​ဖံ​ဖံ​အဲ​မၣ်

လၢပျၢၤတချုးတလၢၤဒီးပယီၤပၢတၢ်အစိၤန့ၣ်မီၣ်လမၠဲၣ်အံၤမ့ၢ်စ့ၢ်ကီးပှၤကညီအခူအဝ့ၢ်တဖျၢၣ်လီၤ. ဒီးအထံဆၢကီၢ်ဆၢလၢကလံၤစိးတခီ,မ့ၢ်ဝဲဒူသတူၢ်,လၢကလံၤထံးတခီမ့ၢ်ဝဲဝ့ၢ်ဝၣ်ကရူး,လၢမုၢ်ထီၣ်တခီမ့ၢ်ဝဲ
ယူၣ်တရၣ်ကီၢ်,ဒီးလၢမုၢ်နုာ်တခီမ့ၢ်ဝဲမိးတမၣ်ပီၣ်လဲၣ်က့ၣ်ကျီၤလီၤဝ့ၢ်တဖျၢၣ်အံၤအိၣ်သူၣ်လီၤအသးလၢဃိၣ်
လိာ်ကျိအကၢၢ်ခိၣ်,လၢစုစ့ၣ်တကပၤ ဖဲထံၣ်ကျိအထၣ်န့ၣ်လီၤ. 

ဒ်န့ၢ်အသိးတၢ်အိၣ်တၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ်တပူၤအံၤကိးဝဲလၢဃိၣ်ထၣ်ဒၢဒီးလၢခံကဲထီၣ်က့ၤလၢဝ့ၢ်ဒီးကိးက့ၤ
ဝဲလၢဃိၣ်ထၣ်ဝ့ၢ်လီၤ. ပှၤကညီအစီၤပၤအိၣ်ဆိးဒီးပၢတၢ်လၢဝ့ၢ်တဖျၢၣ်အံၤအပူၤတစိၤဘၣ်တစိၤ တဘျုးဒံတဘျုးဂၤလီၤ.လၢအကျါန့ၣ်စီၤပၤတဂၤအမံၤမ့ၢ်ဖုဒူရး,အမဲာ်ချံအိၣ်သၢတိၣ်လီၤ.လၢအမဲာ်ချံဒ်အိၣ်
ညီနုၢ်ဒီးအီၤခံတိၣ်အမဲာ်ညါန့ၣ်,အမဲချံသၢတိၣ်တတိၣ်န့ၣ်အိၣ်ဝဲလၢအမဲာ်ခိၣ်ထးအခၢၣ်သးလိၤလိၤလီၤ.ဖဲစီၤ
ပၤတဂၤအံၤပၢတၢ်အစိၤန့ၣ်အဒုၣ်အဒါလၢအမ့ၢ်ပှၤတလၢၤဖိတဖၣ်အိၣ်လၢဒူသတူၢ်လၢကလံၤစိးတခီဒီးပှၤ
ယူတရၣ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်လၢမုၢ်ထီၣ််တခီဟဲဒုးအီၤတနၢၤတဃၣ်နီတဘျီဘၣ်ဒီးအစိအကမီၤဒိၣ်နီၢ်မးလီၤ. 

အဒုၣ်အဒါဟဲဒုးအီၤတနၢၤတဃၣ်ဘၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲအမဲာ်ချံသၢတိၣ်တတိၣ်လၢအအိၣ်လၢအမဲာ်ခိၣ်ထးန့ၣ်
ထံၣ်စိပာ်စၢၤဝဲဃဲးဃဲးတၢတမံၤလၢ်လၢ်လၢအဒုၣ်အဒါကူၣ်အၢကူၣ်သီဒီးရဲၣ်လီၤကျဲၤလီၤဝဲတဖၣ်တချုးပှၤ
ဂၤထံၣ်သ့ၣ်ညါဒံးဘၣ်န့ၣ်လီၤ.အဃိဖဲအဒုၣ်အဒါကဟဲဒုးအီၤတဘျီလၢ်လၢ်န့ၣ်အဝဲဒၣ်သ့ၣ်ညါဆိပာ်စၢၤဝဲ
ဒီးအိၣ်ကတဲာ်ကတီၤပာ်စၢၤအသးမူၢ်မူၢ်နီၢ်နီၢ်လၢအကဒုးဆၢအီၤဒီးအဒုၣ်အဒါဒုးအီၤတနၢၤတဃၣ်နီတ
ဘျီဘၣ်. 

စီၤပၤပၢတၢ်လၢထံကီၢ်အဂၤလၢအအိၣ်ဘူးကတၢၢ်ဒီးအီၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲယူၣ်တရၣ်ဒီးမ့ၢ်အဝဲဒၣ်အဒုၣ်အဒါအဒိၣ်က
တၢၢ်တဂၤဃီလီၤ.အဂ့ၢ်ဒ်အံၤယူတရၣ်စီၤပၤသးလီသးကံွအခူအဝ့ၢ်လၢအဃံအလၤတဖျၢၣ်ဒီးအတၢ်ဟဲဒုး
အီၤတလီၢ်လီၢ်လီၤ.နာ်သက့ဒုးဝဲတနၢၤဘၣ်.ဒ်န့ၣ်အသိးယူၣ်တရၣ်အစီၤပၤအနၢ်တပၢၢ်ဘၣ်လၢပှၤကညီစီၤ
ပၤတဂၤအံၤဘၣ်ဘၣ်မနုၤလၢအအိၣ်ကတဲာ်ကတီၤအသးထီဘိလၢအကဒုးဆၢသါဖဲသါဟဲဒုးအီၤတဘျီ
လၢ်လၢ်န့ၣ်လဲၣ်. 

တနံၤတခီၣ်ပှၤယူၣ်တရၣ်သုးဖိလၢပှၤကညီဖီၣ်န့ၢ်အီၤလၢတၢ်ဒုးတၢ်ယၤအပူၤအကျါတဂၤ,ထူၣ်ဖျဲးကွံာ်ဒီး
က့ၤဃ့ၢ်ပူၤဖျဲးအသးဆူယူတရၣ်အကီၢ်ဒီးတဲဘၣ်အစီၤပၤလၢတၢ်ဂ့ၢ်ဘၣ်ဃးဒီးပှၤကညီစီၤပၤအမဲာ်ချံသၢ
တိၣ်တတိၣ်အဂ့ၢ်ဒီးယူတရၣ်အစီၤပၤသ့ၣ်ညါဘၣ်ဝဲလၢပှၤကညီစီၤပၤအံီၤသါဒုးတနၢၤဘၣ်န့ၣ်မ့ၢ်လၢအမဲာ်
ချံသၢတိၣ်တတိၣ်ထံၣ်စိတၢ်လၢညါအဃိအိၣ်ကတဲာ်ကတီၤပာ်စၢၤအသးဒီးသါဒုးအီၤတနၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. တုၤနုၤတစုယူၣ်တရၣ်အစီၤပၤအဲၣ်ဒိးမၤဟးဂီၤကွံာ်ပှၤကညီစီၤပၤအဃိ,ကိးန့ၢ်အဖိမုၣ်ခံဂၤတဂၤဒီးတဲဖျါ
ထီၣ်အတၢ်ကူၣ်အၢကူၣ်သီလၢအကမၤနၢၤပှၤကညီစီၤပၤအဂီၢ်ဒီးစံးအဖိမုၣ်,ဖိမုၣ်ဧၢ,နမ့ၢ်မၤစၢၤယၤလၢယ
တၢ်ကူၣ်တမံၤအံၤန့ၣ်နကပၢဘၣ်ပှၤကညီဒ်နီၢ်ပၤမုၣ်တဂၤအသိးလီၤ. 

စီၤပၤဖိမုၣ်ခံဂၤတဂၤအံၤမ့ၢ်စ့ၢ်ကီးပိာ်မုၣ်လၢအပ့ၢ်အဆှါဒီးအတၢ်သးလီသးကွံအိၣ်တဂၤဒီးအဲၣ်ဒိးပၢစ့ၢ်ကီး
တၢ်ဒ်နီၢ်ပၤမုၣ်တဂၤအသိးဖဲကီၢ်တကီၢ်ဂ့ၤတကီၢ်ဂ့ၤအပူၤန့ၣ်လီၤ.အပၢ်စီၤပၤတဲအီၤလၢယကဖျီနၤဒီးပှၤက
ညီအစီၤပၤလီၤ.ဒီးယကဟ့ၣ်လီၤနၤယခ့ယပှၤအါဒံအါဂၤဒီးလၢအကျါန့ၣ်လီၤဆီဒၣ်တၢ်ကမ့ၢ်ဝဲပှၤလၢအပိာ်
ညီနုၢ်ယခံတဂၤလၢအကကဲပှၤပၢၤနသးသမူအဂီၢ်လီၤ.တုၤမ့ၢ်နအိၣ်ဃုာ်ဒီးပှၤကညီစီၤပၤန့ၣ်ကွၢ်ဖဲအဝဲနာ်
န့ၢ်နၤမူာ်မူာ်နီၢ်နီၢ်တဘျီန့ၣ်မၢပှၤပၢၤနသးသမူတဂၤမၤဂီၤထးလူဘိတဘိဒီးဆဲးပၢၢ်သံးကွံာ်အမဲာ်ချံသၢတိၣ်
တတိၣ်န့ၣ်တက့ၢ်.တုၤမ့ၢ်ပှၤပၢၤနသးသမူတဂၤမၤတၢ်ဒ်န့ၣ်ဝံၤဒီးပာ်သးဒိၣ်သးဖျိးနသးဒီးနီၢ်ထီၣ်ကံွအီၤဆူ
ယူတရၢ်ကီၢ်ပူၤတက့ၢ်.ဒီးပှၤပၢၤသးသမူတဂၤကဟဲက့ၤတဲဘၣ်ယၤလၢပှၤကညီစီၤပၤမၤတရီတပါမၤနးမၤ
ဖှီၣ်နၤဒီးယဲဒၣ်နပၢ်စီၤပၤအံၤကမၤအသးဒ်ပှၤသူၣ်ဒိၣ်သးဖျိးအသိးကလဲၤဒုးဒီးဖီၣ်အဝံၤကမၢနပၢက့ၤပှၤက
ညီအဘီအမုၢ်လၢအဝဲဒၣ်အလီၢ်န့ၣ်လီၤ. 

ပှၤကညီစီၤပၤတခီသးခုဝဲလၢယူၣ်တရၣ်စီၤပၤလၢအမ့ၢ်အဒုၣ်အဒါဖးဒိၣ်တဂၤ,ကဒုးန့ၢ်အီၤလၢအဖိမုၣ်ဒီးက
ကဲထီၣ်ဘၣ်က့ၤအတံၤသကိးလၢအဂ့ၤတဂၤဒီးတူၢ်လိာ်ယူတရၣ်စီၤပၤအတၢ်ဟ့ၣ်ဒီးအၢၣ်လီၤအီလီၤဝဲလၢအ
ကဖျီအသးဒီးယူတရၣ်စီၤပၤအဖိမုၣ်န့ၣ်လီၤ.ကဖျီအသးဒီးယူတရၣ်စီၤပၤဖိမုၣ်တဂၤအံၤအဂီၢ်န့ၣ်,အဝဲဒၣ်က
ပာ်မၢ်ကွံာ်အမါပှၤကညီမုၣ်နီၢ်ပၤမုၣ်တဂၤဒီးကမၤတၢ်အံၤန့ၣ်မ့ၢ်စ့ၢ်ကီးတၢ်မၤတမံၤလၢအဒုးကဲထီၣ်က့ၤပှၤ
ကညီဖိလၢအပှၤကလုာ်ဒၣ်ဝဲအါဒံအါဂၤလၢအဒုၣ်အဒါလီၤ.ဒ်န့ၣ်အသိးယူတရၣ်စီၤပၤအဖိမုၣ်န့ၣ်တၢ်ညီလၢ
အဂီၢ်လၢအကမၤဟးဂီၤကွံာ်အပၢ်အဒုၣ်အဒါပှၤကညီစီၤပၤတဂၤအံၤန့ၣ်လီၤ. 

တုၤနုၤတဘျီယူတရၣ်စီၤပၤအဖိမုၣ်တဝံခိၣ်ဒိၣ်ခံဃၢဒီးမၤလၢာ်ကံွာ်တၢ်ဆၢကတီၢ်ဘၣ်.အဝဲဒၣ်ဟံးန့ၢ်ပှၤက
ညီစီၤပၤမၤဟးဂီၤကံွာ်ဝဲအမဲာ်ချံသၢတိၣ်တတိၣ်ဒ်အပၢ်သိၣ်လိမၤယုၤအီၤအသိးလီၤ.ပှၤကညီစီၤပၤတခီတုၤ
အမဲာ်ချံသၢတိၣ်တတိၣ်ဘၣ်တၢ်ဆဲးပၢၢ်သံးကံာ်အီၤဒီးသ့ၣ်ညါလီၤအသးလၢအသူအသ့ၣ်အစိကမီၤတအိၣ်
လၢၤဘၣ်ဒီးမၤသံလီၤအသးဒီးတခီၣ်ဖီၣ်ဒီးဟ့ၣ်လီၤအသးဆူယူတရၣ်စီၤပၤအစုပူၤဘၣ်. 

တုၤမ့ၢ်ပှၤကညီစီၤပၤသံဝံၤဒီးယူၣ်တရၣ်စီၤပၤဖိမုၣ်ဟံးန့ၢ်က့ၤစီၤပၤဖိခွါလၢအပၢ်စီၤပၤအဒူၣ်အထၢအစၢၤအ
သွဲၣ်ဒၣ်ဝဲအကျါတဂၤဒီးပၢက့ၤတၢ်ဖဲပှၤကညီစီၤပၤလီၢ်ဖဲဃိၣ်ထၣ်ဝ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.နာ်သက့တပၢဘၣ်တၢ်ယံာ်ယံာ်
ဘၣ်.တလၢၤဖိတဖၣ်ဟဲဒုးဝဲ,မၤနၢၤတၢ်ဒီးနီၢ်ထီၣ်ကွံာ်အီၤဒီးပၢက့ၤတၢ်လၢအလီၢ်လီၤ.ဒီးဝ့ၢ်တဖျၢၣ်အံၤတ
လၢၤဖိယုၢ်က့ၤအမံၤလၢ“မိမွးလိၤ”အခီပညီမ့ၢ်ဝဲ“ဘျီၣ်မဲာ်ချံ”မ့တမ့ၢ်“မဲာ်ချံဟးဂီၤတဖျၢၣ်”လီၤ.အအံၤမ့ၢ်အစံးဝဲ
လၢဝ့ၢ်အံၤပှၤကညီစီၤပၤလၢအမဲာ်ချံအိၣ်သၢတိၣ်လၢတၢ်မၤဟးဂီၤကံွာ်တတိၣ်တဂၤပၢဘၣ်ဝဲလၢညါန့ၣ်လီၤ. လၢပျၢၤဃိၣ်ထၣ်ဝ့ၢ်မ့ၢ်စ့ၢ်ကီးတၢ်လီၢ်တပူၤလၢပှၤကညီလီၤဆီဒၣ်တၢ်မိၢ်ထံးတဖၣ်အိၣ်ဝဲအါအါဂီၢ်ဂီၢ်လီၤ.

တၢ်မၤအသးဖဲ ချ.န၃ဝဝအပူၤန့ၣ်,ကီၤလၤသူတလၢၤဖိမၤပနံၣ်တၢ်ကၤဒီးမၤအီၣ်ညၣ်လၢအဟဲအိၣ်ဆိးဝဲဒူ
သတူၢ်တဖၣ်အဲၣ်ဒိးဒိၣ်စိဒိၣ်ကမီၤလၢပှၤကညီအဖီခိၣ်ဒီးဂူာ်ဒုးလိာ်အသးဒီးပှၤကညီဒီးပှၤကညီလၢတၢ်ဂုာ်
လိာ်ထံကီၢ်လၢအကဒုးအိၣ်ထီၣ်အဘီအမုၢ်အဂီၢ်လီၤ.အခါဖဲန့ၣ်ပှၤကညီအိၣ်လၢဒူသတူၢ်,ဝ့ၢ်လၤလၤ,ဒူယီၢ််,
မိတမး,ဃိၣ်ဝ့ၢ်ဒီးတၢ်လီၢ်အဂၤလၢတၢ်ကပိာ်ကပၤအဂီၢ်န့ၣ်,ဘၣ်ဂံာ်ဂူာ်လိာ်အသးစ့ၢ်ကီးအသးဒီးပှၤယူတရၣ်
ဖိသ့ၣ်တဖၣ်လၢတၢ်ဒုးအပူၤခဲအံၤခဲအံၤလီၤ.အဃိပှၤကညီသ့ၣ်တဖၣန့ၣ်ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဒိၣ်ဒိၣ်ကလဲာ်လၢတ
လၢၤဖိအိၣ်လၢဒူသတူၢ်တဖၣ်မၤတံာ်တာ်အီၤတကပၤ,ဒီးယူတရၣ်ဖိမၤတံာ်တာ်အီၤတကပၤလီၤ.ဒ်ပစံးတၢ်
အသိးအိၣ်လၢဒုၣ်ဒါခံဂၤ,မ့ၣ်အူကိၢ်ကဲၤခံပူၣ်အကဆူးဒီးကဲတၢ်ကိၢ်တၢ်ဂီၤလၢပှၤကညီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်ဒိၣ်မး
လီၤ.တၢ်ဂံာ်ဂူာ်လိာ်သးဒ်အံၤတုၤမ့ၢ်အယံာ်ထီၣ်ဒီးတလၢၤဖိတဖၣ်မၤန့ၢ်ဒူသတူၢ်ဒီးဒုးအိၣ်ထီၣ်အဘီအမုၢ်ဖဲဒူ
သတူၢ်ဖဲချ.န ၃ဝဝ အပူၤဃာ်ဃာ်လီၤ.

ဝံၤအလီၢ်ခံတယံာ်ဘၣ်ဒီးယူတရၢ်ဟံးန့ၢ်စ့ၢ်ကီးဃိၣ်ထၣ်ဝ့ၢ်လီၤ.ဝံၤကဒီးတယံာ်ဘၣ်လီၢ်ခံတလၢၤတဖၣ်ဒုးယူၣ်
တရၣ်မၤနၢၤဝဲဒီးဟံးန့ၢ်ပၢက့ၤဝဲဃိၣ်ထၣ်ဝ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.အခါဖဲန့ၣ်တလၢၤအတၢ်ပၢမ့ၢ်ဝဲဒူသတူၢ်,မိးတမာ်,ဒီးဃိၣ်
ထၣ်ဝ့ၢ်လီၤ.တလၢၤစီၤပၤပၢတၢ်လၢဒူသတူၢ်ဖးယံာ်အလီၢ်ခံမၤလဲၢ်ထီၣ်အဘီအမုၢ်ဆူဝ့ၢ်ပကိလီၤ.တၢ်လီၢ်တ
ဖၣ်အံၤပှၤတလၢၤဖိတဖၣ်အိၣ်အါတက့ၢ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲလၢအဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်ပှၤမၤပနံၣ်တၢ်ကၤဒီးပှၤမၤအီၣ်ညၣ်ဖိဒီးအိၣ်
ဝဲအါတက့ၢ်လၢထံနံၤဒီးထံထၣ်န့ၣ်လီၤ.ဒ်တၢ်ညီလၢအဝဲသ့ၣ်အတၢ်လဲၤတၢ်က့ၤဒီးတၢ်ဖံးအီၣ်မၤအီၣ်အဂီၢ်
လီၤ. 

မၤကဒီးmဖဲခ.န.၁ဝ၁ဝန့ၣ်ပယီၤအစီၤပၤအနီၢ်ရထၣ်ကဲထီၣ်စီၤပၤဖဲဝ့ၢ်ပကၣ်ဒီးဖဲခ.န.၁ဝ၅ဝအပူၤန့ၣ်မ့ၢ်လၢ
အဝဲဒၣ်သးလီပံတကးသးကြတူၢ်လၢအအိၣ်လၢတလၢၤစီၤပၤမနူၣ်ဟၣ်အစုပူၤသတးဒီးဟဲဒုးတလၢၤ,မၤ
နၢၤဒီးဟံးန့ၢ်ဝဲပကိ,ဒူသတူၢ်,မိးတမးဒီးဃိၣ်ထၣ်ဝ့ၢ်ဒီးပာ်လီၤဝဲအမၠိအစါပှၤအီၣ်ဝ့ၢ်တဂၤတဂၤ
လၢတၢ်လီၢ်တဖၣ်အံၤအပူၤလီၤ. ဖဲခ.န.၁၈၂၈၇ န့ၣ်ပှၤကညီယိၤကးြပါအမံၤမ့ၢ်မးကဒူးတဂၤအိၣ်လၢ်ဒူဧူၤ “(အိၣ်ဘူးဒီးမိးတမး)ဂဲၤဆၢထၢၣ်ဒုးကယဲၢ်မ့ၢ်မၠိးစါပှၤအီၣ်ဝ့ၢ်လၢမိးတမး,ဒူသတူၢ်,ဃိၣ်ထၣ်ဝ့ၢ်,ဒီးပကိတဖၣ်,မၤ
သံဝဲဝံၤဒီးကဲထီၣ်စီၤပၤလၢတၢ်လီၢ်တဖၣ်အံၤဒီးပာ်လီၤအတၢ်ပၢတၢ်ြပးအရူအတ့ဖဲမိးတမၣ်လီၤ.မးကဒူးန့ၣ်
တၢ်ကိးစ့ၢ်ကီးအီၤလၢဝၣ်ရံၣ်ရူဒီးတနီၤနီၤဝၣ်ကရူလီၤ.အဝဲဒၣ်ဒီးအစၢၤအသွဲၣ်တဖၣ်သုးအတၢ်ပၢတၢ်ြပးအရူ
အတ့ဆူပကိဒီးစီၤပၤပၢတၢ်လၢခံကတၢၢ်တဂၤ အမံၤမ့ၢ်ဝဲတကရူပံန့ၣ်လီၤ. 

ဖဲခ.န.၁၅၃၉န့ၣ်တီအူအစီၤပၤတပ့ၢ်ရွှ့ၣ်ထံဟဲဒုးပကိစီၤပၤနုကရူပံ,မၤနၢၤဒီးဟံးန့ၢ်ပၢပကိ,ဒူသတူၢ်,မိးတမး,
ဒီးဃိၣ်ထၣ်ဝ့ၢ်လီၤ.တပ့ၢ်ရွှ့ၣ်ထံသုးစ့ၢ်ကီးအတၢ်ပၢတၢ်ြပးအရူအတံဆူပကိဒီးအစၢၤအသွဲၣ်ပၢတၢ်တုၤလီၤ
ဖဲခ.န.၁၇၅၇ဝံၤဒီးပယီၤအစီၤပၤအလီမံဖယါဟဲဒုးအီၤဒီးပၢက့ၤတၢ်လၢအလီၢ်ဖဲတလၢၤအကီၢ်ပူၤတုၤလီၤ
လၢ ခ.န.၁၈၂၄နံၣ်မုၢ်တနံၤလၢပှၤအဲကလံးဖိဟဲဒုးပယီၤဒီးဟံးန့ၢ်နတကူၣ်,တညီၢ်,တဝဲၢ်,ဘျံး,မိးတမးဒီးပ
ကိလီၤ.ဒီးဖဲ ခ.န ၁၈၅၂ န.ၣ်ပှၤအဲကလံးဖိဟဲဒုးကဒီးတၢ်ခံဘျီတဘျီဒီးပၢဘၣ်က့ၤကီၢ်ပယီၤလာ်ခီတုၤလၢ
ဝ့ၢ်ပၠ့ၣ်ဒီးတီအူလီၤ.မၤကဒီးဖဲခ.န၁၈၈၅န့ၣ်ပှှၤအဲကလံးဖိဟဲဒုးကဒီးတၢ်သၢဘျီတဘီျဒီးဟံးန့ၢ်ပၢကီၢ်ပယီၤ
ထးခီခဲလၢာ်ဒီးပၢဘၣ်ကီၢ်ပယီၤဒီဘ့ၣ်ညါလီၤ. 

ဖဲတီအူအစီၤပၤတပ့ၣ်ရှွၣ်ထံဒီးအစၢၤအသွဲၣ်ပၢတၢ်အစိၤအခါန့ၣ်ဃိၣ်ထၣ်ဝ့ၢ်န့ၣ်လီၤဃီဒီးကဲထီၣ်က့ၤဝဲလၢ
ပှၤမၤအီၣ်ညၣ်သဝီလီၤ.လၢခံသဝီန့ၣ်လီၤဃီကဒီးဝဲဒီးတၢ်လီၢ်န့ၣ်ကဲထီၣ်က့ၤဝဲလၢပှၢ်လာ်ကျါဘူးထီၣ်အနံၣ်
လၢအကယၤဃၣ်ဃၣ်လီၤ. အခါဖဲန့ၣ်ပှှၤအိၣ်လၢဒူယီၣ်အပူၤတနီၤနီၤတၢ်ကီဘၣ်အီၤလၢအတၢ်ဖံးအီၣ်မၤ
အီၣ်အလီၢ်အကျဲတလၢတပှဲၤဘၣ်ဒီးကွၢ်ဃုဝဲတၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲအသီလၢအကအိၣ်ကဆိးဒီးဖံးအီၣ်မၤအီၣ်အဂီၢ်
ဒီးထံၣ်န့ၢ်ဝဲဃၣ်ထၣ်ဝ့ၢ်အလီၢ်,လီၢ်လံၤလၢညါန့ၣ်ဂ့ၤတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးတၢ်ဖံးအီၣ်မၤအီၣ်အဂီၢ်လီၤ. 

တုၤနုၤတစုပှၤဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါမီၢ်လါမှဲ,မီၢ်လါမူဒီးမီၢ်လါခူသၢဂၤအကိးထီၣ်အပှၤဟံၣ်ဖိဃီဖိဒီးအတံၤသကိးအဂၤ
တနီၤ,ဟးထီၣ်လၢဒူယီၣ်ဒီးလဲၤသူၣ်လီၤအဒူသဝီဖဲအိၣ်ထၣ်ဝ့ၢ်အလီၢ်လၢပျၢၤန့ၣ်လီၤ.မီၢ်လါမှဲဒ်အမ့ၢ်ပှၤအခိၣ်
တဂၤလၢဆှၢပှၤတဖုန့ၣ်အသိးကဲတၢ်ဒိၣ်စကီၤလၢသဝီန့ၣ်အပူၤဒီးတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ်အဝဲအံၤန့ၣ်ကိးဝဲ
လၢအသဝီမီၢ်လါမှဲလီၤ.မီၢ်လါမှဲသံဝံၤအပုၢ်မီၢ်လါခူကဲက့ၤတၢ်ဒိၣ်စကီၤလၢအလီၢ်လီၤ.ဝ့ၢ်တဖျၢၣ်အံၤအဆိက
တၢၢ်ပှၤကညီကိးဝဲလၢဃိၣ်ထၣ်ဝ့ၢ်လီၤ. ဖဲတလၢၤပၢအခါန့ၣ်ကိးဝဲလၢ“မိးမွၤလိၤ”လီၤ. 

လၢခံဝ့ၢ်န့ၣ်ဟးဂီၤဒီးကဲထီၣ်က့ၤလၢပှၢ်လာ်ကျါလီၤ.ပှၤကညီသူၣ်ထီၣ်ကဒီးသဝီးဒီးကိးဝဲလၢမီၢ်လါမှဲအံၤကိးဝဲ
တထံတဆးအဃိ,မီၢ်လါမှဲန့ၣ်ကိးလၢမီၣ်လမၠဲၣ်ဒီးပှၤအဲကလံးဖိတဖၣ်ကိးထွဲအခံလီၤ.အခါခဲအံၤပှၤအဲကလံး
ဖိတဖၣ်ကိးဝ့ၢ်အမံၤလၢ“မီၢ်လမ့ၤ”လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ပှၤထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤဖိ,တလၢၤ,ပယီၤဒီးပှၤကညီဖိတဖၣ်ကိးဒၣ်
ဝဲလၢမီၣ်လမၠဲၣ််လီၤ. မ့မ့ၢ်ပှၤလၢအချုးန့ၢ်ဝ့ၢ်အံၤအတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤတဖၣ်ကိးဝဲလၢမီၢ်လါမှဲလီၤ. ပှၤအဲကလံးဖိတဖၣ်ဖဲအဟဲဒုးန့ၢ်ကီၢ်ပယီၤလၢအဆိကတၢၢ်တဘျီန့ၣ်ပာ်လီၤဝဲအတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးဒီးအတၢ်ပၢ
တၢ်ြပးအရူအတ့ဖဲကၠဲးခမံၣ်(တနီသရံၣ်)လီၤ. 

ဘၣ်ဆၣ်တၢ်လီၢ်ဖဲကၠဲခမံၣ်န့ၣ်တြကၢးဒီးတဂ့ၤလၢတၢ်ပၢတၢ်ြပးအဂီၢ်ဘၣ်ဒီးသုးဝဲလၢတၢ်ပၢတၢ်ြပးအရူအတ့
ဆူမီၢ်လမၠဲၣ်လၢအခါ ဖဲ“ခ.န ၁၈၂၄”န့ၣ်မ့ၢ်ဒၣ်သဝီဖိတဖျၢၣ်လၢပှၤမၤအီၣ်ညၣ်အိၣ်လၢအပူၤလီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ဒီး
စးထီၣ်လၢပှၤအဲကလံးဖိအရူအတ့အိၣ်သူၣ်လီၤအသးဝံၤအလီၢ်ခံ,မီၢ်လမၠဲၣ်အံၤဘၣ်တၢ်မၤလဲၢ်ထီၣ်ဒိၣ်ထီၣ်
အီၤတဘျီဘၣ်တဘီျဒီးအခါခဲအံၤန့ၣ်မ့ၢ်ဒၣ်ဝ့ၢ်ဖးဒိၣ်သၢဖျၢၣ်တဖျၢၣ်လၢကီၢ်ပယီၤဒီဘ့ၣ်ညါအပူၤဒီးအိၣ်စ့ၢ်ကီး
ဝဲဒီးကဘီဒီးလ့ၣ်မ့ၣ်အူသန့လီၤ. 

ဟံးန့ၢ်အီၤလၢစီၤအီၣ်လးကွဲးကညီတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤလံာ်ပူၤ