ကွဲၤကလုၢ်. လါချံလီၤ,
၁သီ
အ့ြဖ့ၤ၇,၂၀၁၃
လါ အ့ ြဖ့ၤ ၆ သီ
၂၀၁၂ နံၣ် အ နံၤ ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ် -ကညီ ဒီ က လုာ်
စၢ ဖှိၣ် ကရၢ ကတိၤ သကိး တၢ် မုာ် တၢ် ခုၣ် လၢ ကီၢ် စၢ ဖှိၣ် အပတီၢ် အခီၣ် ထံးတဘျီ ဒီး
ကီၢ် ပယီၤ ပဒိၣ် ဖဲ ၀့ၢ်တကူၣ် ,စံၣ်ဒိနါဟိၣ်ထဲလ်, ခံ ကပၤ လၢာ် မၤ န့ၢ် သ ကိး ၀ဲဒၣ်
တၢ် အၢၣ် လီၤ သကိး ၁၃ ထံၣ် လၢ တၢ်ကမၤ ဂၢၢ် ကျၢၤ ထီၣ် တၢ် ပတုာ် တၢ် ခး ဒီး ခါ ထီၣ်
ခီၣ် ဆူ ညါ တပတီၢ် လၢ တၢ် မုာ် တၢ်ခုၣ် ကအိၣ်ထီၣ်အဂီၢ် န့ၣ် လီၤ.
တၢ်ထံၣ် လိာ် ကတိၤ
သကိး တၢ် မုာ် တၢ် ခုၣ် အပူၤ ခံခီ ယၢ် ပၤ အိၣ်ဒီး တၢ် ကတိၤ သကိးတၢ် ပျီ ပျီ ဖျါ ဖျါ
ဒီး အိၣ်ဒီး တၢ် ပါ်သး လၢ တၢ် ကဒုးအိၣ် ထီၣ်၀ဲဒၣ် တၢ် မုာ် တၢ် ခုၣ်လၢ အဂၢၢ်ကျၢၤ လၢ
ကီၢ်ပယီၤ အပူၤ ,ဒီး လၢ တၢ် မုာ် တၢ် ခုၣ် ဂၢၢ်ကျၢၤ ကအိၣ်ထီၣ်အဂီၢ် တၢ် ကဆဲးကတိၤ သကိး
တၢ်, မၤသကိးတၢ် တဆီ ဘၣ် တဆီ န့ၣ်လီၤ.
ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ် ခၢၣ်စး
,စီၤ တၤ ဒိၣ် မူ,စီၤ ရွ့ၣ်မီ, စီၤကွဲၤ ထူ ၀့, စီၤအါ တိ, စီၤ ရီ ကၠၢၣ် ခ့ၣ်, နီၢ်မ့ၣ်အူ,
နီၢ်စံၣ် ဖိ ရၣ်စ့ၣ် (ခၢၣ် စး အခိၣ်), စီၤ ထူ ထူ လ့,သုးခိၣ် ကျၢၢ်ဒိၣ် စိ စီၤ မူၤ တူ
စ့ ဖိ, သုးခိၣ်ဒိၣ်စိ စီၤ မိဖၠူၣ်, သုး ခိၣ်ကျၢၢ် ဖိ စီၤ အဲၣ် က လုာ် သ့, စီၤ အီၣ်
၀့ ရွ့ၣ် ဒီး နီၢ် ဘျူ မံ နဲး စၣ် ထံၣ် လိာ် ကတိ ၤသကိး တၢ် မုာ်တၢ် ခုၣ် ဒီး ပဒိၣ်ခၢၣ်စးလၢ
အ မ့ၢ်,
အူအီၣ်မ့(လ့ၣ်မ့ၣ်အူ
၀ံစိာ် တီ ဆှၢ ကိတိာ်),ခၢၣ်စး အခိၣ် ,အူ စိ သ့(ကီၢ်စၢ ဖှိၣ် စဲးဖီကဟၣ်ကိတိာ်),အူ ဇီၣ်မ့(ကီၢ်စၢ
ဖှိၣ် နီၣ် ဂံၢ်-၁ လီ ဂံၢ် ဘါ သဟီၣ်), အူခ့ၣ်ယံၣ်(တၢ်ခီကီၢ်ဒီးထံ ဖိကီၢ်ဖိ နီၣ်ဂံၢ်
ကိ တိာ်),
အူ ဇီၣ်မ့ (ကညီကီၢ်စဲၣ် ကိတိာ် ခိၣ်), အူ ခ့ၣ် မီၣ် စိ(ကီၢ်စၢဖှိၣ် နီၢ်ဂံၢ်
- ၂လီ ဂံၢ်ဘါ သဟီၣ်), အူ၀့ထိ
(ကီၢ်စၢဖှိၣ်ခိၣ်ဃၢၤ န့ ဆၢၣ် ဒီး သ့ၣ်ပှၢ် ကိတိာ်),အူသါ
ထ့(ကီၢ်စၢဖှိၣ် လီဂံၢ်ဘါ ကိတိာ်),သုးခိၣ်ကျၢၢ် ဇီၣ် ၀့(ကီၢ်စၢဖှိၣ် ထံဆၢကီၢ်ဆၢတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢ
ဂ့ၢ်၀ီကိတိာ်ခိၣ်-၂), အူ ထိ ထိ အူ(စံၣ်ညီၣ် ကွီၢ်ခိၣ်ကျၢၢ်-၂), သုးခိၣ်ဒိၣ်ဖိ တ့ၣ်၀့(၀့ၢ်တ
ကူၣ် ကီၢ် ခီ တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢခိၣ်), သုးခိၣ်ဒိၣ်ဂီၢ်ဂ့ၢ်(ဇီၣ်နဲၣ်အူ) (သုးမုၢ်ဒိၣ်) ဃုာ်
ဒီးပှၤ လၢ အမၤ စၢၤ သုးကျဲၤ တၢ် မုာ် တၢ်ခုၣ်လၢ အမ့ၢ် အူတ့ၣ် မီၣ် သါ, အူလးမီၣ်ရွ့ၣ်,
ဒီးကထၢၣ်ကၠီၣ်ယ့ၣ် လဲၣ်, အူ ဆၣ်နံၣ် ညိးသ့, အူငွ့ၣ် စိ, ဒီး အူ ကိၣ်ကိၣ် မီၣ် တဖၣ်
န့ၣ်လီၤ.
တၢ် ဆၢတဲာ် ၁၃ ထံၣ်လၢခံကပၤလၢာ်အၢၣ်လီၤဘၣ်သးကိးမ့ၢ်၀ဲ-
တၢ်ဆၢတဲာ် (၁)
၁.ဒ်သိးတၢ် ပ
တုာ်တၢ်ခးလၢ ကီၢ် ဒီ တဘ့ၣ် ကကဲထီၣ်အဂီၢ် လၢ တၢ်ကမၤ ဖျါထီၣ် အမိၢ်လံၤ မိၢ်ပှၢ် တပတီၢ်ဘၣ်တၢ်
ပတီၢ်န့ၣ် တၢ် အိၣ် ဒီး တၢ် ပာ်သး လၢ အမ့ၢ်(Progressive
Realization)ဒီး တၢ်ဘၣ် သး ဒီး တူၢ် လိာ် သကိး ၀ဲ န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဒုးတၢ်ယၤ လၢအကဲ
ထီၣ်လၢ ကလုာ်ဒူၣ်အဟီၣ် က၀ီၤ ပူၤ စ့ၢ်ကီးတၢ် ကဂုာ် ကျဲၤစၢး မၤ ၀ဲ တၢ် ပ တုာ် တၢ် ခး
လၢ အချ့ အဂီၢ် တၢ် ဘၣ် သးဒီး တူၢ် လိာ် သကိး ၀ဲ န့ၣ်လီၤ.
တၢ် ဆၢ တဲာ် (၂)
လၢတၢ် က ဟ့ၣ်
တၢ် အုၣ် ကီၤ သးလၢ ထံ ဖိကီၢ် ဖိ တၢ် အိၣ် မူ အဂီၢ် န့ၣ် တၢ် ကပာ်ဖှိၣ် (ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ဒီးကီၢ်
ပယီၤ ပဒိၣ်တၢ်ဘျၢ ),တဲ ကျဲၤ သကိး ဒီး ကွဲး ပာ် လီၤ၀ဲဒၣ် တၢ် ပ တုာ် တၢ်ခး တၢ် ဘျၢ
(code of conduct)လၢ ခံ ခီ ခံ ကပၤ လိာ် ကဘၣ် လူၤ ပိာ် မၤ
ထွဲ ၀ဲဒၣ် ဒီးမၤ ဖျါထီၣ် အမိၢ် လံၤ မိၢ်ပှၢ် န့ၣ်တၢ် ဘၣ် သး တူၢ် လိာ် သကိး ၀ဲ န့ၣ်လီၤ.
တၢ် ဆၢ တဲာ် (၃)
လၢ တၢ် က က့ ၤဆီ
လီၤ ပာ်လီၤ က့ၤ ကီၢ်ပူၤ ပှၤ လီၢ် အိၣ်ကမှံ (အၣ် ဒံၢ်ဖံၣ်)ကန့ၢ် အဂီၢ် တၢ် ကပာ်လီၤဒီးမၤ
ဖျါ ထီၣ် ၀ဲ ဒၣ် တၢ်ရဲၣ်တၢ် ကျဲၤ လၢ အလီၢ် အိၣ် န့ၣ် လီၤ.လၢ တၢ် ကမၤ ဖျါထီၣ်တၢ်မၤ အံၤ
အဂီၢ်တၢ်လၢ အလိၣ် ဘၣ် ဒ် အမ့ၢ်တၢ်အိၣ် မူ တၢ် ဘံၣ်တၢ် ဘၢ, တၢ်အီၣ် တၢ် အီ တၢ် ဘံၣ်
တၢ် ဘၢတၢ်လုၢ်အီၣ် သး သ မူ တၢ် ဘံၣ် တၢ် ဘၢ, တၢ်ကပာ်လီၤတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ မၤ အီၤ န့ၣ်
လီၤ. လၢတၢ် မၤဖျါ ထီၣ် တၢ်မၤ အံၤအဂီၢ် ကဘၣ် အိၣ် ဒီး ကိးကပၤ ဒဲးတၢ်ပၣ် ဃုာ်မၤ သကိး,
တၢ်ပာ်ဖျါထီၣ်သးဆှံ
ဒီးတၢ်ဟံးန့ၢ် မူဒါ န့ၣ် တၢ် ဘၣ် သး တူၢ် လိာ် သကိး၀ဲ န့ၣ် လီၤ.
တၢ်ဆၢ တဲာ် (၄)
ကတီၢ် ဖုၣ် တၢ်လၢ
တၢ်ကဘၣ်မၤ အီၤ ခဲ အံၤ တဖၣ် တၢ် က မၤ အီၤ ဒီးက တီၢ်ယံာ် အဂီၢ် တၢ် ကမၤ ကဆှီထီၣ်ဟီၣ်
လာ် မ့ၣ် ပိၢ်, တၢ်က က့ၤ ဆီ လီၤ ပာ်လီၤ ကဒါက့ၤ ကီၢ်ပူၤပှၤ လီၢ်အိၣ်ကမှံ ဒီးပှၤ ဘၣ်ကီ
ဘၣ် ခဲ လၢ အအိၣ်ဒီးတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ လီၤ တံၢ်လီၤ ဆဲး, တၢ်ဒုး ကဲ ထီၣ် က့ၤ ပှၤ ထံ ဖိကီၢ်ဖိ,
သဲ စး တၢ်ဒိၣ်စိ, ဒီးတၢ်လဲၤ ထီၣ် လဲၤ ထီ လၢ အအိၣ်ကၢ အိၣ် ခိးအလီၢ်အိၣ် ၀ဲဒၣ် လၢ တၢ်
ကဘၣ်မၤ တၢ် အၢၣ် လီၤ တူၢ် လိာ် သကိး အီၤ န့ၣ် လီၤ.
တၢ် ဆၢတဲာ် (၅)
လၢတၢ်သူၣ်ထီၣ် တၢ်
နာ် လၢ ထံ ဖိကီၢ် ဖိ အကျါ ကန့ၢ် အဂီၢ် တၢ်ဖံးတၢ်မၤ လၢ အကဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ် မုာ် တၢ် ခုၣ်
တဖၣ် ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ် ဒီး ကီၢ်ပယီၤ ပဒိၣ် ကပာ်ဖှိၣ် မၤသကိး၀ဲလဲၢ်လဲၢ်ဃဲာ် ဃဲာ်န့ၣ် လီၤ.လၢကီၢ်ရ့ၣ်,
ကီၢ်ဆၣ် ဒီး သ၀ီ ကရူၢ် အဂီၢ် စ့ၢ်ကီး တၢ်ကဒုး အိၣ်ထီၣ် ၀ဲ ကရူၢ် လၢ အမၤ တၢ်လၢ တၢ်သူၣ်ထီၣ်
တၢ် မုာ် တၢ် ခုၣ်အဂီၢ် တၢ် ဘၣ် သး တူၢ် လိာ် သကိး ၀ဲ န့ၣ် လီၤ.
တၢ် ဆၢတဲာ် (၆)
တၢ် က မၤ ဖျါထီၣ်၀ဲဒၣ်ဒ်
ပှၤ မၤ တၢ် ဖိ သဲစး တၢ် ဘျၢ အိၣ် အသိး န့ၣ် လီၤ.သဲစး လၢ အလီၢ် အိၣ်လၢ တၢ် ကဘှီ ဘၣ်
မၤ ပှဲၤ န့ၣ်တၢ်က ဘှီ ဘၣ် မၤ ပှဲၤ အီၤ ၀ံၤ အလီၢ် ခံ တၢ် ကဆဲးပာ်ဂၢၢ်ပာ်ကျၢၤ အီၤ,
တၢ်သိၣ်တၢ်သီ
အံၤ ခံက ပၤ လၢာ်ကပာ် ဖှိၣ် မၤသကိးလၢ တၢ်မၤ ဖျါ ထီၣ် အမိၢ်လံၤ မိၢ်ပှၢ် အဂီၢ်န့ၣ်တၢ်
ဘၣ်သးတူၢ်လိာ် သကိး၀ဲ န့ၣ်လီၤ.
တၢ် ဆၢ တဲာ် (၇)
ကမျၢၢ် သဘျ့ ကရၢ
အသနၢၣ် လီၤ ဆီဒၣ် တၢ် လီၢ်က၀ီၤပူၤကမျၢၢ် သဘျ့ ကရၢ တဖၣ်အတၢ် ပၣ်ဃုာ်မၤ သ ကိးတၢ် အဂံၢ်ကဆူၣ်အ
ဂီၢ် တၢ် ကမၤ အိၣ်ထီၣ် ၀ဲ ဒၣ် အဂ့ၢ် န့ၣ် တၢ် ဘၣ်သးတူၢ် လိာ်သကိး န့ၣ် လီၤ.
တၢ် ဆၢ တဲာ် (၈)
ပှၤ နီၢ် တဂၤ, ပှၤ
တကရူၢ် တၢ် ကပာ် ဖှိၣ် ၀ဲဒၣ် ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးပှၤဃိာ် ဖိ လၢ တၢ်ဖီၣ်အီၤ တဖၣ် အမံ ၤအသၣ်
၀ံၤ တၢ် က ဆှၢ ထီၣ် ဆူ ကီၢ် ခိၣ် အအိၣ် ဒ်သိး ကီၢ်ခိၣ်ကဆိကမိၣ် ပျၢ်လီၤ ကွံာ်အီၤ အဂီၢ်
န့ၣ်လီၤ.
တၢ် ဆၢတဲာ် (၉)
တချုးလၢ (ကီၢ်ပဒိၣ်)ကွဲး
ပာ်လီၤ၀ဲဒၣ် သဲစး တၢ်ဘျၢ လၢ အဘၣ်ထွဲ ဒီးသ့ၣ် ထံး၀ၣ် ဘိ ဟီၣ် ခိၣ်ကပံာ်၀ံၤ ဒံး ဘၣ် န့ၣ်တၢ်ကပာ်ဖျါ
တၢ်ဂ့ၢ် ဘၣ် ထွဲ ဆူ ကီၢ် စဲၣ် ခိၣ် လၢတၢ်ကသုးကျဲၤ ဘၣ်လိာ် အီၤ အဂီၢ် တၢ် ဘၣ်သး တူၢ်
လိာ် သကိး န့ၣ် လီၤ.
တၢ် ဆၢ တဲာ် (၁၀)
ကလုာ် ဒူၣ် တၢ်
ကရၢ ကရိ တဖၣ်, ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ် ဟ့ၣ် လီၤ ၀ဲဒၣ် ဟီၣ် ခိၣ် ြကၣ် (ဟီၣ်ခိၣ် လံာ်အုၣ်သး)
တဖၣ်
တၢ် ကသ့ၣ်ညါ ပာ် ပ နီၣ်အီၤ , လုၢ်လၢ်ထူသနူ ဟီၣ်ခိၣ် ကပံာ်တၢ်န့ၢ် သါ တဖၣ်ဒီးကီၢ်ပူၤပှၤ
လီၢ် အိၣ်ကမှံ အ ဟီၣ် ခိၣ်ကပံာ် တၢ်ဂ့ၢ်န့ၣ်တၢ်က ဃ့ၣ် လီၤကျဲၤ ဘၣ် လိာ်အီၤ အဂီၢ် တၢ်
ဘၣ်သးတူၢ်လိာ် သကိး န့ၣ် လီၤ.
တၢ် ဆၢတဲာ် (၁၁)
လၢထံ ဖိကီၢ်ဖိ တဖၣ်
ဟီၣ် ခိၣ် တၢ်ဂ့ၢ် ကအိၣ် ဒီး တၢ် တီ တၢ် ြတၢ် အဂီၢ်ခံကပၤ လိာ်ပှၤ ဘၣ်ထွဲက တၢၣ်ပီၣ်
လိာ် သး ,ဃုကျဲ အဂ့ၤ ကတၢၢ် လၢ တၢ်ကျဲၤ ဘၣ် လိာ်အီၤ အဂီၢ် န့ၣ်လီၤ.
တၢ် ဆၢ တဲာ်(၁၂)
လၢတၢ် မုာ် တၢ်
ခုၣ် ကအိၣ်ထီၣ်အဂီၢ်တၢ်ကွၢ်စူၣ် ကယာ်,တၢ် ကွၢ်ထံဒီး ပာ် ဂၢၢ်ပာ်ကျၢၤ အီၤ ဒီး ကဂၢၢ်
ကကျၢၤ အ ဂီၢ် တၢ် ဘၣ်သး သ ကိး လၢ တၢ် ကဆဲး မၤ ၀ဲ တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ တဖၣ် လီၤ.တၢ်ကွၢ် စူၣ်
ကယာ် (monitoring)န့ၣ် တၢ်ကပာ်လီၤ ၀ဲ အပတီၢ် (၃)ပတီၢ်,
လၢ အမ့ၢ်(၁)တၢ်ကဃုထၢ ဒုးအိၣ်ထီၣ်ပှၤ ကွၢ်စူၣ်ကယာ် တၢ်လၢ ခံ က ပၤ လၢာ်တူၢ်လ ိာ်သ့(လီၢ်က၀ီၤ
တၢ်ကွၢ်စူၣ်ကယာ် ((local monitoring),
တၢ်အိၣ်သးမ့ၢ်ဂ့ၤထီၣ်
န့ၣ် ထံဂုၤ ကီၢ် ဂၤ တၢ်ကွၢ်စူၣ်ကယာ် ,ဒီး(၃)ဖဲတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ကဲထီၣ်ဒီးကဟးဂီၤ အဂီၢ်
တညီ လၢၤ ဘၣ်န့ၣ် တၢ် ကွၢ် စူၣ် ကယာ်လၢ အလဲၢ်အ ဃဲာ် (open
monitoring) တၢ်ကမၤ၀ဲ အပတီၢ်တဖၣ်အပတီၢ် အဂီၢ် တၢ် ဘၣ် သး တူၢ် လိာ်သကိး န့ၣ်
လီၤ.
တၢ်ဆၢတဲာ်(၁၃)
ခံ ကပၤ လၢာ် တူၢ်လိာ်သ့
လီၢ်က၀ီၤ တၢ်ကွၢ်စူၣ်ကယာ် (local monitoring) အဂီၢ်,ခံကပၤ
လၢာ် တူၢ် လိာ်သ့ ပှၤ မံၤ ပှ ၤသၣ် တဖၣ် တၢ် က ဆှၢ ထီၣ် ဖဲ လါ မ့ၤအကတၢၢ် တနွံဒီးတၢ်ကပာ်ဂၢၢ်ပာ်ကျၢၤ
အီၤ လၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ် လၢ ခံ တဘျီ န့ၣ် လီၤ.
တၢ် အိၣ် ဖှိၣ်
အတၢ် ဆၢတဲာ်(၁၃)ထံၣ်အံၤ ဘၣ် တၢ် တူၢ် လိာ် အၢၣ် လီၤသကိး ဒီး ဆဲးစုပနီၣ်လၢ
ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ် တကပၤ
၁.နီၢ်စံၣ်ဖိ ရၣ်စ့ၣ်
၂.ပဒိၣ်အါ တိ
၃.သုးခိၣ်ကျၢၢ်
ဒိၣ်စိစီၤ မူၤတူ စ့ ဖိ
၄.စီၤ ရီ ကၠၢၣ်ခ့ၣ်
၅.သုးခိၣ်ကျၢၢ်ဖိ
အဲၣ် ကလုာ် သ့
၆.စီၤကွဲၤထူ ၀့
၇.စီၤ ရွ့ၣ် မီ
ဒီး လၢ ကီၢ်ပယီၤ
ပဒိၣ်တကပၤ
၁.အူအီၣ်မ့
၂.အူ ဇီၣ်မ့(နီၣ်ဂံၢ်-၁လီမ့ၣ်အူဂံၢ်ဘါ
ကိတိာ်)
၃.အူစိသ့
၄.အူ ၀့ ထိ
၅.အူခ့ၣ်ယံၣ်
၆.အူသါ ထ့
၇.အူဇီၣ်မ့ (ကညီကီၢ်စဲၣ်
ကိတိာ်ခိၣ်)န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ထံၣ်လိာ်သကိးတဘျီ
အံၤ တၢ်ကွဲမုာ်စ့ၢ်ကီး ကီၢ်ချၢ ပှၤဟဲထီၣ် ဒိကနၣ်တၢ်,ကညီကလုာ် ခိၣ်နၢ်တဖၣ် ,ဒီးတၢ်ကွဲ
မုာ် စ့ၢ်ကီး တၢ်ကစီၣ် န့ၣ်လီၤ.
