးပထံၣ်ဘၣ်လၢ
မံရှၢၣ်နရံၣ်တဖၣ်သူၣ်ထီၣ်ကၠိဒီးပှၤကညီဖိတဖၣ်မၤလိမၤဒီးတၢ်ဖဲကၠိတဖၣ်အဃိပှၤကညီဖိသ့ၣ်တဖၣ်သ့ထီၣ်လံာ်
သ့ထီၣ်လဲၢ်အါဒံအါဂၤန့ၣ်လီၤ.  
(Anglo School) မ့ၢ်ကၠိတကလုာ်လထပှၤမုၢ်နုာ်ဖိတဖၣ်အဂီၢ်လီၤ.
 
(Anglo Vernacular School) ကၠိတဖၣ်အံၤဘၣ်တၢ်သိၣ်လိအီၤအဲကလံးကျိာ်ဒီးထံကီၢ်ပှၤကလုာ်
အကျိာ်ခံခါလၢာ်ဒီး​ ပှၤအါတက့ၢ်လၢအအိၣ်ကၠိတဖၣ်အံၤမ့ၢ်၀ဲပှၤအိၣ်ဒီးကျိၣ်စ့တဖၣ်လီၤ.​ ကၠိတဖၣ်အံၤအါတ
က့ၢ်ဆီလီၤအသးဖဲ၀့ၢ်ဒိၣ်၀့ၢ်ထီတဖၣ်အပူၤလီၤ.

(Vernacular School)ကၠိတဖၣ်အံၤခဲလၢာ်သိၣ်လိဒၣ်ထဲထံကီၢ်ကလုာ်အကျိာ်ဒီးအါတက့ၢ်အိၣ်
၀ဲလၢဒူသ၀ီတဖၣ်အပူၤဒီး၀့ၢ်ဆံးတဖၣ်အပူၤလီၤ.
ဆၢကတီၢ်ဖဲခီလ်နံၣ်အစိၤန့ၣ်ကညီဖိလၢအဖျိးစိလၢတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့တကၤမ့ၢ်၀ဲ-ထံၣ်သၣ်ပၠၣ်,သရၣ်မၠးစၣ်စိခွ့ၣ်,သရၣ်ဘးထိၣ်လိ,သရၣ်ကၤဆၢ,သရၣ်ဖိကီၢ်ထူဒီးသရၣ်ဟ့ၣ်မးကျဲးဖိတဖၣ်န့ၣ်
လီၤ.

၂.တၢ်လိၣ်ခိၣ်လိၣ်ကွဲ
ဖဲအဲကလံးခီလ်နံၣ်အစိၤပထံၣ်ဘၣ်လၢကညီဖိတဖၣ်အမံၤဟူသၣ်ဖျါလၢတၢ်လိၣ်ခိၣ်လိၣ်ကွဲတဖၣ်အါမးလီၤ. လၢတၢ်တူဘီလ်အပူၤပှၤအမံၤဟူသၣ်ဖျါတဖၣ်မ့ၢ်၀ဲ-စီၤယၤဘး,စီၤဘဲလ့ၣ်,စီၤကီ,စီၤဖံးလံးဘးသါ,စီၤမီၣ်မီၣ်သါသ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ကီၢ်ပယီၤအပှၤစဲာ်နီၢ်တဖၣ်ဖဲအဲကလံး
ပၢတၢ်အစိၤန့ၣ်လီၤ.ဒ်န့ၣ်အသိးတၢ်ထိစုခိၣ်(Boxing)စ့ၢ်ကီးပှၤမံၤဟူသၣ်ဖျါတဖၣ်အိၣ်၀ဲဒံးအမ့ၢ်,စီၤမီၣ်မီၣ်သါ,
စီၤအီၣ်မီ,စီၤအီၣ်စ့ၣ်တဖၣ်,မ့ၢ်ပှၤမံၤဟူသၣ်ဖျါတဖၣ်လၢကီၢ်ပယီၤအပူၤန့ၣ်လီၤ့ဒ်န့ၣ်အသိးတၢ်စိာ်တၢ်ဃၢ
(အေလးမ)တၢ်ဃ့ၢ်ြပၢဖုြပၢအပူၤ,တၢ်ကွံာ်ထးဖျၢၣ်ဃၢ,တၢ်ပှီၢ်ထံဒီးတၢ်လိၣ်ကွဲအဂုာ်အဂၤတဖၣ်အပူၤပှၤကညီ
ဖိတဖၣ်ဖျိးစိ၀ဲလၢကလုာ်ဂၤအကျါအါမးန့ၣ်
လီၤ.
 
၃.တၢ်သူၣ်၀ံၣ်သးဆၢ
တချုးတၢ်ဒုးခံဘျီတဘျီစးထီၣ်ဒ်ဘၣ်န့ၣ်စီၤကိးဒ၀့ၣ်တူဒီးစီၤ၀့လ့ၣ်မဲမ့ၢ်ပှၤမံၤဟူသၣ်ဖျါလၢအထုးထီၣ်တၢ်သး
၀ံၣ်ဒီးသူၣ်၀ံၣ်သးဆၢတၢ်လၢအမုာ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.တကးဒ်ဘၣ်စီၤကၠီန်စၢၣ်ခါကၠံ,နီၢ်ဒိရၢ်နဲလ်စၢၣ်,စီၤကီၤဒၢၣ်၀ါ
တဖၣ်မ့ၢ်ပှၤစဲာ်နီၢ်လၢတၢ်သး၀ံၣ်တကပၤန့ၣ်လီၤ.

၄.တၢ်ပၢတၢ်ြပး
ဖဲအဲကလံးပၢတၢ်အစိၤကညီဖိလၢအမံၤဟူသၣ်ဖျါဒီးအလီၢ်အလၤဒိၣ်တဖၣ်မ့ၢ်၀ဲ,၁ုီးေဖ,၁ုီးစံ၀,၁ုီးဘထူး,၁ုီးဇံ,
၁ုီးထူဘး,စီၤဘးစၣ်ဘွါ,စီၤထီမၢၣ်,စီၤစၣ်စံၣ်ဖိ,စီၤဘးသ့,စီၤစ့ၣ်တ့ၣ်,စီၤဖီမုၢ်,စီၤဘးမီၣ်ခၠ့ၣ်,စီၤသၣ်ဖၠူၣ်,စီၤမၠးသ့,
စီၤနဲလ်စၢၣ်ကဲ,စီၤဘးညိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ကညီဖိသ့ၣ်တဖၣ်လၢအကဲဘျုးကဲဖှိၣ်လၢအဲကလံးအတၢ်ြပၢတၢ်ြပးအ
 ဂီၢ်အါမးန့ၣ်လီၤ.

၅.ထံရူၢ်ကီၢ်သဲး
ကညီဖိတဖၣ်အါတက့ၢ်တနၢ်ပၢၢ်တၢ်ကရၢကရိအတၢ်ဖံးတၢ်မၤအါလာ်ကဲးဆိးဘၣ်.ဘၣ်ဆၣ်ဖဲအဲကလံးတၢ်ပၢ
အဆၢကတီၢ်ကညီဖိလၢတၢ်ကရၢကရိလၢအမံၤဟူသၣ်ဖျါတဖၣ်မ့ၢ်၀ဲ
KNA ဘၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤဖဲ၁၈၈၁နံၣ်
YMCA ဘၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤဖဲ၁၉၀၇နံၣ်
KYO ဘၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤဖဲ၁၉၄၇နံၣ်
KCO ဘၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤဖဲ၁၉၄၃နံၣ်
KNU ဘၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤဖဲ၁၉၄၇နံၣ်

ကရၢတဖၣ်အံၤမ့ၢ်ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးအကရၢတနီၤဒီးတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအကရၢတနီၤန့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ပထံၣ်ဘၣ်လၢ
ကညီဖိတဖၣ်သ့ၣ်ညါဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ကရၢကရိအဃိထံရူၢ်ကီၢ်သဲးအတၢ်သ့ၣ်ညါစ့ၢ်ကီးအိၣ်ထီၣ်၀ဲလံန့ၣ်ပတဲသ့
၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.

၆.တၢ်ဖံးအီၣ်မၤအီၣ်
ကညီဖိမိၢ်ပၢ်ဖံဖုလၢပျၢၤတဖၣ်မ့ၢ်၀ဲပှၤမၤအီၣ်၀ဲၤဖဲးအီၣ်ခုးဖဲးအီၣ်သံၣ်,ထူစံာ်လိာ်ပှဲၤဒီးအါတက့ၢ်ဖံးအီၣ်မၤအီၣ်
လၢဟီၣ်ခိၣ်အတၢ်ဖံးတၢ်မၤတကပၤန့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်တုၤအဲကလံးပၢတၢ်အစိၤပှၤသ့ထိၣ်လံာ်သ့ထိၣ်လဲၢ်ဒီး
မၤတၢ်လၢအဲကလံးပဒိၣ်အတၢ်ဖံးတၣ်မၤဘၣ်ခးတၢ်ပၢတၢ်ြပး,ကူၣ်သ့ဆဲးလၤ,တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့တဖၣ်အပူၤ
အါမးန့ၣ်လီၤ.တကတီၢ်ဃီဖဲန့ၣ်ကညီဖိလၢအအိၣ်ဒီးကသ့ၣ်ကဆီတဖၣ်နုာ်လီၤဖံးအီၣ်မၤအီၣ်လၢသ့ၣ်ပှၢ်အ
တၢ်ဖံးတၢ်မၤအပူၤဒီးကဲဘျုးစ့ၢ်ကီးအါမးလီၤ.ပှၤတသ့လံာ်အါလၢ်ကဲၣ်ဆိးတဖၣ်အါတက့ၢ်နုာ်လီၤကဲ၀ဲကီၤ
လၤ၀ါသုးအါအါဂီၢ်ဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ဖဲအဲကလံးပၢတၢ်အစိၤပှၤမၤတၢ်ဒ်သိးအံၤတဖၣ်အိၣ်ဒၣ်၁၀မျးကယၤ
ပှၤမၤအီၣ်၀ဲၤမၤအီၣ်စံာ်ဒ်သိးအံၤတဖၣ်စ့ၢ်ကီးတခီအိၣ်ဒၣ်၁၀မျးကယၤပှၤမၤအီၣ်၀ဲၤမၤအီၣ်စံာ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီးတ
ခီအိၣ်၀ဲ ၉၀မျးကယၤန့ၣ်လီၤ.

၇.တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤဒီးကရၢကရိလီၤဆီတဖၣ်
လၢယၤဖှိၣ်နံၣ်၂၀အတီၢ်ပူၤတုၤလီၤလၢဟီၣ်ခိၣ်အတၢ်ဒုးခံဘျီတဘျီစးထီၣ်န့ၣ်လၢကညီဖိအကျါတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤ
 လီၤဆီဒီးတၢ်ကရၢကရိလီၤဆီတဖၣ်ပၢၢ်ထီၣ်၀ဲတဘျီဘၣ်တဘျီဒ်လာ်အံၤအသိးလီၤ.

၁.ဖုစၣ်ယ့ၣ် ဒိးဘျၢထံသဘျ့တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်.
၂.ချံၣ်ဘိပၢ်ဒီးချံၣ်ဘိတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်.
၃.ကသံၣ်သရၣ်တၢၢ်မ့ၣ်ဖိမ့ဒီးကညီသးစၢ်ကရၢ.
၄.စီၤထီမစၢၣ် ဒီးတၢ်စံးပာ်ကရၢတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.

တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤလၢအဖီခိၣ်တဖၣ်န့ၣ်မ့ၢ်၀ဲတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤဖးဒိၣ်လၢပှၤကညီကလုာ်တဖၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.အါတက့ၢ်
 တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤတဖၣ်အံၤဘၣ်ဃး၀ဲဒီးတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါန့ၣ်လီၤ.​ သနာ်က့ပာ်ဃုာ်ပှၤကလုာ်ဂ့ၢ်၀ီဒီးထံရူၢ်ကီၢ်သဲး
စ့ၢ်ကီန့ၣ်လီၤ.တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤခဲလၢာ်အံၤအိၣ်ဒီးအဂ့ၢ်အ၀ီအတၢ်ကွၢ်စိဒီးအလီၢ်အိၣ်လၢကညီဖိတဖၣ်ကဘၣ်သ့ၣ်
ညါစ့ၢ်ကီးတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤလီၤဆီဒ်အံၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.