Archive for 08/01/2011 - 09/01/2011
ကၠီၣ်တဲၣ်ကီၢ်ဒီး၀့ၢ်ကံၢ်မဲအိၣ်ထီၣ်အဂ့ၢ်
တချုးလၢကညီကလုာ်ဒူၣ်တဖၣ်နုာ်လီၤဒံးဘၣ်ဆူကီၢ်ပယီၤပူၤမ့ၢ်ဂ့ၤ,ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်ပူၤမ့ၢ်ဂ့ၤဒံးဘၣ်န့ၣ်အိၣ်
ဆိး၀ဲဖဲတရူးကီၢ်ဃုာ်ဒီးကလုာ်အဂၤတဖၣ်စ့ၢ်ကီးဖဲန့ၣ်လီၤ. ဖဲ ချခန (၁၁၂၂) ဒီး (၁၁၃၄) အဘၢၣ်စၢၤန့ၣ်
တရူးစီၤပၤလၢအမံၤမ့ၢ် ခီၠစံၣ်တဂၤအံၤပၢတၢ်အစိၤဒီး တၢ်စိ တၢ်ကမီၤခဲလၢာ်အိၣ် လၢအစုပူၤန့ၣ်လီၤ. စီၤပၤအံၤမ့ၢ်ပှၤလၢ တ
သ့ၣ်ညါတၢ်သိၣ်တၢ်သီဒီး ပၢတၢ်ဖဲအသးဒီး မၤဆူးမၤ ဆါမၤအၢမၤနးကလုာ်ဂၤ
သ့ၣ်ညါတၢ်သိၣ်တၢ်သီဒီး ပၢတၢ်ဖဲအသးဒီး မၤဆူးမၤ ဆါမၤအၢမၤနးကလုာ်ဂၤ
လၢ အအိၣ်ဆိးလၢအထံအကီၢ်ပူၤခီဖျိ တၢ်ကွၢ်တလီၤ၀ဲဒီး မၢကဲကုၢ်ကဲ ဃာ်အီၤလၢကုၢ်အပတီၢ်ဒီး ဘၣ်
လူၤထွဲ၀ဲဒၣ် စီၤပၤအံၤ အကလုၢ်ခဲလၢာ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤကလုာ်တဖၣ်ခီ ဖျိတူၢ်တၢ်မၤဆါအီၤအံၤတကဲဘၣ်
အဃိ, အ၀ဲ သ့ၣ်ဟးထီၣ်ကွံာ်၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
ပှၤကညီကလုာ်အံၤမ့ၢ်၀ဲဒၣ်ပှၤဖးဒိၣ်တဒူၣ်လၢပှၤကျါအဃိ,ဟးထီၣ်၀ဲဒၣ်အဆိကတၢၢ်ဖဲတရူးကီၢ်ပူၤအံၤန့ၣ်
ပှၤကညီကလုာ်အံၤမ့ၢ်၀ဲဒၣ်ပှၤဖးဒိၣ်တဒူၣ်လၢပှၤကျါအဃိ,ဟးထီၣ်၀ဲဒၣ်အဆိကတၢၢ်ဖဲတရူးကီၢ်ပူၤအံၤန့ၣ်
လီၤ. ပှၤ ကညီကလုာ်အံၤခီဖျိမ့ၢ် ပှၤလၢ အနီၢ်ဂံၢ်အါအဃိ, ဟးထီၣ်၀ဲဒၣ် တဘျီဃီတလၢာ်ဘၣ် ဟးထီၣ်၀ဲ
ဒၣ် သၢဘျီဒီး ကဲထီၣ်၀ဲ ဒၣ်ပှၤဟးထီၣ်ဖဲတရူးကီၢ်သၢဒူၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤကညီလၢ အဟဲလီၤအိၣ်ဖဲကၠီၣ်တဲၣ်
ပူၤတဖၣ် မ့ၢ်ပှၤဟးထီၣ်လၢတရူးကီၢ်အဆိကတၢၢ်တဒူၣ်န့ၣ်လီၤ.
ပှၤကညီဟးထီၣ်အဆိကတၢၢ်တဒူၣ်လၢတရူးကီၢ်ဖဲ ချခန (၁၁၂၈)နံၣ်ဒီးသုးလီၤအသးဆူတရူးကီၢ်ကလံၤ
ပှၤကညီဟးထီၣ်အဆိကတၢၢ်တဒူၣ်လၢတရူးကီၢ်ဖဲ ချခန (၁၁၂၈)နံၣ်ဒီးသုးလီၤအသးဆူတရူးကီၢ်ကလံၤ
ထံးဒီး ကလံၤ ထံးမုၢ်နုာ်တခီဒီး နုာ်လီၤ၀ဲဆူကီၢ်အဂၤတဘ့ၣ်ကိး၀ဲလၢ ကီၢ်တီကံ, ကီၢ်ယူၢ်တရၣ်၀ံၤသုး လီၤကဒီး အသးဆူ ကီၢ်အဲနါမ်, ကီၢ်ခဲၣ်ဘိဒံအၣ်တုၤလီၤပီၣ်လဲၣ်နံၤဃၣ်ဃၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤကညီတဖၣ်သုး
လီၤအသး၀ံၤအလီၢ်ခံ ယိၤတဖၣ်စ့ၢ်ကီးသုးလီၤပိာ်ထွဲစ့ၢ်ကီး ပှၤကညီ အခံတုၤအတုၤလီၤဆူပှၤကညီအိၣ်
ဆိးအလီၢ်န့ၣ်လီၤ.ယိၤတဖၣ်အံၤအိၣ်ဘူးလိာ်ဒီးပှၤကညီယံာ်ထီၣ်ဒီးဃုတၢ်အ့ၣ်လိာ်ဒီးပှၤကညီဒီးဆီၣ်သ
နံးစ့ၢ်ကီး၀ဲပှၤကညီလၢကျဲအါဘိအဃိ,ပှၤကညီသ့ၣ်တဖၣ်အံၤအိၣ်၀ဲတမုာ်လၢၤဘၣ်ဒီး ဃု၀ဲကျဲလၢကဟး
ထီၣ်ဖဲန့ၣ်ဒီးလဲၤအိၣ်ဆူတၢ်လီၢ်အဂၤတလိၣ်လၢ အပူၤဖျဲးဒီးယိၤတဖၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
ပှၤကညီတဖၣ်ကလဲၤဆူညါတညီလၢၤဘၣ် ခီဖျိတုၤလီၤလၢပီၣ်လဲၣ်နံၤဒီး ဆဲးလဲၤဆူမဲာ်ညါတသ့လၢၤဘၣ်
ပှၤကညီတဖၣ်ကလဲၤဆူညါတညီလၢၤဘၣ် ခီဖျိတုၤလီၤလၢပီၣ်လဲၣ်နံၤဒီး ဆဲးလဲၤဆူမဲာ်ညါတသ့လၢၤဘၣ်
အဃိ, ဃၣ်တရံးထီၣ်က့ၤအသးဒီးပိာ်ထီၣ်၀ဲဒၣ်ထံကျိမဲာ်ပံၣ်ကျိအံၤ ဘူးကတုၤထီၣ်လၢထံခံဃၣ်ဃၣ်ဒီးပာ်
လီၤအတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ်ဖဲန့ၣ်လီၤ. တၢ်လီၢ်ဖဲပှၤကညီတဖၣ်အိၣ်ကတီၢ်ဒီးဆီလီၤအလီၢ်အကျဲအံၤအမံၤ
တအိၣ်ဒံးဘၣ်ဒီးတၢ်တကိးန့ၢ်ဒံးစ့ၢ်ကီးကီၢ်အမံၤဒံးဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲကညီအဒူအထၢအကျါပှၤကညီသးပှၢ်ဒီပုၢ်၀ဲၢ်ခွါအိၣ်၀ဲခံဂၤအမံၤမ့ၢ်၀ဲဖါတံၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်မ့ၢ်၀ဲပှၤအဒိၣ်ဒီးအ၀ဲတ
ဖဲကညီအဒူအထၢအကျါပှၤကညီသးပှၢ်ဒီပုၢ်၀ဲၢ်ခွါအိၣ်၀ဲခံဂၤအမံၤမ့ၢ်၀ဲဖါတံၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်မ့ၢ်၀ဲပှၤအဒိၣ်ဒီးအ၀ဲတ
ဂၤအမံၤမ့ၢ်ဖါက၀ၣ်မ့ၢ်၀ဲဒၣ်ပှၤအပုၢ်ဒီးအဲၣ်လိာ်ကွံလိာ်အသးဂ့ၤဒိၣ်မးစ့ၢ်ကီးပှၤလၢအအဲၣ်ဖိအဲၣ်လံၤန့ၣ်လီၤ.
ဖါတံၢ်ခံဂၤအံၤမ့ၢ်စ့ၢ်ကီးပှၤလၢအမုာ်ဒီးပှၤကိးဂၤတကးဘၣ်အိၣ်စ့ၢ်ကီးဒီးတၢ်သူၣ်စူၤသးစူၤလၢဖိလံၤတဖၣ်
အဖီခိၣ်အဃိ,ပှၤဒူဖိသ၀ီဖိကိးဂၤဒဲးပာ်ဂံၢ်ပာ်ဘါလၢအီၤဒီးထီဘိဃ့ဒၣ်တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးလၢ ဖါတံၢ်ခံ
ဂၤ အံၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်လီၢ်ဖဲဖါတံၢ်ဖါကီၠၣ်တဲၣ်ဒီးအဖိအလံၤတဖၣ်အိၣ်သူၣ်လီၤအသးန့ၣ်အမံၤတအိၣ်ဒံးဘၣ်ဒီးတၢ်တကိးန့ၢ်
တၢ်လီၢ်ဖဲဖါတံၢ်ဖါကီၠၣ်တဲၣ်ဒီးအဖိအလံၤတဖၣ်အိၣ်သူၣ်လီၤအသးန့ၣ်အမံၤတအိၣ်ဒံးဘၣ်ဒီးတၢ်တကိးန့ၢ်
စ့ၢ်ကီးအမံၤဘၣ်အဃိ, အ၀ဲသ့ၣ်အကစၢ်ဒၣ်၀ဲအိၣ်ဆိးဖဲန့ၣ် ဒၣ်လဲာ်တသ့ၣ်ညါဒံး၀ဲဘၣ်ဒီးတၢ်တကိးန့ၢ်ဒံး
စ့ၢ်ကီး၀ဲတၢ်လီၢ်အမံၤဒံးဘၣ်န့ၣ်လီၤ. တုၤတၢ်ဆၢကတီၢ်ယံာ်ထီၣ်ဒီး အ၀ဲသ့ၣ်ပာ်လီၤအသးလၢက
ဆီလီၤအလီၢ်ဂၢၢ်ဂၢၢ်ကျၢၤကျၢၤ ဒီးကအိၣ်ဂၢၢ်ဆိးကျၢၤ ၀ဲဒၣ်ဖဲန့ၣ်လီၤ.
စးထီၣ်ဖဲန့ၣ်ဟံၣ်ဃီတဖၣ်တ့ဂ့ၤထီၣ်၀ဲဒီးမၤ ထီၣ်အ တၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ်မူၢ်မူၢ်နီၢ်နီၢ်ဒီးကဲထီၣ်၀ဲဒၣ်သ၀ီဖး
ဆီလီၤအလီၢ်ဂၢၢ်ဂၢၢ်ကျၢၤကျၢၤ ဒီးကအိၣ်ဂၢၢ်ဆိးကျၢၤ ၀ဲဒၣ်ဖဲန့ၣ်လီၤ.
စးထီၣ်ဖဲန့ၣ်ဟံၣ်ဃီတဖၣ်တ့ဂ့ၤထီၣ်၀ဲဒီးမၤ ထီၣ်အ တၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ်မူၢ်မူၢ်နီၢ်နီၢ်ဒီးကဲထီၣ်၀ဲဒၣ်သ၀ီဖး
ဒိၣ်တဖျၢၣ်အိၣ်ဖျါလီၤဘီလီၤမုၢ်မး အဃိ, ဖါတံၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်စံး၀ဲဒၣ်လၢတၢ်လီၢ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်လီၢ်လၢအမုာ်ဒီးပ
အိၣ်ဆိးယံာ်ထီၣ် တ့ၢ်လံတစဲးတကးဘၣ် ပပာ်လီၤပသးလၢပကအိၣ်ဆိး ဂၢၢ်ဂၢၢ်ကျၢၤကျၢၤစ့ၢ်ကီးအဃိပ
က ဘၣ်ယုၢ်န့ၢ်တၢ်လီၢ်အံၤအမံၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤအါဂၤဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သး၀ဲဒၣ်ဒ်သိး ဖါတံၢ်ကၠီၣ်တဲၣ် တဲ၀ဲဒၣ်အ
သိးန့ၣ်လီၤ. ပှၤကညီတဖၣ်အိၣ်ဆိးသကိး၀ဲ ဖဲန့ၣ်တပူၤဃီဒီး ဒ်အ ၀ဲသ့ၣ်မ့ၢ်ပှၤကညီကလုာ်အသိးကူကၤ
သကိး ၀ဲဒၣ်ဆ့ကညီဒီးမုၣ်ဒီးခွါဒီးဖိဒံဖိသၣ်ကိးဂၤဒဲးန့ၣ်လီၤ. တၢ်ကူတၢ်ကၤလၢအ၀ဲသ့ၣ်ကူသိး၀ဲဒၣ်သ့ၣ်
တဖၣ်အံၤမ့ၢ်၀ဲဒၣ်ထဲဆ့ကညီလၢပှၤကိး၀ဲအမံၤလၢ ဆ့ကၠ ့မဲဒီးထဲကူကကၠ ့မဲတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.ဖဲအ၀ဲသ့ၣ်လဲၤ
ဖံးလဲၤမၤမ့ၢ်ဂ့ၤ, အိၣ်လၢဟံၣ် လၢ ဃီမ့ၢ်ဂ့ၤထီဘိကူကၤ ဒၣ်တၢ်ကူတၢ်ကၤကၠ ့မဲတဖၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ကူတၢ်သိး တဖၣ်အံၤအိၣ် ဖျါလီၤဂာ်ဒ်မုၢ်ကြပုၢ်ကြပီၤဒီးအိၣ်ဖျါဆဲးလၤဒိၣ်မးအမဲာ်ညါ ပှၤကညီတဖၣ် အိၣ်ဖျါကဟုက ညီၢ်ဒိၣ်မးတကးဘၣ်, တၢ်လီၢ်ကျဲတဖၣ်စ့ၢ်ကီးဖျါဃံလၤဒိၣ်မး ခီဖျိဆ့ကၠ ့မဲ အဖိအလံၤ
တဖၣ်အိၣ်ဆိး၀ဲဖဲအံၤန့ၣ်လီၤ. ဖါတံၢ် ဖါကၠီၣ်တဲၣ်အံၤကွၢ်၀ဲဒၣ်တၢ် အိၣ်သးဒ်အံၤ သ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်မးတၢ်လၢ အမၤမုာ်အသးဒိၣ်မးတကးဘၣ် မ့ၢ်၀ဲပှၤကညီ တဖုလၢ အအဲၣ်တၢ် ကူတၢ်ကၤကၠ ့မဲအဒူၣ်တဖၣ်ဟဲအိၣ်
ဆိးဖဲအံၤအဆိကတၢၢ်အဃိ, အ၀ဲစံးဘၣ်အဖိ အလံၤ တဖၣ်လၢတၢ်လီၢ်အံၤပကကိးအမံၤလၢ ကၠ ့မဲအ
လီၢ်န့ၣ်လီၤ. စးထီၣ်ဖဲန့ၣ်တၢ်လီၢ် အံၤပှၤကိး အီၤလၢ ကၠ ့မဲလီၢ်ဒီး လၢခံပှၤကိးက့ၤဒၣ်ထဲကၠ ့တဖျၢၣ်ဧိၤဒီး တုၤတၢ်ဆၢကတီၢ် ယံာ်ထီၣ်ဒီး တၢ်လီၢ်အံၤ လဲလိာ်က့ၤအသးဆူကံၢ်မဲ တုၤမုၢ်မဆါတနံၤအံၤဒီး မ့မ့ၢ်
လၢယိၤ တခီကိး၀ဲဒၣ် လၢခၠ ့မဲၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဖါတံၢ်အံၤထီဘိဟံးစုနဲၣ်ကျဲအဖိအလံၤလၢ တၢ်ဂ့ၤထီၣ်ဘၣ်ထီၣ်အကျဲဒီး တၢ်ကလုၢ်ကတိၤလၢအ၀ဲစံးက
တၢ်ကူတၢ်သိး တဖၣ်အံၤအိၣ် ဖျါလီၤဂာ်ဒ်မုၢ်ကြပုၢ်ကြပီၤဒီးအိၣ်ဖျါဆဲးလၤဒိၣ်မးအမဲာ်ညါ ပှၤကညီတဖၣ် အိၣ်ဖျါကဟုက ညီၢ်ဒိၣ်မးတကးဘၣ်, တၢ်လီၢ်ကျဲတဖၣ်စ့ၢ်ကီးဖျါဃံလၤဒိၣ်မး ခီဖျိဆ့ကၠ ့မဲ အဖိအလံၤ
တဖၣ်အိၣ်ဆိး၀ဲဖဲအံၤန့ၣ်လီၤ. ဖါတံၢ် ဖါကၠီၣ်တဲၣ်အံၤကွၢ်၀ဲဒၣ်တၢ် အိၣ်သးဒ်အံၤ သ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်မးတၢ်လၢ အမၤမုာ်အသးဒိၣ်မးတကးဘၣ် မ့ၢ်၀ဲပှၤကညီ တဖုလၢ အအဲၣ်တၢ် ကူတၢ်ကၤကၠ ့မဲအဒူၣ်တဖၣ်ဟဲအိၣ်
ဆိးဖဲအံၤအဆိကတၢၢ်အဃိ, အ၀ဲစံးဘၣ်အဖိ အလံၤ တဖၣ်လၢတၢ်လီၢ်အံၤပကကိးအမံၤလၢ ကၠ ့မဲအ
လီၢ်န့ၣ်လီၤ. စးထီၣ်ဖဲန့ၣ်တၢ်လီၢ် အံၤပှၤကိး အီၤလၢ ကၠ ့မဲလီၢ်ဒီး လၢခံပှၤကိးက့ၤဒၣ်ထဲကၠ ့တဖျၢၣ်ဧိၤဒီး တုၤတၢ်ဆၢကတီၢ် ယံာ်ထီၣ်ဒီး တၢ်လီၢ်အံၤ လဲလိာ်က့ၤအသးဆူကံၢ်မဲ တုၤမုၢ်မဆါတနံၤအံၤဒီး မ့မ့ၢ်
လၢယိၤ တခီကိး၀ဲဒၣ် လၢခၠ ့မဲၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဖါတံၢ်အံၤထီဘိဟံးစုနဲၣ်ကျဲအဖိအလံၤလၢ တၢ်ဂ့ၤထီၣ်ဘၣ်ထီၣ်အကျဲဒီး တၢ်ကလုၢ်ကတိၤလၢအ၀ဲစံးက
တိၤ၀ဲ တမံၤလၢ်လၢ်န့ၣ် ပှၤဒူဖိသ၀ီဖိကိးဂၤဒဲးစူၢ်အီၤဒီး မၤထွဲ၀ဲဒၣ်ကိးဂၤဒဲး လၢတၢ်သးတဖျၢၣ်ဃီအပူၤ
ဃူဃူဖိးဖိး ထီဘိန့ၣ်လီၤ. အ၀ဲသ့ၣ်ပာ်ဖါတံၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်အံၤ ဒ်ကီၢ် ခိၣ်အသိး တၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢဟံၣ်လၢဃီ
မ့ၢ်ဂ့ၤ, လၢစံာ်ပျီမ့ၢ်ဂ့ၤ ဖါတံၢ်ကၠီၣ်တဲၣ် မ့ၢ်တခါ လီၤအ ကလုၢ်ဒီးမၤလီၤတၢ်လၢတၢ်မဲာ်ညါဘၣ်န့ၣ်အ၀ဲသ့ၣ်
တမၤလီၤဘျီဆိတၢ်လၢ ဖါတံၢ် ဖါကီၠၣ် တဲၣ်အမဲာ်ညါနီတဂၤနီတဘျီဘၣ်, မ့မ့ၢ်တခီကွၢ်၀ဲဒၣ်လၢ ဖါတံၢ်အံၤ
မၤလီၤတၢ်လံမး မၤပိာ် ထွဲ၀ဲဒၣ် အခံန့ၣ်လီၤ.
ဒ်ကညီအဒူၣ်အထၢဖးဒိၣ်တဒူၣ်အံၤ ပာ်ဖါကၠီၣ်တဲၣ်လၢအမ့ၢ် ကီၢ်ခိၣ် တကးဘၣ် စီၤပၤတဂၤအသိး အဃိ, ကီၢ်အံၤဘၣ်ထွဲ၀ဲဒၣ်ဖါကၠီၣ်တဲၣ်ဒီးမ့ၢ်၀ဲဒၣ် ဖါကီၠၣ်တဲၣ် အကီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်အံၤ ဒ်ပှၤသးပှၢ်လၢ ပျၢၤ
ဒ်ကညီအဒူၣ်အထၢဖးဒိၣ်တဒူၣ်အံၤ ပာ်ဖါကၠီၣ်တဲၣ်လၢအမ့ၢ် ကီၢ်ခိၣ် တကးဘၣ် စီၤပၤတဂၤအသိး အဃိ, ကီၢ်အံၤဘၣ်ထွဲ၀ဲဒၣ်ဖါကၠီၣ်တဲၣ်ဒီးမ့ၢ်၀ဲဒၣ် ဖါကီၠၣ်တဲၣ် အကီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်အံၤ ဒ်ပှၤသးပှၢ်လၢ ပျၢၤ
ပာ်ပနီၣ်ဒီး ယုၢ်န့ၢ်၀ဲဒၣ်အသိး တၢ်တ ကိးတလဲကွံာ်အမံၤလၢအသီဘၣ် မ့မ့ၢ်တခီတၢ်ကိးဒၣ်ဒ် ပှၤသးပှၢ်လၢ
ပျၢၤယုၢ်န့ၢ် ၀ဲဒၣ်အ သိးန့ၣ်လီၤ. ကီၢ်အံၤမ့ၢ်၀ဲဒၣ်ပှၤကညီလၢအဟးထီၣ်လၢတရူးကီၢ်အခီၣ်ထံးတဒူၣ်ဟဲနုာ်
လီၤ အိၣ်ဆိးအဆိကတၢၢ်ဖဲကီၢ်အံၤဒီး ဘၣ်တၢ်ပၢဆှၢတီခိၣ်ရိၣ်မဲအီၤလၢ ဖါကၠီၣ်တဲၣ် ဒ်ကီၢ်အ ခိၣ်အနၢ်ဒီး
စီၤလိာ် စီၤပၤတဂၤအသိးအဃိ, ပှၤကညီအဒူၣ်အထၢတဒူၣ်အံၤမ့ၢ်၀ဲ ဖါကၠီၣ် တဲၣ်အဖိအလံၤဒီးကီၢ်လၢအ
၀ဲသ့ၣ် အိၣ်ဆိး၀ဲလၢအပူၤခဲအံၤန့ၣ် မ့ၢ်၀ဲဒၣ်ဖါကီၠၣ်တဲၣ် အကီၢ်ဒီး တၢ်ကိးလီၤတဲာ်တ့ၢ်၀ဲလၢပှၤကၠီၣ်တဲၣ်ဖိ
အကီၢ် မ့တမ့ၢ် ကီၠၣ်တဲၣ်ကီၢ် တုၤမုၢ်မဆါ တနံၤညါအံၤန့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်တၢ်ကွဲးဟံးန့ၢ်ဖှိၣ်က့ၤအီၤလၢ - ကုၤဒ့ဖျးခိၣ်လီအဖိမုၣ်နီၢ်မုၢ်ယဲၤဖဲဒီးထါအယုၢ်တဖၣ် -လူၤသီ
ဘၣ်တၢ်ကွဲးဟံးန့ၢ်ဖှိၣ်က့ၤအီၤလၢ - ကုၤဒ့ဖျးခိၣ်လီအဖိမုၣ်နီၢ်မုၢ်ယဲၤဖဲဒီးထါအယုၢ်တဖၣ် -လူၤသီ
ဖီဒ့အဘ့ၣ်တၢ
တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ :
ကညီတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ
,
မုၢ်ယဲၤဖဲတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ
ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် Blog Day
ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် Blog Day
Blog Day မ့ၢ်၀ဲလါအီကူး၃၁သီန့ၣ်လီၤ. ပှၤကွဲး Blog တဖၣ်နာ်၀ဲလၢအ၀ဲသ့ၣ်စ့ၢ်ကီးြကၢးအိၣ်ဒီး မုၢ်နံၤလီၤဆီတနံၤလၢ ကမၤလၤကပီၤ၀ဲအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ပညိၣ်လၢမုၢ်နံၤအ၀ဲန့ၣ်အဂီၢ်မ့ၢ်၀ဲ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် ပှၤကွဲး Blog တဖၣ်ခီလဲလိာ်တၢ်ထံၣ်, ထူသနူတၢ်ဆဲးတၢ်လၤ, တၢ်သးစဲသ့ၣ်တဖၣ်ဒီးအ၀ဲသ့ၣ်ဒုးသ့ၣ်ညါ လိာ်သးကဒဲကဒဲန့ၣ်လီၤ. ဒ်သိးကတုၤထီၣ်ဘး တၢ်ပညိၣ်တခါအံၤအဂီၢ်န့ၣ် ဖဲလါအီကူး ၃၁ သီအနံၤန့ၣ် အ၀ဲသ့ၣ်ဒုးသ့ၣ်ညါဒီးပာ်ဖျါထီၣ်ပှၤအဂၤ Blog ၅ခါလီၤ. Blog လၢအပာ်ဖျါ၀ဲတဖၣ်ကဘၣ်မ့ၢ်စ့ၢ်ကီး တၢ်ဂ့ၢ်ဘၣ်ဃး ထူသနူတၢ်ဆဲးတၢ်လၤ, တၢ်ထံၣ်, တၢ်ပာ်သးလၢအလီၤဆီဒီးအတၢ်ထံၣ်, တၢ်ပာ်သးဒီး အတၢ်ဆဲးတၢ်လၤန့ၣ်လီၤ. တဘၣ်မ့ၢ်လၢ အဒ်သိးလိာ်သးဒီးအီၤဘၣ့် အဃိသတးဒီး အ၀ဲသ့ၣ်တဖၣ် သ့ၣ်ညါအါထီၣ်တဂၤဒီးတဂၤဒီး Blog လၢတသ့ၣ်ညါဘၣ်၀ဲသ့ၣ် တဖၣ်စ့ၢ်ကီးသ့ၣ်ညါအါ ထီၣ်ဘၣ်၀ဲလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ Blog သ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်၀ဲအါမးလီၤ. ဒ် Blog လၢကလုာ်ဂၤကျိာ် အိၣ်၀ဲအသိး ပ၀ဲကညီဖိသ့ၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး ကျဲးစၢးဒုးအိၣ်ထီၣ်၀ဲ Blog တဖၣ်လီၤ. အခဲအံၤ ပထံၣ်ဘၣ် Blog သ့ၣ်တဖၣ်လၢကညီကျိာ်လံ... မ့ၢ်တၢ်သးခုဖးဒိၣ်တမံၤလၢ ပပှၤကလုာ်အဂီၢ်လီၤ. နာ်ယဲလၢ ခီဖျိ တဖၣ်လၢကညီကျိာ်အါထီၣ်ဂီၢ်ထီၣ်အဃိ, ပှၤဖးလံာ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီးကအါထီၣ်၀ဲလီၤ. ပဖးလံာ်မ့ၢ်အါ, ပတၢ်သ့ၣ်ညါအါထီၣ်လီၤ. တုၤပသ့ၣ်ညါတၢ်အါထီၣ်တခီ မ့ၢ်တၢ်ဂ့ၤလၢပနီၢ်ကစၢ်ဒီး ပပှၤတ၀ၢအဂီၢ်လီၤ. လၢယနီၢ်ဖိသၣ်အခါ ပှၤသးပှၢ်တဖၣ်စံး "နဖးလံာ်အါ, နကပျုၢ်ဘၣ်ဖုးလီၤ." တမ့ၢ်ပာ်ဒ့ၣ်ပာ်ကမၣ် ပှၤလၢ အစံးတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ဘၣ်. ယဲတခီသးအိၣ် စံးဒ်အံၤလီၤ. ခီဖျိပဖးလံာ်အါအဃိပတၢ်သ့ၣ်ညါ ကအါထီၣ်, ပတၢ်ထံၣ်စ့ၢ်ကီးကလဲၢ်ထီၣ်လီၤ. မ်ပကဖးသကိးလံာ်တက့ၢ်မီၣ်. တၢ်မၤလၤကပီၤမုၢ်တနံၤညါအံၤအဂီၢ်န့ၣ် ကဘၣ်ပါ်ဖျါထီၣ် Blog လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, လၢယသးအိၣ်, သးစဲအိၣ်၀ဲအါမးအဃိ တကွဲးဖျါထီၣ်ဖဲအံၤလၢၤဘၣ်.
ပှဲၤဒီးတၢ်ဆၢဂ့ၤအါ....
တံဖိ
Blog Day မ့ၢ်၀ဲလါအီကူး၃၁သီန့ၣ်လီၤ. ပှၤကွဲး Blog တဖၣ်နာ်၀ဲလၢအ၀ဲသ့ၣ်စ့ၢ်ကီးြကၢးအိၣ်ဒီး မုၢ်နံၤလီၤဆီတနံၤလၢ ကမၤလၤကပီၤ၀ဲအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ပညိၣ်လၢမုၢ်နံၤအ၀ဲန့ၣ်အဂီၢ်မ့ၢ်၀ဲ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် ပှၤကွဲး Blog တဖၣ်ခီလဲလိာ်တၢ်ထံၣ်, ထူသနူတၢ်ဆဲးတၢ်လၤ, တၢ်သးစဲသ့ၣ်တဖၣ်ဒီးအ၀ဲသ့ၣ်ဒုးသ့ၣ်ညါ လိာ်သးကဒဲကဒဲန့ၣ်လီၤ. ဒ်သိးကတုၤထီၣ်ဘး တၢ်ပညိၣ်တခါအံၤအဂီၢ်န့ၣ် ဖဲလါအီကူး ၃၁ သီအနံၤန့ၣ် အ၀ဲသ့ၣ်ဒုးသ့ၣ်ညါဒီးပာ်ဖျါထီၣ်ပှၤအဂၤ Blog ၅ခါလီၤ. Blog လၢအပာ်ဖျါ၀ဲတဖၣ်ကဘၣ်မ့ၢ်စ့ၢ်ကီး တၢ်ဂ့ၢ်ဘၣ်ဃး ထူသနူတၢ်ဆဲးတၢ်လၤ, တၢ်ထံၣ်, တၢ်ပာ်သးလၢအလီၤဆီဒီးအတၢ်ထံၣ်, တၢ်ပာ်သးဒီး အတၢ်ဆဲးတၢ်လၤန့ၣ်လီၤ. တဘၣ်မ့ၢ်လၢ အဒ်သိးလိာ်သးဒီးအီၤဘၣ့် အဃိသတးဒီး အ၀ဲသ့ၣ်တဖၣ် သ့ၣ်ညါအါထီၣ်တဂၤဒီးတဂၤဒီး Blog လၢတသ့ၣ်ညါဘၣ်၀ဲသ့ၣ် တဖၣ်စ့ၢ်ကီးသ့ၣ်ညါအါ ထီၣ်ဘၣ်၀ဲလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ Blog သ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်၀ဲအါမးလီၤ. ဒ် Blog လၢကလုာ်ဂၤကျိာ် အိၣ်၀ဲအသိး ပ၀ဲကညီဖိသ့ၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး ကျဲးစၢးဒုးအိၣ်ထီၣ်၀ဲ Blog တဖၣ်လီၤ. အခဲအံၤ ပထံၣ်ဘၣ် Blog သ့ၣ်တဖၣ်လၢကညီကျိာ်လံ... မ့ၢ်တၢ်သးခုဖးဒိၣ်တမံၤလၢ ပပှၤကလုာ်အဂီၢ်လီၤ. နာ်ယဲလၢ ခီဖျိ တဖၣ်လၢကညီကျိာ်အါထီၣ်ဂီၢ်ထီၣ်အဃိ, ပှၤဖးလံာ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီးကအါထီၣ်၀ဲလီၤ. ပဖးလံာ်မ့ၢ်အါ, ပတၢ်သ့ၣ်ညါအါထီၣ်လီၤ. တုၤပသ့ၣ်ညါတၢ်အါထီၣ်တခီ မ့ၢ်တၢ်ဂ့ၤလၢပနီၢ်ကစၢ်ဒီး ပပှၤတ၀ၢအဂီၢ်လီၤ. လၢယနီၢ်ဖိသၣ်အခါ ပှၤသးပှၢ်တဖၣ်စံး "နဖးလံာ်အါ, နကပျုၢ်ဘၣ်ဖုးလီၤ." တမ့ၢ်ပာ်ဒ့ၣ်ပာ်ကမၣ် ပှၤလၢ အစံးတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ဘၣ်. ယဲတခီသးအိၣ် စံးဒ်အံၤလီၤ. ခီဖျိပဖးလံာ်အါအဃိပတၢ်သ့ၣ်ညါ ကအါထီၣ်, ပတၢ်ထံၣ်စ့ၢ်ကီးကလဲၢ်ထီၣ်လီၤ. မ်ပကဖးသကိးလံာ်တက့ၢ်မီၣ်. တၢ်မၤလၤကပီၤမုၢ်တနံၤညါအံၤအဂီၢ်န့ၣ် ကဘၣ်ပါ်ဖျါထီၣ် Blog လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, လၢယသးအိၣ်, သးစဲအိၣ်၀ဲအါမးအဃိ တကွဲးဖျါထီၣ်ဖဲအံၤလၢၤဘၣ်.
ပှဲၤဒီးတၢ်ဆၢဂ့ၤအါ....
တံဖိ
တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ :
ဘလီးအမုၢ်နံၤ
ကိၤလၤ၀ါ-ကညီ (စှီၤ) လံာ်ခီယ့ၤ
ယအိၣ်ဒီး ကိၤလၤ၀ါ-ကညီ လံာ်ခီယ့ၤလီၤ. ယဘှီတ့ၢ်ဒီးယသကိးဖိဒီး အခဲအံၤစူးကါအီၤလၢ နခီၣ်ဖၠူထၢၣ် အပူၤသ့၀ဲလံ. နာ်လၢကကဲဘျုးလၢ ပပှၤကလုာ်ကညီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်လၢ ကျဲတဘိဘိန့ၣ်လီၤ. နမ့ၢ်သးလီဒီး ဟံးန့ၢ်ဖဲတၢ်ဖီလာ်အံၤတက့ၢ်....
ဟံးန့ၢ်ဖဲအံၤ
တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ :
ကညီကျိာ်သနူ
,
အဲကလံးကညီစှီၤလံာ်ခီယ့ၤ
“ကညီမိၢ်လုၢ်ပၢ်လၢ်တၢ်ဆှၢလီၤပှၤသံ”
ပပှၤကလုာ်ကညီဖိလၢအဟံးဃာ်ကျၢၤဒံးဝဲမိၢ်လုၢ်ပၢ်လၢ်အတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်လၢပျၢၤတဖၣ်န့ၣ်အဝဲသ့ၣ်အတၢ်နာ်ဆှၢအီၤလၢ, ပှၤကညီအံၤမ့ၢ်သံသနာ်က့အသးသမူန့ၣ်တသံဝဲဘၣ်. ကအိၣ်ဒံးဝဲဒီးအနီၢ်ခိအက့ၢ်အဂီၤဆူညါတပတီၢ်လီၤ. နာ်ဝဲဒၣ်လၢပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိအံၤတၢ်နီၤဖးအီၤသၢမံၤ လၢအမ့ၢ်ဝဲ-က့ၢ်ဂီၤနီၢ်ခိ, သးသမူ, ဒီးအကလၤန့ၣ်လီၤ. စံးဝဲဒၣ်ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတချုးလၢအအိၣ်ဖျဲၣ်လီၤဒံးဘၣ်လၢတၢ်လီၢ်တပူၤန့ၣ်အကလၤအိၣ်ခိးပာ်စၢၤလံအီၤလၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢလံန့ၣ်လီၤ. ဒီးအကလၤန့ၣ်မ့ၢ်ယွၤဆှၢဆိပာ်စၢၤန့ၢ်အီၤဖဲအကဘၣ်အိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်ဝဲအတၢ်လီၢ်န့ၣ်လီၤ. အကလၤန့ၣ်ဟဲဃုာ်သကိးတပူၤဃီဒီးအနီၢ်ခိဆူဟီၣ်ခိၣ်ချၢအံၤဒီးအိၣ်ဆိးဝဲဒီးအီၤတုၤအသံတစုလီၤ.တုၤအသံတစုန့ၣ်အကလၤလီၤဖးကွံာ်ဒီးအီၤလီၤ. မ့မ့ၢ်အသးသမူန့ၣ်အိၣ်မူဒၣ်တၢ်လၢတၢ်လၢတၢ်အိၣ်ဘှံးအလီၢ်တတီၤဒီးတသံဝဲဒၣ်ဘၣ်.
တမ့ၢ်ထဲပှၤကညီအိၣ်ဒီးအကလၤဧိၤန့ၣ်ဘၣ်. ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိ,သ့မုၢ်ဝၣ်ဘိဒီးလၢၢ်ဧိၤလ့ဧိၤစ့ၢ်ကီးအကလၤအိၣ်ဝဲလီၤ. တုၤမ့ၢ်ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိ, သ့ၣ်မုၢ်ဝၣ်ဘိဒီးလၢၢ်ဧိၤလ့ဧိၤတဖၣ်အံၤအကလၤတအိၣ်လၢၤဘၣ်ဒီးသံဝဲဟးဂီၤဝဲမ့တမ့ၢ်ဟါမၢ်ကွံာ်ဝဲဒၣ်လီၤ. စံးဝဲပှၤကညီအသးသမူ န့ၣ်မ့ၢ်တၢ်လၢအသ့သ့ၣ်ညါနီၤဖးတၢ်ဂ့ၤဒီးတၢ်အၢသ့ဝဲန့ၣ်လီၤ. အသးသမူအံၤမ့ၢ်သံဒီးအကလၤန့ၣ်ဘၣ်က့ၤဝဲဆူပျုၤပူၤ (တၢ်သံအကီၢ)် န့ၣ်လီၤ.
ပပှၤကညီကလုာ်အံၤဒ်အမ့ၢ်ပှၤတကလုာ်လၢ အဟဲလီၤစၢၤလၢတရူးကီၢ်အသိးန့ၣ်တၢ်လုၢ်တၢ်လၢ်လၢအဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ပာ်ဒိၣ်ပာ်ထီအဖံအဖုအလုၢ်အလၢ်န့ၣ်အိၣ်စ့ၢ်ကီးလၢအဝဲသ့ၣ်အသိးအကျါန့ၣ်လီၤ. တုၤမ့ၢ်အဖံအဖုအမိၢ်ဒိၣ်ပၢ်ဒိၣ်တဖၣ်မ့ၢ်သံဒီးကုၢ်ဃိဝဲလၢမ့ၢ်အူ, ဟံးန့ၢ်ပာ်ဂ့ၤဃာ်ဝဲအဃံဒီး အဖၣ်ဆါတဖၣ်ဝံၤဒီးလဲၤစိာ်ဝဲဆူအလိထံး အသွၣ်ခိၣ် ဒီးခူၣ်လီၤဘါလီၤဖိးဘၢဝဲလၢလၢၢ်လၢလ့ဝံၤဘှီထီၣ်န့ၢ်ဝဲအဒဲဖိတဖျၢၣ်, တ့ထီၣ်န့ၢ်ဝဲအသလ့ တ့န့ၢ်ဝဲသၣ်ဒီးကၣ်ကူၣ်လၢသ့ၣ် ဒီးပာ်လီၤန့ၢ်ဝဲအကူအကၤအတၢ်ပီးတၢ်လီတဖၣ်ဖဲဒဲတဖျၢၣ်န့ၣ်အပူၤလီၤ. အခိၣ်အနၢ်တဖၣ်မ့ၢ်သံဒီးမၤဝဲဒ်န့ၣ်စ့ၣ်ကီးလီၤ, မၤဝဲဒ်အံၤန့ၣ်တမ့ၢ်လၢအကဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်ဝဲအဂီၢ်ဘၣ်, မ့ၢ်ဒၣ်အဝဲသ့ၣ်မၤန့ၢ်တၢ်သ့ၣ်နီၣ်အတၢ်ပနီၣ်အလီၢ်လၢဖံဖုခိၣ်နၢ်တဖၣ်အဂီၢ်ဒီးပာ်တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ယူးယီၣ်ပာ်ကဲကတီၤဂ့ၤဃာ်ဝဲဧိၤန့ၣ်လီၤ.
ပပှၤကလုာ်ကညီလၢအဟံးဃာ်ကျၢၤဒ်ဝဲမိၢ်လုာ်ပၢ်လၢ်တဖၣ် ဆှၢလီၤပှၤသံန့ၣ်မၤဝဲခံကလုာ်လီၤ, တၢတကလုာ်န့ၣ် ခုၣ်လီၤဘါဘၢဝဲဆူဟီၣ်ခိၣ်လၢ်, ဒီး ခံကလုာ်တကလုာ်န့ၣ် ကုၢ်စီမ့ၣ်ဝဲလၢမ့ၣ်အူန့ၣ်လီၤ. ဖိဒံဖိသၣ်, ပှၤသူၣ်စၢ်သးဘီၣ် ဒီး ပှၤသံဆူၣ်သံစီးတဖၣ် မ့ၢ်သံန့ၣ်ပှၤဘၣ်ခူၣ်လီၤဝဲဆူဟီၣ်ခိၣ်, ပှၤတဘၣ်ကူၢ်အီၤဘၣ် မ့မ့ၢ်ပှၤသူၣ်က့သးပှၢ်တဖၣ်န့ၣ် တၢ်ဘၣ်ကူၣ်စီမ့ၣ်အီၤလၢမ့ၣ်အူန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဆှၢလီၤပှၤသံလၢတၢ်ကူၣ်စီမ့ၣ်အီၤလၢမ့ၣ်အူတကလုာ်အံၤန့ၣ် ညီနုာ်တၢ်မၤအီၤဒ်အံၤ,- ပှၤမ့ၢ်ပာ်အစိၣ်လၢဟံၣ်တသီ ဒီး တုၤပှၤဟူထီၣ်က့ၤအဃံန့ၣ်ပှၤမၤဝဲခံသီ, ပှၤမ့ၢ်ပာ်အစိၣ်ခံသီဒီး ဘၣ်ဟူထီၣ်အဃံလွံၢ်သီ, မ့ၢ်ပာ်အဝဲအစိၣ်လၢဟံၣ်ပူၤ သၢသီဒီး ဘၣ်ဟူထီၣ်အဃံန့ၣ့် ဃုသီလီၤ.
အခီၣ်ထံးတသီ (တၢ်လ့မ့ၣ်)
တုၤမ့ၢ်ပှၤသးပှၢ်တဂၤသံလံဒီးပှၤဘၣ်ဒုးလုၢ်ကွံာ်ဝဲအထံအနိဒုးကူဒုးသိးထီၣ်က့ၤအတၢ်ကူတၢ်ကၤဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်ဘၣ်ဝံၤဘၣ်ပာ်လီၤအစိာ်န့ၣ်လၢဘျီၣ်အပူၤမ့တမ့ၢ်လၢဟံၣ်ပူၤတၢ်လီၢ်တတီၤတီၤလီၤ. မ့မ့ၢ်ပှၤပိၣ်မုၣ်န့ၣ်ဘၣ်ပာ်လီၤန့ၢ်ဝဲဟုသးလၢအခိၣ်ထးတစဲးလီၤ.လၢအတရ့ၤထံးတခီန့ၣ်ဘၣ်ပာ်လီၤန့ၢ်ဝဲဃ့ၢ်တဖျၢၣ်ဒီးလၢဃ့ၢ်အပူၤတခီဘၣ်ထၢနုာ်လီၤန့ၢ်ဝဲ-သပၢၤ, ဆၢၣ်တိၢ်, နီၣ်ဒိကွာ်, ထံတၢၢ်, ဃဲာ်, (မ့ဒ်သိးကက့ၤဖီအီၣ်မ့ၤဖီအီၣ်ထံလၢကျဲကသ့အဂီၢ််)န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်သံစိာ်အဖီခိၣ်တခီပှၤဘၣ်ဘျးလီၤစဲၤန့ၢ်အနံၣ်အဆ့အတၢ်ကူတၢ်ကၤတဖၣ်လၢကက့ၤကၢၢ်ကဒၢအသးလၢချၢၣ်ခီၣ်ထံးလၢကျဲအဂီၢ်လီၤ.ပှၤသံမ့မ့ၢ်အပိခွါန့ၣ်ပှၤဘၣ်ပာ်လီၤန့ၢ်အီၤချံၣ်, အပျၢ်, အလၢပီၤ, အကွဲၤဒီးဘျးလီကစဲၤန့ၢ်ဝဲအယၣ်ဒီးအဆ့ပျိၢ်လၢကက့ၤဃုဆဲးအီၣ်ခးအီၣ်တၢ်လၢကျဲဒီးကဘျးကဒၢသးအဂီၢ်လီၤ. တၢ်န့ၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံပှၤမၢဖိသၣ်နီၢ်ဆံးတဖၣ်က့နုာ်အိၣ်ဆူဟံၣ်ပူၤ, မ့မ့ၢ်ပှၤနီၢ်ဒိၣ်တဖၣ်လဲၤဆူပှၤသံစိာ်အအိၣ်ဒီးတတၢၤထီၣ်အဆ့အယၣ်ထၢနုာ်န့ၢ်တၢ်ဆူအဆ့အယၣ်ကတၢၤပူၤဒီးဘၣ်စံးဝဲတခီခီ“ြပုကလၤဟဲက့ၤဟဲက့ၤ..”န့ၣ်လီၤ. မၤတၢ်ဒ်န့ၣ်အခီပညီမ့ၢ်ဝဲဘၣ်ယိာ်တၢ်လၢဖိသၣ်ဆံးတဖၣ်အကလၤကက့ၤပိာ်ဘၣ်ဖုးပှၤသံအခံအဃိကိးက့ၤဝဲအကလၤန့ၣ်လီၤ.
မၤဝဲဒ်န့ၣ်ဝံၤဘၣ်ဟံးန့ၢ်ကဒီးဝၣ်သၢကူၣ်(အထီဘၣ်အိၣ်ဝဲခံပျၢ်စုာ်စုာ်)ဘၣ်တိသ့ၣ်ဖးဝဲဝၣ်သၢကူၣ်န့ၣ်ခံက့စုာ်စုာ်, ဝံၤဘၣ်ြတံာ်ဃာ်ဝဲဝၣ်န့ၣ်လၢပှၤသံစိၣ်အခိၣ်တတီၤ, ဖဲအသးတက့ၤထံးတတီၤ, လၢအခီၣ်တီၤဝံၤဘၣ်ဒွဲၣ်ထီၣ်ပနဲသၢဘိဒီးဘၣ်ဆီလီၤဝဲပနဲတၢၣ်လၢဝၣ်သၢက့န့ၣ်အလိၤလီၤ. ဖဲန့ၣ်ပှၤပိာ်ခွါခံဂၤဘၣ်အိၣ်လၢပှၤသံစိာ်အကပၤတခီတဂၤဂၤ, တဂၤဘၣ်ဟံးထီၣ်န့ၢ်ပနဲတၢၣ်အိၣ်လၢတၢ်သံစိာ်အခိၣ်တဘိဒီးအခီၣ်တဘိလီၤ. ဘၣ်တံဃာ်ဝဲပနဲတဘိလၢအစုမုၢ်ခၢၣ်သးဒီးအဂၤတဂၤလၢအစုဒဲးလၢအစုဒဲးကဆူးလၢအစုချၢတကပၤဝံၤလဲၤဆူပှၤသံစိာ်အခိၣ်ထးဘၣ်ယူာ်ဃီၤဟ့ၣ်က့ၤဝဲဆူအတဂၤအအိၣ်ဒီးဘၣ်စံးဝ ဲ “နမုၢ်နုာ်အိၣ်လၢလဲၣ်” အဂၤတဂၤဟံးန့ၢ်ပနဲလၢအစုချၢဒ်အီၤအသိးဒီးဘၣ်စံးဆၢက့ၤဝဲ “နမုၢ်နုာ်အိၣ်လၢန့ၣ်” ဒီးဘၣ်ဒုးနဲၣ်ဝဲဆူမုၢ်ထီၣ်တခီပၤန့ၣ်လီၤ. ဒီးသံကွၢ်ကဒီးဝဲမုၢ်ထီၣ်အိၣ်ဖဲလဲၣ်, ဒီးအဂၤတဂၤစံဆၢက့ၤအီၤအိၣ်ဆူန့ၣ်ဒီးဘၣ်ဒုးနဲၣ်ဝဲဆူမုၢ်နုာ်တပၤ, သံကွၢ်ကဒီးဝဲကလံၤထံးအိၣ်ဖဲလဲၣ်, ကလံၤစိးအၣ်ဖဲလဲၣ်ဒီးအဝဲတဂၤဘၣ်ဒုးနဲၣ်တကွံ(ခိၣ်ခံ)ဝဲဒ်အခီၣ်ထံးအသိးလီၤ. သံကွၢ်ကဒီးဝဲနသ့ၣ်စီးအိၣ်လၢလဲၣ်, ဒီးအဂၤတဂၤဟံးန့ၢ်ခီပတာ်ပနဲလၢပှၤသံစိာ်အဖီခိၣ်ဒီးစံးအိၣ်လၢန့ၣ်ဒုးနဲၣ်ခိၣ်ခံဝဲဆူဟီၣ်လိၤလီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိးသ့ၣ်ခီၣ်ထံးန့ၣ်ဒုးနဲၣ်ခိၣ်ခံဝဲဆူသ့ၣ်ခိၣ်စိးန့ၣ်လီၤ. ဝံဒီးပနဲတၢၣ်ခံဘိန့ၣ်ဘၣ်စူးကွံာ်ဝဲဒၣ်, မ့မ့ၢ်ပနဲတၢၣ်အိၣ်လၢပှၤသံစိာ်အသးနါပှၢ်တဘိန့ၣ်ဘၣ်ဒုးကပီၤဃာ်ဝဲဒ်န့ၣ်တုၤအလၢၣ်ဒီးလီၤပံာ်ကွံာ်ဝဲတစုန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤပှၤကိးလၢ “ပှၤလ့ၣ်မ့ၣ်” လီၤ. တၢ်အံံၤဝံၤပှၤသးပှၢ်တဂၤခံဂၤလဲၤတရံးပှၤသံစိာ်ဒီးဘၣ်အုၣ်ဝဲထါဒ်အံၤ_
၁. မ့ၣ်ကဲၤလၢပျုၤခိၣ်ဂီၤဂီၤ ၂. မ့ၣ်ကဲၤလၢပျုၤခိၣ်ဝါဝါ
မ့ၣ်ကဲၤလၢပျုၤခိၣ်ဂီၤဂီၤ မ့ၣ်ကဲၤလၢပျုၤခီၣ်ဝါဝါ
မ့ၣ်ဒွဲၣ်ဖံးလဲလိာ်ယၢ်ခီ မ့ၣ်ဒွဲၣ်ဖံးလဲလိာ်ယၢ်ပၤ
လီၤလၢညါအီးစ့အဖီ လီၤလၢညါအီးစ့အဖီ
လီၤလၢညါအီးထူအဖီ လီၤလၢညါအီးထူအဖီ
ကၢၢ်နခိၣ်လၢတီၣ်လုၣ်ဂီၤ ကၢၢ်နခိၣ်လၢတီၣ်လုၣ်ဝါ
အီးထီၣ်တဂ့ၤပှၤအဖီ အီးထီၣ်တဂ့ၤပှၤအဝါ
ဒီးထါအဂၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ပှၤသံအစိၣ်အံၤဖဲအိၣ်ဒံးလၢဟံၣ်ပူၤအဖၢမုၢ်ပှၤဟးဆှၣ်တရံးဒီးမၤလုၢ်အုၣ်ထါ, ပှီၢ်ကျိၣ်သ့သ့နံၤသီသီနၤန့ၣ်လီၤ.
ခံသီတသီ (တၢ်ကုၢ်စီမ့ၣ်ပှၤသံစိၣ်)
လၢခံတနံၤပှၤဘှီထီၣ်န့ၢ်အတလါ (ကျူာ်) ဒီးပှၤဘၣ်ကတဲာ်ကတီၤပာ်ပျံၤ, ဆှီၣ်, နီၣ်ယိးဘိ, လၢပှၤကလဲၤယိးလီၤပှၤသံစိၣ်န့ၣ်ဆူတၢ်သွၣ်ခိၣ်အဂီၢ်လီၤ. တချုးလၢပှၤလဲၤယိးလီၤပှၤသံစိၣ်ဆူတၢ်သွၣ်ခိၣ်ဒံးဘၣ်အခါပှၤဘၣ်လဲၤကျဲမၤဆိပာ်သ့ၣ်မုၣ်ဃိၣ်၀ၣ်ဖဲ တၢ်သွၣ်ခိၣ်လၢတၢ်ကကုၢ်ပှၤသံစိၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်ဝံၤပှၤလဲၤယိးလီၤပှၤသံစိၣ်ဆူတၢ်သွၣ်ခိၣ်လီၤ. ပှၤလဲၤယိးလီၤပှၤသံတဖၣ် ဖဲအလဲၤတုၤဆူတၢ်သွၣ်ခိၣ်န့ၣ်ပှၤလၢအလဲၤတုၤဆိပာ်စၢၤလၢအဝဲသ့ၣ်အမဲာ်ညါတဖၣ်ဘၣ်ဟံးထီၣ်ဟီၣ်ခိၣ်ကိၣ်လိၣ်ဒီးကွံာ်စိအဝဲသ့ၣ်ဒီးဘၣ်သံကွၢ်ဝဲ “ ပှၤလၢကဟဲအိၣ်ဒံးဧါ” ဖဲန့ၣ်ကမျၢၢ်တဖၣ်ဘၣ်စံးဆၢက့ၤဝဲ “ တအိၣ်လၢၤဘၣ်” န့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်ပှၤပာ်လီၤက့ၤပှၤသံစိၣ်အတလါဆူဟီၣ်ခိၣ်လိၤဒီးဘၣ်ကတဲာ်ကတီၤထီၣ်မ့ၣ်အူပူၣ်လၢကကုၢ်ပှၤသံအစိၣ်အဂီၢ်လီၤ.
ပှၤဘၣ်ကတဲၤကတီၤထီၣ်မ့ၣ်အူပူၣ်ခံပူၣ်ခံပူၣ်, အဒိၣ်တပူၣ်ဒီးအဆံးတပူၣ်လီၤ. မ့အူအဆံးတပူၣ်န့ၣ်သ့ၣ်မုၣ်ကအိၣ်ဒၣ်ခံခီသၢခီဒီးကိးဝဲလၢ “ပှၤသံတဂၤန့ၣ်အသွၣ်ခိၣ် ”ဒီးမ့မ့ၢ်မ့ၣ်အူပူၣ်လၢအဒိၣ်တပူၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ပှၤကကုၢ်ပှၤသံစိာ်အဂီၢ်ဒီးကိးဝဲလၢ “ပှၤသံတဂၤန့ၣ်အစံာ်လီၢ်ခုးလီၢ်” န့ၣ်လီၤ.
လၢတၢ်ကကုၢ်ပှၤသံစိာ်အဂီၢ်ပှၤလွံၢ်ဂၤဘၣ်စိာ်ထီၣ်ဝဲပှၤသံအတလါန့ၣ်လၢအစုလိၤဒီးလၢတလါအမဲာ်ညါန့ၣ်ပှၤတဂၤဘၣ်ဆၢထၢၣ်စိာ်စဲၤခိၣ်လီၤလာ်ဃာ်ဝဲဃဲာ်တဘ့ၣ်လၢအစုလိၤ, ဖဲန့ၣ်ပှၤစိာ်ဃာ်ပှၤသံတလါတဖၣ်ဘၣ်လဲၤထံးပှၤသံတလါလၢအခိၣ်တပၤဒီးဃဲာ်ကနၣ်န့ၣ်သၢဘီဘၣ်ထံးကဒီးဝဲပှၤသံတလါလၢအခီၣ်တပၤဒီးဃဲၣ်ကနၣ်န့ၣ်သၢဘီဝံၤဘၣ်ပာ်လီၤက့ၤဝဲတလါန့ၣ်ဆူဟီၣ်ခိၣ်လိၤဒီးအိးထီၣ်က့ၤတလါဒီးဘၣ်ပျၢ်န့ၢ်ပှၤသံစိာ်တဂၤန့ၣ်အမဲာ်လၢထံန့ၣ်လီၤ.(တမ့ၢ်ပျၢ်ဝဲဒ်ညီနုာ်ပျၢ်ဝဲအသိးဘၣ်, မ့ၢ်ဒၣ်ဖှံစီၣ်ဝဲပှၤသံစိၣ်အမဲာ်န့ၣ်လၢထံခံဘီသၢဘီ)န့ၣ်လီၤ. မၤဝဲဒ်န့ၣ်ဝံၤဒီးဘၣ်ကျၢၢ်လီၤဘၢပှၤသံန့ၣ်ဆူသ့ၣ်ပူၣ်အဖီခိၣ်, ဖှီသ့ၣ်ဖးကွံာ်ဝဲအတၢ်ကူတၢ်ကၤအိၣ်လၢအလိၤတဖၣ်ခဲလၢာ်, ဘၣ်ပာ်ဃၢထီၣ်သ့ၣ်မုၣ်ကျၢၢ်ဖးဒိၣ်တဖၣ်ဆူပှၤသံစိာ်တဖၣ်အဖီခိၣ်ဒီးဆိးကဲၤထီၣ်ဝဲမ့အူဘၣ်ကုၢ်ပှၤသံစိာ်န့ၣ်တုၤမ့ၣ်အူအီၣ်စီကွံာ်အီၤခဲလၢာ်တစုန့ၣ်လီၤ.
ဖဲလၢပှၤကုၢ်ပှၤအစိာ်တချုးဝံဒံးဘၣ်အခါန့ၣ်ပှၤအခိၣ်(သရၣ်)တဂၤထီဘိဘၣ်အိၣ်ဝဲလၢမ့ၣ်အူဆံးတပူၣ်အကပၤဒီးဘၣ်ထ့န့ၢ်ဝဲတၢ်ပနီၣ်လၢဆှါက့ဒီးဘၣ်ဟ့ၣ်ဝဲဆူပသံတဂၤန့ၣ်အဘူးအတံၢ်တဂၤဂၤအစုပူၤဒီးဘၣ်လဲၤဆှၣ်ဝဲဆူပှၤသံစိာ်အခိၣ်ထး, အခီၣ်ဒီပှၤအခိၣ်(သရၣ်)န့ၣ်ဘၣ်နဲၣ်ခိၣ်ခံန့ၢ်ပှၤသံတဂၤန့ၣ်အကျဲ(မုၢ်ထီၣ်န့ၣ်စံဝဲလၢမုၢ်နုာ်,မုၢ်နုာ်န့ၣ်စံဝဲလၢမုၢ်ထီၣ်,ကလံၤထံးန့ၣ်စံးဝဲလၢကလံၤစိး,ကလံၤစိးန့ၣ်စံးဝဲလၢထံး,သ့ၣ်ခီၣ်ထံးန့ၣ်စံးဝဲလၢသ့ၣ်ခိၣ်စိးဒီးသ့ၣ်ခိၣ်စိးန့ၣ်စံးဝဲလၢသ့ၣ်ခီၣ်ထံး)ဘၣ်နဲၣ်ခိၣ်ခံန့ၢ်ဝဲပှၤသံတဂၤန့ၣ်အကျဲဒ်န့ၣ်သၢဘျီလီၤ.မၤဝဲဒ်န့ၣ်ဝံဒီးဘၣ်ဟဲက့ကဒါက့ဆူမ့ၣ်အူပူၣ်အဆံးတပူၣ်အခီၣ်ထံးဘၣ်အိသကိးဝဲသံး,ဘၣ်ပာ်လီၤဝဲတၢ်အီၣ်တအီဒ်အမ့ၢ်ဝဲ - နီကွ့အ့ၣ် (တကၣ်သံ) သဘျုၣ်သဲးသၣ်ညါသူးဒီးစံဘၣ်ပှၤသံန့ၣ် “ခွါဧၢ, ခဲအံၤပဟ့ၣ်အီၣ်နၤတၢ်, ဟဲအီၣ်သကိးဒီးပှၤ, ပတသးဘၣ်အၢနၤဘၣ်. ပဟဲအီၣ်ဃုာ်တၢ်ဒီးနၤလီၤ” ဒီးမၤန့ၢ်လုၢ်အုၣ်ထါန့ၢ်တၢ်လၢပှၤသံတဂၤန့ၣ်အဂၤလီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ်ကယဲၢ်မ့ၢ်တၢ်ဖိတၢ်လံၤလၢအဘၣ်ဃးဒီးပှၤသံတဂၤန့ၣ်အတၢ်လၢအမ့ၢ်ဝဲ - ဖီကိလၢပှၤပာ်န့ၢ်အီၤ, သံးပလီလၢပှၤရဲၣ်န့ၢ်သံးလၢအဂီၢ်, စ့လီၤမှံၤလၢအတၢ်လဲၤအဂီၢ်, တၢ်တဖၣ်န့ၣ်ပှၤဘၣ်ကွံာ်လီၤအီၤခဲလၢာ်ဆူမ့ၣ်အူပူၤန့ၣ်လီၤ.
တချုးဒ်လၢတၢ်အစိာ်အူအီၣ်လၢာ်ဒ်ဘၣ်န့ၣ်သရၣ်ဘၣ်တ့ထီၣ်န့ၢ်ဝဲပှၤသံအဂီၢ်ဟံၣ်ဖိဆံးဆံးတဖျၢၢ်လၢဆှါဃ့, တဘူးတယံၤဒီးမ့အူပူၣ်ဆံးဆံးဒီးဘၣ်ကတဲာ်ကတီၤဃာ်ဝဲကီၢ်လဲၢ်တဘ့ၣ်လီၤ. လၢကီၢ်လဲၢ်ပူၤန့ၣ်ဘၣ်ပာ်လီၤဝဲထံတခွး, သ့ၣ်မုၣ်ခံလၢအအိၣ်ဒီးမ့ၣ်အူတခီ, ဘၣ်ရဲၣ်လီၤဝဲလုၣ််သၢဘိလၢကီၢ်လဲၢ်ပူၤ, လၢလုၣ်သၢဘိအဖီခိၣ်န့ၣ်ဘၣ်ပာ်လီၤဝဲပှၤသံတဂၤန့ၣ်အခိၣ်ဖၢၣ်က့တက့, ဒီးလၢခိၣ်ဖၢၣ်က့အဖီခိၣ်န့ၣ်ဘၣ်ပာ်လီၤဝဲတိၢ်တသံး, ဒီးလၢတိၢ်တသံးအဖီခိၣ်န့ၣ်ဘၣ်ပာ်လီၤဝဲ ပှၤသံတဂၤအခိၣ်ကုအဃံ(လၢဘၣ်တၢ်သွဲၣ်ကဝီၤ ဃာ်န့ၢ်အီၤဒ်စ့တသံးတဘ့ၣ်န့ၣ်အသိး)ဒီးဖဲပှၤခိၣ်ကုအဃံတခီတပၤပၤန့ၣ်ဘၣ်ပာ်လီၤဝဲသွဲၣ်လးတခီတ
လိၣ်မ့ၢ်ဒ်သိးတၢ်ပနီၣ်လၢအခိၣ်ဒီးအခီၣ်အဂီၢ်ဒီးဘၣ်ဘိၣ်ထီၣ်ဝဲဒ်ပှၤသံစိာ်အသိးဒီးကိးဝဲလၢ “တၢ်သံဘိၣ်ဖိ” န့ၣ်လီၤ. ဒီးဘၣ်တ့န့ၢ်ဝဲနီၣ်တံာ်တဘိဒီးချံၣ်နီၣ်ပုၣ်ဖိတခိၣ်ဘၣ်ပာ်လီၤဃာ်ဝဲဆူကီၢ်လဲၢ်ပူၤ န့ၣ်လီၤ. တၢ်ပီးတၢ်လီအိၣ်လၢကီၢ်လဲပူၤတဖၣ်အံၤအခီပညီမ့ၢ်ဝဲပှၤဖီၣ်တရံးသွီနုာ်က့ၤပှၤသံတဂၤအံၤအသးလၢအပူၤဒီးပှၤဘၣ်မၤခုၣ်မၤကဘးက့ၤအီၤလီၤ. တုၤပှၤကုၢ်ပှၤစိာ်ဝံခဲလၢာ်လံတဘျီသရၣ်န့ၣ်ထၢနုာ်လီၤက့ၤဝဲ “တၢ်သံဘိၣ်ဖိ” ဆူကုတဒုအပူၤဃုာ်ဒီးပှၤသံတဂၤန့ၣ်အတၢ်ဖိတၢ်လံၤလၢအမ့ၣ်ဝဲသဒၢမုၢ်, ထၢၣ်, တဒီး(အဲခိၣ်)ဒီးဒုးဝံထီၣ်ဝဲပှၤသံတဂၤန့ၣ်အဘူးအတံၢ်လီၤ. ဒီးဟ့ၣ်ဝဲချံၣ်ပတ့ၤဖိဆူအစုပူၤဒီးဘၣ်ဆၢထၢၣ်ကွၢ်တၢ်လိၤလိၤဆူမုၢ်နုာ်ဖဲပှၤကုၢ်တၢ်သံမ့ၣ်အူပူၣ်ဖးဒိၣ်အအိၣ်လိၤလိၤဒီးဘၣ်ကိးထီၣ်ဝဲ“ယခးထီၣ်ဘီဘၣ်သံဧါ” ဒီးပှၤလၢအဟဲခူၣ်လီၤပှၤသံတဖၣ်ဘၣ်စံးဆၢက့ၤဝဲ “သံ”ထဲန့ၣ်ဒီးပှၤဟဲက့ၤဆူဟံၣ်လီၤ.ကယဲၢ်မ့ၢ်ပှၤဟဲက့ၤလၢတၢ်သွၣ်ခိၣ်တ၈ၤလၢ်လၢ်ဘၣ်ဘိးကၢ်န့ၢ်ဝဲသ့ၣ်ဒ့ဖိတ၈ၤတဒ့ကိး၈ၤဒဲးဒီးဘၣ်ဟဲက့ၤစိာ်ဝဲဆူပှၤသံအဟံၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤလၢအဟဲက့လၢကျဲတဖၣ်ဘၣ်ပလီၢ်သးတဘၣ်ယီၢ်ဘၣ်လိာ်သးအခီၣ်နၢၣ်ခံဘၣ်. တဘၣ်က့ၤကျဲအဂၤစ့ၢ်ကီးဘၣ်. ကဘၣ်ဟဲက့ၤဝဲဆူပှၤသံအဟံၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဟဲက့ၤတုၤဆူပှၤသံအဟံၣ်တဘျီပှၤလၢအဟဲက့ၤလၢတၢ်သွၣ်ခိၣ်တဖၣ်ဘၣ်သ့ကွံာ်အခီၣ်ဒီးအစုလၢဖိဆံၣ်ထံသယီထံလၢဟံၣ်ကစၢ်ကတဲာ်ကတီၤပာ်ဃာ်န့ၢ်အဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်ဖဲဃီခီၣ်ထံးဝံၤမးဘၣ်ထီၣ်ဝဲဆူဟံဖီခိၣ်လီၤ. ပှၤဘၣ်ဘျးလီၤစဲၤကုတဒုန့ၣ်လၢတၢ်ဒုးလၢတၢ်ဒုးခိၣ်အထူၣ်လၢအခၢၣ်သးတထူၣ်အလိၤ, ဒီးဘၣ်ပာ်လီၤထံသပၢၤတဖျၢၣ်(ထံအိၣ်လၢအပူၤ)လၢတၢ်ဒုးခိၣ်အထူၣ်ခီၣ်ထံး, ဒီးဘၣ်စဲၤလီၤလုၣ်တဘိလၢကုပူၤဆူထံသပၢၤပူၤလီၤ. တၢ်န့ၣ်စံးဝဲမၢပှၤသံအကလၤကဟဲလီၤအိထံဒီလုၢ်ထံလုၢ်နိအဂီၢ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်ပှၤဘၣ်တ့ထီၣ်န့ၢ် ”ဃိာ်စီၤ” (ဟံၣ်ဆံးဆံးဖိ)တဖျၢၣ်လၢပှၤသံတဂၤအကလၤကအိၣ်ဝဲအဂီၢ်လီၤ. ပှၤဘၣ်ထ့ထီၣ်ဝဲဃၤဖျၢၣ်သလၢာ်တဖျၢၣ်ပကိးအီၤလၢ ”တၢ်တစူၢ်” ဒီးပှၤဘၣ်ပာ်လီၤန့ၢ်ပှၤသံတဂၤအံၤအဟံၣ်ဖိဃီဖိတၢ်ကူတၢ်ကၤအသီတဖၣ်လၢအပူၤလီၤ. ပှၤဘၣ်တ့န့ၢ်ချံဆံးဆံး ဖိတဘ့ၣ်လၢပှၤသံတဂၤအံၤအကလၤအဂီၢ်, ဒီးပှၤဘၣ်တ့န့ၢ် “ပှၤကညီမဲာ်ဃး” ဒီး နါဒိၣ်မဲာ်ဃး” အဂီၤ, (မ့ၢ်ဒၣ်ပှၤမၤန့ၢ်၀ၣ်က့ဖိဒီးပှၤဘၣ်ဘံပးတရံးထီၣ်အီၤလၢလုၣ်ဝါဒီးလုၣ်သူဒ်ပှၤကညီအမဲာ်ချံက့ၢ်ဂီၤအိၣ်ဖျါအသိး) ဒီးကိးဝဲလၢပှၤကညီမဲာ်ဃးတခါဒီးနါဒိၣ်( တၢ်သံကစၢ်) မဲာ်ဃးတခါန့ၣ်လီၤ. တၢ်တဖၣ်န့ၣ်ပှၤဘၣ်ဘျးလီၤစဲၤဃာ်အီၤလၢတၢ်ဒုးခိၣ်အဖီလာ်လီၤ. ဟံၣ်ကစၢ်ကတဲာ်ကတီၤဃာ်တၢ်အီၣ်တၢ်အီမ့ၤဖိထံဖိလၢပှၤကိးဂၤဒဲးအဂီၢ်, ပှၤအီၣ်တၢ်ဝံၤမးပှၤတနီၤက့ၤဆူအဟံၣ်ဒၣ်ဝဲဒီးတနီၤအိၣ်တ့ၢ်အီသံးအီၣ်မ့ၤမၤလုၢ်အုၣ်ထါလၢပှၤသံအဟံၣ်န့ၣ်လီၤ.
သၢသီတသီ(တၢ်ဘှါလီၤတၢ်သံဘိၣ်ဖိ ဒုးအီၣ်ပှၤသံကလၤလၢမ့ၤ)
သၢသီတသီန့ၣ်မ့ၢ်တၢ်ဘှါလီၤက့ၤတၢ်သံဘၣ်ဖိဒီးဘၣ်ပာ်မံလီၤအီၤဆူဃိာ်(ဟံၣ်ဖိ)အပူၤန့ၣ်လီၤ. လၢဃိာ်စီၤအပူၤတခီအိၣ်ဒီးတၢ်အီၣ်တၢ်အီအဘိၣ်ဖိတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ကတဲာ်ကတီၤမၤန့ၢ်အီၤတၢ် ပီးတၢ်လီတဖၣ်အံၤအခီပညီမ့ၢ်ဝဲပှၤသံတဂၤအံၤဖဲအက့ၤဆူပျုၤပူၤ (တၢ်သံအကီၢ်) န့ၣ်ကအိၣ်ဘၣ်၀ဲပှဲၤဒီးတၢ်လၢတၢ်ပှဲၤ, ကအိၣ်ကဒုဘၣ်ဝဲဒ်တၢ်အိၣ်ဖျါအသိးအံၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.လၢဂီၤခီဆီဖါအိၣ်အိထီၣ်န့ၣ်ပှၤအခိၣ်(သရၣ်)မၤန့ၢ်မ့ၣ်အူခံတခံဒီးဝၣ်နီၣ်တံာ်ဖိတဘိ, ဘၣ်တံာ်ထီၣ်န့ၢ်ဝဲပှၤသံအခိၣ်ကုအဃံလၢဝၣ်နီၣ်တံာ်ဖိန့ၣ်ဝံၤဘၣ်သၣ်ဝဲလၢမ့ၣ်အူဒီးဘၣ်စံးဝဲ “တၢ်မ့ၢ်ကိၢ်နသးန့ၣ်ဆူးမ့ၣ်အူ” မၤဝဲဒ်န့ၣ်ဝံၤ, စုာ်လီကဒီးဝဲတၢ်ခိၣ်ဃံန့ၣ်ဆူထံသကၢၤပူၤလၢထံကျါဒီးစံးကဒီးဝဲ “တၢ်မ့ၢ်ဂိၢ်နသးအီလုၢ်ထံ” မၤဝဲဒ်န့ၣ်ဝံၤပာ်က့ၤဝဲပှၤသံခိၣ်ကုအဃံဆူအလီၢ်န့ၣ်လီၤ. တံာ်န့ၢ်ကဒီးဝဲသွဲၣ်လးဖိခံလိာ်န့ၣ်မၤဝဲဒ်လၢထးအသိးဝံၤရှိမ့ၣ်အူဆူဃိာ်စီၤအဖီလာ်ဒီးစံးဝဲ “ဆှါဝံဆှါကလၤ” ရှိကဒီးဝဲမ့ၣ်အူခံဆူဃိာ်စီၤအပူၤဒီးစံးဝဲ “ဆှါဝံဆှါကလၤ” မၤဝဲဒ်န့ၣ်ဝံၤကွံာ်ကွံာ်ဝဲမ့ၣ်အူခံန့ၣ်ဆူတၢ်ပျီပူၤလီၤ. တၢ်အံၤဝံၤဘၣ်ဟးဆှၣ်တရံးဝဲဃိၣ်စီၤဒီးမၤတၢ်ဟူထီၣ်ပှၤဃံအထါလီၤ. ပှၤဟူထီၣ်ပှၤဃံအထါမ့ၢ်ဒ်အံၤ-
၁. ဟံၣ်ထူၣ်တဘိပူၤလွဲၢ်ဂီၤ ၂. ဟံၣ်ထူၣ်တဘိပူၤလွဲၢ်ဝါ
ဟံၣ်ထူၣ်ခံဘိပူၤလွဲၢ်ဂီၤ ဟံၣ်ထူၣ်ခံဘိပူၤလွဲၢ်ဝါ
ရှၣ်တရံးအလီၢ်လီၢ်ဒီး ရှၣ်တရံးအလီၢ်လီၢ်မး
တရံးရှၣ်အလီၢ်လီၢ်ဒီး တရံးရှၣ်အလီၢ်လီၢ်မး
ဖီၣ်န့ၢ်ပျုၤအဆီဖါဘီ ဖီၣ်န့ၢ်ပျုၤအဆီဖါဝါ
အိၣ်အိကလီၤမုၢ်ဆ့ၣ်ကီ အိၣ်အိကလီၤမုၢ်ဆ့ၣ်ဝါ
ဖဲပှၤဟူထီၣ်ပှၤသံအဃံအဆၢကတီၢ်န့ၣ်လၢအဟံၣ်ဖိဃီဖိအကျါပှၤတဂၤဂၤဘၣ်ပာ်ထီၣ်န့ၢ်ပှၤသံတဂၤန့ၣ်အမ့ၤ, ဘၣ်ဒုးအီၣ်ဝဲပှၤသံအကလၤမ့ၤဒီးအကစၢ်ဘၣ်အီၣ်ဃုာ်ဝဲမ့ၤတပူၤဃီဒီးပှၤသံအကလၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်န့ၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံပှၤဘၣ်ကျီန့ၢ်ဝၣ်မီဖိ (ဝၣ်ပီၤ) လၢအအိၣ်ထဲသိးစုမုၢ်ဒိၣ်ဃုစုမုၢ်ဒိၣ်လၢပှၤကအူမီစံာ်ကျံၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်တနံၤအံၤပှၤမုၣ်ကနီၤဖိသၣ်ခွါဒီးပှၤနီၢ်ဒိၣ်တဖၣ်မၤလုၢ်အုၣ်ထါဟးဂဲကလံၣ်ဆှၣ်တရံးဝဲဃိၣ်စီၤ(ပှၤသံအဟံၣ်ဖိ)တဖျၢၣ်ဒီးမ့မ့ၢ်ပှၤပိာ်ခွါတဖၣ်စံၣ်ကျံၣ်အူမီ, ပှီၢ်ကျိၣ်,ထီၣ်သ့ၣ်သၣ်န့ၣ် လီၤ.တၢ်မၤလုၢ်အုၣ်ထါဒီးတၢ်ဂဲၤကလံၣ်န့ၣ်ပိာ်မုၣ်ပိာ်ခွါုဂဲၤသကိးဝဲဘၣ်ဆၣ်မ့မ့ၢ်တၢ်စံၣ်ကျံၣ်တကလုာ်န့ၣ်ပှၤ
ပိာ်မုၣ်တစံၣ်ဝဲဘၣ်. တၢ်စံၣ်ကျံၣ်အခီပညီမ့ၢ်ဝဲ -
ပှၤသံတဂၤအံၤက့ၤဆူပျုၤကီၢ်အခါလၢအတၢ်က့ၤကျဲန့ၣ်ကဘၣ်က့ၤခီဂာ်ဝဲတၢ်ကီတၢ်ခဲတၢ်တတၢာ်တနါအကလုာ်ကလုာ်န့ၣ်လီၤ. က့ၤခီဝဲမ့ၢ်တပူၤတခီအကလၤကဘၣ်အိၣ်ထီဃၣ်ဝဲလၢကျဲတီၤလိၤန့ၣ်ဒီးက့ၤခီဝဲမ့ၢ်ပူၤတခီကအိၣ်မုၣ်အိၣ်ပၢၤဘၣ်ဝဲလၢပျုၤပူၤန့ၣ်လီၤ.
လၢမုၢ်ဟါလီၤတခီပှၤဘၣ်ထီၣ်န့ၢ်ဝဲ “ပ့ၢ်ပိၢ်ဃၢၣ်” (မ့ၢ်တၢ်ဝဲာ်ပိၢ်ထီၣ်န့ၢ်ဘုတစဲးဒီးပအံတစဲး လၢသပၢၤ ဟီၣ်ခိၣ်ပူၤ) ဒီးဘၣ်လူလီၤဝဲဆူကီၢ်လဲၢ်တဘ့ၣ်န့ၣ်အပူၤလီၤ.မ့မ့ၢ်သပၢၤဟီၣ်ခိၣ်လၢအဝဲာ်ထီၣ်ပ့ၢ်ပိၢ် ဃၢၣ်ပိၢ် တဖျၢၣ်န့ၣ်ဘၣ်လဲၤစိာ်ထီၣ်၀ဲဆူဟံၣ်မဲာ်ညါဒီးဘၣ်ကွံာ်လီၤသ့ၣ်ဖးကွံာ်ဆူဟီၣ်ခိၣ်လိၤန့ၣ်လီၤ.အတၢ်မ့ၢ်တသ့ၣ်ဖးဘၣ်တခီစံးဝဲလၢတဂ့ၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.ဖဲန့ၣ်ဝံၤသးပှၢ်(သရၣ်)တဂၤဘၣ်သွဲၣ်န့ၢ်ဝဲဝၣ်က့ဆံးဆံးဖိခံဘိဘၣ်တုၢ်ထီၣ်ဝဲသွဲၣ်လးဒီးပ့ၢ်ပိၢ်လၢအလိၤဒီးစံးဝဲတန့ၣ်မ့ၢ်နါဒိၣ်(တၢ်သံဒိၣ်ကစၢ်)အမဲာ်ချံဒီးဘၣ်စၢၢ်လီၤစဲၤဝဲလၢဝၣ်နီၣ်ြတံာ်အလိၤန့ၣ်လီၤ. ဝံၤဒီးသးပှၢ်အံၤဟံးထီၣ်ဝဲကီၢ်လဲၢ်ဒီးဟးဖှံလီၤဝဲပ့ၢ်ပိၢ်ဃၢၣ်ပိၢ်တဖၣ်ဝးတရံးဟံၣ်ဖိအကပၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤအုၣ်ထါပ့ၢ်ပိၢ်တနီၤမ့ၢ်ဒ်အံၤ -
ပ့ၢ်ပိၢ်ဘီဘီပ့ၢ်ပိၢ်ဘီူ ပ့ၢ်ပိၢ်ဝါဝါပ့ၢ်ပိၢ်ဝါ
ပ့ၢ်သွ့ဘီဘီပ့ၢ်သွ့ဘီ ပ့ၢ်သွ့ဝါဝါပ့ၢ်သွ့ဝါ
ပ့ၢ်ပိၢ်စှီၤလဲလိာ်ယၢ်ခီ ပ့ၢ်ပိၢ်စှီၤလဲလိာ်ယၢ်ပၤ
ပ့ၢ်သွ့စှီၤလဲလိာ်ယၢ်ခီ ပ့ၢ်သွ့ဂီၤလဲလိာ်ယၢ်ပၤ
ဖှံလီၤလၢပျုၤခိၣ်ဟီၤဟီၤ ဖံှလီၤလၢပျုၤခိၣ်ဟၤဟၤ
ဖှံလီၤလၢပျုၤခိၣ်ဟီၤဟီၤ ဖှံလီၤလၢပျုၤခီၣ်ဟၤဟၤ
ခူၣ်သ့ၣ်မ့ၢ်မၤကိၢ်မၤဂီၤ ခူၣ်သ့ၣ်မ့ၢ်မၤကိၢ်မၤနး
အီၣ်ဒုးနဲၣ်အပ့ၢ်ပိၢ်ဘီ. အီၣ်ဒုးနဲၣ်အပ့ၢ်ပိၢ်ဝါ.
ဖဲန့ၣ်ဝံၤသးပှၢ်အံၤဘၣ်ကိးထီၣ်ဝဲ “ပကအီၣ်ထီၣ်န့ၢ်အတၢ်“ ထဲန့ၣ်တဘျီပှၤဟဲစိာ်ထီၣ်ဝဲသံးဂၤကိဂၤ ကိဖဲဟံၣ်ဖိအကပၤဝးတရံး, ပှၤဘ့ၣ်လီၤတၢ်အီၣ်တၢ်အီအဘိၣ်တဖၣ်လၢအအၣ်လၢကီၢ်လဲၢ်ပူၤ, ထုကဖၣ်သၣ်ကမဲၤတၢ်ဝံၤပှၤစံးသကိးဝဲ “ဟဲအီၣ်တၢ်, ခဲအံၤပဟ့ၣ်အီၣ်နၤတၢ်လီၤ” ဒီးပှၤထၢနုာ်န့ၢ်အတၢ်အီၣ်ဆူကုပူၤ, ထၢနုာ်ဃုာ်ဒီးတၢ်သံအဘိၣ်ဖိန့ၣ်ဆူကုပူၤဝံၤပှၤစၢတံၢ်ဃာ်က့ၤကုအခိၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲပှၤထၢနုာ်တၢ်သံဘိၣ်ဖိဒီးတၢ်အီၣ်တၢ်အီဆူကုပူၤဒီးစၢတံၢ်ဃာ်က့ၤကုခိၣ်ဝံၤန့ၣ်ကမျၢၢ်တဖၣ်ဘၣ်ဟီၣ်သကိးန့ၢ်ဝဲတၢ်လၢပှၤသံတဂၤန့ၣ်အဂီၢ်လီၤ. ပှၤအီၣ်ထီတၢ်ဝံၤဒီးပှၤမုၣ်ကနီၤဖိသၣ်ခွါတဖၣ်ဟံးထီၣ်သကိးစုစံၣ်ဝးတရံးဝဲဟံၣ်ဖိန့ၣ်အလဲၤသၢဝီအက့ၤသၢဝီဘၣ်စံၣ်ဆဲးထူခီၣ်ဆူၣ်ဆူၣ်ပှၤအစုတဘၣ်ထူၣ်ဖျဲးနီတ၈ၤဘၣ်. ပှၤအစုမ့ၢ်ထူၣ်ဖျဲးကဘၣ်စံကဒီးဝဲအသီတဘျီကဒီးလီၤ. ဖဲန့ၣ်ဝံၤကီၢ်လဲၢ်လၢပှၤထၢနုာ်လီၤန့ၢ်ပှၤသံတၢ်အီၣ်တဘ့ၣ်န့ၣ်ပှၤဘၣ်လဲၤစိာ်ဒွဲၣ်အူထီၣ်ကွံာ်ဝဲဒီးမ့ၣ်အူလၢတၢ်ပျီပူၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲအံၤမ့ၢ်သၢသီတသီအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤန့ၣ်လီၤ.
လွံၢ်သီတသီ(တၢ်လဲၤပာ်လီၤက့ၤပှၤသံအတၢ်ဖိတၢ်လံၤဆူအလိပူၤ)
လွံၢ်သီတသီန့ၣ်ပှၤသးပှၢ်တဖၣ်အုၣ်ဝဲထါစှၢၤလၢအမ့ၢ်ဝဲ “ထါရာ်နါဒိၣ်” (ထါလၢတၢ်သံဒိၣ်ကစၢ်အဂီၢ်) န့ၣ်လီၤ.ထါအံၤမ့ၢ်ပှၤဆိၣ်အၢဆိၣ်သီ, ကတိၤတရီပါတၢ်သံဒိၣ်(ခူၣ်သ့ၣ်ဃးမီၤ)ဒီးဆၢသံဆၢပှၢ်ရာ်နါဒိၣ်(တၢ်သံဒိၣ်ကစၢ်)န့ၣ်လီၤ. ထါရာ်နါဒိၣ်(မ့တမ့ၢ်)ထါခူၣ်သ့ၣ်ဃးမီၤတနီၤအယၢၤမ့ၢ်ဒ်အံၤ -
ခူၣ်သ့ၣ်တွံၢ်နးယတွံၢ်ဘီ ခူၣ်သ့ၣ်ဒိၣ်ကၤယအီကံ
ခူၣ်သ့ၣ်ထုးခိၣ်တလီၤ ခူၣ်သ့ၣ်ကဲယကုၢ်ခိၣ်ခံ
ခူၣ်သ့ၣ်တွံၢ်ဘီယတွံၢ်နး ခူၣ်သ့ၣ်ဒိၣ်ကၤယဘံကၤ
ခူၣ်သ့ၣ်ယထုးခိၣ်လီၤလာ်. ခူၣ်သ့ၣ်ကဲယကုၢ်ယပှၤ.
ခူၣ်သ့ၣ်အိၣ်လၢသ့ၣ်ဖျၢၣ်ခံ ခူၣ်သ့ၣ်ဒိၣ်အလံၢ်ကိၢ်သွး
ဃးမီၤဆိးလၢသ့ၣ်ဖျၢၣ်ခံ ဃးမီၤဒိၣ်အလံၢ်ကိၢ်သွး
လဲၤဒၢၣ်ထံစဲၤလီၤလၢပျံၤ ကိးသရၣ်ယါအီၤတဘျါ
လဲၤဒီၣ်ဃိာ်စဲၤလီၤလၢပျံၤ ကိးသမါယါအီၤတဘျါ
ပျံၤမ့ၢ်တဲာ်ထံတၢၢ်မ့ၢ်ရံး ကိးကွၢ်ကွၢ်ပှၤဒ်သိးယၤ
ခူၣ်သ့ၣ်ဒီးဒိၣ်ဒီးဆံး. ဖှှဲးခူၣ်သ့ၣ်အလံၢ်လၢနး.
ခူၣ်သ့ၣ်ဒိၣ်ဘှီအဝ့ၢ်အၢ ခူၣ်သ့ၣ်ပိာ်ထးဂဲာ်ကျီၢ်နၢၤ
ဃးမီၤဒိၣ်ဘှီအဝ့ၢ်အၢ ခူၣ်သ့ၣ်ဂဲာ်လီၤတူၢ်အစၢၤ
ဘှီလၢသံၣ်စံးသ့ၣ်တကျၢၤ ခူၣ်သ့ၣ်ဒူဒူယဒူယဒူဒူ
ဘှီလၢဝၣ်စံးဝၣ်တကျၢၤ ခူၣ်သ့ၣ်ယဆှိလၢမ့ၣ်အူ
ဘှီလၢဆံးဂုၤအစုနၢ ခူၣ်သ့ၣ်ဆှါဆှါယဆှါဆှါ
ဆံးဂုၤဆိၣ်လီၤတူာ်အစၢၤ. ခူၣ်သ့ၣ်ယဖၢလၢဖၣ်ဆါ.
ဖဲပှၤမၤရၤနါဒိၣ်ထါအဖၢမုၢ်န့ၣ်ပှၤမၤထါကစၢ်စိာ်ဃုာ်ဝဲဒီးမ့ၣ်အူခံတခံလီၤ. တုအမၤထါဝံၤတဘျီဃီကွံာ်ကွံာ်မ့ၣ်အူခံအံၤဆူတၢ်ပျီပူၤဒီးဘၣ်စံးထွဲဝဲအခံ “လူၤနါဒိၣ်တက့ၢ်” တုၤပှၤမၤထါဝံၤလၢအဟူထီၣ်ပှၤဃံလၢခံကတၢၢ်တနံၤန့ၣ်ဘၣ်တယီာ်လီၤက့ၤဝဲအကလၤလီၤ. “ပှၤတယီာ်လီၤက့ၤပှၤသံကလၤ” န့ၣ်ဘၣ်မၤဝဲဒ်အံၤ - လၢမုၢ်ထူၣ်အကတီၢ်န့ၣ်မၤန့ၢ်ဝဲဝၣ်ဆံးကိာ်ဖိ(မ့တမ့ၢ်)တပိၢ်ဖိဂ့ၤဂ့ၤတဘိဆဲးတစွၤလီၤဝဲဆူဃိာ်စီၤ(ဟံၣ်ဆံးဆံးဖိ)အထူၣ်တထူၣ်အခီၣ်အခီၣ်ထံးဟီၣ်ခိၣ်လိၤဒီးလၢဝၣ်အခိၣ်စီးလိၤန့ၣ်စၢလီၤကစဲၤဝဲဒီး
လုၣ်တဘိလီၤ. လၢလုၣ်တဘိအလိၤန့ၣ်စၢဃာ်ဝဲပှၤသံအဃံသွဲၣ်လးတဆီ, ဘဲဘ့တဆီစၢဝဲဒ်န့ၣ်ယဲၢ်ဆီဃုဆီဝံၤ လၢလုာ်အကတၢၢ်န့ၣ်စၢလီၤစဲကတၢၢ်က့ၤဝဲလၢထံဖှံၣ်တဘိလီၤ. ဝံၤအန့ၢ်ထိၣ်ဒ့ၣ်ဒံၣ်ချီမံတဖျၢၣ်ဒၢနုာ်ဃုာ်ဝဲ ဒီးမ့ၤပံပံာ်လၢခွးသလၢၣ်တဖျၢၣ်အပူၤဒီးပာ်လီၤဝဲလိၤလိၤလၢထံဖှံၣ်အဖီလာ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤဝံၤဒီးပှၤသံအဘူးအတံၢ်တဖၣ်ဘၣ်လဲၤဆ့ၣ်နီၤလၢဃိာ်စီၤကပၤဒီးဘၣ်အုၣ်ထါဒ်အံၤ -
၁. သံဒၣ်ကီၢ်လၢမှံၤအိၣ်ရိ ၂. သံဒၣ်ကီၢ်လၢမှံၤအိၣ်အါ
ပှၢ်ဒၣ်ကီၢ်လၢပှၤအိၣ်ရိ ပှၢ်ဒၣ်ကီၢ်လၢပှၤအိၣ်အါ
ဟီၣ်အခိၣ်ဆံယဲၢ်ကထိ ဟီၣ်အိခၣ်ဆံယဲၢ်ကယၤ
ဟီၣ်အခိၣ်ဆံယဲၢ်ကထိ ဟီၣ်အခီၣ်ဆံယဲၢ်ကယၤ
ဟီၣ်မ့ၢ်ဝံၤအူထီၣ်ပီၤဖိ ဟီၣ်မ့ၢ်ဝၤအူထၣ်ပိၤဒွါ
အူမ့ၢ်ဝံမၤယုၢ်မၤယိၤ အူမ့ၢ်ဝံၤမၤလုၢ်အုၣ်ထါ ဒီအဂၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲပှၤမၤလုၢ်အုၣ်ထါအဖၢမုၢ်ပှၤသံတဂၤအံၤအဘူးအတံၢ်တဂၤဘၣ်ထိၣ်တရံးဝဲထံဖှံၣ်တဘိအံၤ, ဒီးအဘူးအတံၢ်အဂၤတဖၣ်ဘၣ်ဒိတကျိာ်ဝဲလီခီအခိၣ်ဒူဒီးဘၣ်ကိးထီၣ်ဝဲပှၤသံတဂၤအံၤအမံၤဒီးဘၣ်စံးဝဲဒၣ် “ ----ဧၢ, ဟဲက့ၤလီၤ,ဟဲက့ၤလီၤတက့ၢ်. သုနတအိၣ်လၢၤတၢ်ဖးတၢ်ဖးဖီ, သုနတအိၣ်လၢၤလၢမံၤခိၣ်သိၣ်လာ်လၢၤတဂ့ၤ, ဟဲက့ၤလီၤဟဲက့ၤလီၤ. က့ၤက့ၤနဲဆူနသံၣ်နလိ, က့ၤက့ၤနဲဆူတၢ်မၣ်တၢ်ပၢၤအလီၢ်ခဲကနံၣ်အံၤတက့ၢ်” ဘၣ်ဒိတကျိာ်ဝဲလီခီအခိၣ်ဒူတခီခီ, ဘၣ်ထိၣ်တရံးဝဲထံဖှံၣ်တခီခီဒီးဘၣ်တယီာ်လီၤက့ၤပှၤသံအကလၤန့ၣ်လီၤ.
ပှၤတနီၤနီၤတယီာ်လီၤပှၤသံအကလၤဒ်အံၤဘၣ်ဆၣ်လီၤဆီတကဲထီၣ်အသးတၢ်နီတမံၤဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်ဒီးတဘျီဘျီန့ၣ်ပှၤမ့ၢ်တယီၣ်လီၤပှၤသံအကလၤဒ်အံၤန့ၣ်ဝၣ်ဆံးဆံးဖိတဘိန့ၣ်က့ၣ်လီၤဒၣ်အတၢ်, ဒီးထံဖှံၣ်တဘိတရံးအသးဒၣ်အတၢ်ဒ်ယံာ်ဒ်ခ့ျထီၣ်, ဒံးယံာ်ဒံးခ့ျထီၣ်တုၤလုၣ်ထီၣ်တဲာ်မးြဖးကနာ်ဖဲန့ၣ်ပှၤဘၣ်ဘိးကၢ်ကွံာ်ဝၣ်ဖိတဘိန့ၣ်ဒီးပှၤဟီၣ်မးတၢ်ဟၢၣ်ကနာ်ကိးဂၤဒဲးန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤစံးဝဲလၢပှၤသံအကလၤက့ၤတပၢၢ်ဒံးဘၣ်ဒီးဟဲက့ၤလီၤက့ၤနၣ်လီၤ. တၢ်တမံၤအံၤလီၤလးကစီဒီလီၤ. (လၢတၢ်န့ၣ်အဃိပှၤစူးကွံာ်တၢ်မၤတခါအံၤတကဲဘၣ်န့ၣ်လီၤ)ဖဲန့ၣ်ပှၤဘၣ်ချီန့ၢ်ဆီဒံၣ်တဖၣ်ဟဲစိာ်ဃုာ်ဝဲဒီးမ့ၤ, ဘၣ်အီၣ်တၢ်အီတၢ်ဒီးပှၤသံအကလၤလၢဃိာ်စီၤအခီၣ်ထံးလီၤ.ဘၣ်ဒိသ့ၣ်ဖးဝဲဆီဒံၣ်ဘၣ်အိးကွံာ်ဝဲအဖံးဝံၤကိးလီၤပှၤသံကလၤဆူဃိာ်စီၤအပူၤန့ၣ်ဝံၤဘၣ်စံးဝဲဒ်အံၤ “အအံၤ, နဲဒၣ်အံၤပဟဲအီၣ်ယုၤက့ၤ. ပျံၤတၢ်တဂ့ၤဖုးတၢ်တဂ့ၤ, နဝံနကလၤန့ၣ် မ်အဟဲက့ၤအီၣ်မ့ၤအီထံတက့ၢ်” ဝံၤပှၤတဖၣ်န့ၣ်သ့အစုဝံၤအီၣ်မ့ၤလီၤ. တုၤအအီၣ်မ့ၤဝံၤဒီးသ့အစုဝံၤန့ၣ်ဘၣ်စံးကဒီးဝဲ “ နဲဒၣ်တဂၤအံၤ, ခဲအံၤပအီၣ်ယုၤန့ၢ်နမ့ၤနထံဝံၤလံအိၣ်လၢၤနဲလၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢအံၤလၢၤတဂ့ၤ က့ၤက့ၤနဲဆူမုၢ်ဃိၣ်မုၣ်ဃါ, ကစၢ်ထူကစၢ်ယွၤအအိၣ်တက့ၢ်” ဝံၤစိာ်ထီၣ်ဃိၣ်စီၤဒီးဒုးဝံထီၣ်န့ၢ်ကုလၢအိၣ်ဒီးတၢ်သံဘိၣ်ဖိတဒုန့ၣ်လၢပှၤသံတဂၤအံၤအအူးအတံၢ်တဂၤဂၤဒီးဘၣ်လဲၤဆှၢလီၤက့ၤဝဲဆူပှၤလိပူၤ (တၢ်သွၣ်ခိၣ်) န့ၣ်လီၤ. တုၤမ့ၢ်အဝဲသ့ၣ်လဲၤတုၤဆူတၢ်သွၣ်ခိၣ်ဒီးစံးဝဲဒၣ် “ ခဲကနံၣ်အံၤပဟဲဆှၢက့ၤနၤတုၤဆူနသံၣ်နလိလံ, အိၣ်တ့ၢ်နဲဖဲအံၤ” ဒီးဟဲက့ၤက့ၤဝဲဆူဟံၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်တစူၢ်လၢအိၣ်ဒီးတၢ်ကူတၢ်ကၤအသီတဘိၣ်န့ၣ်ပှၤဃ့ၣ်လီၤကွံာ်အီၤဝံၤပှၤပာ်ဂ့ၤဃာ်က့ၤအီၤလီၤ. မ့မ့ၢ်ပှၤဖီအီၣ်တၢ်ဖၣ်ကပူၤဒီးဃီလၢပှၤစံၣ်ထီၣ်စံၣ်လီၤလၢဟံၣ်ပူၤတဘိန့ၣ်ပှၤဘၣ်စူးကွံာ်အီၤဒီးဆီတလဲက့ၤအီၤလၢအသီန့ၣ်လီၤ. တဘျီအံၤလၢဟံၣ်ဝဲန့ၣ်အပူၤပှၤတဘၣ်အုၣ်လၢၤထါပျှုၤထါစှၢၤ, ပှၤတဘၣ်ကတိၤလၢၤတၢ်သံတၢ်ပှၢ်အဂ့ၢ်လၢၤဘၣ်. အအံၤမ့ၢ်ပပှၤကလုာ်ကညီဖိလၢအဟံးဃာ်ကျၢၤဒံးဝဲမိၢ်လုၢ်ပၢ်လၢ်အတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်တဖၣ်ကုၢ်စီမ့ၣ်ပှၤသံအတၢ် လုၢ်တၢ်လၢ်န့ၣ်လီၤ.
ပှၤကညီအထူအထံးအလုၢ်အလၢ်ဒီးအထါတဖၣ် ( Dr. T သၣ်ပၠၣ်ကွဲး)
ပှၤကညီအတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ (စီၤအီၣ်လးကွဲး)
ကညီထါကလုာ်ကလုာ် (ပဒိၣ်စီၤတီးကွဲး)
တမ့ၢ်ထဲပှၤကညီအိၣ်ဒီးအကလၤဧိၤန့ၣ်ဘၣ်. ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိ,သ့မုၢ်ဝၣ်ဘိဒီးလၢၢ်ဧိၤလ့ဧိၤစ့ၢ်ကီးအကလၤအိၣ်ဝဲလီၤ. တုၤမ့ၢ်ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိ, သ့ၣ်မုၢ်ဝၣ်ဘိဒီးလၢၢ်ဧိၤလ့ဧိၤတဖၣ်အံၤအကလၤတအိၣ်လၢၤဘၣ်ဒီးသံဝဲဟးဂီၤဝဲမ့တမ့ၢ်ဟါမၢ်ကွံာ်ဝဲဒၣ်လီၤ. စံးဝဲပှၤကညီအသးသမူ န့ၣ်မ့ၢ်တၢ်လၢအသ့သ့ၣ်ညါနီၤဖးတၢ်ဂ့ၤဒီးတၢ်အၢသ့ဝဲန့ၣ်လီၤ. အသးသမူအံၤမ့ၢ်သံဒီးအကလၤန့ၣ်ဘၣ်က့ၤဝဲဆူပျုၤပူၤ (တၢ်သံအကီၢ)် န့ၣ်လီၤ.
ပပှၤကညီကလုာ်အံၤဒ်အမ့ၢ်ပှၤတကလုာ်လၢ အဟဲလီၤစၢၤလၢတရူးကီၢ်အသိးန့ၣ်တၢ်လုၢ်တၢ်လၢ်လၢအဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ပာ်ဒိၣ်ပာ်ထီအဖံအဖုအလုၢ်အလၢ်န့ၣ်အိၣ်စ့ၢ်ကီးလၢအဝဲသ့ၣ်အသိးအကျါန့ၣ်လီၤ. တုၤမ့ၢ်အဖံအဖုအမိၢ်ဒိၣ်ပၢ်ဒိၣ်တဖၣ်မ့ၢ်သံဒီးကုၢ်ဃိဝဲလၢမ့ၢ်အူ, ဟံးန့ၢ်ပာ်ဂ့ၤဃာ်ဝဲအဃံဒီး အဖၣ်ဆါတဖၣ်ဝံၤဒီးလဲၤစိာ်ဝဲဆူအလိထံး အသွၣ်ခိၣ် ဒီးခူၣ်လီၤဘါလီၤဖိးဘၢဝဲလၢလၢၢ်လၢလ့ဝံၤဘှီထီၣ်န့ၢ်ဝဲအဒဲဖိတဖျၢၣ်, တ့ထီၣ်န့ၢ်ဝဲအသလ့ တ့န့ၢ်ဝဲသၣ်ဒီးကၣ်ကူၣ်လၢသ့ၣ် ဒီးပာ်လီၤန့ၢ်ဝဲအကူအကၤအတၢ်ပီးတၢ်လီတဖၣ်ဖဲဒဲတဖျၢၣ်န့ၣ်အပူၤလီၤ. အခိၣ်အနၢ်တဖၣ်မ့ၢ်သံဒီးမၤဝဲဒ်န့ၣ်စ့ၣ်ကီးလီၤ, မၤဝဲဒ်အံၤန့ၣ်တမ့ၢ်လၢအကဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်ဝဲအဂီၢ်ဘၣ်, မ့ၢ်ဒၣ်အဝဲသ့ၣ်မၤန့ၢ်တၢ်သ့ၣ်နီၣ်အတၢ်ပနီၣ်အလီၢ်လၢဖံဖုခိၣ်နၢ်တဖၣ်အဂီၢ်ဒီးပာ်တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ယူးယီၣ်ပာ်ကဲကတီၤဂ့ၤဃာ်ဝဲဧိၤန့ၣ်လီၤ.
ပပှၤကလုာ်ကညီလၢအဟံးဃာ်ကျၢၤဒ်ဝဲမိၢ်လုာ်ပၢ်လၢ်တဖၣ် ဆှၢလီၤပှၤသံန့ၣ်မၤဝဲခံကလုာ်လီၤ, တၢတကလုာ်န့ၣ် ခုၣ်လီၤဘါဘၢဝဲဆူဟီၣ်ခိၣ်လၢ်, ဒီး ခံကလုာ်တကလုာ်န့ၣ် ကုၢ်စီမ့ၣ်ဝဲလၢမ့ၣ်အူန့ၣ်လီၤ. ဖိဒံဖိသၣ်, ပှၤသူၣ်စၢ်သးဘီၣ် ဒီး ပှၤသံဆူၣ်သံစီးတဖၣ် မ့ၢ်သံန့ၣ်ပှၤဘၣ်ခူၣ်လီၤဝဲဆူဟီၣ်ခိၣ်, ပှၤတဘၣ်ကူၢ်အီၤဘၣ် မ့မ့ၢ်ပှၤသူၣ်က့သးပှၢ်တဖၣ်န့ၣ် တၢ်ဘၣ်ကူၣ်စီမ့ၣ်အီၤလၢမ့ၣ်အူန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဆှၢလီၤပှၤသံလၢတၢ်ကူၣ်စီမ့ၣ်အီၤလၢမ့ၣ်အူတကလုာ်အံၤန့ၣ် ညီနုာ်တၢ်မၤအီၤဒ်အံၤ,- ပှၤမ့ၢ်ပာ်အစိၣ်လၢဟံၣ်တသီ ဒီး တုၤပှၤဟူထီၣ်က့ၤအဃံန့ၣ်ပှၤမၤဝဲခံသီ, ပှၤမ့ၢ်ပာ်အစိၣ်ခံသီဒီး ဘၣ်ဟူထီၣ်အဃံလွံၢ်သီ, မ့ၢ်ပာ်အဝဲအစိၣ်လၢဟံၣ်ပူၤ သၢသီဒီး ဘၣ်ဟူထီၣ်အဃံန့ၣ့် ဃုသီလီၤ.
အခီၣ်ထံးတသီ (တၢ်လ့မ့ၣ်)
တုၤမ့ၢ်ပှၤသးပှၢ်တဂၤသံလံဒီးပှၤဘၣ်ဒုးလုၢ်ကွံာ်ဝဲအထံအနိဒုးကူဒုးသိးထီၣ်က့ၤအတၢ်ကူတၢ်ကၤဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်ဘၣ်ဝံၤဘၣ်ပာ်လီၤအစိာ်န့ၣ်လၢဘျီၣ်အပူၤမ့တမ့ၢ်လၢဟံၣ်ပူၤတၢ်လီၢ်တတီၤတီၤလီၤ. မ့မ့ၢ်ပှၤပိၣ်မုၣ်န့ၣ်ဘၣ်ပာ်လီၤန့ၢ်ဝဲဟုသးလၢအခိၣ်ထးတစဲးလီၤ.လၢအတရ့ၤထံးတခီန့ၣ်ဘၣ်ပာ်လီၤန့ၢ်ဝဲဃ့ၢ်တဖျၢၣ်ဒီးလၢဃ့ၢ်အပူၤတခီဘၣ်ထၢနုာ်လီၤန့ၢ်ဝဲ-သပၢၤ, ဆၢၣ်တိၢ်, နီၣ်ဒိကွာ်, ထံတၢၢ်, ဃဲာ်, (မ့ဒ်သိးကက့ၤဖီအီၣ်မ့ၤဖီအီၣ်ထံလၢကျဲကသ့အဂီၢ််)န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်သံစိာ်အဖီခိၣ်တခီပှၤဘၣ်ဘျးလီၤစဲၤန့ၢ်အနံၣ်အဆ့အတၢ်ကူတၢ်ကၤတဖၣ်လၢကက့ၤကၢၢ်ကဒၢအသးလၢချၢၣ်ခီၣ်ထံးလၢကျဲအဂီၢ်လီၤ.ပှၤသံမ့မ့ၢ်အပိခွါန့ၣ်ပှၤဘၣ်ပာ်လီၤန့ၢ်အီၤချံၣ်, အပျၢ်, အလၢပီၤ, အကွဲၤဒီးဘျးလီကစဲၤန့ၢ်ဝဲအယၣ်ဒီးအဆ့ပျိၢ်လၢကက့ၤဃုဆဲးအီၣ်ခးအီၣ်တၢ်လၢကျဲဒီးကဘျးကဒၢသးအဂီၢ်လီၤ. တၢ်န့ၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံပှၤမၢဖိသၣ်နီၢ်ဆံးတဖၣ်က့နုာ်အိၣ်ဆူဟံၣ်ပူၤ, မ့မ့ၢ်ပှၤနီၢ်ဒိၣ်တဖၣ်လဲၤဆူပှၤသံစိာ်အအိၣ်ဒီးတတၢၤထီၣ်အဆ့အယၣ်ထၢနုာ်န့ၢ်တၢ်ဆူအဆ့အယၣ်ကတၢၤပူၤဒီးဘၣ်စံးဝဲတခီခီ“ြပုကလၤဟဲက့ၤဟဲက့ၤ..”န့ၣ်လီၤ. မၤတၢ်ဒ်န့ၣ်အခီပညီမ့ၢ်ဝဲဘၣ်ယိာ်တၢ်လၢဖိသၣ်ဆံးတဖၣ်အကလၤကက့ၤပိာ်ဘၣ်ဖုးပှၤသံအခံအဃိကိးက့ၤဝဲအကလၤန့ၣ်လီၤ.
မၤဝဲဒ်န့ၣ်ဝံၤဘၣ်ဟံးန့ၢ်ကဒီးဝၣ်သၢကူၣ်(အထီဘၣ်အိၣ်ဝဲခံပျၢ်စုာ်စုာ်)ဘၣ်တိသ့ၣ်ဖးဝဲဝၣ်သၢကူၣ်န့ၣ်ခံက့စုာ်စုာ်, ဝံၤဘၣ်ြတံာ်ဃာ်ဝဲဝၣ်န့ၣ်လၢပှၤသံစိၣ်အခိၣ်တတီၤ, ဖဲအသးတက့ၤထံးတတီၤ, လၢအခီၣ်တီၤဝံၤဘၣ်ဒွဲၣ်ထီၣ်ပနဲသၢဘိဒီးဘၣ်ဆီလီၤဝဲပနဲတၢၣ်လၢဝၣ်သၢက့န့ၣ်အလိၤလီၤ. ဖဲန့ၣ်ပှၤပိာ်ခွါခံဂၤဘၣ်အိၣ်လၢပှၤသံစိာ်အကပၤတခီတဂၤဂၤ, တဂၤဘၣ်ဟံးထီၣ်န့ၢ်ပနဲတၢၣ်အိၣ်လၢတၢ်သံစိာ်အခိၣ်တဘိဒီးအခီၣ်တဘိလီၤ. ဘၣ်တံဃာ်ဝဲပနဲတဘိလၢအစုမုၢ်ခၢၣ်သးဒီးအဂၤတဂၤလၢအစုဒဲးလၢအစုဒဲးကဆူးလၢအစုချၢတကပၤဝံၤလဲၤဆူပှၤသံစိာ်အခိၣ်ထးဘၣ်ယူာ်ဃီၤဟ့ၣ်က့ၤဝဲဆူအတဂၤအအိၣ်ဒီးဘၣ်စံးဝ ဲ “နမုၢ်နုာ်အိၣ်လၢလဲၣ်” အဂၤတဂၤဟံးန့ၢ်ပနဲလၢအစုချၢဒ်အီၤအသိးဒီးဘၣ်စံးဆၢက့ၤဝဲ “နမုၢ်နုာ်အိၣ်လၢန့ၣ်” ဒီးဘၣ်ဒုးနဲၣ်ဝဲဆူမုၢ်ထီၣ်တခီပၤန့ၣ်လီၤ. ဒီးသံကွၢ်ကဒီးဝဲမုၢ်ထီၣ်အိၣ်ဖဲလဲၣ်, ဒီးအဂၤတဂၤစံဆၢက့ၤအီၤအိၣ်ဆူန့ၣ်ဒီးဘၣ်ဒုးနဲၣ်ဝဲဆူမုၢ်နုာ်တပၤ, သံကွၢ်ကဒီးဝဲကလံၤထံးအိၣ်ဖဲလဲၣ်, ကလံၤစိးအၣ်ဖဲလဲၣ်ဒီးအဝဲတဂၤဘၣ်ဒုးနဲၣ်တကွံ(ခိၣ်ခံ)ဝဲဒ်အခီၣ်ထံးအသိးလီၤ. သံကွၢ်ကဒီးဝဲနသ့ၣ်စီးအိၣ်လၢလဲၣ်, ဒီးအဂၤတဂၤဟံးန့ၢ်ခီပတာ်ပနဲလၢပှၤသံစိာ်အဖီခိၣ်ဒီးစံးအိၣ်လၢန့ၣ်ဒုးနဲၣ်ခိၣ်ခံဝဲဆူဟီၣ်လိၤလီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိးသ့ၣ်ခီၣ်ထံးန့ၣ်ဒုးနဲၣ်ခိၣ်ခံဝဲဆူသ့ၣ်ခိၣ်စိးန့ၣ်လီၤ. ဝံဒီးပနဲတၢၣ်ခံဘိန့ၣ်ဘၣ်စူးကွံာ်ဝဲဒၣ်, မ့မ့ၢ်ပနဲတၢၣ်အိၣ်လၢပှၤသံစိာ်အသးနါပှၢ်တဘိန့ၣ်ဘၣ်ဒုးကပီၤဃာ်ဝဲဒ်န့ၣ်တုၤအလၢၣ်ဒီးလီၤပံာ်ကွံာ်ဝဲတစုန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤပှၤကိးလၢ “ပှၤလ့ၣ်မ့ၣ်” လီၤ. တၢ်အံံၤဝံၤပှၤသးပှၢ်တဂၤခံဂၤလဲၤတရံးပှၤသံစိာ်ဒီးဘၣ်အုၣ်ဝဲထါဒ်အံၤ_
၁. မ့ၣ်ကဲၤလၢပျုၤခိၣ်ဂီၤဂီၤ ၂. မ့ၣ်ကဲၤလၢပျုၤခိၣ်ဝါဝါ
မ့ၣ်ကဲၤလၢပျုၤခိၣ်ဂီၤဂီၤ မ့ၣ်ကဲၤလၢပျုၤခီၣ်ဝါဝါ
မ့ၣ်ဒွဲၣ်ဖံးလဲလိာ်ယၢ်ခီ မ့ၣ်ဒွဲၣ်ဖံးလဲလိာ်ယၢ်ပၤ
လီၤလၢညါအီးစ့အဖီ လီၤလၢညါအီးစ့အဖီ
လီၤလၢညါအီးထူအဖီ လီၤလၢညါအီးထူအဖီ
ကၢၢ်နခိၣ်လၢတီၣ်လုၣ်ဂီၤ ကၢၢ်နခိၣ်လၢတီၣ်လုၣ်ဝါ
အီးထီၣ်တဂ့ၤပှၤအဖီ အီးထီၣ်တဂ့ၤပှၤအဝါ
ဒီးထါအဂၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ပှၤသံအစိၣ်အံၤဖဲအိၣ်ဒံးလၢဟံၣ်ပူၤအဖၢမုၢ်ပှၤဟးဆှၣ်တရံးဒီးမၤလုၢ်အုၣ်ထါ, ပှီၢ်ကျိၣ်သ့သ့နံၤသီသီနၤန့ၣ်လီၤ.
ခံသီတသီ (တၢ်ကုၢ်စီမ့ၣ်ပှၤသံစိၣ်)
လၢခံတနံၤပှၤဘှီထီၣ်န့ၢ်အတလါ (ကျူာ်) ဒီးပှၤဘၣ်ကတဲာ်ကတီၤပာ်ပျံၤ, ဆှီၣ်, နီၣ်ယိးဘိ, လၢပှၤကလဲၤယိးလီၤပှၤသံစိၣ်န့ၣ်ဆူတၢ်သွၣ်ခိၣ်အဂီၢ်လီၤ. တချုးလၢပှၤလဲၤယိးလီၤပှၤသံစိၣ်ဆူတၢ်သွၣ်ခိၣ်ဒံးဘၣ်အခါပှၤဘၣ်လဲၤကျဲမၤဆိပာ်သ့ၣ်မုၣ်ဃိၣ်၀ၣ်ဖဲ တၢ်သွၣ်ခိၣ်လၢတၢ်ကကုၢ်ပှၤသံစိၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်ဝံၤပှၤလဲၤယိးလီၤပှၤသံစိၣ်ဆူတၢ်သွၣ်ခိၣ်လီၤ. ပှၤလဲၤယိးလီၤပှၤသံတဖၣ် ဖဲအလဲၤတုၤဆူတၢ်သွၣ်ခိၣ်န့ၣ်ပှၤလၢအလဲၤတုၤဆိပာ်စၢၤလၢအဝဲသ့ၣ်အမဲာ်ညါတဖၣ်ဘၣ်ဟံးထီၣ်ဟီၣ်ခိၣ်ကိၣ်လိၣ်ဒီးကွံာ်စိအဝဲသ့ၣ်ဒီးဘၣ်သံကွၢ်ဝဲ “ ပှၤလၢကဟဲအိၣ်ဒံးဧါ” ဖဲန့ၣ်ကမျၢၢ်တဖၣ်ဘၣ်စံးဆၢက့ၤဝဲ “ တအိၣ်လၢၤဘၣ်” န့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်ပှၤပာ်လီၤက့ၤပှၤသံစိၣ်အတလါဆူဟီၣ်ခိၣ်လိၤဒီးဘၣ်ကတဲာ်ကတီၤထီၣ်မ့ၣ်အူပူၣ်လၢကကုၢ်ပှၤသံအစိၣ်အဂီၢ်လီၤ.
ပှၤဘၣ်ကတဲၤကတီၤထီၣ်မ့ၣ်အူပူၣ်ခံပူၣ်ခံပူၣ်, အဒိၣ်တပူၣ်ဒီးအဆံးတပူၣ်လီၤ. မ့အူအဆံးတပူၣ်န့ၣ်သ့ၣ်မုၣ်ကအိၣ်ဒၣ်ခံခီသၢခီဒီးကိးဝဲလၢ “ပှၤသံတဂၤန့ၣ်အသွၣ်ခိၣ် ”ဒီးမ့မ့ၢ်မ့ၣ်အူပူၣ်လၢအဒိၣ်တပူၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ပှၤကကုၢ်ပှၤသံစိာ်အဂီၢ်ဒီးကိးဝဲလၢ “ပှၤသံတဂၤန့ၣ်အစံာ်လီၢ်ခုးလီၢ်” န့ၣ်လီၤ.
လၢတၢ်ကကုၢ်ပှၤသံစိာ်အဂီၢ်ပှၤလွံၢ်ဂၤဘၣ်စိာ်ထီၣ်ဝဲပှၤသံအတလါန့ၣ်လၢအစုလိၤဒီးလၢတလါအမဲာ်ညါန့ၣ်ပှၤတဂၤဘၣ်ဆၢထၢၣ်စိာ်စဲၤခိၣ်လီၤလာ်ဃာ်ဝဲဃဲာ်တဘ့ၣ်လၢအစုလိၤ, ဖဲန့ၣ်ပှၤစိာ်ဃာ်ပှၤသံတလါတဖၣ်ဘၣ်လဲၤထံးပှၤသံတလါလၢအခိၣ်တပၤဒီးဃဲာ်ကနၣ်န့ၣ်သၢဘီဘၣ်ထံးကဒီးဝဲပှၤသံတလါလၢအခီၣ်တပၤဒီးဃဲၣ်ကနၣ်န့ၣ်သၢဘီဝံၤဘၣ်ပာ်လီၤက့ၤဝဲတလါန့ၣ်ဆူဟီၣ်ခိၣ်လိၤဒီးအိးထီၣ်က့ၤတလါဒီးဘၣ်ပျၢ်န့ၢ်ပှၤသံစိာ်တဂၤန့ၣ်အမဲာ်လၢထံန့ၣ်လီၤ.(တမ့ၢ်ပျၢ်ဝဲဒ်ညီနုာ်ပျၢ်ဝဲအသိးဘၣ်, မ့ၢ်ဒၣ်ဖှံစီၣ်ဝဲပှၤသံစိၣ်အမဲာ်န့ၣ်လၢထံခံဘီသၢဘီ)န့ၣ်လီၤ. မၤဝဲဒ်န့ၣ်ဝံၤဒီးဘၣ်ကျၢၢ်လီၤဘၢပှၤသံန့ၣ်ဆူသ့ၣ်ပူၣ်အဖီခိၣ်, ဖှီသ့ၣ်ဖးကွံာ်ဝဲအတၢ်ကူတၢ်ကၤအိၣ်လၢအလိၤတဖၣ်ခဲလၢာ်, ဘၣ်ပာ်ဃၢထီၣ်သ့ၣ်မုၣ်ကျၢၢ်ဖးဒိၣ်တဖၣ်ဆူပှၤသံစိာ်တဖၣ်အဖီခိၣ်ဒီးဆိးကဲၤထီၣ်ဝဲမ့အူဘၣ်ကုၢ်ပှၤသံစိာ်န့ၣ်တုၤမ့ၣ်အူအီၣ်စီကွံာ်အီၤခဲလၢာ်တစုန့ၣ်လီၤ.
ဖဲလၢပှၤကုၢ်ပှၤအစိာ်တချုးဝံဒံးဘၣ်အခါန့ၣ်ပှၤအခိၣ်(သရၣ်)တဂၤထီဘိဘၣ်အိၣ်ဝဲလၢမ့ၣ်အူဆံးတပူၣ်အကပၤဒီးဘၣ်ထ့န့ၢ်ဝဲတၢ်ပနီၣ်လၢဆှါက့ဒီးဘၣ်ဟ့ၣ်ဝဲဆူပသံတဂၤန့ၣ်အဘူးအတံၢ်တဂၤဂၤအစုပူၤဒီးဘၣ်လဲၤဆှၣ်ဝဲဆူပှၤသံစိာ်အခိၣ်ထး, အခီၣ်ဒီပှၤအခိၣ်(သရၣ်)န့ၣ်ဘၣ်နဲၣ်ခိၣ်ခံန့ၢ်ပှၤသံတဂၤန့ၣ်အကျဲ(မုၢ်ထီၣ်န့ၣ်စံဝဲလၢမုၢ်နုာ်,မုၢ်နုာ်န့ၣ်စံဝဲလၢမုၢ်ထီၣ်,ကလံၤထံးန့ၣ်စံးဝဲလၢကလံၤစိး,ကလံၤစိးန့ၣ်စံးဝဲလၢထံး,သ့ၣ်ခီၣ်ထံးန့ၣ်စံးဝဲလၢသ့ၣ်ခိၣ်စိးဒီးသ့ၣ်ခိၣ်စိးန့ၣ်စံးဝဲလၢသ့ၣ်ခီၣ်ထံး)ဘၣ်နဲၣ်ခိၣ်ခံန့ၢ်ဝဲပှၤသံတဂၤန့ၣ်အကျဲဒ်န့ၣ်သၢဘျီလီၤ.မၤဝဲဒ်န့ၣ်ဝံဒီးဘၣ်ဟဲက့ကဒါက့ဆူမ့ၣ်အူပူၣ်အဆံးတပူၣ်အခီၣ်ထံးဘၣ်အိသကိးဝဲသံး,ဘၣ်ပာ်လီၤဝဲတၢ်အီၣ်တအီဒ်အမ့ၢ်ဝဲ - နီကွ့အ့ၣ် (တကၣ်သံ) သဘျုၣ်သဲးသၣ်ညါသူးဒီးစံဘၣ်ပှၤသံန့ၣ် “ခွါဧၢ, ခဲအံၤပဟ့ၣ်အီၣ်နၤတၢ်, ဟဲအီၣ်သကိးဒီးပှၤ, ပတသးဘၣ်အၢနၤဘၣ်. ပဟဲအီၣ်ဃုာ်တၢ်ဒီးနၤလီၤ” ဒီးမၤန့ၢ်လုၢ်အုၣ်ထါန့ၢ်တၢ်လၢပှၤသံတဂၤန့ၣ်အဂၤလီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ်ကယဲၢ်မ့ၢ်တၢ်ဖိတၢ်လံၤလၢအဘၣ်ဃးဒီးပှၤသံတဂၤန့ၣ်အတၢ်လၢအမ့ၢ်ဝဲ - ဖီကိလၢပှၤပာ်န့ၢ်အီၤ, သံးပလီလၢပှၤရဲၣ်န့ၢ်သံးလၢအဂီၢ်, စ့လီၤမှံၤလၢအတၢ်လဲၤအဂီၢ်, တၢ်တဖၣ်န့ၣ်ပှၤဘၣ်ကွံာ်လီၤအီၤခဲလၢာ်ဆူမ့ၣ်အူပူၤန့ၣ်လီၤ.
တချုးဒ်လၢတၢ်အစိာ်အူအီၣ်လၢာ်ဒ်ဘၣ်န့ၣ်သရၣ်ဘၣ်တ့ထီၣ်န့ၢ်ဝဲပှၤသံအဂီၢ်ဟံၣ်ဖိဆံးဆံးတဖျၢၢ်လၢဆှါဃ့, တဘူးတယံၤဒီးမ့အူပူၣ်ဆံးဆံးဒီးဘၣ်ကတဲာ်ကတီၤဃာ်ဝဲကီၢ်လဲၢ်တဘ့ၣ်လီၤ. လၢကီၢ်လဲၢ်ပူၤန့ၣ်ဘၣ်ပာ်လီၤဝဲထံတခွး, သ့ၣ်မုၣ်ခံလၢအအိၣ်ဒီးမ့ၣ်အူတခီ, ဘၣ်ရဲၣ်လီၤဝဲလုၣ််သၢဘိလၢကီၢ်လဲၢ်ပူၤ, လၢလုၣ်သၢဘိအဖီခိၣ်န့ၣ်ဘၣ်ပာ်လီၤဝဲပှၤသံတဂၤန့ၣ်အခိၣ်ဖၢၣ်က့တက့, ဒီးလၢခိၣ်ဖၢၣ်က့အဖီခိၣ်န့ၣ်ဘၣ်ပာ်လီၤဝဲတိၢ်တသံး, ဒီးလၢတိၢ်တသံးအဖီခိၣ်န့ၣ်ဘၣ်ပာ်လီၤဝဲ ပှၤသံတဂၤအခိၣ်ကုအဃံ(လၢဘၣ်တၢ်သွဲၣ်ကဝီၤ ဃာ်န့ၢ်အီၤဒ်စ့တသံးတဘ့ၣ်န့ၣ်အသိး)ဒီးဖဲပှၤခိၣ်ကုအဃံတခီတပၤပၤန့ၣ်ဘၣ်ပာ်လီၤဝဲသွဲၣ်လးတခီတ
လိၣ်မ့ၢ်ဒ်သိးတၢ်ပနီၣ်လၢအခိၣ်ဒီးအခီၣ်အဂီၢ်ဒီးဘၣ်ဘိၣ်ထီၣ်ဝဲဒ်ပှၤသံစိာ်အသိးဒီးကိးဝဲလၢ “တၢ်သံဘိၣ်ဖိ” န့ၣ်လီၤ. ဒီးဘၣ်တ့န့ၢ်ဝဲနီၣ်တံာ်တဘိဒီးချံၣ်နီၣ်ပုၣ်ဖိတခိၣ်ဘၣ်ပာ်လီၤဃာ်ဝဲဆူကီၢ်လဲၢ်ပူၤ န့ၣ်လီၤ. တၢ်ပီးတၢ်လီအိၣ်လၢကီၢ်လဲပူၤတဖၣ်အံၤအခီပညီမ့ၢ်ဝဲပှၤဖီၣ်တရံးသွီနုာ်က့ၤပှၤသံတဂၤအံၤအသးလၢအပူၤဒီးပှၤဘၣ်မၤခုၣ်မၤကဘးက့ၤအီၤလီၤ. တုၤပှၤကုၢ်ပှၤစိာ်ဝံခဲလၢာ်လံတဘျီသရၣ်န့ၣ်ထၢနုာ်လီၤက့ၤဝဲ “တၢ်သံဘိၣ်ဖိ” ဆူကုတဒုအပူၤဃုာ်ဒီးပှၤသံတဂၤန့ၣ်အတၢ်ဖိတၢ်လံၤလၢအမ့ၣ်ဝဲသဒၢမုၢ်, ထၢၣ်, တဒီး(အဲခိၣ်)ဒီးဒုးဝံထီၣ်ဝဲပှၤသံတဂၤန့ၣ်အဘူးအတံၢ်လီၤ. ဒီးဟ့ၣ်ဝဲချံၣ်ပတ့ၤဖိဆူအစုပူၤဒီးဘၣ်ဆၢထၢၣ်ကွၢ်တၢ်လိၤလိၤဆူမုၢ်နုာ်ဖဲပှၤကုၢ်တၢ်သံမ့ၣ်အူပူၣ်ဖးဒိၣ်အအိၣ်လိၤလိၤဒီးဘၣ်ကိးထီၣ်ဝဲ“ယခးထီၣ်ဘီဘၣ်သံဧါ” ဒီးပှၤလၢအဟဲခူၣ်လီၤပှၤသံတဖၣ်ဘၣ်စံးဆၢက့ၤဝဲ “သံ”ထဲန့ၣ်ဒီးပှၤဟဲက့ၤဆူဟံၣ်လီၤ.ကယဲၢ်မ့ၢ်ပှၤဟဲက့ၤလၢတၢ်သွၣ်ခိၣ်တ၈ၤလၢ်လၢ်ဘၣ်ဘိးကၢ်န့ၢ်ဝဲသ့ၣ်ဒ့ဖိတ၈ၤတဒ့ကိး၈ၤဒဲးဒီးဘၣ်ဟဲက့ၤစိာ်ဝဲဆူပှၤသံအဟံၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤလၢအဟဲက့လၢကျဲတဖၣ်ဘၣ်ပလီၢ်သးတဘၣ်ယီၢ်ဘၣ်လိာ်သးအခီၣ်နၢၣ်ခံဘၣ်. တဘၣ်က့ၤကျဲအဂၤစ့ၢ်ကီးဘၣ်. ကဘၣ်ဟဲက့ၤဝဲဆူပှၤသံအဟံၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဟဲက့ၤတုၤဆူပှၤသံအဟံၣ်တဘျီပှၤလၢအဟဲက့ၤလၢတၢ်သွၣ်ခိၣ်တဖၣ်ဘၣ်သ့ကွံာ်အခီၣ်ဒီးအစုလၢဖိဆံၣ်ထံသယီထံလၢဟံၣ်ကစၢ်ကတဲာ်ကတီၤပာ်ဃာ်န့ၢ်အဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်ဖဲဃီခီၣ်ထံးဝံၤမးဘၣ်ထီၣ်ဝဲဆူဟံဖီခိၣ်လီၤ. ပှၤဘၣ်ဘျးလီၤစဲၤကုတဒုန့ၣ်လၢတၢ်ဒုးလၢတၢ်ဒုးခိၣ်အထူၣ်လၢအခၢၣ်သးတထူၣ်အလိၤ, ဒီးဘၣ်ပာ်လီၤထံသပၢၤတဖျၢၣ်(ထံအိၣ်လၢအပူၤ)လၢတၢ်ဒုးခိၣ်အထူၣ်ခီၣ်ထံး, ဒီးဘၣ်စဲၤလီၤလုၣ်တဘိလၢကုပူၤဆူထံသပၢၤပူၤလီၤ. တၢ်န့ၣ်စံးဝဲမၢပှၤသံအကလၤကဟဲလီၤအိထံဒီလုၢ်ထံလုၢ်နိအဂီၢ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်ပှၤဘၣ်တ့ထီၣ်န့ၢ် ”ဃိာ်စီၤ” (ဟံၣ်ဆံးဆံးဖိ)တဖျၢၣ်လၢပှၤသံတဂၤအကလၤကအိၣ်ဝဲအဂီၢ်လီၤ. ပှၤဘၣ်ထ့ထီၣ်ဝဲဃၤဖျၢၣ်သလၢာ်တဖျၢၣ်ပကိးအီၤလၢ ”တၢ်တစူၢ်” ဒီးပှၤဘၣ်ပာ်လီၤန့ၢ်ပှၤသံတဂၤအံၤအဟံၣ်ဖိဃီဖိတၢ်ကူတၢ်ကၤအသီတဖၣ်လၢအပူၤလီၤ. ပှၤဘၣ်တ့န့ၢ်ချံဆံးဆံး ဖိတဘ့ၣ်လၢပှၤသံတဂၤအံၤအကလၤအဂီၢ်, ဒီးပှၤဘၣ်တ့န့ၢ် “ပှၤကညီမဲာ်ဃး” ဒီး နါဒိၣ်မဲာ်ဃး” အဂီၤ, (မ့ၢ်ဒၣ်ပှၤမၤန့ၢ်၀ၣ်က့ဖိဒီးပှၤဘၣ်ဘံပးတရံးထီၣ်အီၤလၢလုၣ်ဝါဒီးလုၣ်သူဒ်ပှၤကညီအမဲာ်ချံက့ၢ်ဂီၤအိၣ်ဖျါအသိး) ဒီးကိးဝဲလၢပှၤကညီမဲာ်ဃးတခါဒီးနါဒိၣ်( တၢ်သံကစၢ်) မဲာ်ဃးတခါန့ၣ်လီၤ. တၢ်တဖၣ်န့ၣ်ပှၤဘၣ်ဘျးလီၤစဲၤဃာ်အီၤလၢတၢ်ဒုးခိၣ်အဖီလာ်လီၤ. ဟံၣ်ကစၢ်ကတဲာ်ကတီၤဃာ်တၢ်အီၣ်တၢ်အီမ့ၤဖိထံဖိလၢပှၤကိးဂၤဒဲးအဂီၢ်, ပှၤအီၣ်တၢ်ဝံၤမးပှၤတနီၤက့ၤဆူအဟံၣ်ဒၣ်ဝဲဒီးတနီၤအိၣ်တ့ၢ်အီသံးအီၣ်မ့ၤမၤလုၢ်အုၣ်ထါလၢပှၤသံအဟံၣ်န့ၣ်လီၤ.
သၢသီတသီ(တၢ်ဘှါလီၤတၢ်သံဘိၣ်ဖိ ဒုးအီၣ်ပှၤသံကလၤလၢမ့ၤ)
သၢသီတသီန့ၣ်မ့ၢ်တၢ်ဘှါလီၤက့ၤတၢ်သံဘၣ်ဖိဒီးဘၣ်ပာ်မံလီၤအီၤဆူဃိာ်(ဟံၣ်ဖိ)အပူၤန့ၣ်လီၤ. လၢဃိာ်စီၤအပူၤတခီအိၣ်ဒီးတၢ်အီၣ်တၢ်အီအဘိၣ်ဖိတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ကတဲာ်ကတီၤမၤန့ၢ်အီၤတၢ် ပီးတၢ်လီတဖၣ်အံၤအခီပညီမ့ၢ်ဝဲပှၤသံတဂၤအံၤဖဲအက့ၤဆူပျုၤပူၤ (တၢ်သံအကီၢ်) န့ၣ်ကအိၣ်ဘၣ်၀ဲပှဲၤဒီးတၢ်လၢတၢ်ပှဲၤ, ကအိၣ်ကဒုဘၣ်ဝဲဒ်တၢ်အိၣ်ဖျါအသိးအံၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.လၢဂီၤခီဆီဖါအိၣ်အိထီၣ်န့ၣ်ပှၤအခိၣ်(သရၣ်)မၤန့ၢ်မ့ၣ်အူခံတခံဒီးဝၣ်နီၣ်တံာ်ဖိတဘိ, ဘၣ်တံာ်ထီၣ်န့ၢ်ဝဲပှၤသံအခိၣ်ကုအဃံလၢဝၣ်နီၣ်တံာ်ဖိန့ၣ်ဝံၤဘၣ်သၣ်ဝဲလၢမ့ၣ်အူဒီးဘၣ်စံးဝဲ “တၢ်မ့ၢ်ကိၢ်နသးန့ၣ်ဆူးမ့ၣ်အူ” မၤဝဲဒ်န့ၣ်ဝံၤ, စုာ်လီကဒီးဝဲတၢ်ခိၣ်ဃံန့ၣ်ဆူထံသကၢၤပူၤလၢထံကျါဒီးစံးကဒီးဝဲ “တၢ်မ့ၢ်ဂိၢ်နသးအီလုၢ်ထံ” မၤဝဲဒ်န့ၣ်ဝံၤပာ်က့ၤဝဲပှၤသံခိၣ်ကုအဃံဆူအလီၢ်န့ၣ်လီၤ. တံာ်န့ၢ်ကဒီးဝဲသွဲၣ်လးဖိခံလိာ်န့ၣ်မၤဝဲဒ်လၢထးအသိးဝံၤရှိမ့ၣ်အူဆူဃိာ်စီၤအဖီလာ်ဒီးစံးဝဲ “ဆှါဝံဆှါကလၤ” ရှိကဒီးဝဲမ့ၣ်အူခံဆူဃိာ်စီၤအပူၤဒီးစံးဝဲ “ဆှါဝံဆှါကလၤ” မၤဝဲဒ်န့ၣ်ဝံၤကွံာ်ကွံာ်ဝဲမ့ၣ်အူခံန့ၣ်ဆူတၢ်ပျီပူၤလီၤ. တၢ်အံၤဝံၤဘၣ်ဟးဆှၣ်တရံးဝဲဃိၣ်စီၤဒီးမၤတၢ်ဟူထီၣ်ပှၤဃံအထါလီၤ. ပှၤဟူထီၣ်ပှၤဃံအထါမ့ၢ်ဒ်အံၤ-
၁. ဟံၣ်ထူၣ်တဘိပူၤလွဲၢ်ဂီၤ ၂. ဟံၣ်ထူၣ်တဘိပူၤလွဲၢ်ဝါ
ဟံၣ်ထူၣ်ခံဘိပူၤလွဲၢ်ဂီၤ ဟံၣ်ထူၣ်ခံဘိပူၤလွဲၢ်ဝါ
ရှၣ်တရံးအလီၢ်လီၢ်ဒီး ရှၣ်တရံးအလီၢ်လီၢ်မး
တရံးရှၣ်အလီၢ်လီၢ်ဒီး တရံးရှၣ်အလီၢ်လီၢ်မး
ဖီၣ်န့ၢ်ပျုၤအဆီဖါဘီ ဖီၣ်န့ၢ်ပျုၤအဆီဖါဝါ
အိၣ်အိကလီၤမုၢ်ဆ့ၣ်ကီ အိၣ်အိကလီၤမုၢ်ဆ့ၣ်ဝါ
ဖဲပှၤဟူထီၣ်ပှၤသံအဃံအဆၢကတီၢ်န့ၣ်လၢအဟံၣ်ဖိဃီဖိအကျါပှၤတဂၤဂၤဘၣ်ပာ်ထီၣ်န့ၢ်ပှၤသံတဂၤန့ၣ်အမ့ၤ, ဘၣ်ဒုးအီၣ်ဝဲပှၤသံအကလၤမ့ၤဒီးအကစၢ်ဘၣ်အီၣ်ဃုာ်ဝဲမ့ၤတပူၤဃီဒီးပှၤသံအကလၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်န့ၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံပှၤဘၣ်ကျီန့ၢ်ဝၣ်မီဖိ (ဝၣ်ပီၤ) လၢအအိၣ်ထဲသိးစုမုၢ်ဒိၣ်ဃုစုမုၢ်ဒိၣ်လၢပှၤကအူမီစံာ်ကျံၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်တနံၤအံၤပှၤမုၣ်ကနီၤဖိသၣ်ခွါဒီးပှၤနီၢ်ဒိၣ်တဖၣ်မၤလုၢ်အုၣ်ထါဟးဂဲကလံၣ်ဆှၣ်တရံးဝဲဃိၣ်စီၤ(ပှၤသံအဟံၣ်ဖိ)တဖျၢၣ်ဒီးမ့မ့ၢ်ပှၤပိာ်ခွါတဖၣ်စံၣ်ကျံၣ်အူမီ, ပှီၢ်ကျိၣ်,ထီၣ်သ့ၣ်သၣ်န့ၣ် လီၤ.တၢ်မၤလုၢ်အုၣ်ထါဒီးတၢ်ဂဲၤကလံၣ်န့ၣ်ပိာ်မုၣ်ပိာ်ခွါုဂဲၤသကိးဝဲဘၣ်ဆၣ်မ့မ့ၢ်တၢ်စံၣ်ကျံၣ်တကလုာ်န့ၣ်ပှၤ
ပိာ်မုၣ်တစံၣ်ဝဲဘၣ်. တၢ်စံၣ်ကျံၣ်အခီပညီမ့ၢ်ဝဲ -
ပှၤသံတဂၤအံၤက့ၤဆူပျုၤကီၢ်အခါလၢအတၢ်က့ၤကျဲန့ၣ်ကဘၣ်က့ၤခီဂာ်ဝဲတၢ်ကီတၢ်ခဲတၢ်တတၢာ်တနါအကလုာ်ကလုာ်န့ၣ်လီၤ. က့ၤခီဝဲမ့ၢ်တပူၤတခီအကလၤကဘၣ်အိၣ်ထီဃၣ်ဝဲလၢကျဲတီၤလိၤန့ၣ်ဒီးက့ၤခီဝဲမ့ၢ်ပူၤတခီကအိၣ်မုၣ်အိၣ်ပၢၤဘၣ်ဝဲလၢပျုၤပူၤန့ၣ်လီၤ.
လၢမုၢ်ဟါလီၤတခီပှၤဘၣ်ထီၣ်န့ၢ်ဝဲ “ပ့ၢ်ပိၢ်ဃၢၣ်” (မ့ၢ်တၢ်ဝဲာ်ပိၢ်ထီၣ်န့ၢ်ဘုတစဲးဒီးပအံတစဲး လၢသပၢၤ ဟီၣ်ခိၣ်ပူၤ) ဒီးဘၣ်လူလီၤဝဲဆူကီၢ်လဲၢ်တဘ့ၣ်န့ၣ်အပူၤလီၤ.မ့မ့ၢ်သပၢၤဟီၣ်ခိၣ်လၢအဝဲာ်ထီၣ်ပ့ၢ်ပိၢ် ဃၢၣ်ပိၢ် တဖျၢၣ်န့ၣ်ဘၣ်လဲၤစိာ်ထီၣ်၀ဲဆူဟံၣ်မဲာ်ညါဒီးဘၣ်ကွံာ်လီၤသ့ၣ်ဖးကွံာ်ဆူဟီၣ်ခိၣ်လိၤန့ၣ်လီၤ.အတၢ်မ့ၢ်တသ့ၣ်ဖးဘၣ်တခီစံးဝဲလၢတဂ့ၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.ဖဲန့ၣ်ဝံၤသးပှၢ်(သရၣ်)တဂၤဘၣ်သွဲၣ်န့ၢ်ဝဲဝၣ်က့ဆံးဆံးဖိခံဘိဘၣ်တုၢ်ထီၣ်ဝဲသွဲၣ်လးဒီးပ့ၢ်ပိၢ်လၢအလိၤဒီးစံးဝဲတန့ၣ်မ့ၢ်နါဒိၣ်(တၢ်သံဒိၣ်ကစၢ်)အမဲာ်ချံဒီးဘၣ်စၢၢ်လီၤစဲၤဝဲလၢဝၣ်နီၣ်ြတံာ်အလိၤန့ၣ်လီၤ. ဝံၤဒီးသးပှၢ်အံၤဟံးထီၣ်ဝဲကီၢ်လဲၢ်ဒီးဟးဖှံလီၤဝဲပ့ၢ်ပိၢ်ဃၢၣ်ပိၢ်တဖၣ်ဝးတရံးဟံၣ်ဖိအကပၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤအုၣ်ထါပ့ၢ်ပိၢ်တနီၤမ့ၢ်ဒ်အံၤ -
ပ့ၢ်ပိၢ်ဘီဘီပ့ၢ်ပိၢ်ဘီူ ပ့ၢ်ပိၢ်ဝါဝါပ့ၢ်ပိၢ်ဝါ
ပ့ၢ်သွ့ဘီဘီပ့ၢ်သွ့ဘီ ပ့ၢ်သွ့ဝါဝါပ့ၢ်သွ့ဝါ
ပ့ၢ်ပိၢ်စှီၤလဲလိာ်ယၢ်ခီ ပ့ၢ်ပိၢ်စှီၤလဲလိာ်ယၢ်ပၤ
ပ့ၢ်သွ့စှီၤလဲလိာ်ယၢ်ခီ ပ့ၢ်သွ့ဂီၤလဲလိာ်ယၢ်ပၤ
ဖှံလီၤလၢပျုၤခိၣ်ဟီၤဟီၤ ဖံှလီၤလၢပျုၤခိၣ်ဟၤဟၤ
ဖှံလီၤလၢပျုၤခိၣ်ဟီၤဟီၤ ဖှံလီၤလၢပျုၤခီၣ်ဟၤဟၤ
ခူၣ်သ့ၣ်မ့ၢ်မၤကိၢ်မၤဂီၤ ခူၣ်သ့ၣ်မ့ၢ်မၤကိၢ်မၤနး
အီၣ်ဒုးနဲၣ်အပ့ၢ်ပိၢ်ဘီ. အီၣ်ဒုးနဲၣ်အပ့ၢ်ပိၢ်ဝါ.
ဖဲန့ၣ်ဝံၤသးပှၢ်အံၤဘၣ်ကိးထီၣ်ဝဲ “ပကအီၣ်ထီၣ်န့ၢ်အတၢ်“ ထဲန့ၣ်တဘျီပှၤဟဲစိာ်ထီၣ်ဝဲသံးဂၤကိဂၤ ကိဖဲဟံၣ်ဖိအကပၤဝးတရံး, ပှၤဘ့ၣ်လီၤတၢ်အီၣ်တၢ်အီအဘိၣ်တဖၣ်လၢအအၣ်လၢကီၢ်လဲၢ်ပူၤ, ထုကဖၣ်သၣ်ကမဲၤတၢ်ဝံၤပှၤစံးသကိးဝဲ “ဟဲအီၣ်တၢ်, ခဲအံၤပဟ့ၣ်အီၣ်နၤတၢ်လီၤ” ဒီးပှၤထၢနုာ်န့ၢ်အတၢ်အီၣ်ဆူကုပူၤ, ထၢနုာ်ဃုာ်ဒီးတၢ်သံအဘိၣ်ဖိန့ၣ်ဆူကုပူၤဝံၤပှၤစၢတံၢ်ဃာ်က့ၤကုအခိၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲပှၤထၢနုာ်တၢ်သံဘိၣ်ဖိဒီးတၢ်အီၣ်တၢ်အီဆူကုပူၤဒီးစၢတံၢ်ဃာ်က့ၤကုခိၣ်ဝံၤန့ၣ်ကမျၢၢ်တဖၣ်ဘၣ်ဟီၣ်သကိးန့ၢ်ဝဲတၢ်လၢပှၤသံတဂၤန့ၣ်အဂီၢ်လီၤ. ပှၤအီၣ်ထီတၢ်ဝံၤဒီးပှၤမုၣ်ကနီၤဖိသၣ်ခွါတဖၣ်ဟံးထီၣ်သကိးစုစံၣ်ဝးတရံးဝဲဟံၣ်ဖိန့ၣ်အလဲၤသၢဝီအက့ၤသၢဝီဘၣ်စံၣ်ဆဲးထူခီၣ်ဆူၣ်ဆူၣ်ပှၤအစုတဘၣ်ထူၣ်ဖျဲးနီတ၈ၤဘၣ်. ပှၤအစုမ့ၢ်ထူၣ်ဖျဲးကဘၣ်စံကဒီးဝဲအသီတဘျီကဒီးလီၤ. ဖဲန့ၣ်ဝံၤကီၢ်လဲၢ်လၢပှၤထၢနုာ်လီၤန့ၢ်ပှၤသံတၢ်အီၣ်တဘ့ၣ်န့ၣ်ပှၤဘၣ်လဲၤစိာ်ဒွဲၣ်အူထီၣ်ကွံာ်ဝဲဒီးမ့ၣ်အူလၢတၢ်ပျီပူၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲအံၤမ့ၢ်သၢသီတသီအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤန့ၣ်လီၤ.
လွံၢ်သီတသီ(တၢ်လဲၤပာ်လီၤက့ၤပှၤသံအတၢ်ဖိတၢ်လံၤဆူအလိပူၤ)
လွံၢ်သီတသီန့ၣ်ပှၤသးပှၢ်တဖၣ်အုၣ်ဝဲထါစှၢၤလၢအမ့ၢ်ဝဲ “ထါရာ်နါဒိၣ်” (ထါလၢတၢ်သံဒိၣ်ကစၢ်အဂီၢ်) န့ၣ်လီၤ.ထါအံၤမ့ၢ်ပှၤဆိၣ်အၢဆိၣ်သီ, ကတိၤတရီပါတၢ်သံဒိၣ်(ခူၣ်သ့ၣ်ဃးမီၤ)ဒီးဆၢသံဆၢပှၢ်ရာ်နါဒိၣ်(တၢ်သံဒိၣ်ကစၢ်)န့ၣ်လီၤ. ထါရာ်နါဒိၣ်(မ့တမ့ၢ်)ထါခူၣ်သ့ၣ်ဃးမီၤတနီၤအယၢၤမ့ၢ်ဒ်အံၤ -
ခူၣ်သ့ၣ်တွံၢ်နးယတွံၢ်ဘီ ခူၣ်သ့ၣ်ဒိၣ်ကၤယအီကံ
ခူၣ်သ့ၣ်ထုးခိၣ်တလီၤ ခူၣ်သ့ၣ်ကဲယကုၢ်ခိၣ်ခံ
ခူၣ်သ့ၣ်တွံၢ်ဘီယတွံၢ်နး ခူၣ်သ့ၣ်ဒိၣ်ကၤယဘံကၤ
ခူၣ်သ့ၣ်ယထုးခိၣ်လီၤလာ်. ခူၣ်သ့ၣ်ကဲယကုၢ်ယပှၤ.
ခူၣ်သ့ၣ်အိၣ်လၢသ့ၣ်ဖျၢၣ်ခံ ခူၣ်သ့ၣ်ဒိၣ်အလံၢ်ကိၢ်သွး
ဃးမီၤဆိးလၢသ့ၣ်ဖျၢၣ်ခံ ဃးမီၤဒိၣ်အလံၢ်ကိၢ်သွး
လဲၤဒၢၣ်ထံစဲၤလီၤလၢပျံၤ ကိးသရၣ်ယါအီၤတဘျါ
လဲၤဒီၣ်ဃိာ်စဲၤလီၤလၢပျံၤ ကိးသမါယါအီၤတဘျါ
ပျံၤမ့ၢ်တဲာ်ထံတၢၢ်မ့ၢ်ရံး ကိးကွၢ်ကွၢ်ပှၤဒ်သိးယၤ
ခူၣ်သ့ၣ်ဒီးဒိၣ်ဒီးဆံး. ဖှှဲးခူၣ်သ့ၣ်အလံၢ်လၢနး.
ခူၣ်သ့ၣ်ဒိၣ်ဘှီအဝ့ၢ်အၢ ခူၣ်သ့ၣ်ပိာ်ထးဂဲာ်ကျီၢ်နၢၤ
ဃးမီၤဒိၣ်ဘှီအဝ့ၢ်အၢ ခူၣ်သ့ၣ်ဂဲာ်လီၤတူၢ်အစၢၤ
ဘှီလၢသံၣ်စံးသ့ၣ်တကျၢၤ ခူၣ်သ့ၣ်ဒူဒူယဒူယဒူဒူ
ဘှီလၢဝၣ်စံးဝၣ်တကျၢၤ ခူၣ်သ့ၣ်ယဆှိလၢမ့ၣ်အူ
ဘှီလၢဆံးဂုၤအစုနၢ ခူၣ်သ့ၣ်ဆှါဆှါယဆှါဆှါ
ဆံးဂုၤဆိၣ်လီၤတူာ်အစၢၤ. ခူၣ်သ့ၣ်ယဖၢလၢဖၣ်ဆါ.
ဖဲပှၤမၤရၤနါဒိၣ်ထါအဖၢမုၢ်န့ၣ်ပှၤမၤထါကစၢ်စိာ်ဃုာ်ဝဲဒီးမ့ၣ်အူခံတခံလီၤ. တုအမၤထါဝံၤတဘျီဃီကွံာ်ကွံာ်မ့ၣ်အူခံအံၤဆူတၢ်ပျီပူၤဒီးဘၣ်စံးထွဲဝဲအခံ “လူၤနါဒိၣ်တက့ၢ်” တုၤပှၤမၤထါဝံၤလၢအဟူထီၣ်ပှၤဃံလၢခံကတၢၢ်တနံၤန့ၣ်ဘၣ်တယီာ်လီၤက့ၤဝဲအကလၤလီၤ. “ပှၤတယီာ်လီၤက့ၤပှၤသံကလၤ” န့ၣ်ဘၣ်မၤဝဲဒ်အံၤ - လၢမုၢ်ထူၣ်အကတီၢ်န့ၣ်မၤန့ၢ်ဝဲဝၣ်ဆံးကိာ်ဖိ(မ့တမ့ၢ်)တပိၢ်ဖိဂ့ၤဂ့ၤတဘိဆဲးတစွၤလီၤဝဲဆူဃိာ်စီၤ(ဟံၣ်ဆံးဆံးဖိ)အထူၣ်တထူၣ်အခီၣ်အခီၣ်ထံးဟီၣ်ခိၣ်လိၤဒီးလၢဝၣ်အခိၣ်စီးလိၤန့ၣ်စၢလီၤကစဲၤဝဲဒီး
လုၣ်တဘိလီၤ. လၢလုၣ်တဘိအလိၤန့ၣ်စၢဃာ်ဝဲပှၤသံအဃံသွဲၣ်လးတဆီ, ဘဲဘ့တဆီစၢဝဲဒ်န့ၣ်ယဲၢ်ဆီဃုဆီဝံၤ လၢလုာ်အကတၢၢ်န့ၣ်စၢလီၤစဲကတၢၢ်က့ၤဝဲလၢထံဖှံၣ်တဘိလီၤ. ဝံၤအန့ၢ်ထိၣ်ဒ့ၣ်ဒံၣ်ချီမံတဖျၢၣ်ဒၢနုာ်ဃုာ်ဝဲ ဒီးမ့ၤပံပံာ်လၢခွးသလၢၣ်တဖျၢၣ်အပူၤဒီးပာ်လီၤဝဲလိၤလိၤလၢထံဖှံၣ်အဖီလာ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤဝံၤဒီးပှၤသံအဘူးအတံၢ်တဖၣ်ဘၣ်လဲၤဆ့ၣ်နီၤလၢဃိာ်စီၤကပၤဒီးဘၣ်အုၣ်ထါဒ်အံၤ -
၁. သံဒၣ်ကီၢ်လၢမှံၤအိၣ်ရိ ၂. သံဒၣ်ကီၢ်လၢမှံၤအိၣ်အါ
ပှၢ်ဒၣ်ကီၢ်လၢပှၤအိၣ်ရိ ပှၢ်ဒၣ်ကီၢ်လၢပှၤအိၣ်အါ
ဟီၣ်အခိၣ်ဆံယဲၢ်ကထိ ဟီၣ်အိခၣ်ဆံယဲၢ်ကယၤ
ဟီၣ်အခိၣ်ဆံယဲၢ်ကထိ ဟီၣ်အခီၣ်ဆံယဲၢ်ကယၤ
ဟီၣ်မ့ၢ်ဝံၤအူထီၣ်ပီၤဖိ ဟီၣ်မ့ၢ်ဝၤအူထၣ်ပိၤဒွါ
အူမ့ၢ်ဝံမၤယုၢ်မၤယိၤ အူမ့ၢ်ဝံၤမၤလုၢ်အုၣ်ထါ ဒီအဂၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲပှၤမၤလုၢ်အုၣ်ထါအဖၢမုၢ်ပှၤသံတဂၤအံၤအဘူးအတံၢ်တဂၤဘၣ်ထိၣ်တရံးဝဲထံဖှံၣ်တဘိအံၤ, ဒီးအဘူးအတံၢ်အဂၤတဖၣ်ဘၣ်ဒိတကျိာ်ဝဲလီခီအခိၣ်ဒူဒီးဘၣ်ကိးထီၣ်ဝဲပှၤသံတဂၤအံၤအမံၤဒီးဘၣ်စံးဝဲဒၣ် “ ----ဧၢ, ဟဲက့ၤလီၤ,ဟဲက့ၤလီၤတက့ၢ်. သုနတအိၣ်လၢၤတၢ်ဖးတၢ်ဖးဖီ, သုနတအိၣ်လၢၤလၢမံၤခိၣ်သိၣ်လာ်လၢၤတဂ့ၤ, ဟဲက့ၤလီၤဟဲက့ၤလီၤ. က့ၤက့ၤနဲဆူနသံၣ်နလိ, က့ၤက့ၤနဲဆူတၢ်မၣ်တၢ်ပၢၤအလီၢ်ခဲကနံၣ်အံၤတက့ၢ်” ဘၣ်ဒိတကျိာ်ဝဲလီခီအခိၣ်ဒူတခီခီ, ဘၣ်ထိၣ်တရံးဝဲထံဖှံၣ်တခီခီဒီးဘၣ်တယီာ်လီၤက့ၤပှၤသံအကလၤန့ၣ်လီၤ.
ပှၤတနီၤနီၤတယီာ်လီၤပှၤသံအကလၤဒ်အံၤဘၣ်ဆၣ်လီၤဆီတကဲထီၣ်အသးတၢ်နီတမံၤဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်ဒီးတဘျီဘျီန့ၣ်ပှၤမ့ၢ်တယီၣ်လီၤပှၤသံအကလၤဒ်အံၤန့ၣ်ဝၣ်ဆံးဆံးဖိတဘိန့ၣ်က့ၣ်လီၤဒၣ်အတၢ်, ဒီးထံဖှံၣ်တဘိတရံးအသးဒၣ်အတၢ်ဒ်ယံာ်ဒ်ခ့ျထီၣ်, ဒံးယံာ်ဒံးခ့ျထီၣ်တုၤလုၣ်ထီၣ်တဲာ်မးြဖးကနာ်ဖဲန့ၣ်ပှၤဘၣ်ဘိးကၢ်ကွံာ်ဝၣ်ဖိတဘိန့ၣ်ဒီးပှၤဟီၣ်မးတၢ်ဟၢၣ်ကနာ်ကိးဂၤဒဲးန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤစံးဝဲလၢပှၤသံအကလၤက့ၤတပၢၢ်ဒံးဘၣ်ဒီးဟဲက့ၤလီၤက့ၤနၣ်လီၤ. တၢ်တမံၤအံၤလီၤလးကစီဒီလီၤ. (လၢတၢ်န့ၣ်အဃိပှၤစူးကွံာ်တၢ်မၤတခါအံၤတကဲဘၣ်န့ၣ်လီၤ)ဖဲန့ၣ်ပှၤဘၣ်ချီန့ၢ်ဆီဒံၣ်တဖၣ်ဟဲစိာ်ဃုာ်ဝဲဒီးမ့ၤ, ဘၣ်အီၣ်တၢ်အီတၢ်ဒီးပှၤသံအကလၤလၢဃိာ်စီၤအခီၣ်ထံးလီၤ.ဘၣ်ဒိသ့ၣ်ဖးဝဲဆီဒံၣ်ဘၣ်အိးကွံာ်ဝဲအဖံးဝံၤကိးလီၤပှၤသံကလၤဆူဃိာ်စီၤအပူၤန့ၣ်ဝံၤဘၣ်စံးဝဲဒ်အံၤ “အအံၤ, နဲဒၣ်အံၤပဟဲအီၣ်ယုၤက့ၤ. ပျံၤတၢ်တဂ့ၤဖုးတၢ်တဂ့ၤ, နဝံနကလၤန့ၣ် မ်အဟဲက့ၤအီၣ်မ့ၤအီထံတက့ၢ်” ဝံၤပှၤတဖၣ်န့ၣ်သ့အစုဝံၤအီၣ်မ့ၤလီၤ. တုၤအအီၣ်မ့ၤဝံၤဒီးသ့အစုဝံၤန့ၣ်ဘၣ်စံးကဒီးဝဲ “ နဲဒၣ်တဂၤအံၤ, ခဲအံၤပအီၣ်ယုၤန့ၢ်နမ့ၤနထံဝံၤလံအိၣ်လၢၤနဲလၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢအံၤလၢၤတဂ့ၤ က့ၤက့ၤနဲဆူမုၢ်ဃိၣ်မုၣ်ဃါ, ကစၢ်ထူကစၢ်ယွၤအအိၣ်တက့ၢ်” ဝံၤစိာ်ထီၣ်ဃိၣ်စီၤဒီးဒုးဝံထီၣ်န့ၢ်ကုလၢအိၣ်ဒီးတၢ်သံဘိၣ်ဖိတဒုန့ၣ်လၢပှၤသံတဂၤအံၤအအူးအတံၢ်တဂၤဂၤဒီးဘၣ်လဲၤဆှၢလီၤက့ၤဝဲဆူပှၤလိပူၤ (တၢ်သွၣ်ခိၣ်) န့ၣ်လီၤ. တုၤမ့ၢ်အဝဲသ့ၣ်လဲၤတုၤဆူတၢ်သွၣ်ခိၣ်ဒီးစံးဝဲဒၣ် “ ခဲကနံၣ်အံၤပဟဲဆှၢက့ၤနၤတုၤဆူနသံၣ်နလိလံ, အိၣ်တ့ၢ်နဲဖဲအံၤ” ဒီးဟဲက့ၤက့ၤဝဲဆူဟံၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်တစူၢ်လၢအိၣ်ဒီးတၢ်ကူတၢ်ကၤအသီတဘိၣ်န့ၣ်ပှၤဃ့ၣ်လီၤကွံာ်အီၤဝံၤပှၤပာ်ဂ့ၤဃာ်က့ၤအီၤလီၤ. မ့မ့ၢ်ပှၤဖီအီၣ်တၢ်ဖၣ်ကပူၤဒီးဃီလၢပှၤစံၣ်ထီၣ်စံၣ်လီၤလၢဟံၣ်ပူၤတဘိန့ၣ်ပှၤဘၣ်စူးကွံာ်အီၤဒီးဆီတလဲက့ၤအီၤလၢအသီန့ၣ်လီၤ. တဘျီအံၤလၢဟံၣ်ဝဲန့ၣ်အပူၤပှၤတဘၣ်အုၣ်လၢၤထါပျှုၤထါစှၢၤ, ပှၤတဘၣ်ကတိၤလၢၤတၢ်သံတၢ်ပှၢ်အဂ့ၢ်လၢၤဘၣ်. အအံၤမ့ၢ်ပပှၤကလုာ်ကညီဖိလၢအဟံးဃာ်ကျၢၤဒံးဝဲမိၢ်လုၢ်ပၢ်လၢ်အတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်တဖၣ်ကုၢ်စီမ့ၣ်ပှၤသံအတၢ် လုၢ်တၢ်လၢ်န့ၣ်လီၤ.
လၢ-တံနိ (သဝီတါ)
လံာ်ဒိးသန့ၤတဖၣ် - ပှၤကညီအထူအထံးအလုၢ်အလၢ်ဒီးအထါတဖၣ် ( Dr. T သၣ်ပၠၣ်ကွဲး)
ပှၤကညီအတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ (စီၤအီၣ်လးကွဲး)
ကညီထါကလုာ်ကလုာ် (ပဒိၣ်စီၤတီးကွဲး)
တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ :
ထူသနူလုၢ်လၢ်ဆဲးလၤ
ကညီဖိကျိၣ်အဂ့ၢ်
ဘီမုၢ်တဖၣ်အိၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ်တဘ့ၣ်ဝံၤတဘ့ၣ်လၢပျၢၤလံၤလံၤ, ဝံၤဒီးလီၤမၢ်ကွံာ်ဝဲတဘ့ၣ်ဝံၤတဘ့ၣ်စ့ၢ်ကီးလီၤ. သနာ်က့ဘီမုၢ်လၢအလဲၤပူၤကွံာ်တ့ၢ်တဖၣ်ပာ်လီၤတဲာ်န့ၢ်က့ၤဝဲတၢ်ဆဲးတၢ်လၤတနီၤလၢအလီၤထုးန့ၢ်သူၣ်လီၤထုးန့ၢ်သးတၢ်လုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ်အိၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲလီၤ. “ကျိၣ်” မ့ၢ်ဝဲကညီလၢပျၢၤတဖၣ်အတၢ်အိၣ်လီၤတဲာ်လုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ်တမံၤလၢကဲထီၣ်က့ၤကညီဖိစိၤခ့ခါခဲအံၤတဖၣ်အဂီၢ်တၢ်လၤကပီၤအတၢ်ပနီၣ်န့ၣ်လီၤ.
ပှၤသးပှၢ်လၢအဃုနၢ်ပၢၢ်ကျိၣ်အဂ့ၢ်လီၤဆီတဖၣ်စံးဝဲဒၣ်, ကညီအကျိၣ်လံၤကျိၣ်ပှၢ်တဖၣ်ဘၣ်တၢ်မၤကဲထီၣ်အီၤလံအနံၣ် ၃ဝဝဝ ဘျဲၣ်လံလီၤ. ပှၤလၢအကၢကျိၣ်တဖၣ်အံၤမ့ၢ်ဝဲပှၤယူၢ်ဖိစှီၤဖိဒီးပှၤခမူးဖိတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤခမူးဖိတဖၣ်မ့ၢ်ကညီယိၤထီၣ်ခိ, အဝဲသ့ၣ်အိၣ်ဆိးတၢ်လီၢ်တခီမ့ၢ်ဝဲဖဲထံဘီကလး(ကယါကီၢ်)န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ကၢကျိၣ်လၢမနၤအဃိလဲၣ်
ပှၤလၢပျၢၤတဖၣ်ကၢကျိၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ဒ်သိး -
၁. တၢ်ကမၤသူၣ်ဖှံသးညီဒီးအံၣ်အုကမဲၤသံကျံတၢ်အဂီၢ်
၂. တၢ်မၤအီၤအါအါဂီၢ်ဂီၢ်လၢတၢ်ကဆါကပှ့ၤမၤကၤတၢ်အဂီၢ်
၃. မ့ၢ်ကညီလၢပျၢၤတဖၣ်အတၢ်ကူၣ်ထီၣ်ဖးလီၤအိၣ်ဒီးတၢ်သိၣ်ဖိသိၣ်လံၤအတၢ်ပနီၣ်ခူသူၣ်တ့ဒဲးကံၣ်လီၤဝဲလၢကျိၣ်လိၤန့ၣ်လီၤ.
ပှၤလၢပျၢၤတဖၣ်ပာ်ဒိၣ်ကျိၣ်လၢမနုၤအဃိလဲၣ်
ပှၤလၢပျၢၤတဖၣ်ပၣ်ဒိၣ်ကျိၣ်န့ၣ်မ့ၢ်လၢ -
၁. ကျိၣ်အံၤပှၤတ့အီၤန့ၣ်ပၣ်ဃုာ်ဒီးတၢ်လုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ်လၢအမ့ၢ်ဝဲ - ထူ, လွဲ, တိၢ်, စ့ဂီၤ, စ့ဝါဒီးစၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ်လၢအမ့ၢ်တၢ်ကၢပှ့ၤကၢကလံၤ.
၂. ကျိၣ်အံၤအိၣ်ဒီးတၢ်စုသ့အတၢ်မၤဃံမၤလၤလၢလီၤထုးန့ၢ်သူၣ်လီၤထုးန့ၢ်သးတကးဒံးဘၣ်ဖဲပှၤသံကျံဂဲၤကလံၣ်အံၣ်အုကမဲၤတၢ်အခါပှၤပိာဃုာ်အီၤသ့စ့ၢ်ကီးအဃိ.
၃. ပှၤလၢအအိၣ်ဒီးကျိၤသၢဆံမိၤသၢဆံတဖၣ်န့ၣ်ပှၤပာ်ဒိၣ်ပာ်ကဲအဝဲသ့ၣ်ဒ်ပှၤထူးပှၤထူးပှၤတီၤဒီပှၤယီၣ်ဘၣ်အဝဲသ့ၣ်လီၤ. ပှၤဒ်အံၤတဖၣ်န့ၣ်ဆၢကတီၢ်ဖဲန့ၣ်အခါပှ့ၤထံပှ့ၤကီၢ်န့ၢ်, ပှ့ၤက့ၤအခ့အပှၤလၢတၢ်ဖီၣ်မၤကဲကုၢ်အီၤတဖၣ်န့ၢ်, အကလုၢ်ကတိၤတဖၣ်ပှၤစူၢ်အီၤ “အီထီၣ်မ့ၢ်လၢၢ်ကျၢၢ်လီၤမ့ၢ်လ့” အုၣ်ခီၣ်အသးလၢအခ့အပှၤအဂီၢ်ပၢဝဲအဃိလီၤ.
ကျိၣ်အိၣ်ဝဲခံကလုာ်, ကိျၣ်အကိၢ်ဒီးကျိၣ်အခုၣ်လီၤ. ကျိၣ်လၢပှၤပာ်အီၤလၢဟံၣ်ဃၢၤဒီးဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ်မ့ၢအိၣ်မုၣ်အိၣ်ခုၣ်, မၤန့ၢ်အီၣ်ကဲ, ဖံးတၢ်မၤတၢ်မ့ၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီန့ၣ်ပှၤပာ်ပနီၣ်ဝဲလၢမ့ၢကျိၣ်အခုၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ်ကျိၣ်လၢပှၤပာ်အီၤလၢဟံၣ်ဃၢၤဃီဃၢၤဒီးဖိလံၤတဖၣ်မ့ၢ်တဆူၣ်တချ့, မၤတန့ၢ်အီၣ်တကဲ, ဖံးတၢ်မၤတၢ်တလဲၤထီၣ်လဲၤထီ, ဘၣ်ဘၢဘၣ်ကွီၢ်န့ၣ်ပှၤပာ်ပနီၣ်အီၤလၢအမ့ၢ်ကျိၣ်ကိၢ်လီၤ.
တပိာ်ကျိၣ်အဆၢကတီၢ်
ကျိၣ်အံၤပှၤတပိာ်နါစိၤအီၤလၢတၢ်ဆၢကတီၢ်ကိးဘျီဒဲးဘၣ်. ပှၤပိာ်အီၤလၢတၢ်လိၣ်ဆၢကတီၢ်လီၤဆီတဖၣ်အခါလီၤ. လီၤဆီဒၣ်တၢ်ပှၤပိာ်အီၤဖဲ -
၁. ဖဲတၢ်သူၣ်ဖှံသးညီတၢ်အီၣ်မူးအီၣ်ပွဲအခါ, ဖဲတၢ်ထီၣ်ဟံၣ်သီဃီသီအခါ, ဖဲနံၣ်ထီၣ်သီလါထီၣ်သီအခါ, ပှၤပိာ်အီၤလၢ်မုၢ်ဆါခါအဆၢကတီၢ်လီၤ.
၂. ဖဲတၢ်ယူၢ်မုၢ်ယၢ်ူလါအခါ, ပှၤသးပှၢ်တဂၤလဲၤထီၣ်ဝဲဆူဟံၣ်ခိၣ်စိၣ်ဘၣ်ကွၢ်ထီၣ်ဆူမုၢ်(မတမ့ၢ်)လါဝံၤဘၣ်ကိးပသူထီၣ်လၢအကလုၢ်ဖးဒိၣ်ဒီးစံး “တၢ်ဒိၣ်မုၢ်တၢ်ဒိၣ်လါဧၢ, သ့ၣ်နီၣ်ပလီၢ်နသး, ရှီးထီၣ်ဒီြတီးလၢနယီၢ်ဒ့လိၤချ့ချ့, တဒုၣ်နဒါမၤနၢၤမၤဃၣ်နၤလံ... “ဝံၤဒီးဘၣ်ဟဲက့ၤလီၤဝဲဆူဟံၣ်ပူၤပိာ်သီၣ်ထီၣ်ကျိၣ်ဟ့ၣ်ပလီၢ်အီၤန့ၣ်လီၤ.
၃. လၢတၢ်သ့တၢ်ပှၢ်အခါတၢ်ပိာ်ကျိၣ်မုၢ်နၤနၤမုၢ်ဆါဆါှလီၤ. ပှၤလၢပျၢၤတဖၣ်ကၢကျိၣ်ဂာကျိၣ်ဒ်လဲၣ်
တၢ်ကတိၤဝီၢ်ဩဲမ့ၢ်ဝဲ “ကၢ” တဖျၢၣ်အံၤအခီပညီမ့ၢ်ဝဲပဟံန့ၢ်ကပံာ်တလိၣ်မ့တမ့ၢ်တၢ်ပံာ်တနံာ်တလိၣ်, ပလံာ်လူာ်အီၤဝံၤပတ့ဒုးကဲထီၣ်အီၤလၢကျီၢ်ဖိပနၢ်ဖိအဂီၤမ့တမ့ၢ်တၢ်ဖိတၢ်လံၤတမံၤမံၤအဂီၤန့ၣ်ပစူးကါတဲအီၤလၢ “ကၢကျီၢ်ဖိပနၢ်ဖိအဂီၤ” လီၤ. တၢ်ကတိၤဝီၢၠဩဲ “ဂာ်” အခီပညီမ့ၢ်ဝဲတၢ်မၤစဲဘူးထးသကိးထး မ့တမ့ၢ် ထူသကိးထူစံသကိးစ့လၢမ့ၣ်အူန့ၣ်လီၤ.
မုၢ်မဆါတနံၤအံၤပှၤမ့ၢ်ကဘၣ်တ့ဒုးကဲထီၣ်ကိျၣ်နဒုန့ၣ်တၢ်ဖိတၢ်လံၤမ့ၢ်အိၣ်လၢအိၣ်ပှဲၤဒီးတမ့ၢ်တၢ်ကီကဲၣ်ဆိးလၢပှၤကတ့ဝဲအဂီၢ်ဘၣ်. မ့ၢ်လၢစဲးဖီကဟၣ်စဲးအ့ၣ်တၢ်သ့တၢ်ဘၣ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီအစိၤအဃိလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်လၢအပူၤကွံာ်အနံၣ် ၃ဝဝဝ ဘျဲၣ်, မှံၤပှၢ်ဖံဖုလၢပျၢၤတဖၣ်အစိၤခါန့ၣ်စဲအ့ၣ်တသ့တၢ်ဘၣ်ဒီးစဲးဖီကဟၣ်လၢကတ့ကဲထီၣ်တၢ်ပီးတၢ်လီဒ်စိၤခ့ခါအပတီၢ်ဒ်အံၤအသိးတအိၣ်ထီၣ်ဒံးဘၣ်အဃိကျိၣ်တဒုကကဲထီၣ်အ
ဂီၢ်ကဘၣ်တ့ကဲထီၣ်ဝဲန့ၣ်ကလၢာ်တၢ်ကူၣ်တၢ်ဆးထဲလဲၣ်ကလၢၢ်ဆၢလၢာ်ကတီၢ်ထဲလဲၣ်ပဆိမိၣ်တယး
ပြတိာ်စိအီၤသ့လီၤ.
ကျိၣ်လၢပျၢၤတဖၣ်တၢ်စံးဝဲပှၤကၢအီၤလၢကျဲဒ်အံၤလီၤ. တလၢကျိၣ်န့ၣ်ပှၤကၢအမိၢ်ပှၢ်တဒုန့ၣ်တပူၤဒၣ်, ပှၤကၢအသးနါပှၢ်တဘ့ၣ်န့ၣ်တပူၤဒၣ်, ဒ့ၣ်အဂီၤဒီးကဆီအဂီၤစ့ၢ်ကိးပှၤဘၣ်ကၢအီၤတပူၤဒၣ်လီၤလီၤဆီဆိီလီၤ. ဝံၤတဘျီမးပှၤဘၣ်ဂာ်ဘူးတံၢ်က့ၤအီၤလၢမ့ၣ်ဒီးကဲထီၣ်က့ၤကျိၣ်တဒုန့ၣ်လီၤ. ကျိၣ်တဒု ကဲထီၣ်အဂီၢ်တၢ်ဘၣ်စးထီၣ်မၤအီၤတဆီဘၣ်တဆီအကျိၤအကျဲမ့ၢ်ဒ်အဖီလာ်အသိးအံၤလီၤ -
(၁) မၤန့ၢ်ဟီၣ်ခိၣ်လၢပှၤကၢသပၢၤ(Potter's Clay). မ့ၢ်အိၣိဒီးလၢၢ်မဲးဃဲးန့ၣ်ထၢကွံာ်လၢၢ်, လိဃ့အီၤဝံၤတိၢ်ကမူၣ်အီၤ.
( ၂) မၤန့ၢ်မဲာ်တဲးလဲးအ့ၣ်ဃ့, မ့တမ့ၢ်ကသ့ၣ်အ့ၣ်ဃ့, တိၢ်ကမူၣ်အီၤကမူၣ်ခုၣ်.
(၃) မၤန့ၢ်သ့ၣ်ကူာ်လာ်တကူာ်လၢအထီအိၣ်ခံခီၣ်ယီၢ်ဂ့ၤသၢခီၣ်ယီၢ်ဂ့ၤ, အတဝီတခီဖဲအဘၣ်နသး,ကဘၣ်မ့ၢ်သ့ၣ်ဃ့လၢအဖှံတကလုာ်, သ့ၣ်ကူးလာ်တကီျၣ်အံၤကျီကဲထီၣ်အက့ၢ်အဂီၤဒ်ကျိၣ်တဒုဒ်နလီကီအက့ၢ်အဂီမအသိးလီၤတံၢ်လီၤဆဲးတက့ၢ်.
(၄) ကီျတရံးပာ်န့ၢ်သ့ၣ်ဘၣ်ဖးလဲၢ်တဘ့ၣ်လအက့ၢ်အဂီၤလီၤဂာ်ဒ်ကိျၣ်အသးနါပှၢ်, လၢတၢ်ကကၢကျိၣ်အဂီၢ်တက့ၢ်.
(၅) ကတဲာ်ကတီၤပာ်ကနဲဃိး, ကနဲဃိးမ့ၢ်စှီးကဲၣ်ဆိးတခီဖီအီၤဒီးသိဖဲအြကၢးအဘၣ်.
(၆) တဘျီအံၤဟံးန့ၢ်ဟီၣ်ခိၣ်ကမူၣ်ဒီးမဲာ်တဲးလဲးအ့ၣ်ကမူၣ်ဒီးမဲာ်တဲးလဲးအ့ၣ်ကမူၣ်လၢနတိၢ်ကမူၣ်
ပာ်အီၤတဖၣ်ကျဲဒီးထံဖဲအဘၣ်စံၣ်ဘိးဒုးကဲထီၣ်အီၤလၢကပံာ်ဝံၤပာ်အီၤလၢတၢ်ပူၤအလီၢ်တတီၤကးဘၢ ဃာ်အခိၣ်လၢတၢ်ကံညၣ်ဝါ, ပာ်အီၤဒ်န့ၣ်တနၤ, လၢမုၢ်ဆ့ၣ်ထီၣ်တနံၤဟံးန့ၢ်တသ့ၣ်ကူးလာ်လၢတကျီပာ်အီၤဒ်ကိျာ်အက့ၢ်အဂီၤတကျီၣ်န့ၣ်ဒီးကၢလီၤဘၢအီၤလၢကပံာ်န့ၣ်တက့ၢ်. ကပံာ်အတီၣ်ကဘၣ်မ့ၢ,်စုမုၢ်တဒူ, ဘူဘၣ်လိာ်တီၣ်ဘၣ်လိာ်လီၤဂာ်ဒ်ကျိာ်အမိၢ်ပှၢ်အသိးတက့ၢ်. ဝံၤလိဃ့အီၤလၢတၢ်ကဒုလာ်ဒ်သိးသုတတဲၤဖးတဂ့ၤအဂီၤလီၤ. မ့ၢ်ထံၣ်အတဲၤထီၣ်ဒီးရံာ်ပှဲၤထီၣ်က့ၤအီၤပှီၢ်ပှီၢ်တက့ၢ်.
(၇) တုၤကပံာ်ဃ့ဂ့ၤဂ့ၤတဘျီ, ကၢလီၤဘၢကပံာ်န့ၣ်လၢကနဲဃိးဒီဒုညါ, ဘူဘၣ်လိာ်တီၣ်ဘၣ်လိာ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးတက့ၢ်. ဝံၤဒီးမၤန့ၢ်ကနဲဃိးလၢတၢ်လံာ်လိာ်ပာ်န့ၢ်အဘိြပံကဒံဖိတဖၣ်ကျီၤလီၤဝးတရံးကိျၣ်မိၢ်ပှၢ်အံၤအလိၤလီၤတံၢ်လီၤဆဲးတကွီၤဝံၤတကွီၤတက့ၢ်. လၢတၢ်အကွီၤတဖၣ်အံၤအဘၢၣ်စၢၤတ့လီၤတၢ်ဂီၤဒဲကံၣ်ဒဲဝ့ၤအကလုာ်ကလုာ်လၢအမ့ၢ်သံၣ်ဧိၤဖီဧိၤ, ထိၣ်ဧိၤလံာ်ဧိၤ, တၢ်တမံၤမံၤဂ့ၤဒ်နအဲၣ်ဒိးအသိးလၢတၢ်ဃံတၢ်လၤအဂီၢ်, ဃူဃီၤဝဲကိးမံၤဒဲးဝံၤ, ကွၢ်ကဒါက့ၤတၢကိးမံၤဒဲတုၤအမံသးနၤလံဒီးကၢလီၤဘၢကဒီးအီၤလၢကပံာ်တီၣ်တီၣ်ကျၢၤကျၢၤလီၤတံၢ်လီၤဆဲးတက့ၢ်. တၢ်ကိျၤဖိအိၣ်လၢကိျာ်လိၤတဖၣ်အံၤန့ၣ် တၢ်ကိးအီၤလၢ “သွဲ” လီၤ. ပာ်ဃ့ထီအီၤဂ့ၤဂ့ၤတက့ၢ်.
(၈) ကျိၣ်သးနါပှၢ် - ဟံးန့ၢ်သ့ၣ်ဘၣ်ဖးလဲၢ်လၢတၢ်ကျီကရံၣ်ပာ်အီၤလၢကတ့ကျိၣ်အသးနါပှၢ်တဘ့ၣ်န့ၣ်ဒီးကၢလီၤဘၢအီၤလၢကပံာ်ထဲတခီပၤ, မၤအီၤဘျ့ဘျ့ဃူဃူ, ပာ်အီၤတုၤအဃ့ဂ့ၤဂ့ၤ, ကၢလီၤဘၢအီၤလၢကနဲဃီးဒီဘ့ၣ်ညါ, လၢအခၢၣ်သးလိၤလိၤန့ၣ်ပာ်လီၤမုၢ်အဂီၤ, လၢဝးတရံးမုၢ်အဂီၤန့ၣ်ကွီၤလီၤသွဲတကဝီၤဝံၤတကဝီၤကရံၣ်ဒံၣ်ကဝီၤကီျၤ, လၢသွဲတကဝီၤဒီးတကဝီၤအဘၢၣ်စၢၤန့ၣ်ပာ်လီၤထိၣ်ဒ့ၣ်အဂီၤဒီးညၣ်အဂီၤအိၣ်စံၣ်ဆူးလိာ်သး, တၢ်အကွီၤလၢအစီၤစုၤယံၤထီၣ်ယံၤထီၣ်ဒီးမုၢ်န့ၣ်ပာ်လီၤထိၣ်ဒ့ၣ်ဒီးညၣ်အဂီၤလၢအဒိၣ်ထီၣ်ဒိၣ်ထီၣ်တဖၣ်ပိာ်လိာ်အခံအဂီၤတက့ၢ်. မၤတၢ်အံၤခဲလၢာ်မ့ၢ်ဝံၤဒီးကၢလီၤဘၢကွံာ်အီၤလၢကပံာ်တီၣ်တီၣ်. ပာ်ဟိဃာ်တၢ်ပူၤဖိတပူၤလၢတၢ်ခၢၣ်သးလိၤလိၤတက့ၢ်
(၉) ကဆီဂီၤဒ့ၣ်ဂီၤလၢတၢ်တ့ဃာ်ပာ်စၢၤလံအီၤတဖၣ်ဂာ်စဲဘူးက့ၤအီၤလၢလီၢ်ခံတက့ၢ်.
(၁ဝ) တုၤတၢ်ကိးမံၤဒဲးတၢ်မၤအီၤဝံၤလံဒီးမၤပှံၢ်လီၤတိၢ်ထံလွဲထံတုၤအပှၤလီၤဂ့ၤဂ့ၤ. ကွးကွံာ်အအ့ၣ် အဆံၣ်စီစီ. လူလီၤအီၤလီၤတံၢ်လီၤဆဲးလၢကျိၣ်မိၢ်ပှၢ်ဒီးကျိၣ်သးနါပှၢ်အလီၢ်ဖဲတၢ်မၤပာ် အီၤတပူၤတ က့ၢ်. တုၤမ့ၢ်တိၢ်ထံလွဲထံတဖၣ်ယွၤနုာ်ဝဲဆူကပံာ်ကဆူးပူၤတဘျီဃီကနဲဃိးတဖၣ်ပုာ်ထီၣ် ယွၤလီၤဝဲဆူ တၢ်ချၢဒီးတိၢ်ထံထးထံတဖၣ်နုာ်လီၤမၤ ပှဲၤက့ၤ အလီၢ် န့ၣ် လီၤ. တုၤမ့ၢ်တိၢ်ထံထးထံတဖၣ် မ့ၢ်ခုၣ်လီၤဒီး အိးကွံာ်ကပံာ်ဃ့ထီတဖၣ်ခဲလၢာ်တက့ၢ်. ဝံၤဂာ်စဲဘူးက့ၤကျိၣ်မိၢ်ပှၢ်ဒီးကျိၣ်သးနါပှၢ်, ဝံၤဂာ်စဲ ဘူးထီၣ်က့ၤ ဒ့ၣ်ဂီၤကဆီဂီၤတဖၣ်လၢအလီၢ်အကျဲဒၣ်ဝဲတက့ၢ်. တဘျီအံၤကိျၣ်တဒုအက့ၢ်အဂီၤဖျါထီၣ်ဝဲမူၢ်မူၢ်လံလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်တၢ်ပိာ်အီၤတသီၣ်ဒံးဘၣ်.
၁၁. ဒ်သိးတၢပိာ်အီၤကသီၣ်အဂီၢ်န့ၣ်ဘၣ်မၤဝဲဒ်အံၤ. တၢ်ဘၣ်မၤကိၢ်ထီၣ်ကျိၣ်အသးနါပှၢ်ဝံၤဘၣ်ဖှူဝဲလၢချါထံလီၤ. တုၤချါထံဃ့ထီဝဲဒီးဘၣ်ပာ်လီၤကျိၣ်သးနါပှၢ်ဆူမ့ၣ်အူကဖးအဖီခိၣ်တုၤကျိၣ်သးနါပှၢ်ကိၢ်သွးဒီးအလွဲၢ်ဟဲထီၣ်ဒ်တၢ်ကွၢ်နီၣ်ကွၢ်ဃါအနီၣ်ထိၣ်အိၣ်ဝဲအသိးဝံၤမးဒီးဘၣ်လူခုၣ်လီၤဝဲလၢထံခုၣ်သတူၢ်ကလာ်လီၤ.
၁၂. တဘျီအံၤဘၣ်ဘျးလီၤစဲၤကျိၣ်လၢကျိၤလိၤ. ပိာ်ကွၢ်အီၤ. ဘၣ်ကနၣ်အသီၣ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲး. မ့ၢ်သီၣ်ဒ်တၣ်ဘၣ်တံာ်တာ်တမံၤမံၤအသိးဒီး ကွၢ်ဃုဝဲတၢ်လၢအတဘၣ်မ့ၢ်အိၣ်မၤဘၣ်က့ၤဝဲအသးနါပှၢ်မ့ၢ်တီၣ်ဘၣ်၀ာ်ဘူလီၤက့ၤဝဲဒ်အလီၢ်အိၣ်အသိး. မၤဝဲဒ်န့ၣ်တခီခီပိာ်ကွၢ်ဝဲတခီခီတုၤ သးလီဝဲအတၢ်သီၣ်အယုၢ်အကွ့ၤထီၣ်ဘးတစုန့ၣ်လီၤ. တၢ်ကၢကျိၣ်အံၤတမ့ၢ်တၢ်ညီကဒၣ်ဘၣ်.
တၢ်ကၢကျိၣ်အလီၢ်တဖၣ်
တၢ်ကၢကျိၣ်အလီၢ်လၢပျၢၤကအိၣ်ဝဲလၢတၢ်လီၢ်အါတီၤလၢအနံၣ် ၃၀၀၀ ဘျဲၣ်အခ့ခါဆၢကတီၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. လၢအကျါကပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်ကၢကျိၣ်အလီၢ်လွံၢ်တီၤဒ်လာ်အသိးလီၤ.
တၢ်ကၢကျိၣ်အလီၢ်တၢတတီၤ-
ထံကီၢ်လၢကညီထူလံၤလၢပျၢၤအိၣ်ဝဲဆိးဝဲအလီၢ်တဖၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ- မိၣ်ကိလံယါ, ကီၢ်လီၤပၢၤ, (ကီၢ်စံၣ်) , ကီၢ်သံဘီသံမုၢ် (ကီၢ်ထံဘဲး) ဒီးကီၢ်ယူၣ်နၣ်န့ၣ်လီၤ. ကီၢ်ဖးဒိၣ်လွံၢ်ဘ့ၣ်အံၤကိးဝဲလၢ "ကီၢ်မုၢ်စိး"လီၤ. ကညီလၢပျၢၤတဖၣ်အိၣ်ဝဲလၢကီၢ်မုၢ်စိးအပူၤယံာ်ဝဲအနံၣ် ၁၅၀၀ ဃၣ်ဃၣ် ဒီးဂုၤထီၣ်ပသီထီၣ်ဝဲအါမးလီၤ. အဝဲသ့ၣ်သုးလီၢ်သုးကျဲတတီၤဘၣ်တတီၤဆူတၢ်လီၢ်အါပူၤလီၤ. လၢအကျါပှၤလၢအကၢကျိၣ်သ့တနီၤနီၤ လၢအမ့ၢ်
ဝဲပှၤယူၢ်ဖိစှီၤဖိတဖၣ်ဟဲလီၤဝဲတုၤဆူက၀ၢ်ကီၢ်အခါထံၣ်န့ၢ်ဝဲတိၢ်ပူၤထးပူၤဒီးအဝဲသ့ၣ်ကၢကျိၣ်ကၢမိၤဖဲက၀ၢ်ကီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်စံးဝဲတၢ်လီၢ်တတီၤအံၤတမ့ၢ်တၢ်မုာ်တခုၣ်လၢအဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်ဘၣ်, တၢ်ကၢကျိၣ်ဖဲက၀ၢ်ကီၢ်အံၤကမ့ၢ်တၢ်ကၢကျိၣ်အဆိကတၢၢ်တၢ်လီၢ်တခါန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ကၢကျိၣ်အလီၢ်ခံတီၤတတီၤ-
တၢ်ကၢကျိၣ်အလီၢ်တတီၤအံၤပထံၣ်ဘၣ်ဖဲကစၢၢ်သီသံၣ်ခိၣ်အခီၣ်ထံး, ဖဲဖုမီၤတီၢၠမၤအီၣ်ဃုး ခုး ဖဲသီသံၣ်ခိၣ်ကလံၤထံးအခါဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲကျိၣ်တၢ်လုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ်လွံၢ်ဒု (ဂီၢ်ကွီထူဂီၢ်ကွီစ့ဂီၢ်ဘီဃီၣ်ဖီဒီးဂီၢ်ဝါကူးစ့) လၢဖုထီ
နၢ်ဩဲအအိၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖုထီနၢ်ဩဲမ့ၢ်ပှၤကၢကျိၣ်သ့အဃိအဝဲကၢကျိၣ်တဖၣ်ဖဲတၢ်လီၢ်တတီၤအံၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ကၢကျိၣ်တၢ်လီၢ်သၢတီၤတတီၤ-
တၢ်စံးဝဲဖုထီနၢ်ဩဲအဒူၣ်အထၢတဖၣ်ဟးထီၣ်လၢသီသံၣ်ခိၣ်ကလံၤထံးဟဲဝဲဆူမုၢ်ထီၣ်တကပၤ, ပာ်လီၤဝဲအတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ်ဖဲမုၢ်ယုၢ်ပူၤ(ခဲအံၤကဲထီၣ်ကၠီၣ်တဲၣ်တၢ်ပၢ)လီၤ. ဖုထီနၢ်ဩဲအိၣ်ဆိးဖဲမုၢ်ယုၢ်အခါသိၣ်လိန့ၢ်အဖိအလံၤတဖၣ်လၢတၢ်ကၢကျိၣ်ကၢမိၤအတၢ်စုသ့တၢ်မၤအံၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ကၢကျိၣ်လွံၢ်တီၤတတီၤ-
တၢ်ကၢကျိၣ်လွံၢ်တီၤတတီၤန့ၣ်ပထံၣ်ဘၣ်ဖဲကယါ(ဘှဲ) ကီၢ်, ထံဘီကလးတၢ်လီၢ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤကၢကျိၣ်ဖဲန့ၣ်တဖၣ်တမ့ၢ်လၢၤပှၤယူၢ်ဖိစှီၤဖိလၢၤဘၣ်, မ့ၢ်ဝဲပှၤခမူးဖိ (ကညီယိၤ) တဖၣ်လီၤ. ပှၤဃုသ့ၣ်ညါကညီကျိၣ်အ
ဂ့ၢ်ဖုတီအူ (ဖုဘုမူၣ်) စံးဝဲ, တဘျီသါသကိး ”ဖုသနံၣ်” တဲဘၣ်သါလၢ- ဖဲအဲကလံးပၢတၢ်အစိၤဖဲသါလူၣ်ဘီဘိဖိၣ်သၣ်ခွါထီၣ်အခသါလဲၤဒိးန့ၢ်သ့ၣ်ခိၣ်ကဆီမၤသ့ၣ်ဖဲကယါကီၢ်ထံဘီကလးတၢ်လီၢ်အခါသါထံၣ်ပှၤကၢကျိၣ်တဖၣ်အိၣ်ဝဲအါအါဂီၢ်ဂီၢ်ဖဲတၢ်လီၢ်အံၤလီၤ. တၢ်ကၢကျိၣ်အလီၢ်တတီၤအံၤဟးဂီၤကွံာ်ဝဲဖဲကီၤလၤဝါမၤန့ၢ်ကီၢ်ပယီၤဖဲ (၁၈၈၅) နံၣ်အလီၢ်ခံသတူၢ်ကလာ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤကမ့ၢ်တၢ်ကၢကျိၣ်အလီၢ်ခံကတၢၢ်သ့ၣ်သ့ၣ်လီၤ.
ကျိၣ်န့ၣ်တၢ်ကၢအီၤလၢပှၤပိာ်ခွါတနီၤဒီးတၢ်ကၢအိၤလၢပှၤပိာ်မုၣ်တနီၤလီၤ. တၢ်စံးဝဲပှၤပိာ်မုၣ်တဖၣ်ကၢကျိၣ်န့ၣ်အစုလီၢ်ဂ့ၤန့ၢ်ဒံးပှၤပိာ်ခွါတဖၣ်လီၤ. ကျိၣ်တဖၣ်တၢ်ကိးအမံၤလၢ-
ကျိၣ်ယူၢ်မုၣ်, ကျိၣ်ယူၢ်ခွါ (ပှၤယူၢ်မုၣ်ဒီးပှၤယူၢ်ခွါတဖၣ်ကၢဝဲ)
ကျိၣ်က၀ၢ်မုၣ်, ကျိၣ်က၀ၢ်ခွါ(ပှၤက၀ၢ်မုၣ်ဒီးပှၤက၀ၢ်ခွါတဖၣ်ကၢဝဲ)
ကျိၣ်ရှိၣ်ဝ့ၢ်မုၣ်, ကျိၣ်ရှိၣ်ဝ့ၢ်ခွါ(ပှၤရှိၣ်ဝ့ၢ်မုၣ်ဒီးပှၤရှိၣ်ဝ့ၢ်ခွါတဖၣ်ကၢဝဲ) န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဂီၤတၢ်ဖီၣ်အိၣ်လၢကျိၣ်လိၤဒီးအခီပညီ
တၢ်ဂီၤတၢ်ဖီၣ်တဖၣ်အိၣ်လၢကျိၣ်လိၤအကလုာ်ကလုာ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ကျိၣ်တဒုဒီးတဒုအလိၤန့ၣ်တၢ်ဂီၤလၢပကယၢၤထီၣ်တဖၣ်အံၤတမ့ၢ်ကအိၣ်ဝဲကိးခါဒဲးဘၣ်.ကအိၣ်ဝဲလၢန့ၣ်တနီၤလၢအံၤတနီၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂီၤအိၣ်လၢကျိၣ်လိၤတဖၣ်ဒီးတၢ်ဂီၤအခီပညီမ့ၢ်ဝဲ-
မုၢ် - တၢ်ကပီၤ, တၢ်တီတလိၤ, ယွၤ, ယွၤအမဲာ်ညါ, ဖျါဖျါတမ့ၢ်တၢ်ခူသူၣ်ခူလံာ်ဘၣ်.
ဒ့ၣ်သုၣ် - ကညီဖိအခၢၣ်စးတၢ်ပနီၣ်
ကဆီ - ပှၤမၤဟးဂီၤတၢ်, တၢ်တဂ့ၤတဝါ
ထိၣ်ဒ့ၣ် - ကီၤလၤဝါ
ထိၣ်လဲၤဝါ - ကီၤလၤဝါ
ထိၣ်လွံၢ် - ပှၤကညီမုၣ်မၤကံၣ်အဆ့ကိာ်ဒီးလံာ်ဖဲ
ထိၣ်ဂံာ် - ကညီမုၣ်သိးဒီးဆ့ပျိၢ်ကံၣ်
ထိၣ်ဂံာ်ဖါ - ကညီခွါသိးဆ့ပျိၢ်ကံၣ်
ထိၣ်လဲၤသွဲ - ကညီမုၣ်ကညီခွါသိးဆ့ကံၣ်ဖၢၣ်ခိၣ်အိၣ်ဒီးအနွံတဖၣ်
ထိၣ်ချှၣ် - ပှၤစံးသ့ကတိၤသ့, ကလုၢ်မုာ်ကထါဆၢ, ပှၤအဲၣ်ကျံအဲၣ်ပှဲၤတဖၣ်
ဘံၣ်ဘ့ - ထံကစၢ်ကီၢ်ကစၢ်, ပှၤဒ့ၣ်ထံရၢ်ကီၢ်
ပဒဲ - ပှၤကူၣ်တၢ်သ့လၢတၢ်သ့စံးသ့ကတိၤတကပၤ
ဆီ - ပှၤမၤဟးဂီၤတၢ်
သမၣ်, ပယိၤ, လံာ်မုၣ်ဒိၣ်, လံာ်ဃးဒိၣ်, ထိၣ်ဒိၣ်လီတာ်, ခ့ယုၢ်, ကီၤကျဲၣ်, ဂုၢ်သ့ၣ်ကလီၤ - တၢ်တဖၣ်အံၤမ့ၢ်တၢ်အၢတၢ်သီလၢအမၤဟးဂီၤတၢ်အပနီၣ်လီၤ.(တၢ်တဖၣ်အံၤလၢကျိၣ်အလိၤအိၣ်ဒၣ်တနီၤ, တအိၣ်လၢကျိၣ်ကိးဒုဒဲးအလိၤဘၣ်)
ကျိၣ်လၢအမံၤဟူသၣ်ဖျါတဖၣ်-
ကျိၣ်လၢအမံၤဟူဒီးကၢပှ့ၤကၢကလံၤတဖၣ်တနီၤအမံၤမ့ၢ်ဝဲ- ဂီၢ်ကွီစ့, ဂီၢ်ကွီထူ, ဂီၢ်ဘီဃီၣ်ဖီ, ဂီၢ်ဝါပီးကူးစ့, ဂီၢ်ပံၢ်, ဂီၢ်လါ, ဂီၢ်ပာ်ထံလာ်, ဂီၢ်ထံလီၤစီၤ, ဂီၢ်မ့ၣ်, ဂီၢ်သူနိဒိၣ်, ဂီၢ်သဖၣ်မဲာ် ,ဂီၢ်စီၤပသူ, ဂီၢ်မုၢ်သ့ၣ်စဲၤ, ဂီၢ်ဆၣ်ထီၣ်မူ, ဂီၢ်လီၤဘီခိၣ်, ဂီၢ်ပာ်ဆီဒံၣ်, ဂီၢ်စီၤလီၤသး, ဂီၢ်စီၤသဖၣ်, ကျိၣ်လၢထးခီတဖၣ်အံၤမ့ၢ်ကျိၣ်လၢအမံၤဟူသၣ်ဖျါဒီးမ့ၢ်ကျိၣ်လၢအကလုၢ်သီၣ်သယုၢ်တဖၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢတၢ်ကၢအီၤဒီးလွဲအါအဃိအလုၢ်အပှ့ၤဒိၣ်ကၢပှ့ၤကၢကလံၤန့ၣ်လီၤ. ဖံဖုလၢပျၢၤတဖၣ်ပာ်လီၤတဲာ်န့ၢ်ပှၤအတၢ်ဟ့ၣ်သါလၢအမ့ၢ်ကျိၣ်သူကျိၣ်လွဲတဖၣ်အံၤမ့ၢ်တၢ်လီၤကမၢကမၣ်ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်လၢဖိလံၤပဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်လီၤ. ပှၤတဆိကမိၣ်ဒၣ်လဲာ်လၢပှၤကညီဖိတဖၣ်ကၢကျိၣ်ကၢမိၤသ့ဘၣ်, တၢ်ဒဲးကံၣ်ဒဲးဝ့ၤလၢကျိၣ်တဖၣ်အံၤဖျါဃံဖျါလၤလီၤတံၢ်လီၤဒဲဂ့ၤမး, လၢအအိၣ်ဒီးတၢ်
အခီပညီခူသူၣ်အဒိၣ်အယိာ်လၢကညီသးပှၢ်တဖၣ်အဲၣ်ဒိးတဲက့ၤအဖိအလံၤတဖၣ်န့ၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်န့ၢ်က့ၤဝဲ
လၢတၢ်ပနီၣ်အက့ၢ်အဂီၤခူသူၣ်ခီဖိျ လၢကျိၣ်လိၤန့ၣ်လီၤ.
ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤ, ကျိၣ်အတၢ်ပနီၣ်အံၤအိၣ်စဲထီလံလၢကညီန့ၣ်တယၢ်အလိၤဆှုၣ်ဆှုၣ်ဘှဲၣ်ဘှဲၣ်ဆဲးဆဲးလၤလၤလၢအပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲအခီပာီ ” ကျိၣ်အံၤမ့ၢ်ကညီဖိအတၢ်န့ၢ်သါအတၢ်ပနီၣ်” သတးဒီးပပာ်ကဖၢလၢပသးလၢကျိၣ်မ့ၢ်ကညီကလုာ်တၢ်ပနီၣ်ခၢၣ်စးအဃိန့ၣ်လီၤ.
လံာ်ဒိးသန့ၤ-
ကညီဖိကျိၣ်အဂ့ၢ် (ဖုဘုမူၣ်ကွဲး)
၂၀.၆.၂၀၀၅
တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ :
ထူသနူလုၢ်လၢ်ဆဲးလၤ
တၢ်မၤလါခူးကံၢ်စုမူးစိၤလၢညါဒီးစိၤခဲအံၤအတၢ်ဆီလဲလီၤဆီလိာ်သး
တံနိ(သဝီတါ)
လါခူးကံၢ်စုမ့ၢ်ကညီဖိလုလၢ်တခါဒီးမ့ၢ်ဝဲဖံဖုဖးဒိၣ်လၢပျၢၤတဖၣ်အတၢ်မၤယုက့ၤအဖိအလံၤ,တၢ်လီၤစၢၤ
အတၢ်ဟ့ၣ်သါတခါလီၤ.တၢ်ကတိၤ’’ထူရူၢ်လုၢ်လၢ်’’စးံတၢ်န့ၣ်အခီပညီမ့ၢ်၀ဲ-တၢ်လၢအဘၣ်ထွဲဒီးပှၤတက
လုာ်အတၢ်စုၢ်တၢ်နာ်,လုၢ်လၢ်ထူသနူ,တၢ်စဲၤတၢ်ဒွဲလၢအဟဲလီၤစၢၤလၢဖံဖးဒိၣ်တဖၣ်အအိၣ်ဒီးမ့ၢ်ဖံဖုလၢပျၢၤတဖၣ်အတၢ်စံၣ်ဃဲၤတဲဃဲၤမၤယုၤက့ၤအဖိအလံၤတၢ်မၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.ကညီဖိအတၢ်ံၢ်စုန့ၣ်မ့ၢ်ကညီထူရူၢ်လုၢ်လၢ(မိရိုးဖလာ)တခါလၢအဟဲလီၤစၢၤဝဲလၢမိၢ်လုၢ်ပၢ်လၢ်အတၢ်မၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ကံၢ်စုအဆိကတၢၢ်တဘျီလၢဖံဖုတဖၣ်အကျါဟဲကဲထီၣ်သဒီးအဝဲသ့ၣ်ဒ်လဲၣ်ပမ့ၢ်ဃိထံဃုသ့ၣ်ညါကဒါက့ၤအီၤဒီးပကထံၣ်ဘၣ်အဂ့ၢ်ဒ်အဖီလာ်အသိးလီၤ.ဖံဖုလၢပျၢၤတဖၣ်အတၢ်စံၣ်ဃၤတဲစိၤကၤဖိလံၤခီဖျိလၢထါန့ၣ်စးံဝဲ,အဝဲသ့ၣ်အထးံအခံအိၣ်လၢဃိၣ်လၢၢ်မုၢ်ထးံ(ဘ့ၤဘံၤလိနံယၢ)တခီအဝဲသ့ၣ်သုးကစီၤထီၣ်အသးတဆီဘၣ်တဆီဆူမုၢ်ထီၣ်ခီတပၤဒီးဆီလီၤအတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ်အကျဲအဆိကတၢၢ်ကီးဘံၣ်(ချခန-2197-2017)ဆၢကတီၢ်တဖၣ်အခါတၢ်စးံဝဲမ့ၢ်လၢတၢ်လီၢ်ဖဲန့ၣ်ဟီၣ်ခိၣ်အတီဆူၣ်ဒီးတၢ်ဝံတၢ်ကလၤတဖၣ်ပျိာ်လဲထီၣ်အသးဆူပှၤကူပှၤကညီဒီးကွဲန့ၢ်လွဲန့ၢ်မၤကမၣ်န့ၢ်ပှၤမဲာ်အဃိတၢ်ဘၣ်သံဘၣ်ပှၢ်ဝဲလၢကီးဘံၣ်မဲးမုၢ်ခိၣ်ပျီဖးလဲၢ်တဖၣ်အပူၤတၢ်ဂ့ၢ်ကီအိၣ်ထီၣ်ဝဲလီၤ.
လၢတၢ်န့ၣ်အဃိဒ်သိးနီၤဖးဝဲတၢ်အဆၢလၢပှၤကညီဒီးတၢ်ဝံတၢ်ကလၤလၢအဟဲပျိာ်လဲပာ်မၤထီၣ်အသးဒ်ပှၤကီတဖၣ်အဘၢၣ်စၢၤကသ့အဂီၢ်မၤဝဲတၢ်ပနီၣ်လၢတၢ်ကံၢ်နီၣ်ဃာ်စုဒ့ကိာ်လၢလုၣ်ဝါအတၢ်ပနီၣ်န့ၣ်လီၤ.ပှၤလၢအစုဒ့ကိာ်လိၤအိၣ်ဒီးလုၣ်ဝါအတၢ်ပနီၣ်တဖၣ်န့ၣ်သ့ၣ်ညါဝဲလၢအမ့ၢ်ပှၤကညီနီၢ်နီၢ်ဒီးမ့မ့ၢ်ပှၤလၢအစုဒ့ကိာ်လိၤတအိၣ်ဒီးလုၣ်ဝါတၢ်ပနီၣ်ဘၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲတၢ်ကလၤဟဲပျိာ်လဲပာ်မၤအသးလၢပှၤကညီတဖၣ်အကျါန့ၣ်လီၤ.အဝဲန့ၣ်မ့ၢ်တၢ်ကံၢ်စုအဆိကတၢၢ်တဘျီအတၢ်ဂ့ၢ်ကဲထီၣ်အသးန့ၣ်လီၤ.တၢ်ကံၢ်စုဝဲန့ၣ်တဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ကွဲဝံကွဲကလၤတၢ်လုၢ်တၢ်ပာ်နီတမံၤဘၣ်.မ့ၢ်တၢ်ကံၢ်စုမၤနီၣ်မၤဃါအတၢ်ပနီၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖံဖုလၢပျၢၤတဖၣ်အတၢ်ူၢ်တၢ်နာ်အတၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်ဘါထီၣ်အလုၢ်အလုၢ်န့ၣ်တမ့ၢ်ဒ်သိးမုၢ်မဆါတနံၤအံၤပှၤကီၢ်မုၢ်နုာ်ဖိဘါဝဲပှၤရံာ်ဖိတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ,သါယွၤအိၣ်ဒၣ်တ၈ၤဃီအခီၣ်ထံးအကတၢၢ်တအိၣ်ဘၣ်.ပှၤကညီထံၣ်က့ၤယွၤတသ့ဘၣ်န့ၣ်မ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်နာ်ကမၣ်’’ပယိၤ’’အဃိယွၤပာ်တဒၢကွံာ်အသးလၢပှၤကညီန့ၣ်လီၤ.လၢတၢ်န့ၣ်အဃိတၢ်ကီတၢ်ခဲတၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်တၢ်ဆူးတၢ်ဆါအိၣ်ထီၣ်ဝဲလီၤ.ပှၤကညီဒ်သိးကပူၤဖျဲးထီၣ်ကွံာ်လၢတၢ်ကမၣ်အံၤအဂီၢ်ကဘဘၣ်လုၢ်ထီၣ်ပာ်ထီၣ်က့ၤတၢ်လၢယွၤလၢအတၢ်ကမၣ်ကဘၣ်တၢ်ပျၢ်ကွံာ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.တချုးလၢအဝဲသ့ၣ်ဟးထီၣ်ဒးံခၢဃိၣ်လၢၢ်မုၢ်ထံးဖဲချခန ၂၂၃၄(ပူၤကွံာ်နံၣ်လွံၢ်ကထိဘျဲၣ်)အခါန့ၣ်အဝဲသ့ၣ်အတၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်အက့ၢ်အဂီၤန့ၣ်ကမ့ၢ်တၢ်လုၢ်ထီၣ်ယွၤလၢသိ,မဲးတဲးလဲးဒီးဂီၤဖးံလၢအမ့ၢ်ဝဲတၢ်၈ၢ်လီၤတၢ်သွံၣ်အတၢ်လုၢ်မ့ၣ်အူအလုအလၢ်နၣ်လီၤ.
အဂ့ၢ်ဒ်အံၤတၢ်သွံၣ်မ့ၢ်’’သးသမူ’’ဘၣ်ဃူထီၣ်ယွၤလၢတၢ်ပျၢ်တၢ်ကမၣ်အဂီၢ်လီၤ.ဖံဖုလၢပျၢၤအတၢ်ကံၢ်စုခံဘျီတဘျီလၢအပၣ်ဃုၣ်ဒီးတၢ်ကွဲဝံကွဲကလၤန့ၣ်ဘၣ်တဘၣ်ကစးထီၣ်အသးဖဲအဝဲသ့ၣ်ဟဲလီၤအိၣ်ဆိးဖဲကီၢ်သံဘီသံမုၢ်ဒီးကီၢ်လီၢ်ပၢၤ(ခဲအံၤကီၢ်တံဘဲးဒီးယူၣ်နၣ်)ဖဲချခန ၂၀၁၃-၁၁၂၈နံၣ်တဖၣ်အဘၢၣ်စၢၤဆၢကတီၢ်တဖၣ်အခါန့ၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်လီၤ.ဆၢကတီၢ်ဖဲန့ၣ်အခါဖျါလၢအဝဲသ့ၣ်အတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအတၢ်လုၢ်ထီၣ်ပာ်ထီၣ်အက့ၢ်အဂီၤန့ၣ်ကျီၣ်ကျဲဆီတလဲက့ၤအသးကယီကယီဆူပှၤကီၢ်ဖိဖဲန့ၣ်တဖၣ်အတၢ်လုၢ်တၢ်ပာ်အလုၢ်အလုၢ်အသိးန့ၣ်လီၤ.
ပှၤကီၢ်ဖိဖဲန့ၣ်တဖၣ်အတၢ်လုၢ်တၢ်ပာ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲတၢ်စံၢ်သံ(တမ့ၢ်တၢ်၈ၢ်လီၤတၢ်သွၣ်တၢ်လုၢ်မ့ၣ်အူဘၣ်)ဒီးလၢတၢ်လုၢ်သိဖိ,မဲးတလဲးအလီၢ်အဝဲသ့ၣ်လုၢ်တၢ်လၢထိးလၢဆီန့ၣ်လီၤ.တၢ်စးံဝဲလၢပပှၤကလုာ်အကျါကညီမုၣ်ပှၢ်အိၣ်လၢသဝီပူၤတ၈ၤစးထီၣ်အီၣ်ယုၤက့ၤအဖိဆိးက့လၢထိးလၢဆီစံၢ်သံဝဲအကိာ်ဒ်ပှၤကီၢ်ဖိဖြန့ၣ်တဖၣ်မၤဝဲအသိးတၢ်တမံၤလၢအဝသ့ၣ်တမၤညီနုၢ်ဝဲလၢညါခါဘၣ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်လုၢ်တၢ်ပာ်တကလုာ်အံၤတၢ်ကိးအီၤလၢအီၣ်ဘှး ဒီးမ့ၢ်တၢ်အီၣ်ဃဲၤအလုၢ်အလၢ်လၢအပၣ်ဃုာ်ဒီးတၢ်ကံၢ်စုကွဲကလၤနၣ်လီၤ.အဝဲအံၤကမ့ၢ်ဝဲဖံဖုတၢ်ကံၢ်စုခံဘျီတဘျီအလုအလၢ်လၢအပၣ်ဃုာ်ဒီးတၢ်ကွဲဝံကွဲကလီန့ၣ်လီၤ.မ့မ့ၢ်ဒ်န့ၣ်ဒီးတၢ်ကံၢ်စုတဘျီအံၤအခီပညီကဆီတလဲက့ၤအသးဆူတၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်တၢ်စူၢ်တၢ်နာ်အတၢ်မၤတၢ်ပနီၣ်တခါအသိးလံန့ၣ်လီၤ.
တၢ်အီၣ်ဘှးအီၣ်ဃဲၤအိၣ်ဝဲခံကလုာ် တၢတကလုာ်မ့ၢ်မ့ၢ်ဝဲပှၤဟံၣ်ဖိဃီဖိတဒူၣ်အိၣ်တဆူၣ်အိၣ်တချ့အဃိမၤတၢ်အီၣ်ဘှး,ခံတကလုာ်မ့ၢ်ဝဲပှၤဒီဒူၣ်ဒီထၢအီၣ်ဘှးပကိးလၢ’’အီၣ်တၢ်စိးခံစိးနါ’’န့ၣ်လီၤ.တၢ်အီၣ်တၢ်စိးခံစိးနါန့ၣ်လၢတၢ်ဆူးတၢ်ဆါအဆၢကတီၢ်ခါမ့ၢ်ဂ့ၤ,ဖဲအသးအိၣ်ဝဲတဘျီဘျီန့ၣ်မၤဝဲသ့လီၤ.လါခူကံၢ်စုမ့ၢ်တၢ်ဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်အီၣ်တၢိးခံစိးနါတၢ်ကံၢ်စုအမူးတခါလီၤ.ါခူးမ့ၢ်လါတလါလၢဒီတနံၣ်ကျၢၤတၢ်စူၤအါကတၢၢ်အလါန့ၣ်လီၤ.မူခိၣ်ကလၤသီၣ်ဂီၤသအးသပှီၢ်တၢ်ဘၣ်စီၣ်တၢ်ဘၣ်သ့တၢ်ဂိၢ်တၢ်ချံၣ်အဃိမ့ၢ်ပှၤဆိးက့အါကတၢၢ်အလါန့ၣ်လီၤ.လၢတၢ်န့ၣ်အဃိဖံဖုတဖၣ်ဒ်အဝဲသ့်အတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်အိၣ်ဝဲအသိးဒအသိးဖိလံၤဒူဖိသဝီဖိတဖၣ်ပူၤဖျဲးဒီးတၢ်ဆူးတၢ်ဆါတၢ်ဆိးက့မံနီၤအဂီၢ်ကိးဖှိၣ်က့ၤဲဖိလီၤဒူဖိသဝီဖိတဖၣ်ခဲလၢာ်ဒီးရဲၣ်ကျဲၤမၤန့ၢ်ဝဲဒီဒူဒီသဝီတၢ်စုကွဲကလၤအမူးန့ၣ်လီၤ.တၢ်မၤအီၤလၢလါခူးပူၤဆၢကတီၢ်အဃိပကိးအီၤလၢလါခူးကံၢ်စုအမူးန့ၣ်လီၤ.တၢ်မၤလါခူးကံၢ်စုမူးအတၢ်လီၤဆီဒီးတၢ်လုၢ်တၢ်ပာ်အတၢ်ကွဲဝံကွဲကလၤအလုၢ်အလၢ်အ၈ၤၤတဖၣ်တခီမ့ၢ်ဝဲဒ်အံၤ.တၢ်မ့ၢ်ကမၤလါခူးကံၢ်စုမူးန့ၣ်ကဘၣ်ပာ်ဃုာ်ဝဲဒီးတၢ်ပီးတၢ်လီခွံကလုာ်လၢအမ့ၢ်ဝဲ တဘံၣ်ထီခီၣ်ုယ လၢအပူၤန့ၣ်တၢ်ကဘၣ်ပာ်လီၤဝဲမ့ၤတီၤ မ့ၤတၢၤဒူၣ် ဖီဂံၢ် ကထံပိာ် တကွံသၣ် ထံတလီခီ လုၣ်ဝါဒီးနီၣ်ဒိကွာ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်ပီးတၢ်လီတဖၣ်အံၤတခါဒၣ်ဝဲစုာ်စုာ်န့ၣ်အိၣ်ဒီှအခီပညီဒၣ်ဝဲဒ်သိးဖိလံၤတဖၣ်ကဟးံန့ၢ်ဝဲတၢ်ပီးတၢ်လီတဖၣ်အံၤအခီပညီအဒိအတဲာ်ဒီးကအိၣ်မူမၤပိာ်ထွဲဝဲအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.ဟးံန့ၢ်ဝဲတၢ်ပီးတၢ်လီတဖၣ်အခီအညီဒ်အံၤ
တဘံၣ်ထီခီၣ်-ဒ်တဘံၣ်ထီခီၣ်အခီၣ်ထီအသိးပကဘၣ်ပာ်သးထီထီအိၣ်ဒီှတၢ်သူၣ်စူၤသးနွဲၤအိၣ်ဒီးတၢ်ထံၣ်
လၢအထီ.
ဖီဂံၢ်-မ့ၢ်ဖီတကလုာ်လၢနၢမူဂ့ၤမးမ့ၢ်လီၤညွးံဃ့ထီဘၣ်ဆၣ်နၢမူတ့ၢ်ဒးံဝဲတဘျုးလါန့ၣ်လီၤ.ပတၢ်အိၣ်မူလီၤ၈ာ်ဒ်ဖီဂံၢ်အသိးဖဲပအိၣ်မူဒးံအခါပတၢ်အိၣ်မူအကစီၣ်ကဘၣ်နၢမူဝဲတကးဒးံဘၣ်တုၤမ့ၢ်ပသံတစုပမၤြကၢးအိၣ်တ့ၢ်နၢမူဒ်ဖီဂံၢ်အသိးန့ၣ်လီၤ.
ကထံပီာ်-အရီၢ်ဆၢတကမဲာ်စုာ်စုာ်အိၣ်ဒီးအသးသမူနမ့ၢ်ကျီတဲာ်အီၤတကူာ်တကူာ်ဒီးကွံာ်တ့ၢ်က့ၤအီၤဘၣ်ဆၣ်အထူၣ်ဖိဟဲမဲထီၣ်ကဒါလၢတကမဲာ်စုာ်စုာ်န့ၣ်လီၤ.ပတၢ်ပာ်သပတၢ်စးံတၢ်ကတိၤြကၢးဘၣ်ဆၢဝဲဒ်ကထံအသိးပကဘၣ်ပာ်တ့ၢ်မၤအထီၣ်ပစၢၤဒ်ကထံကိးကမဲာ်ဒဲဟဲမဲထီၣ်ကဒါတကမဲာ်တထူၣ်စုာ်စုာ်အသိးန့ၣ်လီၤ.
တကွံသၣ်-အရီၢ်ဆၢ အသၣ်တဖၣ်အိၣ်တဖှိၣ်တဖှိၣ်လၢတသံၣ်ဃီတဖူဃီအလိၤ ပ ဘၣ်ကွၢ်လိအိၣ်မူဒ်ကွၢ်တကွံသၣ်အိၣ်ဃူအိၣ်ဖိးလိာ်သးအသိးအခီပညီအ၈ၤတမၤပတဘၣ်သးကွံတၢ်ဘၣ်.
မ့ၤတီၤ- အခိၣ်စူစူလီၤဂာ်ဒီးဃိၣ်, မ့ၢ်တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအတၢ်ပနီၣ်, ဒုးနဲၣ်ဖျါထီၣ်ပကဘၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်အဲၣ်ယွၤန့ၣ်လီၤ.
မ့ၤတၢၤဒုၣ်- အခီပညီမ့ၢ်ဝဲပှၤတဂၤစုာ်စုာ်အတၢ်အိၣ်မူလီၤဂာ်ဒီးမ့ၤဖှံၣ်တဖျၢၣ်စုာ်စုာ်, မ့ၤဖှံၣ်တဖျၢၣ်ပအီၣ်အီၤသ့ဝဲလီၤ. တၢ်ဃူတၢ်ဖိးမ့ၢ်တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါအတၢ်ပနီၣ်.
ထံ- ထံမ့ၢ်တအိၣ်ဘၣ်ဒီးဟီၣ်ခိၣ်ချၢတၢ်မူတသ့နီတမံၤဘၣ်, တၢ်ခဲလၢာ်ဘၣ်ဒိသန့ၤအသးလၢထံလီၤ, ထံမ့ၢ်တၢ်ခုၣ်တၢ်ကဘးပကဘၣ်အိၣ်မူလီၤဂာ်ဒီးထံလီၤ. အခီပညီအဂၤတမံၤမ့ၢ်ဝဲတၢ်အိၣ်မူပူၤပကဘၣ်အိၣ်မ့ၢ်ထံအီၣ်မ့ၢ်ထံ, ဘၣ်ဆိမိၣ်တၢ်ထံထံဆးဆးလီၤတံၢ်လီၤဆဲးန့ၣ်လီၤ.
လုၣ်ဝါ- အလွဲၢ်ဝါမ့ၢ်တၢ်တီတၢ်လိၤတၢ်စီတၢ်ဆှံ အပနီၣ်, လုၣ်မ့ၢ်တၢ်အပနီၣ်တခါလၢမ့ၢ်တၢ်စၢတံၢ်မၤစဲဘူးက့ၤတၢ်အပနီၣ်န့ၣ်လီၤ.
နီၣ်ဒိကွာ်- မ့ၢ်တၢ်ပီးတၢ်လီတခါလၢအမၤဘၣ်လီၢ်ဘၣ်စးခွဲးခွးဘၣ်ဂီၢ်က့ၤတၢ်လၢတၢ်ဘၢၣ်စၢၤအတၢ်ပနီၣ်,ပဘၣ်မ့ၢ်ပှၤသ့ၣ်တဖၣ်လၢကဲခိၣ်ကဲနၢ်အိၣ်မူမၤဘၣ်လီၢ်ဘၣ်စးစၢၤန့ၢ်တၢ်လၢတၢ်ဘၢၣ်စၢၤန့ၣ်လီၤ.
ပမ့ၢ်ကွၢ်က့ၤတၢ်မၤလါခူးကံၢ်စုအဂီၢ် ဖံဖုမၢပှၤတဲာ်ကတီၤပာ်တၢ်ပီးတၢ်လီခွံမံၤလၢအိၣ်ဒီး အခီပညီတဖၣ် အံၤပနၢ်ပၢၢ်အီၤသ့ညီကဒၣ်လၢမူးတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤတမ့ၢ်ထဲလၢတၢ်ကွဲကလၤတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်အတၢ်မၤတခါဧိၤအဂီၢ်လၢၤဘၣ်. အိၣ်ဒီးတၢ်ပညိၣ်တိာ်ပာ်ဖးဒိၣ်လၢ အမ့ၢ်ဝဲဖိလံၤတဖၣ်ကဘၣ်အိၣ်မူအိၣ်ဂဲၤလၢတၢ်အိၣ်
မူပူၤဒ်လဲၣ်, တၢ်သိၣ်လီၤသီလီၤအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤမူးလီၤဆီတခါန့ၣ်လီၤ. အဝဲအံၤမ့ၢ်စိၤလၢပူၤကွံာ်ဖံဖုတ
ဖၣ်မၤဝဲလါခူးကံၢ်စုတနံၣ်တဘျီအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤမူးဖဲတၢ်စူၤခါလါခူးဆၢကတီၢ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်လုၢ်ဒီးတၢ်ကွဲကလၤတၢ်မၤခဲလၢာ်န့ၣ်ဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်ကံၢ်စုဘၣ်ဆၣ်, တၢ်ကံၢ်စုခဲလၢာ်န့ၣ်တဘၣ်ဃးဒီးတၢ်လုၢ်တၢ်ကွဲကလၤအတၢ်မၤခဲလၢာ်ဘၣ်. ၂၁ ယၤဖှိၣ်နံၣ်ကညီဖိလံၤစၢၤသီအိၣ်လၢကီၢ်ဆၢ, ကီၢ်ချၢတဖၣ်မၤလၤကပီၤလါခူးကံၢ်စုမူးတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤန့ၣ်အတၢ်ပာ်သးဆီလဲလီၤဆီလိာ်အသးဒီးဖံဖုလၢပျၢၤမၤဝဲန့ၣ်အိၣ်တနီၤလံလီၤ. အဝဲန့ၣ်ဒိးသန့ၤထီၣ်အသးလၢစိၤခ့ခါတၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီအတၢ်ဆီတလဲဒီးစိၤခ့ခါအတၢ်
အိၣ်သးအတၢ်ဃ့ထီၣ်အဖီခိၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ.
မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ကညီဖိအိၣ်လၢကီၢ်ချၢတဖၣ်မၤလၤကပီၤလါခူးကံၢ်စုမူးအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤန့ၣ်တမ့ၢ်ဒ်လၢညါ ခါတၢ်ကွဲဝံကွဲကလၤတၢ်စူၢ်တၢ်နၢ်အတၢ်မၤတခါအသိးလၢၤဘၣ်. မ့ၢ်တၢ်ဟံးန့ၣ်တၢ်အဒိဖံဖုလၢပျၢၤတဖၣ်ကိးဖှိၣ်အဖိအလံၤတနံၣ်တဘျီမၤန့ၢ်ဝဲလါခူးကံၢ်စုသိၣ်ဖိသိၣ်လံၤအတၢ်ပနီၣ်တခါဒီးတၢ်န့ၣ်ပဒုးကဲထီၣ်က့ၤအီၤလၢကညီဖိဒီတကလုာ်အိၣ်လီၤမုၢ်ြပံြပါဆူလီၢ်ဘူးလီၢ်ယံၤတဖၣ်ကမၤသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ “ တၢ်စၢဖှိၣ်လိာ်က့ၤပသးအဂီၢ်မူးတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ” အတၢ်ပနီၣ်န့ၣ်လီၤ.ပူၤကွံာ်အနံၣ်သၢကထိဘျဲၣ်ခါဖံဖုတဖၣ်မၤလါ
ခူးကံၢ်စုန့ၣ်ကမ့ၢ်လၢသ၀ီဆးံဆးံဟံၣ်ဖိတဖျၢၣ်အပူၤမ့တမ့ၢ်လၢဘျီၣ်
အပူၤသ့ၣ်သ့ၣ်လီၤ.
ဖဲန့ၣ်ခါတၢ်မၤလါခူးကံၢ်စုန့ၣ်သဝီဖိတဖၣ်အတၢ်နၢ်ပၢၢ်ကမ့ၢ်ဒၣ်ထဲတၢ်ကွဲဝံကွဲကလၤဒီးဖိလံၤဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ်တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ကအိၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.မ့မ့ၢ်မုၢ်မဆါတနံၤအံၤတၢ်မၤလါခူးကံၢ်စုန့ၣ်တမ့ၢ်လၢၤထဲသဝီတဖျၢၣ်ဧိၤ သဝီဖိတဒူၣ်ဧိၤဒီးအတၢ်ဂ့ၢ်တမ့ၢ်လၢၤထဲတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အဂီၢ်တၢ်ကွဲန့ၢ်က့ၤဖိလံၤကလၤအတၢ်တိာ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဧိၤလၢၤဘၣ်.
ဘၣ်တၢ်မၤဖှိၣ်အီၤလၢထံကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်အပတီၢ်တကးဒးံဘၣ်,ဘၣ်တၢ်မၤအီၤတုၤလၢကီၢ်ချၢထံကီၢ်ဒိၣ်ထီတနီၤအပူၤလံလီၤ.ထံဂုၤကီၢ်၈ၤဃီၣ်နၢ်တဖၣ်တၢ်ရၢကရိခနၣ်နၢ်တဖၣ်ဃုာ်ဒီးတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါခိၣ်နၢ်တဖၣ်ဟဲပၣ်ဃုာ်ပၣ်ဂီၢ်ကံၢ်ဃုာ်အစုတပူၤဃီဒီးကညီဖိတဖၣ်ဒီးမၤလၤကပီၤပာ်ပနီၣ်ဝဲကညီထူရူၢ်ခူးကံၢ်စုအမူးအံၤခၢအဝဲသ့ၣ်အကီၢ်ပူၤဃံဃံလၤလၤလံန့ၣ်လီၤ.ဖဲတၢ်စးထီၣ်မၤကညီနံၣ်ထီၣ်သီအီတလဲကညၤအသးလံ.သ့ၣ်ညါဝဲလၢတၢ်မၤကညီနံၣ်ထီၣ်သီန့ၣ်မ့ၢ်ပၣ်ဃုာ်ဒီးတၢ်မၤဖျါထီၣ်မိၢ်လုၢ်ပၢ်လၢ်အတၢ်မၤတၢ်လုၢ်ထီၣ်ပာ်ထီၣ်ဖံဘံယီၤအတၢ်ပနီၣ်ဘၣ်ဆၣ်အဝဲန့ၣ်တမ့ၢ်လၢၤထံတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်အတၢ်မၤအတကွီၣ်အံၣ်ကိာ်ဖိတခါအပတီၢ်ဧိၤလၢၤဘၣ်.မ့ၢ်တၢ်လၢအဘၣ်ဃးဒီးကညီဒီတကလုာ်ညါအသူးသ့ၣ်လၤကပီၤတၢ်ပနီၣ်ဃိလခံန့ၣ်ပှၤခဲလၢာ်တူၢ်ခိာ်မၤက့ၤအီၤဃံဃံလၤလၤဃူဃူဖျးဖိးလၢတၢ်ပာ်သးတဖျၢၣ်ဃီအပူၤန့ၣ်လီၤ.
ဒ်န့ၣ်အသိးတၢ်မၤလါခူးကံၢ်စုအမူးလၢစိၤခ့ခါခဲအံၤန့ၣ်ပတၢ်ကွါစိတၢ်မ့ၢ်လၢၤထဲဒ်လၢညါခါအသိးတၢ်အံၤမၢ်တၢ်ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ကွဲဝံကွဲကလၤတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်အက့ၢ်အဂီၤအတကွီၣ်အ့ၣ်အ့ၣ်ကိာ်ဖိတခါဧိၤအပတီၢ်အသိးလၢၤဘၣ်.စိၤခ့ခါတၢ်မၤလါခူးကံၢ်စုအမူးလၢကီၢ်ချၢမုၢ်မဆါတနံၤအံၤအတၢ်ပညိၣ်န့ၣ်တလၢကွံာ်လံလၢတၢ်ကွဲဝံကွဲကလီၤတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်အပတီၢ်လံ.ခီၣ်ခါဒီးအတၢ်ကွၢ်စိမ့ၢ်ဝဲဆူတၢ်ကထုးဖှိၣ်က့ၤကညီစၢၤသီဖိဟဲအ်လၢကီၢ်ချၢတဖၣ်ဒ်သိးအသုတသးပ့ၤနီၣ်ကွံာ်အတၢ်ဟဲလီၤစၢၤအဂ့ၢ်အကျိၤတဂ့ၤဒီးကသ့အဲၣ်,ကသ့ပၢၤဃာ်ကျၢၤက့ၤအတၢ်ကတိၤကျိာ်.,အတၢ်ဆဲးတၢ်လၤဒီးကသ့ကတဲာ်ကတီၤမၤဂုၤထီၣ်ပသီထီၣ်က့ၤအလံာ်အလဲၢ်ဖဲကီၢ်တဘ့ၣ်လၢအဟဲအိၣ်ဝဲဆိးဝဲလၢအပူၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
အအံၤမ့ၢ်တၢ်မၤလါခူးကံၢ်စုအမူးလၢစိၤခ့ခါခဲအံၤဒီးစိၤလၢညါခါအတၢ်ဆီတလဲလီၤဆီလိာ်အသးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.ကယဲၢ်မ့ၢ်ကညီဖိအိၣ်လီၤမုၢ်ြပးဆူဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ညါတဖၣ်ဖဲသုအိၣ်တၢ်လီၢ်တပူၤလၢ်လၢ်မ်သုကပၢၤဃာ်ကျၢၤက့ၤသုပှၤကလုာ်အတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ,သုတၢ်ကတိၤကျိာ်တၢ်ဆဲးတၢ်လၤဒီးမ်သုကမၤဂုၤထီၣ်ပသီထီၣ်ကညီလဲာ်လဲၢ်ဒ်သိးမုၢ်တနံၤတၢ်ကပာ်ပနီၣ်က့ၤပပှၤကညီတကလုာ်အဲၤဃုာ်ဒီးပလံာ်ပလဲၢ်လၢအမ့ၢ်ဝဲကလုာ်ဒူၣ်ဖးဒိၣ်တဒူၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ဘီမုၢ်စၢဖိှၣ်ကရၢအတၢ်မၤနီၣ်မၤဃါအပူၤကသ့အဂီၢ်န့ၣ်တက့ၢ်.အအံၤမ့ၢ်၂၁ယၤဖှိၣ်နံၣ်စိၤခ့ခါတၢ်လိၣ်ဘၣ်အတၢ်ဃ့ထီၣိန့ၣ်လီၤ.လၢတၢ်ကမၤဖျါထထီၣ်က့ၤတၢ်အမိၢ်လံၤမိၢ်ပှၢ်တခီမူဒါခိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ပအိၣ်က့ၤဝဲလၢစၢၤသွဲၣ်သီကညီဖိနၤဒီးယၤအဆုပူၤန့ၣ်လီၤ.ကညီမိၢ်ဖိမ်ကဘၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါပာ်ဒိၣ်အီၤလၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ညါလၢနၤယၤပဝဲသ့ၣ်တဖၣ်အဃိန့ၣ်တက့ၢ်.
လါခူးကံၢ်စုမ့ၢ်ကညီဖိလုလၢ်တခါဒီးမ့ၢ်ဝဲဖံဖုဖးဒိၣ်လၢပျၢၤတဖၣ်အတၢ်မၤယုက့ၤအဖိအလံၤ,တၢ်လီၤစၢၤ
အတၢ်ဟ့ၣ်သါတခါလီၤ.တၢ်ကတိၤ’’ထူရူၢ်လုၢ်လၢ်’’စးံတၢ်န့ၣ်အခီပညီမ့ၢ်၀ဲ-တၢ်လၢအဘၣ်ထွဲဒီးပှၤတက
လုာ်အတၢ်စုၢ်တၢ်နာ်,လုၢ်လၢ်ထူသနူ,တၢ်စဲၤတၢ်ဒွဲလၢအဟဲလီၤစၢၤလၢဖံဖးဒိၣ်တဖၣ်အအိၣ်ဒီးမ့ၢ်ဖံဖုလၢပျၢၤတဖၣ်အတၢ်စံၣ်ဃဲၤတဲဃဲၤမၤယုၤက့ၤအဖိအလံၤတၢ်မၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.ကညီဖိအတၢ်ံၢ်စုန့ၣ်မ့ၢ်ကညီထူရူၢ်လုၢ်လၢ(မိရိုးဖလာ)တခါလၢအဟဲလီၤစၢၤဝဲလၢမိၢ်လုၢ်ပၢ်လၢ်အတၢ်မၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ကံၢ်စုအဆိကတၢၢ်တဘျီလၢဖံဖုတဖၣ်အကျါဟဲကဲထီၣ်သဒီးအဝဲသ့ၣ်ဒ်လဲၣ်ပမ့ၢ်ဃိထံဃုသ့ၣ်ညါကဒါက့ၤအီၤဒီးပကထံၣ်ဘၣ်အဂ့ၢ်ဒ်အဖီလာ်အသိးလီၤ.ဖံဖုလၢပျၢၤတဖၣ်အတၢ်စံၣ်ဃၤတဲစိၤကၤဖိလံၤခီဖျိလၢထါန့ၣ်စးံဝဲ,အဝဲသ့ၣ်အထးံအခံအိၣ်လၢဃိၣ်လၢၢ်မုၢ်ထးံ(ဘ့ၤဘံၤလိနံယၢ)တခီအဝဲသ့ၣ်သုးကစီၤထီၣ်အသးတဆီဘၣ်တဆီဆူမုၢ်ထီၣ်ခီတပၤဒီးဆီလီၤအတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ်အကျဲအဆိကတၢၢ်ကီးဘံၣ်(ချခန-2197-2017)ဆၢကတီၢ်တဖၣ်အခါတၢ်စးံဝဲမ့ၢ်လၢတၢ်လီၢ်ဖဲန့ၣ်ဟီၣ်ခိၣ်အတီဆူၣ်ဒီးတၢ်ဝံတၢ်ကလၤတဖၣ်ပျိာ်လဲထီၣ်အသးဆူပှၤကူပှၤကညီဒီးကွဲန့ၢ်လွဲန့ၢ်မၤကမၣ်န့ၢ်ပှၤမဲာ်အဃိတၢ်ဘၣ်သံဘၣ်ပှၢ်ဝဲလၢကီးဘံၣ်မဲးမုၢ်ခိၣ်ပျီဖးလဲၢ်တဖၣ်အပူၤတၢ်ဂ့ၢ်ကီအိၣ်ထီၣ်ဝဲလီၤ.
လၢတၢ်န့ၣ်အဃိဒ်သိးနီၤဖးဝဲတၢ်အဆၢလၢပှၤကညီဒီးတၢ်ဝံတၢ်ကလၤလၢအဟဲပျိာ်လဲပာ်မၤထီၣ်အသးဒ်ပှၤကီတဖၣ်အဘၢၣ်စၢၤကသ့အဂီၢ်မၤဝဲတၢ်ပနီၣ်လၢတၢ်ကံၢ်နီၣ်ဃာ်စုဒ့ကိာ်လၢလုၣ်ဝါအတၢ်ပနီၣ်န့ၣ်လီၤ.ပှၤလၢအစုဒ့ကိာ်လိၤအိၣ်ဒီးလုၣ်ဝါအတၢ်ပနီၣ်တဖၣ်န့ၣ်သ့ၣ်ညါဝဲလၢအမ့ၢ်ပှၤကညီနီၢ်နီၢ်ဒီးမ့မ့ၢ်ပှၤလၢအစုဒ့ကိာ်လိၤတအိၣ်ဒီးလုၣ်ဝါတၢ်ပနီၣ်ဘၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲတၢ်ကလၤဟဲပျိာ်လဲပာ်မၤအသးလၢပှၤကညီတဖၣ်အကျါန့ၣ်လီၤ.အဝဲန့ၣ်မ့ၢ်တၢ်ကံၢ်စုအဆိကတၢၢ်တဘျီအတၢ်ဂ့ၢ်ကဲထီၣ်အသးန့ၣ်လီၤ.တၢ်ကံၢ်စုဝဲန့ၣ်တဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ကွဲဝံကွဲကလၤတၢ်လုၢ်တၢ်ပာ်နီတမံၤဘၣ်.မ့ၢ်တၢ်ကံၢ်စုမၤနီၣ်မၤဃါအတၢ်ပနီၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖံဖုလၢပျၢၤတဖၣ်အတၢ်ူၢ်တၢ်နာ်အတၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်ဘါထီၣ်အလုၢ်အလုၢ်န့ၣ်တမ့ၢ်ဒ်သိးမုၢ်မဆါတနံၤအံၤပှၤကီၢ်မုၢ်နုာ်ဖိဘါဝဲပှၤရံာ်ဖိတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ,သါယွၤအိၣ်ဒၣ်တ၈ၤဃီအခီၣ်ထံးအကတၢၢ်တအိၣ်ဘၣ်.ပှၤကညီထံၣ်က့ၤယွၤတသ့ဘၣ်န့ၣ်မ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်နာ်ကမၣ်’’ပယိၤ’’အဃိယွၤပာ်တဒၢကွံာ်အသးလၢပှၤကညီန့ၣ်လီၤ.လၢတၢ်န့ၣ်အဃိတၢ်ကီတၢ်ခဲတၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်တၢ်ဆူးတၢ်ဆါအိၣ်ထီၣ်ဝဲလီၤ.ပှၤကညီဒ်သိးကပူၤဖျဲးထီၣ်ကွံာ်လၢတၢ်ကမၣ်အံၤအဂီၢ်ကဘဘၣ်လုၢ်ထီၣ်ပာ်ထီၣ်က့ၤတၢ်လၢယွၤလၢအတၢ်ကမၣ်ကဘၣ်တၢ်ပျၢ်ကွံာ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.တချုးလၢအဝဲသ့ၣ်ဟးထီၣ်ဒးံခၢဃိၣ်လၢၢ်မုၢ်ထံးဖဲချခန ၂၂၃၄(ပူၤကွံာ်နံၣ်လွံၢ်ကထိဘျဲၣ်)အခါန့ၣ်အဝဲသ့ၣ်အတၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်အက့ၢ်အဂီၤန့ၣ်ကမ့ၢ်တၢ်လုၢ်ထီၣ်ယွၤလၢသိ,မဲးတဲးလဲးဒီးဂီၤဖးံလၢအမ့ၢ်ဝဲတၢ်၈ၢ်လီၤတၢ်သွံၣ်အတၢ်လုၢ်မ့ၣ်အူအလုအလၢ်နၣ်လီၤ.
အဂ့ၢ်ဒ်အံၤတၢ်သွံၣ်မ့ၢ်’’သးသမူ’’ဘၣ်ဃူထီၣ်ယွၤလၢတၢ်ပျၢ်တၢ်ကမၣ်အဂီၢ်လီၤ.ဖံဖုလၢပျၢၤအတၢ်ကံၢ်စုခံဘျီတဘျီလၢအပၣ်ဃုၣ်ဒီးတၢ်ကွဲဝံကွဲကလၤန့ၣ်ဘၣ်တဘၣ်ကစးထီၣ်အသးဖဲအဝဲသ့ၣ်ဟဲလီၤအိၣ်ဆိးဖဲကီၢ်သံဘီသံမုၢ်ဒီးကီၢ်လီၢ်ပၢၤ(ခဲအံၤကီၢ်တံဘဲးဒီးယူၣ်နၣ်)ဖဲချခန ၂၀၁၃-၁၁၂၈နံၣ်တဖၣ်အဘၢၣ်စၢၤဆၢကတီၢ်တဖၣ်အခါန့ၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်လီၤ.ဆၢကတီၢ်ဖဲန့ၣ်အခါဖျါလၢအဝဲသ့ၣ်အတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအတၢ်လုၢ်ထီၣ်ပာ်ထီၣ်အက့ၢ်အဂီၤန့ၣ်ကျီၣ်ကျဲဆီတလဲက့ၤအသးကယီကယီဆူပှၤကီၢ်ဖိဖဲန့ၣ်တဖၣ်အတၢ်လုၢ်တၢ်ပာ်အလုၢ်အလုၢ်အသိးန့ၣ်လီၤ.
ပှၤကီၢ်ဖိဖဲန့ၣ်တဖၣ်အတၢ်လုၢ်တၢ်ပာ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲတၢ်စံၢ်သံ(တမ့ၢ်တၢ်၈ၢ်လီၤတၢ်သွၣ်တၢ်လုၢ်မ့ၣ်အူဘၣ်)ဒီးလၢတၢ်လုၢ်သိဖိ,မဲးတလဲးအလီၢ်အဝဲသ့ၣ်လုၢ်တၢ်လၢထိးလၢဆီန့ၣ်လီၤ.တၢ်စးံဝဲလၢပပှၤကလုာ်အကျါကညီမုၣ်ပှၢ်အိၣ်လၢသဝီပူၤတ၈ၤစးထီၣ်အီၣ်ယုၤက့ၤအဖိဆိးက့လၢထိးလၢဆီစံၢ်သံဝဲအကိာ်ဒ်ပှၤကီၢ်ဖိဖြန့ၣ်တဖၣ်မၤဝဲအသိးတၢ်တမံၤလၢအဝသ့ၣ်တမၤညီနုၢ်ဝဲလၢညါခါဘၣ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်လုၢ်တၢ်ပာ်တကလုာ်အံၤတၢ်ကိးအီၤလၢအီၣ်ဘှး ဒီးမ့ၢ်တၢ်အီၣ်ဃဲၤအလုၢ်အလၢ်လၢအပၣ်ဃုာ်ဒီးတၢ်ကံၢ်စုကွဲကလၤနၣ်လီၤ.အဝဲအံၤကမ့ၢ်ဝဲဖံဖုတၢ်ကံၢ်စုခံဘျီတဘျီအလုအလၢ်လၢအပၣ်ဃုာ်ဒီးတၢ်ကွဲဝံကွဲကလီန့ၣ်လီၤ.မ့မ့ၢ်ဒ်န့ၣ်ဒီးတၢ်ကံၢ်စုတဘျီအံၤအခီပညီကဆီတလဲက့ၤအသးဆူတၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်တၢ်စူၢ်တၢ်နာ်အတၢ်မၤတၢ်ပနီၣ်တခါအသိးလံန့ၣ်လီၤ.
တၢ်အီၣ်ဘှးအီၣ်ဃဲၤအိၣ်ဝဲခံကလုာ် တၢတကလုာ်မ့ၢ်မ့ၢ်ဝဲပှၤဟံၣ်ဖိဃီဖိတဒူၣ်အိၣ်တဆူၣ်အိၣ်တချ့အဃိမၤတၢ်အီၣ်ဘှး,ခံတကလုာ်မ့ၢ်ဝဲပှၤဒီဒူၣ်ဒီထၢအီၣ်ဘှးပကိးလၢ’’အီၣ်တၢ်စိးခံစိးနါ’’န့ၣ်လီၤ.တၢ်အီၣ်တၢ်စိးခံစိးနါန့ၣ်လၢတၢ်ဆူးတၢ်ဆါအဆၢကတီၢ်ခါမ့ၢ်ဂ့ၤ,ဖဲအသးအိၣ်ဝဲတဘျီဘျီန့ၣ်မၤဝဲသ့လီၤ.လါခူကံၢ်စုမ့ၢ်တၢ်ဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်အီၣ်တၢိးခံစိးနါတၢ်ကံၢ်စုအမူးတခါလီၤ.ါခူးမ့ၢ်လါတလါလၢဒီတနံၣ်ကျၢၤတၢ်စူၤအါကတၢၢ်အလါန့ၣ်လီၤ.မူခိၣ်ကလၤသီၣ်ဂီၤသအးသပှီၢ်တၢ်ဘၣ်စီၣ်တၢ်ဘၣ်သ့တၢ်ဂိၢ်တၢ်ချံၣ်အဃိမ့ၢ်ပှၤဆိးက့အါကတၢၢ်အလါန့ၣ်လီၤ.လၢတၢ်န့ၣ်အဃိဖံဖုတဖၣ်ဒ်အဝဲသ့်အတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်အိၣ်ဝဲအသိးဒအသိးဖိလံၤဒူဖိသဝီဖိတဖၣ်ပူၤဖျဲးဒီးတၢ်ဆူးတၢ်ဆါတၢ်ဆိးက့မံနီၤအဂီၢ်ကိးဖှိၣ်က့ၤဲဖိလီၤဒူဖိသဝီဖိတဖၣ်ခဲလၢာ်ဒီးရဲၣ်ကျဲၤမၤန့ၢ်ဝဲဒီဒူဒီသဝီတၢ်စုကွဲကလၤအမူးန့ၣ်လီၤ.တၢ်မၤအီၤလၢလါခူးပူၤဆၢကတီၢ်အဃိပကိးအီၤလၢလါခူးကံၢ်စုအမူးန့ၣ်လီၤ.တၢ်မၤလါခူးကံၢ်စုမူးအတၢ်လီၤဆီဒီးတၢ်လုၢ်တၢ်ပာ်အတၢ်ကွဲဝံကွဲကလၤအလုၢ်အလၢ်အ၈ၤၤတဖၣ်တခီမ့ၢ်ဝဲဒ်အံၤ.တၢ်မ့ၢ်ကမၤလါခူးကံၢ်စုမူးန့ၣ်ကဘၣ်ပာ်ဃုာ်ဝဲဒီးတၢ်ပီးတၢ်လီခွံကလုာ်လၢအမ့ၢ်ဝဲ တဘံၣ်ထီခီၣ်ုယ လၢအပူၤန့ၣ်တၢ်ကဘၣ်ပာ်လီၤဝဲမ့ၤတီၤ မ့ၤတၢၤဒူၣ် ဖီဂံၢ် ကထံပိာ် တကွံသၣ် ထံတလီခီ လုၣ်ဝါဒီးနီၣ်ဒိကွာ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်ပီးတၢ်လီတဖၣ်အံၤတခါဒၣ်ဝဲစုာ်စုာ်န့ၣ်အိၣ်ဒီှအခီပညီဒၣ်ဝဲဒ်သိးဖိလံၤတဖၣ်ကဟးံန့ၢ်ဝဲတၢ်ပီးတၢ်လီတဖၣ်အံၤအခီပညီအဒိအတဲာ်ဒီးကအိၣ်မူမၤပိာ်ထွဲဝဲအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.ဟးံန့ၢ်ဝဲတၢ်ပီးတၢ်လီတဖၣ်အခီအညီဒ်အံၤ
တဘံၣ်ထီခီၣ်-ဒ်တဘံၣ်ထီခီၣ်အခီၣ်ထီအသိးပကဘၣ်ပာ်သးထီထီအိၣ်ဒီှတၢ်သူၣ်စူၤသးနွဲၤအိၣ်ဒီးတၢ်ထံၣ်
လၢအထီ.
ဖီဂံၢ်-မ့ၢ်ဖီတကလုာ်လၢနၢမူဂ့ၤမးမ့ၢ်လီၤညွးံဃ့ထီဘၣ်ဆၣ်နၢမူတ့ၢ်ဒးံဝဲတဘျုးလါန့ၣ်လီၤ.ပတၢ်အိၣ်မူလီၤ၈ာ်ဒ်ဖီဂံၢ်အသိးဖဲပအိၣ်မူဒးံအခါပတၢ်အိၣ်မူအကစီၣ်ကဘၣ်နၢမူဝဲတကးဒးံဘၣ်တုၤမ့ၢ်ပသံတစုပမၤြကၢးအိၣ်တ့ၢ်နၢမူဒ်ဖီဂံၢ်အသိးန့ၣ်လီၤ.
ကထံပီာ်-အရီၢ်ဆၢတကမဲာ်စုာ်စုာ်အိၣ်ဒီးအသးသမူနမ့ၢ်ကျီတဲာ်အီၤတကူာ်တကူာ်ဒီးကွံာ်တ့ၢ်က့ၤအီၤဘၣ်ဆၣ်အထူၣ်ဖိဟဲမဲထီၣ်ကဒါလၢတကမဲာ်စုာ်စုာ်န့ၣ်လီၤ.ပတၢ်ပာ်သပတၢ်စးံတၢ်ကတိၤြကၢးဘၣ်ဆၢဝဲဒ်ကထံအသိးပကဘၣ်ပာ်တ့ၢ်မၤအထီၣ်ပစၢၤဒ်ကထံကိးကမဲာ်ဒဲဟဲမဲထီၣ်ကဒါတကမဲာ်တထူၣ်စုာ်စုာ်အသိးန့ၣ်လီၤ.
တကွံသၣ်-အရီၢ်ဆၢ အသၣ်တဖၣ်အိၣ်တဖှိၣ်တဖှိၣ်လၢတသံၣ်ဃီတဖူဃီအလိၤ ပ ဘၣ်ကွၢ်လိအိၣ်မူဒ်ကွၢ်တကွံသၣ်အိၣ်ဃူအိၣ်ဖိးလိာ်သးအသိးအခီပညီအ၈ၤတမၤပတဘၣ်သးကွံတၢ်ဘၣ်.
မ့ၤတီၤ- အခိၣ်စူစူလီၤဂာ်ဒီးဃိၣ်, မ့ၢ်တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအတၢ်ပနီၣ်, ဒုးနဲၣ်ဖျါထီၣ်ပကဘၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်အဲၣ်ယွၤန့ၣ်လီၤ.
မ့ၤတၢၤဒုၣ်- အခီပညီမ့ၢ်ဝဲပှၤတဂၤစုာ်စုာ်အတၢ်အိၣ်မူလီၤဂာ်ဒီးမ့ၤဖှံၣ်တဖျၢၣ်စုာ်စုာ်, မ့ၤဖှံၣ်တဖျၢၣ်ပအီၣ်အီၤသ့ဝဲလီၤ. တၢ်ဃူတၢ်ဖိးမ့ၢ်တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါအတၢ်ပနီၣ်.
ထံ- ထံမ့ၢ်တအိၣ်ဘၣ်ဒီးဟီၣ်ခိၣ်ချၢတၢ်မူတသ့နီတမံၤဘၣ်, တၢ်ခဲလၢာ်ဘၣ်ဒိသန့ၤအသးလၢထံလီၤ, ထံမ့ၢ်တၢ်ခုၣ်တၢ်ကဘးပကဘၣ်အိၣ်မူလီၤဂာ်ဒီးထံလီၤ. အခီပညီအဂၤတမံၤမ့ၢ်ဝဲတၢ်အိၣ်မူပူၤပကဘၣ်အိၣ်မ့ၢ်ထံအီၣ်မ့ၢ်ထံ, ဘၣ်ဆိမိၣ်တၢ်ထံထံဆးဆးလီၤတံၢ်လီၤဆဲးန့ၣ်လီၤ.
လုၣ်ဝါ- အလွဲၢ်ဝါမ့ၢ်တၢ်တီတၢ်လိၤတၢ်စီတၢ်ဆှံ အပနီၣ်, လုၣ်မ့ၢ်တၢ်အပနီၣ်တခါလၢမ့ၢ်တၢ်စၢတံၢ်မၤစဲဘူးက့ၤတၢ်အပနီၣ်န့ၣ်လီၤ.
နီၣ်ဒိကွာ်- မ့ၢ်တၢ်ပီးတၢ်လီတခါလၢအမၤဘၣ်လီၢ်ဘၣ်စးခွဲးခွးဘၣ်ဂီၢ်က့ၤတၢ်လၢတၢ်ဘၢၣ်စၢၤအတၢ်ပနီၣ်,ပဘၣ်မ့ၢ်ပှၤသ့ၣ်တဖၣ်လၢကဲခိၣ်ကဲနၢ်အိၣ်မူမၤဘၣ်လီၢ်ဘၣ်စးစၢၤန့ၢ်တၢ်လၢတၢ်ဘၢၣ်စၢၤန့ၣ်လီၤ.
ပမ့ၢ်ကွၢ်က့ၤတၢ်မၤလါခူးကံၢ်စုအဂီၢ် ဖံဖုမၢပှၤတဲာ်ကတီၤပာ်တၢ်ပီးတၢ်လီခွံမံၤလၢအိၣ်ဒီး အခီပညီတဖၣ် အံၤပနၢ်ပၢၢ်အီၤသ့ညီကဒၣ်လၢမူးတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤတမ့ၢ်ထဲလၢတၢ်ကွဲကလၤတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်အတၢ်မၤတခါဧိၤအဂီၢ်လၢၤဘၣ်. အိၣ်ဒီးတၢ်ပညိၣ်တိာ်ပာ်ဖးဒိၣ်လၢ အမ့ၢ်ဝဲဖိလံၤတဖၣ်ကဘၣ်အိၣ်မူအိၣ်ဂဲၤလၢတၢ်အိၣ်
မူပူၤဒ်လဲၣ်, တၢ်သိၣ်လီၤသီလီၤအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤမူးလီၤဆီတခါန့ၣ်လီၤ. အဝဲအံၤမ့ၢ်စိၤလၢပူၤကွံာ်ဖံဖုတ
ဖၣ်မၤဝဲလါခူးကံၢ်စုတနံၣ်တဘျီအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤမူးဖဲတၢ်စူၤခါလါခူးဆၢကတီၢ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်လုၢ်ဒီးတၢ်ကွဲကလၤတၢ်မၤခဲလၢာ်န့ၣ်ဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်ကံၢ်စုဘၣ်ဆၣ်, တၢ်ကံၢ်စုခဲလၢာ်န့ၣ်တဘၣ်ဃးဒီးတၢ်လုၢ်တၢ်ကွဲကလၤအတၢ်မၤခဲလၢာ်ဘၣ်. ၂၁ ယၤဖှိၣ်နံၣ်ကညီဖိလံၤစၢၤသီအိၣ်လၢကီၢ်ဆၢ, ကီၢ်ချၢတဖၣ်မၤလၤကပီၤလါခူးကံၢ်စုမူးတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤန့ၣ်အတၢ်ပာ်သးဆီလဲလီၤဆီလိာ်အသးဒီးဖံဖုလၢပျၢၤမၤဝဲန့ၣ်အိၣ်တနီၤလံလီၤ. အဝဲန့ၣ်ဒိးသန့ၤထီၣ်အသးလၢစိၤခ့ခါတၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီအတၢ်ဆီတလဲဒီးစိၤခ့ခါအတၢ်
အိၣ်သးအတၢ်ဃ့ထီၣ်အဖီခိၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ.
မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ကညီဖိအိၣ်လၢကီၢ်ချၢတဖၣ်မၤလၤကပီၤလါခူးကံၢ်စုမူးအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤန့ၣ်တမ့ၢ်ဒ်လၢညါ ခါတၢ်ကွဲဝံကွဲကလၤတၢ်စူၢ်တၢ်နၢ်အတၢ်မၤတခါအသိးလၢၤဘၣ်. မ့ၢ်တၢ်ဟံးန့ၣ်တၢ်အဒိဖံဖုလၢပျၢၤတဖၣ်ကိးဖှိၣ်အဖိအလံၤတနံၣ်တဘျီမၤန့ၢ်ဝဲလါခူးကံၢ်စုသိၣ်ဖိသိၣ်လံၤအတၢ်ပနီၣ်တခါဒီးတၢ်န့ၣ်ပဒုးကဲထီၣ်က့ၤအီၤလၢကညီဖိဒီတကလုာ်အိၣ်လီၤမုၢ်ြပံြပါဆူလီၢ်ဘူးလီၢ်ယံၤတဖၣ်ကမၤသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ “ တၢ်စၢဖှိၣ်လိာ်က့ၤပသးအဂီၢ်မူးတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ” အတၢ်ပနီၣ်န့ၣ်လီၤ.ပူၤကွံာ်အနံၣ်သၢကထိဘျဲၣ်ခါဖံဖုတဖၣ်မၤလါ
ခူးကံၢ်စုန့ၣ်ကမ့ၢ်လၢသ၀ီဆးံဆးံဟံၣ်ဖိတဖျၢၣ်အပူၤမ့တမ့ၢ်လၢဘျီၣ်
အပူၤသ့ၣ်သ့ၣ်လီၤ.
ဖဲန့ၣ်ခါတၢ်မၤလါခူးကံၢ်စုန့ၣ်သဝီဖိတဖၣ်အတၢ်နၢ်ပၢၢ်ကမ့ၢ်ဒၣ်ထဲတၢ်ကွဲဝံကွဲကလၤဒီးဖိလံၤဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ်တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ကအိၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.မ့မ့ၢ်မုၢ်မဆါတနံၤအံၤတၢ်မၤလါခူးကံၢ်စုန့ၣ်တမ့ၢ်လၢၤထဲသဝီတဖျၢၣ်ဧိၤ သဝီဖိတဒူၣ်ဧိၤဒီးအတၢ်ဂ့ၢ်တမ့ၢ်လၢၤထဲတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အဂီၢ်တၢ်ကွဲန့ၢ်က့ၤဖိလံၤကလၤအတၢ်တိာ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဧိၤလၢၤဘၣ်.
ဘၣ်တၢ်မၤဖှိၣ်အီၤလၢထံကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်အပတီၢ်တကးဒးံဘၣ်,ဘၣ်တၢ်မၤအီၤတုၤလၢကီၢ်ချၢထံကီၢ်ဒိၣ်ထီတနီၤအပူၤလံလီၤ.ထံဂုၤကီၢ်၈ၤဃီၣ်နၢ်တဖၣ်တၢ်ရၢကရိခနၣ်နၢ်တဖၣ်ဃုာ်ဒီးတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါခိၣ်နၢ်တဖၣ်ဟဲပၣ်ဃုာ်ပၣ်ဂီၢ်ကံၢ်ဃုာ်အစုတပူၤဃီဒီးကညီဖိတဖၣ်ဒီးမၤလၤကပီၤပာ်ပနီၣ်ဝဲကညီထူရူၢ်ခူးကံၢ်စုအမူးအံၤခၢအဝဲသ့ၣ်အကီၢ်ပူၤဃံဃံလၤလၤလံန့ၣ်လီၤ.ဖဲတၢ်စးထီၣ်မၤကညီနံၣ်ထီၣ်သီအီတလဲကညၤအသးလံ.သ့ၣ်ညါဝဲလၢတၢ်မၤကညီနံၣ်ထီၣ်သီန့ၣ်မ့ၢ်ပၣ်ဃုာ်ဒီးတၢ်မၤဖျါထီၣ်မိၢ်လုၢ်ပၢ်လၢ်အတၢ်မၤတၢ်လုၢ်ထီၣ်ပာ်ထီၣ်ဖံဘံယီၤအတၢ်ပနီၣ်ဘၣ်ဆၣ်အဝဲန့ၣ်တမ့ၢ်လၢၤထံတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်အတၢ်မၤအတကွီၣ်အံၣ်ကိာ်ဖိတခါအပတီၢ်ဧိၤလၢၤဘၣ်.မ့ၢ်တၢ်လၢအဘၣ်ဃးဒီးကညီဒီတကလုာ်ညါအသူးသ့ၣ်လၤကပီၤတၢ်ပနီၣ်ဃိလခံန့ၣ်ပှၤခဲလၢာ်တူၢ်ခိာ်မၤက့ၤအီၤဃံဃံလၤလၤဃူဃူဖျးဖိးလၢတၢ်ပာ်သးတဖျၢၣ်ဃီအပူၤန့ၣ်လီၤ.
ဒ်န့ၣ်အသိးတၢ်မၤလါခူးကံၢ်စုအမူးလၢစိၤခ့ခါခဲအံၤန့ၣ်ပတၢ်ကွါစိတၢ်မ့ၢ်လၢၤထဲဒ်လၢညါခါအသိးတၢ်အံၤမၢ်တၢ်ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ကွဲဝံကွဲကလၤတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်အက့ၢ်အဂီၤအတကွီၣ်အ့ၣ်အ့ၣ်ကိာ်ဖိတခါဧိၤအပတီၢ်အသိးလၢၤဘၣ်.စိၤခ့ခါတၢ်မၤလါခူးကံၢ်စုအမူးလၢကီၢ်ချၢမုၢ်မဆါတနံၤအံၤအတၢ်ပညိၣ်န့ၣ်တလၢကွံာ်လံလၢတၢ်ကွဲဝံကွဲကလီၤတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်အပတီၢ်လံ.ခီၣ်ခါဒီးအတၢ်ကွၢ်စိမ့ၢ်ဝဲဆူတၢ်ကထုးဖှိၣ်က့ၤကညီစၢၤသီဖိဟဲအ်လၢကီၢ်ချၢတဖၣ်ဒ်သိးအသုတသးပ့ၤနီၣ်ကွံာ်အတၢ်ဟဲလီၤစၢၤအဂ့ၢ်အကျိၤတဂ့ၤဒီးကသ့အဲၣ်,ကသ့ပၢၤဃာ်ကျၢၤက့ၤအတၢ်ကတိၤကျိာ်.,အတၢ်ဆဲးတၢ်လၤဒီးကသ့ကတဲာ်ကတီၤမၤဂုၤထီၣ်ပသီထီၣ်က့ၤအလံာ်အလဲၢ်ဖဲကီၢ်တဘ့ၣ်လၢအဟဲအိၣ်ဝဲဆိးဝဲလၢအပူၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
အအံၤမ့ၢ်တၢ်မၤလါခူးကံၢ်စုအမူးလၢစိၤခ့ခါခဲအံၤဒီးစိၤလၢညါခါအတၢ်ဆီတလဲလီၤဆီလိာ်အသးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.ကယဲၢ်မ့ၢ်ကညီဖိအိၣ်လီၤမုၢ်ြပးဆူဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ညါတဖၣ်ဖဲသုအိၣ်တၢ်လီၢ်တပူၤလၢ်လၢ်မ်သုကပၢၤဃာ်ကျၢၤက့ၤသုပှၤကလုာ်အတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ,သုတၢ်ကတိၤကျိာ်တၢ်ဆဲးတၢ်လၤဒီးမ်သုကမၤဂုၤထီၣ်ပသီထီၣ်ကညီလဲာ်လဲၢ်ဒ်သိးမုၢ်တနံၤတၢ်ကပာ်ပနီၣ်က့ၤပပှၤကညီတကလုာ်အဲၤဃုာ်ဒီးပလံာ်ပလဲၢ်လၢအမ့ၢ်ဝဲကလုာ်ဒူၣ်ဖးဒိၣ်တဒူၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ဘီမုၢ်စၢဖိှၣ်ကရၢအတၢ်မၤနီၣ်မၤဃါအပူၤကသ့အဂီၢ်န့ၣ်တက့ၢ်.အအံၤမ့ၢ်၂၁ယၤဖှိၣ်နံၣ်စိၤခ့ခါတၢ်လိၣ်ဘၣ်အတၢ်ဃ့ထီၣိန့ၣ်လီၤ.လၢတၢ်ကမၤဖျါထထီၣ်က့ၤတၢ်အမိၢ်လံၤမိၢ်ပှၢ်တခီမူဒါခိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ပအိၣ်က့ၤဝဲလၢစၢၤသွဲၣ်သီကညီဖိနၤဒီးယၤအဆုပူၤန့ၣ်လီၤ.ကညီမိၢ်ဖိမ်ကဘၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါပာ်ဒိၣ်အီၤလၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ညါလၢနၤယၤပဝဲသ့ၣ်တဖၣ်အဃိန့ၣ်တက့ၢ်.
တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ :
ထူသနူလုၢ်လၢ်ဆဲးလၤ
ကညီလုၢ်လၢ်ထူသနူတၢ်အီၣ်လါခူးမ့တမ့ၢ်လါခူးကံၢ်စုအမူးလါခူးကံၢ် စုအမုၢ်နံၤ
က ညီ လုၢ် လၢ် ထူ သ နူ လါ ခူး ကံၢ် စု အံၤ မ့ၢ် တၢ် န့ၢ် သါ အ ကျါ တ မံၤ လၢ ပ မိၢ် ပၢ် ဖံ ဖု လၢ ပျၢၤ သ့ၣ်တ ဖၣ်ပာ်လီၤ တဲာ် တ့ၢ် န့ၢ် ပှၤ ဒီး တုၤ မ့ၢ် လါ ခူး တုၤ ဃီၤပ၀ဲ လၢ အ အိၣ်လၢ ထံ ခံ, ထံ ထၣ်,လၢ ခူ လၢ ၀့ၢ်,လၢ ဒူ လၢ သ၀ီ ဒီး လၢ ထံ ဂုၤ ကီၢ် ဂၤ ဒီး လၢ တၢ် လီၢ် တ တီၤ ဂ့ၤ တ တီၤ ဂ့ၤ တ ဖၣ်ပ ဟံး န့ၢ် တၢ် ဆၢ က တီၢ် လၢ အ ဂ့ၤ ဒီး ပာ်ဖှိၣ် ထီၣ် လိာ် ပ သး ဒီး မၤ တၢ် သ့ၣ် နီၣ် မၤ လၤ က ပီၤ က့ၤ တၢ် န့ၢ် သါ တ မံၤ အံၤ န့ၣ် လီၤ.ဖဲ ပ ပာ်ဖှိၣ် ထီၣ် လိာ် သ ကိး ပသး တ ဘျီ လၢ် လၢ် ပသး က လၢၤ ၀ဲဒ် သိး ပအိၣ် ဘၣ် က့ၤ လၢ ဟံၣ် ဖိ ဃီ ဖိတ ဖျၢၣ် ဃီ အ ပူၤ, လၢ ပဒ့ မုၣ် ဒ့ခွါ, ပဖ ိဒိၣ် မုၣ် ဖိဒိၣ် ခွါ, ပမုၢ် ဂၢ် ဖါ တံၢ်, ပဖံ ပဖုသ့ၣ် တ ဖၣ် အ ကျါန့ၣ် လီၤ့အ ဃိ ပသူၣ် မုာ် သး မုာ် ဒီး သး အ တၢ် ၀ ံတၢ် ယိး လၢ အ က အိၣ် ဘၣ် ဖုး လၢ ပပူၤ တ ဖၣ် လီၤ က ဆှၣ် ကွံာ် ၀ဲန့ၣ် လီၤ.
တၢ် မၤ လၤ က ပီၤ လါ ခူး ကံၢ် စုအ မူး အံၤ အိၣ် ဒီး အ လုၢ် အ လၢ် စှၤ ကိာ် မံၤ ဒီး ဖဲအံၤ ပအဲၣ် ဒိး ဟ့ၣ် နီၤ လီၤ လိာ် ပသး လၢ တၢ် ဂ့ၢ် ဘၣ် ထွဲဒီး တၢ် ကံၢ် စုအ မူး တနီၤ န့ၣ် လီၤ. လၢ တၢ် က မၤတၢ် ကံၢ် စုအမူ းအ ဂီၢ်, ဖဲဟါလီၤ ခီတ ချု းမုၢ် နံၤ လၢ တၢ် ကံၢ် စုဒံး ဘၣ် န့ၣ် ပှၤ က ဘၣ် ဃု ထၢ ထီၣ် ၀ဲပှၤ
ဒီ မါ၀ၤ မိၢ် တ မိၢ် ဃီ,ပၢ် တ ပၢ် ဃီ နွံဒူၣ် လၢ အ မ့ၢ် ၁၄ ဂၤ န့ၣ် လီၤ.က ဘၣ် မ့ၢ် ပှၤ လၢ တ မ့ၢ် အ မုၣ် က မဲခွါ က မဲ ဒီး တၢ် လီၤ ဖး တ အိၣ် န ီတ ဘျ ီဘၣ် သ့ၣ် တ ဖၣ် န့ၣ် လီၤ.အ ခ ီပညီမ့ၢ် ၀ဲ ပ က အိၣ် ဘၣ် တ ပူၤ ဃီ(တ လီၤ ဖး ဘၣ်)ဒ်ပှၤ ဒီမါ ၀ၤ ခံဂၤ တုၤ လၢ တၢ် အ စိၤ က တ ၢၢ်န့ၣ် လီၤ.ဒီးကဘၣ်ဃု ထၢ ထီၣ် စ့ၢ် ကီး ၀ဲဖိ မုၣ် ဖိ ခွါ နွံဂၤ, ပိာ် မုၣ် နွံဂၤပိာ်ခွါနွံ ဂၤ လၢအ မိၢ် တ မိၢ် ဃီ, ပၢ် တ ပၢ် ဃီ ဒီး တ ဘၣ် မ့ၢ် ပှၤ လၢ အ မိၢ် အ ပၢ် န့ၢ် မါ န့ၢ် ၀ၤ ခံ ဆီ ဘၣ် န့ၣ် လီၤ.အ၀ဲ အံၤ အခီ ပညီ မ့ၢ်၀ဲ တၢ်ဂ့ၤ တၢ် ၀ါ န့ၣ် လီၤ. က ညီဖိ သ့ၣ် တ ဖၣ် မ့ၢ် ပှၤ လၢ အ အဲၣ် တၢ် တီ တၢ် လိၤ, မ့ၢ် သ့ န့ၣ် တ အဲၣ် ဒိး ၀ဲ လၢအဖိ အ လံၤ က လီၤ မုၢ် လီၤ ဖး ခံ ဆီ သၢ ဆီ ဘၣ် န့ၣ် လီၤ.တၢ် ဃု ထၢထီၣ်ပှၤ ဒီမါ ၀ၤ နွံဒ ူၣ်ဒီး ဖိမုၣ် နွံဂၤ ဖိခွါ နွံဂၤ အံၤ အ တၢ် ပညိၣ် က မ့ၢ် စ့ၢ် ကီး လၢ အ က မ့ၢ် တၢ် အ ဒိ အ တဲာ် လၢ ပှၤ လၢ ခံ အ စိၤ တ ဖၣ် အ စိၤ, ဒီး ပာ်ဖျါ ထီၣ် စ့ၢ် ကီး က ညီဖိ မ့ၢ် ပှၤ လၢ အ အဲၣ် တၢ် တီ တၢ် လိၤ,တၢ် ဃူ တၢ် ဖိး ဒီး တ အဲၣ် ဒိး တၢ် လီၤ ဖး ဘၣ် န့ၣ် လီၤ.
တၢ် က ဘၣ် က တဲာ် က တီၤ စ့ၢ် ကီး တၢ် နွံမံၤလၢ အ မ့ၢ်၀ဲ ထံ ဆှံ, မ့ၤ တၢၤ ဒုၣ်, တ ကွံ သၣ်, ဖီဂံၢ်,က ထံ ပိာ်, မ့ၤ တီၤ, လုၣ် ၀ါ သ့ၣ် တဖၣ် န့ၣ် လီၤ.တၢ် သ့ၣ် တ ဖၣ် အံၤ တၢ် က ဘၣ် ပာ်လီၤ အီၤ လၢကီၢ် လဲၢ် အ ပူၤ, ခွး အ ပူၤ မ့တ မ့ၢ်သ ဘံၣ် ထီ ခီၣ်အ ပူၤန့ၣ် လီၤ. ထံဆှံ ဖဲ ပမၤ တၢ် ကံၢ် စု ကွဲက လၤ အ
မူး အ ခါ ပက ဘၣ် မၤ ၀ဲ လၢ ထံ အ ဆှံ န့ၣ် လီၤ.တ ဘၣ် မ့ၢ် ထံ အ ဒု ဘၣ့်ပှၤ သး ပှၢ် သ့ၣ် တ ဖၣ် က ထု က ဖၣ် ၀ဲ လၢ ပသူၣ် ပသး,ပ တၢ် ဆိက မိၣ် သ့ၣ် တ ဖၣ်က ဘၣ် က ပီၤ ၀ဲဒ်ထ ံအ သိး န့ၣ် လီၤ.ထံ
မ့ၢ် တၢ် လၢ တၢ် ဘၣ် တ့ခဲ လၢ ာ် လၢ ဟီၣ် ခိၣ် အံၤ ဒိး သ န့ၤ ထီၣ် အ သး လၢ အီၤ န့ၣ် လီၤ.
မ့ၤတၢၤဒုၣ် မ့ၤ န့ၣ် န မ့ၢ် ပာ်အီၤ လၢ သ ပၢၤ ပူၤ ဒီ တ သ ပၢၤ တုၤ မုၢ် ဃ့ၢ် လီၤ န့ၣ် အ ထံ ထီၣ် လီၤ.ဖဲ မ့ၤ ကိၢ် ကိၢ် လၢၤ လၢၤ ဒ် အ ခါ နမ့ၢ် တၢၤ ဒုၣ် အီၤ န့ၣ် နပာ်အီၤ တနၢ ဆံၣ် ဘီ ဘၣ်,ဒီး မ့ၢ် ဘၣ် ဒီး တၢ် ကိၢ် န့ၣ် ဃ့ ထီ ကွံာ် ၀ဲ လီၤ.တၢ် မ့ၢ် ကွံာ် လီၤ လၢ ဟီၣ် ခိၣ် လိၤ န့ၣ် တ ြပံြပါဘၣ် န့ၣ် လီၤ.မ် က ညီ ဖိသ့ၣ် တ ဖၣ် အိၣ် ဘၣ် ဒ် မ့ၤ တၢၤ ဒုၣ် အ သိး တ က့ၢ်. တကွံသၣ် န့ၣ် တ ဒံး သိး ဒီး သ့ၣ် သၣ် လၢ အ ဂၤ ဘၣ်.သ့ၣ် သၣ် လၢ အ ဂၤ န့ၣ်သၣ်ထီၣ် ၀ဲ သကုၤဆး ဒး လၢ အ ထံး အ လိၤ ဘၣ် ဆၣ် မ့ မ့ၢ် တ ကွံ သၣ် န့ၣ် ဟဲ ထီၣ် ဒၣ် လၢ အ မိၢ် ပှၢ်တ ဘိ ဃီ အ လိၤ ၀ံၤ ဖီ ထီၣ် ဘး လီၤ ၀ဲ ဒၣ် လီၤ.အ သၣ် တ ဖၣ် ရဲၣ် လီၤ အ သး တ သံၣ် ဘၣ် တသံၣ် ဒီး တ သံၣ် စုာ် စုာ်န့ၣ် အ သၣ် စဲ ဘူး ထီ အ သး,ဒီး အ သံၣ် သ့ၣ် တ ဖၣ် စဲ ဘူး က ဒါက့ၤလၢ အဖူ အ လိၤ ဒီး အ ဖူန့ၣ် စဲ ဘူး လိာ်အ သး ဒီး အ ထူၣ် တ ဆီ ဘၣ် တ ဆီ န့ၣ် လီၤ.
တ ကွံ န့ၣ် ပ သူၣ် လၢ အ ချံ တ သ့ ဘၣ်,ပမ့ၢ် အဲ ၣ် ဒိး သူၣ် အီၤ န့ၣ် ပ ဘၣ် လဲၤ ခူၣ် န့ၢ် လၢ အ ခိၣ် ဆၢၣ် ဒၣ် ၀ဲ အ ခီၣ် ထံး န့ၣ် လီၤ.ပမ့ၢ် အဲၣ် ဒိး အီၣ် အ သၣ် န့ၣ် ပ ဘၣ် လဲၤ ကူာ် လၢ အ ထူၣ် န့ၣ် လီၤ.ဒ်န့ၣ် အ သိး,ပှၤ က ညီ ဖိၣ် သၣ် ခွါ တ ဂၤ မ့ၢ် အဲၣ် ဒိး မၤ န့ၢ် အ မါ န့ၣ် ဘၣ် လဲၤ ဃ့ ၀ဲ လၢ အ မိၢ် အ ပၢ် န့ၣ် ပပှၤ က ညီ ဖိသ့ၣ် တ ဖၣ် အ လုၢ် အ လၢ် အိၣ် တ့ၢ် ၀ဲ ဒၣ် န့ၣ် လီၤ. ဖီဂံၢ် န့ၣ် အ ဂံၢ် ဒီး အ မိၢ် ပှၢ် မ့ၢ် စဲၤ လီၤ အ သး တ ကမဲာ် လၢ ဟီၣ် ခိၣ် လိၤ ဒီး မဲထီၣ် ၀ဲ တ ဘိ လီၤ့မဲ ထီၣ် ၀ဲ သ့ လၢ တၢ် လီၢ် တ တီၤ ဂ့ၤ တ တီၤ ဂ့ၤ,တၢ် အ က တီၢ် ဒ် လဲ ၣ် ဂ့ၤ ဒီး တ လိၣ် ပ လူ အီၤ အ ထံ အါ အါ ဘၣ် န့ၣ် လီၤ.အ ဂံၢ် သ့ၣ် တ ဖၣ် ဟး စွါ၀ဲ သ ကုၤ ဆး ဒး ဘၣ် ဆၣ် အ မိၢ် ပှၢ် န့ၣ် အိၣ် တ ခိၣ် ဃီ လီၤ.န မ့ၢ် အဲၣ် ဒိး သူၣ် န့ၣ် ဟံး န့ၢ် အ ဒ့ပၣ် ဃုာ် ဒီး အ ဂံၢ် တ စဲး,နသူၣ် ဒီး မဲ ထီၣ် ၀ဲ လီၤ.ပသူၣ် အီၤ လၢ အ ချံ တန့ၢ်ဘၣ်.ဒ်န့ၣ် အ သိး,ဖဲ ပ အိၣ် တ ပူၤ လၢ် လၢ် ပ က ဘၣ် လီၤ ဂာ်ဒီး ဖီဂံၢ် န့ၣ် လီၤ. ကထံပိာ် အံၤ တဒ် သိး ဒီး သ့ၣ် အ ဂၤ ဘၣ်.က ထံ အံၤ တၢ် ကိၢ် ခါ မ့ၢ် ဂ့ၤ,တၢ် စူၤ ခါ မ့ၢ် ဂ့ၤ အ လၣ် လါ ဟ့၀ဲ ထီ ဘိ လီၤ.ဖဲပှၤ သူၣ် အီၤ လၢ ထံ နံၤ န့ၣ် အ လၣ် လါ ဟ့ ၀ဲ ဒီး ထံမ့ၢ် ဒိၣ် ဘၢ နာ် သ က့ တ ဘၣ် တၢ် နီတ မံၤ ဘၣ်.ပှၤ သူၣ် အီၤ လၢ တၢ် လီၢ် တ တီၤ ဂ့ၤ တ တီၤ ဂ့ၤ န့ၣ် အ ရီၢ် ဆၢ ဒၣ် အ တၢ် လီၤ,တ လီၤ စၢ် ဘၣ်.န မ့ၢ် ကျ ီတဲာ် တ ကူာ် တ ကူာ် ဒီး တၢၤ ကွံာ် အီၤ ဘၣ် ဆၣ် အ ဆၢ က တီၢ် ဘၣ် န့ၣ် မဲ ထီၣ် ဒၣ် အ တၢ် ဒိၣ် ထီၣ် ၀ဲ ဒီး ဆၢ ၀ဲ ဒၣ် န့ၣ် လီၤ.
အ ဘ့ၣ် မ့ၢ် ကိၤ ဘၣ် ဆၣ် အ ထံဆၢ ၀ဲ ဒၣ် န့ၣ် လီၤ.အဃိ က ညီဖိ သ့ၣ် တ ဖၣ် ပ က ဘၣ် လီၤ ဂာ်ဒီး က ထံ လီၤ. မ့ၤတီၤ လၢ လါ ခူး ကံၢ် စု အ ဂီၢ် န့ၣ် တၢ် က ဘၣ် ဘိၣ် ၀ဲ မ့ၤ တီၤ အ ခံစူစူန့ၣ် လီၤ.တၢ် ဘိၣ် ထီၣ် အီၤ တ ဘိၣ် ၀ံၤ တ ဘိၣ် ဒီး တၢ် စၢ ဖှိၣ် အီၤ တ ဘျုး ဖျၢၣ် ဒီး ချီ မံ အီၤ န့ၣ် လီၤ.ဖဲ အ မံ အ
ခါ န့ၣ် စဲ ဘူး လိာ် အ သး ဃံး မး ဖဲ နဃ့ၣ် လီၤ အီၤ အ ခါ လီၤ.အ ခီ ပညီ မ့ၢ် ၀ဲ ပ က ဘၣ် အိၣ် ဃူ အိၣ် ဖိး စဲ ဘူး လိာ် ပသး ဒ်မ့ၤ တီၤ အ သိး,ဒီး ပမ့ၢ် ထုး ဖှိၣ် ၀ာ် ဖှိၣ် လိာ် ပသး န့ၣ် ပတၢ် သ့ၣ် ညါ,တၢ် ထံၣ် တၢ် ဆိ က မိၣ် တဖၣ် အါ ထီၣ် ၀ဲ လီၤ. လုၣ်၀ါ အံၤ မ့ၢ် ဘဲ အ လုၤ သ့ၣ် တ ဖၣ် ပာ် ဖှိၣ် ထီၣ် အ သး န့ၣ် လီၤ.တၢ် က ဘၣ် မၤ န့ၢ် ၀ဲလုၣ် ၀ါ သၢ ယဲၤ,တၢ်က ဘၣ် ကံၢ်တရံး ၀ဲစုဒ့ ကိာ် သၢ၀ီ,ဒီး စၢက မိာ် တံၢ် အီၤ သၢ ဘျီစ့ၢ် ကီး လီၤ. ဖဲ တၢ် စၢ ကမိာ် အီၤ အ ခါ ထု က ဖၣ်ထွဲ၀ဲ အ ခံ လၢ ပက အိၣ် ဆူၣ် အိၣ် ချ့,မၤ ထီၣ် အီၣ် ထီၣ်,တၢ် တ ဂ့ၤ တ ဘၣ် တ ဖၣ် က လဲၤ ပူၤ ကွံာ် ပှၤ န့ၣ် လီၤ. ဖဲ တၢ် ကံၢ် စုအမုၢ် နံၤ တုၤ ဃီၤဒီးတၢ် ကစး ထီၣ် မူး လီၤ န့ၣ်,ဒီးတ ချုး မိၢ် ပၢ် နွံဒူၣ် ဒီး ပှၤ ဂီၢ် မုၢ် ကံၢ် စုဒံး ဘၣ် န့ၣ် ဖိမုၣ် ဖိခွါ ၁၄
ဂၤ လၢ အ ဃု ထၢ တ့ၢ် ၀ဲ တ ဖၣ် ဘၣ် လဲၤ ကံၢ် ဆိ၀ဲ န့ၣ် လီၤ.
၀ံၤ မး မိၢ် ပၢ် နွံဒူၣ် ဒီး က မျၢၢ် သ့ၣ် တ ဖၣ် ကံၢ် က့ၤ ၀ဲ န့ၣ် လီၤ.မုၢ် မ ဆါ တ နံၤ အံၤ ဖဲ တၢ် မၤ လၤ က ပီၤ တၢ် ကံၢ် စုအ နံၤ န့ၣ် အိၣ် ဒီး မိၢ် ပၢ် ဖံဖ ုအ တၢ် သိၣ် လီၤ သီလီၤ ဖိလံၤ,သူၣ် က့ သး ပှၢ်, သ ရၣ် သ မါ အ တၢ် က တိၤ လီၤ တၢ် န့ၣ် လီၤ.တၢ် တဲ ဖျါ ထီၣ် စ့ၢ် ကီး လါ ခူး ကံၢ် စုလုၢ် လၢ် အ ဂ့ၢ် ဒီး တ က တီၢ် ဃီ အိၣ် ဒီး တၢ် မၤ ၀ဲ က ညီ တၢ် သံ ကျံ သး ၀ံၣ်,တၢ် ဂဲၤ က လံၣ် သ့ၣ် တဖၣ် န့ၣ် လီၤ.က မျၢၢ် လၢ အ ဟဲ ထီၣ် မူး အံၤ သူၣ် ဖှံသး ညီ, ကံၢ် သ ကိး စု ဒီး အီၣ် သ ကိး အီ သ ကိး တၢ် တဖှိၣ် ဃီန့ၣ် လီၤ.ပှၤလၢ အက လဲၤ ထီၣ် တၢ်မၤ က ညီ လါ ခူး ကံၢ် စုအ မူး အံၤ က ဘၣ် ကူ သိး ၀ဲ က ညီ အ တၢ် ကူ တၢ် သိး န့ၣ် လီၤ. တၢ် ကံၢ် စုအ မူး အံၤ အိၣ် ၀ဲ ဒီး တၢ် ကွဲ က လၤ န့ၣ် လီၤ.ပှၤ သး ပှၢ် လၢ ညါ န့ၣ် နာ် ၀ဲ လၢ ပှၤ အ က လၤ န့ၣ် ဟး သ့ လီၤ.
ပ၀ဲ က ညီ ဖိတ ဖၣ် မ့ၢ် လၢ ပက လၤ ဟး (က လၤ တ အိၣ် လၢ လိၤ)အ ဃိ တနံၣ် တ ဘျ ီတၢ် မၤ လါ ခူး ကံၢ် စုဒီး ကိး က့ၤ က လၤ န့ၣ် လီၤ.က လၤ ဖဲအံၤ, ဒ်ပှၤ သူၣ် က့ သး ပှၢ် စံး ၀ဲ အ သိး, မ့ၢ်၀ဲ ပတၢ် သ့ၣ် ညါ, တၢ် ဆိ က မိၣ် ဆိ က မး,ဒီး တၢ် ကူၣ် ထီၣ် ဖး လီၤ သ့ၣ် တ ဖၣ် ဒ် ပစံး တၢ် အ သိး ပသးန့ၣ် လီၤ.တ ဘျ ီဘျ ီပ က လၤ သ့ၣ် တ ဖၣ် ဟး ကမူၤ ဟး ကမၣ်, အၢ သီ သ ကုၤ ဆး ဒီး ယံၤ ၀ဲ ဒီး ပှၤန့ၣ် လီၤ.အဃိတၢ် မၤ တၢ် ကံၢ် စုကွဲ က လၤ အံၤ အ ခီပ ညီကမ့ၢ် စ့ၢ် ကီး လၢ တၢ် ကိး ဖှိၣ် က့ၤ,စၢ ဖှိၣ်ရိၣ်
ဖှိၣ် က့ၤ ပပှၤ က လုာ် သ့ၣ် တ ဖၣ် န့ၣ် လီၤ. ပှၤ သး ပှၢ် သ့ၣ် တ ဖၣ် မ့ၢ် ကံၢ် န့ၢ် ဖိသၣ် အ စုန့ၣ် ဆိၣ် ဂ့ၤ၀ဲ, ထု က ဖၣ် သၣ်ကမဲၤ ၀ဲလၢ အ က အိၣ် မုာ် အိၣ် ခုၣ် ဘၣ်, အိၣ် ဆူၣ် အိၣ် ချ့, ပူၤ ဒုၣ် ပူၤ ဒါ, က အိၣ် မူဘၣ် ၀ဲ ဂ့ၤ ဂ့ၤ ၀ါ ၀ါ ဒီး ယံာ် ယံာ် ထၢ ထၢ န့ၣ် လီၤ.ဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ကံၢ်န့ၢ်ပှၤသးပှၢ် စုဒီးထုကဖၣ်၀ဲလၢအကအိၣ်မူဘၣ်ယံာ်ယံာ်, အယူာ်ကထီ၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.မုၢ် မ ဆါ တနံၤ အံၤ အ ဆၢ က တီၢ် ဘၣ် လံလၢပ၀ဲပှၤ က ညီဖိ သ့ၣ်တ ဖၣ်ပက အဲၣ် လိာ် ကွံ လိာ် သး, ပာ်ဖှိၣ် ထီၣ်သ ကိး က့ၤ ပသး
လၢ ပပှၤ က လုာ် အ ဘူၣ် အ တီၢ် အ ဂီၢ်ဒီး တၢ် ဘၣ် ဘျုး အ ဂီၢ် လံန့ၣ် လီၤ.
ပ မိၢ် ပၢ် ဖံဖုလၢ ပျၢၤသ့ၣ် တ ဖၣ် မ့ၢ်သံတ့ၢ် ၀ဲ ဘၣ် ဆၣ် အ က လုၢ် က ထါ သ့ၣ် တ ဖၣ် က တိၤ ဒံး တၢ် ဒီး ပှၤ,ကိး က့ၤ ပှၤ ဒီး စံး ၀ဲ. ြပုက လၤ ဟဲ က့ၤ ဟဲ က့ၤ (တၢ် ကွဲ က့ၤ ကိး က့ၤၱပသး တၢ် ကူၣ် ထီၣ် ဖး လီၤ,တၢ် ထံၣ် တၢ် ဆိ ကမိၣ်), ဟဲ က့ၤ အိၣ် ဒီး မိၢ် ဒီး ပၢ်, ဟဲ က့ၤ အိၣ် ဒီး ပုၢ် ဒီး ၀ဲၢ်,ဟဲ က့ၤ အိၣ် ဒီး သမူ,ဟဲ က့ၤ အိၣ် ဒီး သ ကိး,ဟ ဲက့ၤ အိၣ် လၢ သ၀ီ,ဟဲ က့ၤ အိၣ် က့ၤ လၢ ဟံၣ်,အိၣ် ဘၣ် ဒီး ပှၤ ဂုၤ ပှၤ ဂၤ တ ဂ့ၤ,လဲၤ အိၣ် လၢ သွၣ် ခိၣ် တ ဂ့ၤ,လဲၤ အိၣ် လၢ လိ ထံး တ ဂ့ၤ,လဲၤ အိၣ် လၢ နီၢ် လီ နီၢ်ပျီၢ် အ သိး တ ဂ့ၤ, အိၣ် လၢ ပျုၤ ပူၤ စှၢၤ ပူၤ တ ဂ့ၤ. ြပုက လၤ ဟဲ က့ၤ,ဟဲ က့ၤ.
တၢ် မၤ လၤ က ပီၤ လါ ခူး ကံၢ် စုအ မူး အံၤ အိၣ် ဒီး အ လုၢ် အ လၢ် စှၤ ကိာ် မံၤ ဒီး ဖဲအံၤ ပအဲၣ် ဒိး ဟ့ၣ် နီၤ လီၤ လိာ် ပသး လၢ တၢ် ဂ့ၢ် ဘၣ် ထွဲဒီး တၢ် ကံၢ် စုအ မူး တနီၤ န့ၣ် လီၤ. လၢ တၢ် က မၤတၢ် ကံၢ် စုအမူ းအ ဂီၢ်, ဖဲဟါလီၤ ခီတ ချု းမုၢ် နံၤ လၢ တၢ် ကံၢ် စုဒံး ဘၣ် န့ၣ် ပှၤ က ဘၣ် ဃု ထၢ ထီၣ် ၀ဲပှၤ
ဒီ မါ၀ၤ မိၢ် တ မိၢ် ဃီ,ပၢ် တ ပၢ် ဃီ နွံဒူၣ် လၢ အ မ့ၢ် ၁၄ ဂၤ န့ၣ် လီၤ.က ဘၣ် မ့ၢ် ပှၤ လၢ တ မ့ၢ် အ မုၣ် က မဲခွါ က မဲ ဒီး တၢ် လီၤ ဖး တ အိၣ် န ီတ ဘျ ီဘၣ် သ့ၣ် တ ဖၣ် န့ၣ် လီၤ.အ ခ ီပညီမ့ၢ် ၀ဲ ပ က အိၣ် ဘၣ် တ ပူၤ ဃီ(တ လီၤ ဖး ဘၣ်)ဒ်ပှၤ ဒီမါ ၀ၤ ခံဂၤ တုၤ လၢ တၢ် အ စိၤ က တ ၢၢ်န့ၣ် လီၤ.ဒီးကဘၣ်ဃု ထၢ ထီၣ် စ့ၢ် ကီး ၀ဲဖိ မုၣ် ဖိ ခွါ နွံဂၤ, ပိာ် မုၣ် နွံဂၤပိာ်ခွါနွံ ဂၤ လၢအ မိၢ် တ မိၢ် ဃီ, ပၢ် တ ပၢ် ဃီ ဒီး တ ဘၣ် မ့ၢ် ပှၤ လၢ အ မိၢ် အ ပၢ် န့ၢ် မါ န့ၢ် ၀ၤ ခံ ဆီ ဘၣ် န့ၣ် လီၤ.အ၀ဲ အံၤ အခီ ပညီ မ့ၢ်၀ဲ တၢ်ဂ့ၤ တၢ် ၀ါ န့ၣ် လီၤ. က ညီဖိ သ့ၣ် တ ဖၣ် မ့ၢ် ပှၤ လၢ အ အဲၣ် တၢ် တီ တၢ် လိၤ, မ့ၢ် သ့ န့ၣ် တ အဲၣ် ဒိး ၀ဲ လၢအဖိ အ လံၤ က လီၤ မုၢ် လီၤ ဖး ခံ ဆီ သၢ ဆီ ဘၣ် န့ၣ် လီၤ.တၢ် ဃု ထၢထီၣ်ပှၤ ဒီမါ ၀ၤ နွံဒ ူၣ်ဒီး ဖိမုၣ် နွံဂၤ ဖိခွါ နွံဂၤ အံၤ အ တၢ် ပညိၣ် က မ့ၢ် စ့ၢ် ကီး လၢ အ က မ့ၢ် တၢ် အ ဒိ အ တဲာ် လၢ ပှၤ လၢ ခံ အ စိၤ တ ဖၣ် အ စိၤ, ဒီး ပာ်ဖျါ ထီၣ် စ့ၢ် ကီး က ညီဖိ မ့ၢ် ပှၤ လၢ အ အဲၣ် တၢ် တီ တၢ် လိၤ,တၢ် ဃူ တၢ် ဖိး ဒီး တ အဲၣ် ဒိး တၢ် လီၤ ဖး ဘၣ် န့ၣ် လီၤ.
တၢ် က ဘၣ် က တဲာ် က တီၤ စ့ၢ် ကီး တၢ် နွံမံၤလၢ အ မ့ၢ်၀ဲ ထံ ဆှံ, မ့ၤ တၢၤ ဒုၣ်, တ ကွံ သၣ်, ဖီဂံၢ်,က ထံ ပိာ်, မ့ၤ တီၤ, လုၣ် ၀ါ သ့ၣ် တဖၣ် န့ၣ် လီၤ.တၢ် သ့ၣ် တ ဖၣ် အံၤ တၢ် က ဘၣ် ပာ်လီၤ အီၤ လၢကီၢ် လဲၢ် အ ပူၤ, ခွး အ ပူၤ မ့တ မ့ၢ်သ ဘံၣ် ထီ ခီၣ်အ ပူၤန့ၣ် လီၤ. ထံဆှံ ဖဲ ပမၤ တၢ် ကံၢ် စု ကွဲက လၤ အ
မူး အ ခါ ပက ဘၣ် မၤ ၀ဲ လၢ ထံ အ ဆှံ န့ၣ် လီၤ.တ ဘၣ် မ့ၢ် ထံ အ ဒု ဘၣ့်ပှၤ သး ပှၢ် သ့ၣ် တ ဖၣ် က ထု က ဖၣ် ၀ဲ လၢ ပသူၣ် ပသး,ပ တၢ် ဆိက မိၣ် သ့ၣ် တ ဖၣ်က ဘၣ် က ပီၤ ၀ဲဒ်ထ ံအ သိး န့ၣ် လီၤ.ထံ
မ့ၢ် တၢ် လၢ တၢ် ဘၣ် တ့ခဲ လၢ ာ် လၢ ဟီၣ် ခိၣ် အံၤ ဒိး သ န့ၤ ထီၣ် အ သး လၢ အီၤ န့ၣ် လီၤ.
မ့ၤတၢၤဒုၣ် မ့ၤ န့ၣ် န မ့ၢ် ပာ်အီၤ လၢ သ ပၢၤ ပူၤ ဒီ တ သ ပၢၤ တုၤ မုၢ် ဃ့ၢ် လီၤ န့ၣ် အ ထံ ထီၣ် လီၤ.ဖဲ မ့ၤ ကိၢ် ကိၢ် လၢၤ လၢၤ ဒ် အ ခါ နမ့ၢ် တၢၤ ဒုၣ် အီၤ န့ၣ် နပာ်အီၤ တနၢ ဆံၣ် ဘီ ဘၣ်,ဒီး မ့ၢ် ဘၣ် ဒီး တၢ် ကိၢ် န့ၣ် ဃ့ ထီ ကွံာ် ၀ဲ လီၤ.တၢ် မ့ၢ် ကွံာ် လီၤ လၢ ဟီၣ် ခိၣ် လိၤ န့ၣ် တ ြပံြပါဘၣ် န့ၣ် လီၤ.မ် က ညီ ဖိသ့ၣ် တ ဖၣ် အိၣ် ဘၣ် ဒ် မ့ၤ တၢၤ ဒုၣ် အ သိး တ က့ၢ်. တကွံသၣ် န့ၣ် တ ဒံး သိး ဒီး သ့ၣ် သၣ် လၢ အ ဂၤ ဘၣ်.သ့ၣ် သၣ် လၢ အ ဂၤ န့ၣ်သၣ်ထီၣ် ၀ဲ သကုၤဆး ဒး လၢ အ ထံး အ လိၤ ဘၣ် ဆၣ် မ့ မ့ၢ် တ ကွံ သၣ် န့ၣ် ဟဲ ထီၣ် ဒၣ် လၢ အ မိၢ် ပှၢ်တ ဘိ ဃီ အ လိၤ ၀ံၤ ဖီ ထီၣ် ဘး လီၤ ၀ဲ ဒၣ် လီၤ.အ သၣ် တ ဖၣ် ရဲၣ် လီၤ အ သး တ သံၣ် ဘၣ် တသံၣ် ဒီး တ သံၣ် စုာ် စုာ်န့ၣ် အ သၣ် စဲ ဘူး ထီ အ သး,ဒီး အ သံၣ် သ့ၣ် တ ဖၣ် စဲ ဘူး က ဒါက့ၤလၢ အဖူ အ လိၤ ဒီး အ ဖူန့ၣ် စဲ ဘူး လိာ်အ သး ဒီး အ ထူၣ် တ ဆီ ဘၣ် တ ဆီ န့ၣ် လီၤ.
တ ကွံ န့ၣ် ပ သူၣ် လၢ အ ချံ တ သ့ ဘၣ်,ပမ့ၢ် အဲ ၣ် ဒိး သူၣ် အီၤ န့ၣ် ပ ဘၣ် လဲၤ ခူၣ် န့ၢ် လၢ အ ခိၣ် ဆၢၣ် ဒၣ် ၀ဲ အ ခီၣ် ထံး န့ၣ် လီၤ.ပမ့ၢ် အဲၣ် ဒိး အီၣ် အ သၣ် န့ၣ် ပ ဘၣ် လဲၤ ကူာ် လၢ အ ထူၣ် န့ၣ် လီၤ.ဒ်န့ၣ် အ သိး,ပှၤ က ညီ ဖိၣ် သၣ် ခွါ တ ဂၤ မ့ၢ် အဲၣ် ဒိး မၤ န့ၢ် အ မါ န့ၣ် ဘၣ် လဲၤ ဃ့ ၀ဲ လၢ အ မိၢ် အ ပၢ် န့ၣ် ပပှၤ က ညီ ဖိသ့ၣ် တ ဖၣ် အ လုၢ် အ လၢ် အိၣ် တ့ၢ် ၀ဲ ဒၣ် န့ၣ် လီၤ. ဖီဂံၢ် န့ၣ် အ ဂံၢ် ဒီး အ မိၢ် ပှၢ် မ့ၢ် စဲၤ လီၤ အ သး တ ကမဲာ် လၢ ဟီၣ် ခိၣ် လိၤ ဒီး မဲထီၣ် ၀ဲ တ ဘိ လီၤ့မဲ ထီၣ် ၀ဲ သ့ လၢ တၢ် လီၢ် တ တီၤ ဂ့ၤ တ တီၤ ဂ့ၤ,တၢ် အ က တီၢ် ဒ် လဲ ၣ် ဂ့ၤ ဒီး တ လိၣ် ပ လူ အီၤ အ ထံ အါ အါ ဘၣ် န့ၣ် လီၤ.အ ဂံၢ် သ့ၣ် တ ဖၣ် ဟး စွါ၀ဲ သ ကုၤ ဆး ဒး ဘၣ် ဆၣ် အ မိၢ် ပှၢ် န့ၣ် အိၣ် တ ခိၣ် ဃီ လီၤ.န မ့ၢ် အဲၣ် ဒိး သူၣ် န့ၣ် ဟံး န့ၢ် အ ဒ့ပၣ် ဃုာ် ဒီး အ ဂံၢ် တ စဲး,နသူၣ် ဒီး မဲ ထီၣ် ၀ဲ လီၤ.ပသူၣ် အီၤ လၢ အ ချံ တန့ၢ်ဘၣ်.ဒ်န့ၣ် အ သိး,ဖဲ ပ အိၣ် တ ပူၤ လၢ် လၢ် ပ က ဘၣ် လီၤ ဂာ်ဒီး ဖီဂံၢ် န့ၣ် လီၤ. ကထံပိာ် အံၤ တဒ် သိး ဒီး သ့ၣ် အ ဂၤ ဘၣ်.က ထံ အံၤ တၢ် ကိၢ် ခါ မ့ၢ် ဂ့ၤ,တၢ် စူၤ ခါ မ့ၢ် ဂ့ၤ အ လၣ် လါ ဟ့၀ဲ ထီ ဘိ လီၤ.ဖဲပှၤ သူၣ် အီၤ လၢ ထံ နံၤ န့ၣ် အ လၣ် လါ ဟ့ ၀ဲ ဒီး ထံမ့ၢ် ဒိၣ် ဘၢ နာ် သ က့ တ ဘၣ် တၢ် နီတ မံၤ ဘၣ်.ပှၤ သူၣ် အီၤ လၢ တၢ် လီၢ် တ တီၤ ဂ့ၤ တ တီၤ ဂ့ၤ န့ၣ် အ ရီၢ် ဆၢ ဒၣ် အ တၢ် လီၤ,တ လီၤ စၢ် ဘၣ်.န မ့ၢ် ကျ ီတဲာ် တ ကူာ် တ ကူာ် ဒီး တၢၤ ကွံာ် အီၤ ဘၣ် ဆၣ် အ ဆၢ က တီၢ် ဘၣ် န့ၣ် မဲ ထီၣ် ဒၣ် အ တၢ် ဒိၣ် ထီၣ် ၀ဲ ဒီး ဆၢ ၀ဲ ဒၣ် န့ၣ် လီၤ.
အ ဘ့ၣ် မ့ၢ် ကိၤ ဘၣ် ဆၣ် အ ထံဆၢ ၀ဲ ဒၣ် န့ၣ် လီၤ.အဃိ က ညီဖိ သ့ၣ် တ ဖၣ် ပ က ဘၣ် လီၤ ဂာ်ဒီး က ထံ လီၤ. မ့ၤတီၤ လၢ လါ ခူး ကံၢ် စု အ ဂီၢ် န့ၣ် တၢ် က ဘၣ် ဘိၣ် ၀ဲ မ့ၤ တီၤ အ ခံစူစူန့ၣ် လီၤ.တၢ် ဘိၣ် ထီၣ် အီၤ တ ဘိၣ် ၀ံၤ တ ဘိၣ် ဒီး တၢ် စၢ ဖှိၣ် အီၤ တ ဘျုး ဖျၢၣ် ဒီး ချီ မံ အီၤ န့ၣ် လီၤ.ဖဲ အ မံ အ
ခါ န့ၣ် စဲ ဘူး လိာ် အ သး ဃံး မး ဖဲ နဃ့ၣ် လီၤ အီၤ အ ခါ လီၤ.အ ခီ ပညီ မ့ၢ် ၀ဲ ပ က ဘၣ် အိၣ် ဃူ အိၣ် ဖိး စဲ ဘူး လိာ် ပသး ဒ်မ့ၤ တီၤ အ သိး,ဒီး ပမ့ၢ် ထုး ဖှိၣ် ၀ာ် ဖှိၣ် လိာ် ပသး န့ၣ် ပတၢ် သ့ၣ် ညါ,တၢ် ထံၣ် တၢ် ဆိ က မိၣ် တဖၣ် အါ ထီၣ် ၀ဲ လီၤ. လုၣ်၀ါ အံၤ မ့ၢ် ဘဲ အ လုၤ သ့ၣ် တ ဖၣ် ပာ် ဖှိၣ် ထီၣ် အ သး န့ၣ် လီၤ.တၢ် က ဘၣ် မၤ န့ၢ် ၀ဲလုၣ် ၀ါ သၢ ယဲၤ,တၢ်က ဘၣ် ကံၢ်တရံး ၀ဲစုဒ့ ကိာ် သၢ၀ီ,ဒီး စၢက မိာ် တံၢ် အီၤ သၢ ဘျီစ့ၢ် ကီး လီၤ. ဖဲ တၢ် စၢ ကမိာ် အီၤ အ ခါ ထု က ဖၣ်ထွဲ၀ဲ အ ခံ လၢ ပက အိၣ် ဆူၣ် အိၣ် ချ့,မၤ ထီၣ် အီၣ် ထီၣ်,တၢ် တ ဂ့ၤ တ ဘၣ် တ ဖၣ် က လဲၤ ပူၤ ကွံာ် ပှၤ န့ၣ် လီၤ. ဖဲ တၢ် ကံၢ် စုအမုၢ် နံၤ တုၤ ဃီၤဒီးတၢ် ကစး ထီၣ် မူး လီၤ န့ၣ်,ဒီးတ ချုး မိၢ် ပၢ် နွံဒူၣ် ဒီး ပှၤ ဂီၢ် မုၢ် ကံၢ် စုဒံး ဘၣ် န့ၣ် ဖိမုၣ် ဖိခွါ ၁၄
ဂၤ လၢ အ ဃု ထၢ တ့ၢ် ၀ဲ တ ဖၣ် ဘၣ် လဲၤ ကံၢ် ဆိ၀ဲ န့ၣ် လီၤ.
၀ံၤ မး မိၢ် ပၢ် နွံဒူၣ် ဒီး က မျၢၢ် သ့ၣ် တ ဖၣ် ကံၢ် က့ၤ ၀ဲ န့ၣ် လီၤ.မုၢ် မ ဆါ တ နံၤ အံၤ ဖဲ တၢ် မၤ လၤ က ပီၤ တၢ် ကံၢ် စုအ နံၤ န့ၣ် အိၣ် ဒီး မိၢ် ပၢ် ဖံဖ ုအ တၢ် သိၣ် လီၤ သီလီၤ ဖိလံၤ,သူၣ် က့ သး ပှၢ်, သ ရၣ် သ မါ အ တၢ် က တိၤ လီၤ တၢ် န့ၣ် လီၤ.တၢ် တဲ ဖျါ ထီၣ် စ့ၢ် ကီး လါ ခူး ကံၢ် စုလုၢ် လၢ် အ ဂ့ၢ် ဒီး တ က တီၢ် ဃီ အိၣ် ဒီး တၢ် မၤ ၀ဲ က ညီ တၢ် သံ ကျံ သး ၀ံၣ်,တၢ် ဂဲၤ က လံၣ် သ့ၣ် တဖၣ် န့ၣ် လီၤ.က မျၢၢ် လၢ အ ဟဲ ထီၣ် မူး အံၤ သူၣ် ဖှံသး ညီ, ကံၢ် သ ကိး စု ဒီး အီၣ် သ ကိး အီ သ ကိး တၢ် တဖှိၣ် ဃီန့ၣ် လီၤ.ပှၤလၢ အက လဲၤ ထီၣ် တၢ်မၤ က ညီ လါ ခူး ကံၢ် စုအ မူး အံၤ က ဘၣ် ကူ သိး ၀ဲ က ညီ အ တၢ် ကူ တၢ် သိး န့ၣ် လီၤ. တၢ် ကံၢ် စုအ မူး အံၤ အိၣ် ၀ဲ ဒီး တၢ် ကွဲ က လၤ န့ၣ် လီၤ.ပှၤ သး ပှၢ် လၢ ညါ န့ၣ် နာ် ၀ဲ လၢ ပှၤ အ က လၤ န့ၣ် ဟး သ့ လီၤ.
ပ၀ဲ က ညီ ဖိတ ဖၣ် မ့ၢ် လၢ ပက လၤ ဟး (က လၤ တ အိၣ် လၢ လိၤ)အ ဃိ တနံၣ် တ ဘျ ီတၢ် မၤ လါ ခူး ကံၢ် စုဒီး ကိး က့ၤ က လၤ န့ၣ် လီၤ.က လၤ ဖဲအံၤ, ဒ်ပှၤ သူၣ် က့ သး ပှၢ် စံး ၀ဲ အ သိး, မ့ၢ်၀ဲ ပတၢ် သ့ၣ် ညါ, တၢ် ဆိ က မိၣ် ဆိ က မး,ဒီး တၢ် ကူၣ် ထီၣ် ဖး လီၤ သ့ၣ် တ ဖၣ် ဒ် ပစံး တၢ် အ သိး ပသးန့ၣ် လီၤ.တ ဘျ ီဘျ ီပ က လၤ သ့ၣ် တ ဖၣ် ဟး ကမူၤ ဟး ကမၣ်, အၢ သီ သ ကုၤ ဆး ဒီး ယံၤ ၀ဲ ဒီး ပှၤန့ၣ် လီၤ.အဃိတၢ် မၤ တၢ် ကံၢ် စုကွဲ က လၤ အံၤ အ ခီပ ညီကမ့ၢ် စ့ၢ် ကီး လၢ တၢ် ကိး ဖှိၣ် က့ၤ,စၢ ဖှိၣ်ရိၣ်
ဖှိၣ် က့ၤ ပပှၤ က လုာ် သ့ၣ် တ ဖၣ် န့ၣ် လီၤ. ပှၤ သး ပှၢ် သ့ၣ် တ ဖၣ် မ့ၢ် ကံၢ် န့ၢ် ဖိသၣ် အ စုန့ၣ် ဆိၣ် ဂ့ၤ၀ဲ, ထု က ဖၣ် သၣ်ကမဲၤ ၀ဲလၢ အ က အိၣ် မုာ် အိၣ် ခုၣ် ဘၣ်, အိၣ် ဆူၣ် အိၣ် ချ့, ပူၤ ဒုၣ် ပူၤ ဒါ, က အိၣ် မူဘၣ် ၀ဲ ဂ့ၤ ဂ့ၤ ၀ါ ၀ါ ဒီး ယံာ် ယံာ် ထၢ ထၢ န့ၣ် လီၤ.ဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ကံၢ်န့ၢ်ပှၤသးပှၢ် စုဒီးထုကဖၣ်၀ဲလၢအကအိၣ်မူဘၣ်ယံာ်ယံာ်, အယူာ်ကထီ၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.မုၢ် မ ဆါ တနံၤ အံၤ အ ဆၢ က တီၢ် ဘၣ် လံလၢပ၀ဲပှၤ က ညီဖိ သ့ၣ်တ ဖၣ်ပက အဲၣ် လိာ် ကွံ လိာ် သး, ပာ်ဖှိၣ် ထီၣ်သ ကိး က့ၤ ပသး
လၢ ပပှၤ က လုာ် အ ဘူၣ် အ တီၢ် အ ဂီၢ်ဒီး တၢ် ဘၣ် ဘျုး အ ဂီၢ် လံန့ၣ် လီၤ.
ပ မိၢ် ပၢ် ဖံဖုလၢ ပျၢၤသ့ၣ် တ ဖၣ် မ့ၢ်သံတ့ၢ် ၀ဲ ဘၣ် ဆၣ် အ က လုၢ် က ထါ သ့ၣ် တ ဖၣ် က တိၤ ဒံး တၢ် ဒီး ပှၤ,ကိး က့ၤ ပှၤ ဒီး စံး ၀ဲ. ြပုက လၤ ဟဲ က့ၤ ဟဲ က့ၤ (တၢ် ကွဲ က့ၤ ကိး က့ၤၱပသး တၢ် ကူၣ် ထီၣ် ဖး လီၤ,တၢ် ထံၣ် တၢ် ဆိ ကမိၣ်), ဟဲ က့ၤ အိၣ် ဒီး မိၢ် ဒီး ပၢ်, ဟဲ က့ၤ အိၣ် ဒီး ပုၢ် ဒီး ၀ဲၢ်,ဟဲ က့ၤ အိၣ် ဒီး သမူ,ဟဲ က့ၤ အိၣ် ဒီး သ ကိး,ဟ ဲက့ၤ အိၣ် လၢ သ၀ီ,ဟဲ က့ၤ အိၣ် က့ၤ လၢ ဟံၣ်,အိၣ် ဘၣ် ဒီး ပှၤ ဂုၤ ပှၤ ဂၤ တ ဂ့ၤ,လဲၤ အိၣ် လၢ သွၣ် ခိၣ် တ ဂ့ၤ,လဲၤ အိၣ် လၢ လိ ထံး တ ဂ့ၤ,လဲၤ အိၣ် လၢ နီၢ် လီ နီၢ်ပျီၢ် အ သိး တ ဂ့ၤ, အိၣ် လၢ ပျုၤ ပူၤ စှၢၤ ပူၤ တ ဂ့ၤ. ြပုက လၤ ဟဲ က့ၤ,ဟဲ က့ၤ.
တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ သ့ၣ်တဖၣ်ဟံး န့ၢ်အါတက့ၢ်လၢ“ကွဲၤက လုၢ်”လါခူးကံၢ်စုဒီးတၢ်ဘူၣ်တၢ် ဘါ,လၢနးစၢဒ့
ထူခ့ၣ်ဒီးတနီၤဟံးန့ၢ် လၢမါကၠီၣ်ရွှ့ၣ်အတၢ်ကွဲး
ထူခ့ၣ်ဒီးတနီၤဟံးန့ၢ် လၢမါကၠီၣ်ရွှ့ၣ်အတၢ်ကွဲး
တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ :
ထူသနူလုၢ်လၢ်ဆဲးလၤ
ကီၢ်ခိၣ်စီၤဘးအူကၠံသးသမူအဂ့ၢ်ဖုၣ်ကိာ်
လီၢ် ထိၣ်ကီးကိ
တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ :
ကညီတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ
,
ကညီဒီကလုာ်ခိၣ်နၢ်သးသမူဂ့ၢ်ကျိၤ
မၤထူရၤမုၢ်နံၤတၢ်ကတိၤကျိာ်ထံ
မၤ ထူရၤ မုၢ် နံၤ တၢ် ကတိၤ ကျိာ် ထံ
ပှၤ ဒူ ပှၤ ဃိၤ လၢ အဟ့ၣ် လီၤ တ့ၢ် လံ အသး လၢ တၢ်ဒုး ပျီ ပူၤ သ့ၣ် တ ဖၣ် အ တၢ်ကတိၤ ကျိာ် ထံ
ခိၣ် နၢ် ပှၤ ဒူ ပှၤ ဃိၤ ဒီး သုး မုၢ် သံၣ် ဘိ လၢ အဟ့ၣ် လီၤ သး ဒီး သံ တ့ၢ် လၢ တၢ်ဒုး ပျီ ပူၤ တ ဖၣ် န့ၣ် တ ဟူး တ ဂဲၤ အိၣ် ၀ဲ ဘှ့ၣ် ယုၢ် ကလာ် လီၤ.
“ယ အိၣ် လၢ တၢ် နး ဒီး တၢ် ဖှီၣ် အံၤ အကျဲ”
ဖဲ လၢ မုၢ် နၤ တၢ် ဘှ့ၣ် အ ခါ ဒ် နၣ် ရံၣ် လဲၤ တၢ် သီၣ် ချဲး ချဲး ချဲး အသိး န့ၣ် အ ၀ဲသ့ၣ် တ ဖၣ် မၤ သး ဒ် အ ကတိၤ ကသွံ တၢ် ဒီး ပှၤ လၢ အ စံး ၀ဲ
“ ယ ရ့ ဒီး ပှၤ စီ ဆှံ မုာ် ယဲ ဆံး ဒိၣ် လဲၣ်”
ပ ၀ဲ သ့ၣ် တ ဖၣ် အံၤ လၢ တၢ် အဲၣ် ဘၣ် ပ ပှၤ ကလုာ်ဒီး ထံ ကီၢ် အဂီၢ် အ ဃိ ပ တ ပါ် ပ သး သ မူ အ လုၢ် အပှ့ၤ လၢ တၢ် နီ တမံၤ ဘၣ်.ဒီး ပ တူၢ် သံဟ့ၣ် လီၤ ပ သး လံ
“လၢ ကစၢ် အပူၤ န့ၣ် ယ ထံၣ် တၢ် ဘျုး ဒိၣ်¬”
ပ ၀ဲ သ့ၣ် တ ဖၣ် လၢ ပ တူၢ် သံ ပသး ဒီး ဟ့ၣ် လီၤ တ့ၢ် လံ ပသး နာ် က့ တၢ် ဖံး တၢ် မၤ တ ခီ တ ၀ံၤ တ တဲာ် ဒံးဘၣ်.
ပ ပာ်လီၤ တဲာ် တ့ၢ် တၢ် မၤ လၢ သု ၀ဲ လၢ အအိၣ် မူ ဒံး သ့ၣ် တ ဖၣ် အစု ပူၤ လီၤ.
“လၢ စၢ် အ မဲာ် ညါ န့ၣ် မိၣ် အိၣ် ယဲ ထီဘိ”
ပ တၢ် တူၢ် သံ ပ သး အံၤ တ မ့ၢ် လၢ ပဂီၢ် ဒၣ် ပ ၀ဲ ဘၣ်.မ့ မ့ၢ် ပှၤ လၢ အအိၣ် မူ တ့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ် အ ဂီၢ် ဧိၤ လီၤ.
“ဖဲ န့ၣ် အလီၢ် မုာ်”
ပ တၢ် တူၢ် သံ ပ သး အံၤ မ် အ သု တ မ့ၢ် တၢ် ကလီ ကလီ တဂ့ၤ, ပ တၢ် တူၢ် သံ ပသး အံၤ ပ တဲ က့ၤ အ ဂ့ၢ် တ သ့ လၢၤ ဘၣ်.ပှၤ လၢ အ က တိၤ ဒီး တဲ ၀ဲ သ့ န့ၣ် မ့ၢ် ဒၣ် ထဲ ပှၤ လၢ အိၣ် မူ ဒံး သု ၀ဲ သ့ၣ် တဖၣ် န့ၣ် ဧိၤ လီၤ.
“လၢ ကစၢ် အ မဲာ် ညါ န့ၣ် မိၣ် အိၣ် ယဲ ထီ ဘိ”
ပ တၢ် တူၢ် သံ ပသး အံၤ မ် အသု တ ကဲ ထီၣ် တၢ် က လီ က လီ တ ဂ့ၤ.မ် အ အိ ၣ် ဒီး အ ခီ ပ ညီ ဒီး ဒုး အိၣ် က့ၤ အီၤ န့ၣ် တ က့ၢ်.ဒီး သ့ၣ် နီၣ် ထီၣ် စ့ၢ် ကီး ပှၤ တ က့ၢ်.
“ယ ဖံး အၢ ညၣ် အၢ အံၤ စၢ် ဧၢ ြ တီ ယ ကျဲ”
ပ အိၣ် လၢ တၢ် ကသွံ ဒံ အ လီၢ် , ပ အဲၣ် ဒိး ကတိၤ တၢ် ဒီး သု , ဒီး ဘူး ဒီး တံၢ် ,ဒီး ဖိ မါ သ့ၣ် တဖၣ် ဘၣ် ဆၣ် , က တိၤ ပ ၀ဲ တ သ့ လၢၤ ဘၣ်.သ့ၣ် နီၣ် ထီၣ် စ့ၢ် ကီး ပပှၤ ထံ ဖိ ကီၢ် ဖိ တ က့ၢ်.
“မ် ဒ် န့ၣ် ယသး အိၣ် ဒ် သိး က ပူၤ ဖျဲး”
ပ တၢ် တူၢ် သံ ပ သး အံၤ မ် အသု တ ကဲ ထီၣ် တၢ် က လီ က လီ တ ဂ့ၤ.ဒုး အိၣ် ထီၣ် က့ၤ တၢ် မၤ နၢၤ အ က ရၢ ကရိ သ့ၣ် တဖၣ် ဒီး ပာ် ဖျါ ထီၣ် က့ၤ ပ တၢ် တူၢ် သံ ပသး အ ခီ ပ ညီ တက့ၢ်.
“ခဲ အံၤ လ့ ပစီ န့ၣ် ဒ် ပီၣ် လဲၣ် လုၢ် ဘၢ”
ပ အိၣ် ပ ၀ဲ လၢ တၢ် လီ ၢ် လၢ ပှၤ တဲ တ သ့ တဲ တ ဘၣ် , ဘၣ် ဆၣ် ပ ကွၢ် ဃီၤ တၢ် ဆူ သု အိၣ် , ပှဲၤ ဒီး တၢ် ယူး ယီၣ် ဒီး တၢ် မုၢ် လၢ် သ့ၣ် တ ဖၣ် န့ၣ် လီၤ.
“ခဲ ကိာ် လၢ န မဲာ် ညါ က စီ ဆှံ ခဲ လၢာ်”
မ် ပ တၢ် ဃ့ လၢ သး အံၤ ဒုး အိၣ် ထီၣ် န့ၢ် က့ၤ ပှၤ အ ခီ ပ ညီ တ က့ၢ်.
“ဖဲ န့ၣ် အလီၢ် မုာ်”
မ် ပ တၢ် ဟ့ၣ် လၢ သး အံၤ ဒုး အိၣ် ထီၣ် န့ၢ် က့ၤ ပှၤ အ ခီ ပ ညီ တ က့ၢ်.
“လၢ ကစၢ် အ မဲာ် ညါ န့ၣ် မိၣ် အိၣ် ယဲ ထီ ဘိ”
တိၢ်နီၣ် -တၢ် သး ၀ံၣ် အ နိး န့ၣ် ဖျါ ဖဲ -လံာ် သး ၀ံၣ် ကစၢ် ယွၤ အိၣ် ဃုာ် ဒီး နိး ( ၄၇၁)
ပှၤ ဒူ ပှၤ ဃိၤ လၢ အဟ့ၣ် လီၤ တ့ၢ် လံ အသး လၢ တၢ်ဒုး ပျီ ပူၤ သ့ၣ် တ ဖၣ် အ တၢ်ကတိၤ ကျိာ် ထံ
ခိၣ် နၢ် ပှၤ ဒူ ပှၤ ဃိၤ ဒီး သုး မုၢ် သံၣ် ဘိ လၢ အဟ့ၣ် လီၤ သး ဒီး သံ တ့ၢ် လၢ တၢ်ဒုး ပျီ ပူၤ တ ဖၣ် န့ၣ် တ ဟူး တ ဂဲၤ အိၣ် ၀ဲ ဘှ့ၣ် ယုၢ် ကလာ် လီၤ.
“ယ အိၣ် လၢ တၢ် နး ဒီး တၢ် ဖှီၣ် အံၤ အကျဲ”
ဖဲ လၢ မုၢ် နၤ တၢ် ဘှ့ၣ် အ ခါ ဒ် နၣ် ရံၣ် လဲၤ တၢ် သီၣ် ချဲး ချဲး ချဲး အသိး န့ၣ် အ ၀ဲသ့ၣ် တ ဖၣ် မၤ သး ဒ် အ ကတိၤ ကသွံ တၢ် ဒီး ပှၤ လၢ အ စံး ၀ဲ
“ ယ ရ့ ဒီး ပှၤ စီ ဆှံ မုာ် ယဲ ဆံး ဒိၣ် လဲၣ်”
ပ ၀ဲ သ့ၣ် တ ဖၣ် အံၤ လၢ တၢ် အဲၣ် ဘၣ် ပ ပှၤ ကလုာ်ဒီး ထံ ကီၢ် အဂီၢ် အ ဃိ ပ တ ပါ် ပ သး သ မူ အ လုၢ် အပှ့ၤ လၢ တၢ် နီ တမံၤ ဘၣ်.ဒီး ပ တူၢ် သံဟ့ၣ် လီၤ ပ သး လံ
“လၢ ကစၢ် အပူၤ န့ၣ် ယ ထံၣ် တၢ် ဘျုး ဒိၣ်¬”
ပ ၀ဲ သ့ၣ် တ ဖၣ် လၢ ပ တူၢ် သံ ပသး ဒီး ဟ့ၣ် လီၤ တ့ၢ် လံ ပသး နာ် က့ တၢ် ဖံး တၢ် မၤ တ ခီ တ ၀ံၤ တ တဲာ် ဒံးဘၣ်.
ပ ပာ်လီၤ တဲာ် တ့ၢ် တၢ် မၤ လၢ သု ၀ဲ လၢ အအိၣ် မူ ဒံး သ့ၣ် တ ဖၣ် အစု ပူၤ လီၤ.
“လၢ စၢ် အ မဲာ် ညါ န့ၣ် မိၣ် အိၣ် ယဲ ထီဘိ”
ပ တၢ် တူၢ် သံ ပ သး အံၤ တ မ့ၢ် လၢ ပဂီၢ် ဒၣ် ပ ၀ဲ ဘၣ်.မ့ မ့ၢ် ပှၤ လၢ အအိၣ် မူ တ့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ် အ ဂီၢ် ဧိၤ လီၤ.
“ဖဲ န့ၣ် အလီၢ် မုာ်”
ပ တၢ် တူၢ် သံ ပ သး အံၤ မ် အ သု တ မ့ၢ် တၢ် ကလီ ကလီ တဂ့ၤ, ပ တၢ် တူၢ် သံ ပသး အံၤ ပ တဲ က့ၤ အ ဂ့ၢ် တ သ့ လၢၤ ဘၣ်.ပှၤ လၢ အ က တိၤ ဒီး တဲ ၀ဲ သ့ န့ၣ် မ့ၢ် ဒၣ် ထဲ ပှၤ လၢ အိၣ် မူ ဒံး သု ၀ဲ သ့ၣ် တဖၣ် န့ၣ် ဧိၤ လီၤ.
“လၢ ကစၢ် အ မဲာ် ညါ န့ၣ် မိၣ် အိၣ် ယဲ ထီ ဘိ”
ပ တၢ် တူၢ် သံ ပသး အံၤ မ် အသု တ ကဲ ထီၣ် တၢ် က လီ က လီ တ ဂ့ၤ.မ် အ အိ ၣ် ဒီး အ ခီ ပ ညီ ဒီး ဒုး အိၣ် က့ၤ အီၤ န့ၣ် တ က့ၢ်.ဒီး သ့ၣ် နီၣ် ထီၣ် စ့ၢ် ကီး ပှၤ တ က့ၢ်.
“ယ ဖံး အၢ ညၣ် အၢ အံၤ စၢ် ဧၢ ြ တီ ယ ကျဲ”
ပ အိၣ် လၢ တၢ် ကသွံ ဒံ အ လီၢ် , ပ အဲၣ် ဒိး ကတိၤ တၢ် ဒီး သု , ဒီး ဘူး ဒီး တံၢ် ,ဒီး ဖိ မါ သ့ၣ် တဖၣ် ဘၣ် ဆၣ် , က တိၤ ပ ၀ဲ တ သ့ လၢၤ ဘၣ်.သ့ၣ် နီၣ် ထီၣ် စ့ၢ် ကီး ပပှၤ ထံ ဖိ ကီၢ် ဖိ တ က့ၢ်.
“မ် ဒ် န့ၣ် ယသး အိၣ် ဒ် သိး က ပူၤ ဖျဲး”
ပ တၢ် တူၢ် သံ ပ သး အံၤ မ် အသု တ ကဲ ထီၣ် တၢ် က လီ က လီ တ ဂ့ၤ.ဒုး အိၣ် ထီၣ် က့ၤ တၢ် မၤ နၢၤ အ က ရၢ ကရိ သ့ၣ် တဖၣ် ဒီး ပာ် ဖျါ ထီၣ် က့ၤ ပ တၢ် တူၢ် သံ ပသး အ ခီ ပ ညီ တက့ၢ်.
“ခဲ အံၤ လ့ ပစီ န့ၣ် ဒ် ပီၣ် လဲၣ် လုၢ် ဘၢ”
ပ အိၣ် ပ ၀ဲ လၢ တၢ် လီ ၢ် လၢ ပှၤ တဲ တ သ့ တဲ တ ဘၣ် , ဘၣ် ဆၣ် ပ ကွၢ် ဃီၤ တၢ် ဆူ သု အိၣ် , ပှဲၤ ဒီး တၢ် ယူး ယီၣ် ဒီး တၢ် မုၢ် လၢ် သ့ၣ် တ ဖၣ် န့ၣ် လီၤ.
“ခဲ ကိာ် လၢ န မဲာ် ညါ က စီ ဆှံ ခဲ လၢာ်”
မ် ပ တၢ် ဃ့ လၢ သး အံၤ ဒုး အိၣ် ထီၣ် န့ၢ် က့ၤ ပှၤ အ ခီ ပ ညီ တ က့ၢ်.
“ဖဲ န့ၣ် အလီၢ် မုာ်”
မ် ပ တၢ် ဟ့ၣ် လၢ သး အံၤ ဒုး အိၣ် ထီၣ် န့ၢ် က့ၤ ပှၤ အ ခီ ပ ညီ တ က့ၢ်.
“လၢ ကစၢ် အ မဲာ် ညါ န့ၣ် မိၣ် အိၣ် ယဲ ထီ ဘိ”
တိၢ်နီၣ် -တၢ် သး ၀ံၣ် အ နိး န့ၣ် ဖျါ ဖဲ -လံာ် သး ၀ံၣ် ကစၢ် ယွၤ အိၣ် ဃုာ် ဒီး နိး ( ၄၇၁)
တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ :
ကညီတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ
,
ကညီဒီကလုာ်မုၢ်နံၤလီၤဆီတဖၣ်
ကညီဒီကလုာ်ပှၤဒူပှၤဃိၤမုၢ်နံၤကဲထီၣ်အဂ့ၢ်
ဘၣ်ဃးဒီးပှၤဒူပှၤဃိၤမုၢ်နံၤကဲထီၣ်အဂ့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤဟံးန့ၢ်ထၢဖှိၣ်က့ၤအီၤလၢကွဲၤကလုၢ်
ပှာ်ယဲၤသန့အပူၤလီၤ
တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ :
ကညီတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ
,
ကညီဒီကလုာ်မုၢ်နံၤလီၤဆီတဖၣ်
ကညီတၢ်ကတိၤဒိတၢ်ကတိၤခွ့ၣ်တဖၣ်
၁.ကဆီပှၢ်ယီၢ်လီၤဘၣ်က့ၤအတမျိၤ.
ပမ့ၢ်ဒိၣ်မ့ၢ်ထီ,ပမ့မ့ၢ်တၢ်ထဲလဲၣ်ဘၣ်ဆၣ်ပဘၣ်ဘှီက့ၤပသးအလီၢ်အိၣ်၀ဲအါမး,ပမ့ၢ်တဘှီဘၣ်လီၤက့ၤဒီးထံၣ်
လီၤက့ၤပတၢ်ဂံၢ်စၢ်ဘါစၢ်လၢအအိၣ်ဒီးပှၤန့ၣ်ပမၤတၢ်တကဲထီၣ်ကဲထီဘၣ်အဃိဒ်သိးပတၢ်မၤသုတမၤဘၣ်
ဒိဆါက့ၤပှၤတဂ့ၤအဂီၢ်ပြကၢးဘှီလီၤက့ၤပသးလီၤ.
၂.ကုၤ၀ံၣ်ကုၤမူၤပှၤ
ပှၤစံး၀ဲတၢ်အိၣ်မူဖှံဖှံညီညီဖဲပသးစၢ်အကတီၢ်ကဟဲစိာ်န့ၢ်ပှၤတၢ်ဖှီၣ်တၢ်နးဖဲပသးပှၢ်အကတီၢ်န့ၣ်လီၤ.ပမိၢ်ပ
ပၢ်ညီနုၢ်သိၣ်ပှၤကုၤ၀ံၣ်န့ၣ်ကုၤမူၤပှၤလီၤ.ပမ့ၢ်အိၣ်မူဘီၣ်ဘီၣ်ညီညီ,လံၤလူၤကျုဆှါန့ၣ်မုၢ်နံၤခံကတၢၢ်တၢ်နး
တၢ်ဖှီၣ်ကတုၤအိၣ်ပှၤလီၤ.
၃.ကျိၣ်ပကနၣ်လၢအသီၣ်, စ့ပကနၣ်လၢအသဲ.
တၢ်လၢကျိၣ်ဧိၤစ့ဧိၤန့ၣ်မၤဂ့ၤပှၤအိၣ်၀ဲဒီးမၤအၢပှၤအိၣ်၀ဲလီၤ.တၢ်လၢစ့န့ၣ်ပလူၤအီၤတလၢအခၢးန့ၣ်တဂ့ၤ
လၢပဂီၢ်စ့ၢ်ကီးဘၣ့်ပြကၢးလူၤအီၤဖဲအဘၣ်ဒ်အြကၢးအဘၣ်ဒီးပှၤအသိးလီၤ.ပမ့ၢ်သးကွံအီၤလူၤအီၤအါတ
လၢန့ၣ်ကဲထီၣ်န့ၢ်ပှၤလၢတၢ်အၢတၢ်သီသ့၀ဲဒ်အမ့ၢ်တၢ်မၤသံမၤ၀ီ, တၢ်လံၣ်တၢ်လီဒီးအဂၤအိၣ်ဒံး
အါမးလီၤ. အဃိပြကၢးသးကွံအီၤလၢအလီၢ်ကျဲဒၣ်၀ဲဒ်ပမှံၤပပှၢ်အတၢ်ကတိၤဒိဟ့ၣ်ပလီၢ်ပှၤအသိးလီၤ.
၄.ကျီၢ်မိၢ်ပှၢ်ကအီက့ၤကျီၢ်ဖိအနုၢ်ထံ.
စံး၀ဲသးပှၢ်ဘၣ်သန့ၤက့ၤသးလၢဖိသၣ်န့ၣ်လီၤ.ပကညီဖိတကလုာ်အံၤပလုၢ်ပလၢ်အိၣ်လၢတုၤမ့ၢ်ပဒိၣ်တုာ်
ခိၣ်ပှဲၤမၤသ့အီၣ်ဘၣ်တစုပဘၣ်ကွၢ်ထွဲက့ၤပမိၢ်ပပၢ်လၢအသးပှၢ်န့ၣ်လီၤ.တုၤမ့ၢ်ပသးပှၢ်ထီၣ်တစုပဖိပလံၤက
ကွၢ်ထွဲဒီးမၤဒုးအီၣ်က့ၤပှၤန့ၣ်လီၤ. ပမ့ၢ်မၤဒ်န့ၣ်မးပနာ်လၢပကဒိးန့ၢ်တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤဆိၣ်၀ါန့ၣ်လီၤ.
၅.ခိၣ်ထံဘီၣ်သးနါပှၢ်ဘူ.
တုၤမ့ၢ်ပစံးခိၣ်ထံဘီၣ်သးနါပှၢ်ဘူန့ၣ်လီၤဂာ်ဒ်ဖိသၣ်အီနုၢ်လၢအအိၣ်ဖျဲၣ်လီၤသီတဂၤန့ၣ်လီၤ.တသ့ၣ်ညါတၢ်
နီတမံၤဒံးဘၣ်.အဃိပ၀ဲလၢအမ့ၢ်ပှၤလၢအတၢ်ကူၣ်တၢ်ဆးတၢ်သ့ၣ်ညါတလၢပှဲၤထီၣ်ဒံးဘၣ်တဖၣ်ပမှံၤပပှၢ်ဒိ
လီၤ၀ဲလၢ ခိၣ်ထံဘီၣ်သးနါပှၢ်ဘူန့ၣ်လီၤ.
၆. ခိၣ်ဘါမုၢ်ခံဘါဆၣ်.
တၢ်ကတိၤတဖျၢၣ်အံၤပှၤတဲအီၤလၢမုၢ်ဆ့ၣ်မုၢ်ဂီၤန့ၣ်လီၤ.အခီပညီမ့ၢ်၀ဲကျဲကတၢၢ်,ဟုသးလၢာ်ဘၣ်ဟးကွၢ်
ထီၣ်က့ၤပှၤအမဲာ်လၢကဒိးန့ၢ်တၢ်သးကညီၤအဂီၢ်လီၤကမၤတၢ်အဂၤမၤတဘၣ်လၢၤအဃိဘၣ်ကွၢ်ထီၣ်ပှၤ
ဂၤအမဲာ်လီၤ.
၇.ခိၣ်ဘိၣ်မၢအီၣ်ခိၣ်ဃံ.
တၢ်အံၤစံး၀ဲဖိသၣ်မၢအီၣ်ကဒါက့ၤလၢသးပှၢ်, ြကၢးလၢပှၤသးပှၢ်ဘၣ်မၢအီၣ်က့ၤလၢအ၀ဲသ့ၣ်တခီလီၤ. ဖိသၣ်မၢအီၣ်သးပှၢ်န့ၣ်တဂ့ၤဘၣ်. တမ့ၢ်အလီၢ်အကျဲဘၣ်.
၈.ချံၣ်တတီကိးဘ့ၣ်, ပျၢ်တတီကိးဘိ.
စံး၀ဲပှၤကညီအံၤအဘၣ်ကိးဂၤန့ၣ်တမ့ၢ်ဘၣ်.အါတက့ၢ်ပ၀ဲပှၤဒူလၢာ်ခိၣ်ဖိတဖၣ်ပအိၣ်ဒီးသးလၢအထံၣ်လီၤ
က့ၤထဲပတၢ်ဘၣ်ယၤအံၤယမၤတၢ်ဘၣ်၀ဲပှိၤ၀ဲမ့ၢ်၀ဲတီ၀ဲအသိးန့ၣ်လီၤ.နာ်သက့တၢ်နီၢ်နီၢ်န့ၣ်ပဘၣ်ကိးဂၤဒဲး
န့ၣ်တမ့ၢ်ဘၣ်.အဃိပမှံၤပပှၢ်ဟ့ၣ်ပလီၢ်ပှၤလၢချံၣ်တတီကိးဘ့ၣ်ပျၢ်တတီကိးဘိဘၣ်.
၉. ဂုၢ်အ့ၣ်တၢ်နီၣ်ဘၣ်လီၤအစုၣ်.
တၢ်လၢပကဲထီၣ်ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိအံၤပှၤစံး၀ဲ,ပတပူၤဒီးတၢ်ကမၣ်နီတဂၤဘၣ်.အဃိတၢ်ကတိၤဒိတဖျၢၣ်အံၤစံး
ဘၣ်ပှၤလၢပြကၢးထံၣ်သ့ၣ်ညါလီၤက့ၤပတၢ်သရူးကမၣ်လၢပမၤကမၣ်ဘၣ်တၢ်တဖၣ်ဒီးကွၢ်ကျဲၤမၤဘၣ်လိာ်
ဖိးဒ့က့ၤအီၤန့ၣ်လီၤ.
၁၀.ဃဲာ်ပဲာ်ထံအလီၢ်တဖျါ.
တၢ်မၤလၢအဂ့ၢ်အကျိၤဒီးအခီပညီတအိၣ်န့ၣ်မ့ၢ်တၢ်ကလီကလီလီၤ.
၁၁.ဃဲာ်ဖိအ့ၣ်လၢအြတီးပူၤ.
အခီပညီမ့ၢ်ပှၤတနီၤအသ့၀ဲဘၣ်၀ဲဘၣ်ဆၣ်ပာ်ခူသူၣ်၀ဲလၢအအိၣ်န့ၣ်လီၤ.တမၤဖျါထီၣ်၀ဲလၢပှၤမဲာ်ညါဘၣ်.
ပှၤဟဲမၤထါဖဲပှၤအီၣ်မူးအိၣ်တဘျီ,ပလဲၤမၤထါဒီးပမၤသကိးထါပှီၢ်ပှီၢ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ပှၤအိၣ်လၢပဃၢၤတဂၤ
တသီၣ်နီတစဲးဘၣ်.ပတဲအီၤဟဲမၤထါဒီးပှၤသၢၣ်,ပမၤလၢတၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံတၢ်ဃူတၢ်ဖိးလီၤ.၀ံၤပမၤသကိးလီၤ.
ပှၤလၢအမၤထါသ့ၣ်တဖၣ်အကမၣ်အိၣ်၀ဲလီၤ.တုၤပှၤန့ၣ်ဟဲနုာ်လီၤတစုမၤထါသ့န့ၢ်ဒံးပှၤအဂၤအဃိ, ပှၤကမၢကမၣ်ဒီးပှၤမဲာ်ဆှးလီၤက့ၤပှၤသးတခီလီၤ. တၢ်အံၤပှၤသးပှၢ်စံး၀ဲဃဲာ်ဖိအ့ၣ်လၢအြတီးပူၤ,
ဒီးပှၤခဲအံၤစံး၀ဲလၢ သၣ်မံညီၤတပာ်ဖျါအစုမ့ၣ်ဘၣ်.
၁၂.ဃိၣ်လိာ်တလီၤသံး,ပနၢ်အနၢၤတလိၤထီၣ်ဘၣ်.
ဃိၣ်လိာ်ကျိအထံလီၤသံးတသ့နီတဘျီဘၣ်,ဒ်န့ၣ်အသိးတၢ်လၢအမၤအသးတသ့တဖၣ်န့ၣ်ပမ့ၢ်မုၢ်လၢ်အီၤ
သပှၢ်ပှၢ်ဒီးကမ့ၢ်တၢ်လၢအမၤလီၤဘှံးလီၤတီၤပှၤဒိၣ်မးလီၤ.ဘၣ်တဘျီဘျီပသူအီၤသ့စ့ၢ်ကီးဒ်ထွံၣ်မဲၢ်က့ၣ်ဖျီၣ်
လၢပီၤတဘျၢထီၣ်ဘၣ်အသိးသ့စ့ၢ်ကီးလီၤ.
၁၃.စုစဲတၢ်အ့ၣ်ဆွးလၢပှၤဂၤ.
တၢ်ကတိၤဒိတဖျၢၣ်အံၤဘၣ်ထွဲဒီးပှၤလၢအတအၢၣ်လီၤအတၢ်ကမၣ်လၢအမၤ၀ဲ,အမဲာ်ညါကိးန့ၢ်အသကိးဒီး
တဲ၀ဲလၢတမ့ၢ်သါတၢ်ကမၣ်ဘၣ်.မ့ၢ်အ၀ဲသ့ၣ်အတၢ်ကမၣ်လီၤ.ပှၤဒ်အံၤအတၢ်ပာ်သးတဖၣ်ပှၤသးပှၢ်လၢပျၢၤဒိ
လီၤလၢ,စုစဲတၢ်အ့ၣ်ဆွး (ဟးထွါ) လၢပှၤဂၤလီၤ.
၁၄.စုနၢဖုၣ်ထီ,သ့ၣ်လၣ်အံၣ်လဲၢ်.
ဒုးနဲၣ်ဖျါထီၣ်၀ဲဒၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢအံၤစုနၢတဖၣ်ဖုၣ်ထီ၀ဲဒီးသ့ၣ်လၣ်စ့ၢ်ကီးအံၣ်လဲၢ်၀ဲလီၤ.တဒ်သိးလိာ်အသး
ဘၣ်. ပှၤကညီစ့ၢ်ကီးမ့ၢ်ဒ်န့ၣ်အသိးလီၤ. အိၣ်ဒီးပှၤဒိၣ်တနီၤ,အိၣ်ဒီးပှၤဖှီၣ်တနီၤ,အိၣ်ဒီးပှၤဖုၣ်တနီၤထီတနီၤ, သူၣ်ဂ့ၤသး၀ါအိၣ် တနီၤဒီးအသူၣ်က့ၣ်သးကါအိၣ်တနီၤစ့ၢ်ကီးလီၤ.
၁၅. စိး၀ၣ်ဃးယူၤပတကွၢ်ထွဲအခံ, ပှၤမုပှၢ်အတၢ်ကတိၤပတဒိကနၣ်ဘၣ်.
တၢ်လၢပသ့ၣ်ညါအီၤလၢအမ့ၢ်တၢ်တဂိာ်တသီၣ်ဒီးကဲဘျုးကဲဖှိၣ်တသ့ဘၣ်တဖၣ်န့ၣ်ပဒုးဘၣ်ထွဲအီၤဒီးပတၢ်
အိၣ်မူအလီၢ်တအိၣ်ဘၣ်.
ဟံးန့ၢ်အီၤလၢကညီတၢ်ကတိၤဒိတၢ်ကတိၤခွ့ၣ်တဖၣ်လံာ်ပူၤလၢကျိၣ်တၢ်ရၤလီၤလံာ်လဲၢ်ကရူၢ်ထုးထီၣ်၀ဲ
ဟံးန့ၢ်ဖးဒီတဘ့ၣ်
ပမ့ၢ်ဒိၣ်မ့ၢ်ထီ,ပမ့မ့ၢ်တၢ်ထဲလဲၣ်ဘၣ်ဆၣ်ပဘၣ်ဘှီက့ၤပသးအလီၢ်အိၣ်၀ဲအါမး,ပမ့ၢ်တဘှီဘၣ်လီၤက့ၤဒီးထံၣ်
လီၤက့ၤပတၢ်ဂံၢ်စၢ်ဘါစၢ်လၢအအိၣ်ဒီးပှၤန့ၣ်ပမၤတၢ်တကဲထီၣ်ကဲထီဘၣ်အဃိဒ်သိးပတၢ်မၤသုတမၤဘၣ်
ဒိဆါက့ၤပှၤတဂ့ၤအဂီၢ်ပြကၢးဘှီလီၤက့ၤပသးလီၤ.
၂.ကုၤ၀ံၣ်ကုၤမူၤပှၤ
ပှၤစံး၀ဲတၢ်အိၣ်မူဖှံဖှံညီညီဖဲပသးစၢ်အကတီၢ်ကဟဲစိာ်န့ၢ်ပှၤတၢ်ဖှီၣ်တၢ်နးဖဲပသးပှၢ်အကတီၢ်န့ၣ်လီၤ.ပမိၢ်ပ
ပၢ်ညီနုၢ်သိၣ်ပှၤကုၤ၀ံၣ်န့ၣ်ကုၤမူၤပှၤလီၤ.ပမ့ၢ်အိၣ်မူဘီၣ်ဘီၣ်ညီညီ,လံၤလူၤကျုဆှါန့ၣ်မုၢ်နံၤခံကတၢၢ်တၢ်နး
တၢ်ဖှီၣ်ကတုၤအိၣ်ပှၤလီၤ.
၃.ကျိၣ်ပကနၣ်လၢအသီၣ်, စ့ပကနၣ်လၢအသဲ.
တၢ်လၢကျိၣ်ဧိၤစ့ဧိၤန့ၣ်မၤဂ့ၤပှၤအိၣ်၀ဲဒီးမၤအၢပှၤအိၣ်၀ဲလီၤ.တၢ်လၢစ့န့ၣ်ပလူၤအီၤတလၢအခၢးန့ၣ်တဂ့ၤ
လၢပဂီၢ်စ့ၢ်ကီးဘၣ့်ပြကၢးလူၤအီၤဖဲအဘၣ်ဒ်အြကၢးအဘၣ်ဒီးပှၤအသိးလီၤ.ပမ့ၢ်သးကွံအီၤလူၤအီၤအါတ
လၢန့ၣ်ကဲထီၣ်န့ၢ်ပှၤလၢတၢ်အၢတၢ်သီသ့၀ဲဒ်အမ့ၢ်တၢ်မၤသံမၤ၀ီ, တၢ်လံၣ်တၢ်လီဒီးအဂၤအိၣ်ဒံး
အါမးလီၤ. အဃိပြကၢးသးကွံအီၤလၢအလီၢ်ကျဲဒၣ်၀ဲဒ်ပမှံၤပပှၢ်အတၢ်ကတိၤဒိဟ့ၣ်ပလီၢ်ပှၤအသိးလီၤ.
၄.ကျီၢ်မိၢ်ပှၢ်ကအီက့ၤကျီၢ်ဖိအနုၢ်ထံ.
စံး၀ဲသးပှၢ်ဘၣ်သန့ၤက့ၤသးလၢဖိသၣ်န့ၣ်လီၤ.ပကညီဖိတကလုာ်အံၤပလုၢ်ပလၢ်အိၣ်လၢတုၤမ့ၢ်ပဒိၣ်တုာ်
ခိၣ်ပှဲၤမၤသ့အီၣ်ဘၣ်တစုပဘၣ်ကွၢ်ထွဲက့ၤပမိၢ်ပပၢ်လၢအသးပှၢ်န့ၣ်လီၤ.တုၤမ့ၢ်ပသးပှၢ်ထီၣ်တစုပဖိပလံၤက
ကွၢ်ထွဲဒီးမၤဒုးအီၣ်က့ၤပှၤန့ၣ်လီၤ. ပမ့ၢ်မၤဒ်န့ၣ်မးပနာ်လၢပကဒိးန့ၢ်တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤဆိၣ်၀ါန့ၣ်လီၤ.
၅.ခိၣ်ထံဘီၣ်သးနါပှၢ်ဘူ.
တုၤမ့ၢ်ပစံးခိၣ်ထံဘီၣ်သးနါပှၢ်ဘူန့ၣ်လီၤဂာ်ဒ်ဖိသၣ်အီနုၢ်လၢအအိၣ်ဖျဲၣ်လီၤသီတဂၤန့ၣ်လီၤ.တသ့ၣ်ညါတၢ်
နီတမံၤဒံးဘၣ်.အဃိပ၀ဲလၢအမ့ၢ်ပှၤလၢအတၢ်ကူၣ်တၢ်ဆးတၢ်သ့ၣ်ညါတလၢပှဲၤထီၣ်ဒံးဘၣ်တဖၣ်ပမှံၤပပှၢ်ဒိ
လီၤ၀ဲလၢ ခိၣ်ထံဘီၣ်သးနါပှၢ်ဘူန့ၣ်လီၤ.
၆. ခိၣ်ဘါမုၢ်ခံဘါဆၣ်.
တၢ်ကတိၤတဖျၢၣ်အံၤပှၤတဲအီၤလၢမုၢ်ဆ့ၣ်မုၢ်ဂီၤန့ၣ်လီၤ.အခီပညီမ့ၢ်၀ဲကျဲကတၢၢ်,ဟုသးလၢာ်ဘၣ်ဟးကွၢ်
ထီၣ်က့ၤပှၤအမဲာ်လၢကဒိးန့ၢ်တၢ်သးကညီၤအဂီၢ်လီၤကမၤတၢ်အဂၤမၤတဘၣ်လၢၤအဃိဘၣ်ကွၢ်ထီၣ်ပှၤ
ဂၤအမဲာ်လီၤ.
၇.ခိၣ်ဘိၣ်မၢအီၣ်ခိၣ်ဃံ.
တၢ်အံၤစံး၀ဲဖိသၣ်မၢအီၣ်ကဒါက့ၤလၢသးပှၢ်, ြကၢးလၢပှၤသးပှၢ်ဘၣ်မၢအီၣ်က့ၤလၢအ၀ဲသ့ၣ်တခီလီၤ. ဖိသၣ်မၢအီၣ်သးပှၢ်န့ၣ်တဂ့ၤဘၣ်. တမ့ၢ်အလီၢ်အကျဲဘၣ်.
၈.ချံၣ်တတီကိးဘ့ၣ်, ပျၢ်တတီကိးဘိ.
စံး၀ဲပှၤကညီအံၤအဘၣ်ကိးဂၤန့ၣ်တမ့ၢ်ဘၣ်.အါတက့ၢ်ပ၀ဲပှၤဒူလၢာ်ခိၣ်ဖိတဖၣ်ပအိၣ်ဒီးသးလၢအထံၣ်လီၤ
က့ၤထဲပတၢ်ဘၣ်ယၤအံၤယမၤတၢ်ဘၣ်၀ဲပှိၤ၀ဲမ့ၢ်၀ဲတီ၀ဲအသိးန့ၣ်လီၤ.နာ်သက့တၢ်နီၢ်နီၢ်န့ၣ်ပဘၣ်ကိးဂၤဒဲး
န့ၣ်တမ့ၢ်ဘၣ်.အဃိပမှံၤပပှၢ်ဟ့ၣ်ပလီၢ်ပှၤလၢချံၣ်တတီကိးဘ့ၣ်ပျၢ်တတီကိးဘိဘၣ်.
၉. ဂုၢ်အ့ၣ်တၢ်နီၣ်ဘၣ်လီၤအစုၣ်.
တၢ်လၢပကဲထီၣ်ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိအံၤပှၤစံး၀ဲ,ပတပူၤဒီးတၢ်ကမၣ်နီတဂၤဘၣ်.အဃိတၢ်ကတိၤဒိတဖျၢၣ်အံၤစံး
ဘၣ်ပှၤလၢပြကၢးထံၣ်သ့ၣ်ညါလီၤက့ၤပတၢ်သရူးကမၣ်လၢပမၤကမၣ်ဘၣ်တၢ်တဖၣ်ဒီးကွၢ်ကျဲၤမၤဘၣ်လိာ်
ဖိးဒ့က့ၤအီၤန့ၣ်လီၤ.
၁၀.ဃဲာ်ပဲာ်ထံအလီၢ်တဖျါ.
တၢ်မၤလၢအဂ့ၢ်အကျိၤဒီးအခီပညီတအိၣ်န့ၣ်မ့ၢ်တၢ်ကလီကလီလီၤ.
၁၁.ဃဲာ်ဖိအ့ၣ်လၢအြတီးပူၤ.
အခီပညီမ့ၢ်ပှၤတနီၤအသ့၀ဲဘၣ်၀ဲဘၣ်ဆၣ်ပာ်ခူသူၣ်၀ဲလၢအအိၣ်န့ၣ်လီၤ.တမၤဖျါထီၣ်၀ဲလၢပှၤမဲာ်ညါဘၣ်.
ပှၤဟဲမၤထါဖဲပှၤအီၣ်မူးအိၣ်တဘျီ,ပလဲၤမၤထါဒီးပမၤသကိးထါပှီၢ်ပှီၢ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ပှၤအိၣ်လၢပဃၢၤတဂၤ
တသီၣ်နီတစဲးဘၣ်.ပတဲအီၤဟဲမၤထါဒီးပှၤသၢၣ်,ပမၤလၢတၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံတၢ်ဃူတၢ်ဖိးလီၤ.၀ံၤပမၤသကိးလီၤ.
ပှၤလၢအမၤထါသ့ၣ်တဖၣ်အကမၣ်အိၣ်၀ဲလီၤ.တုၤပှၤန့ၣ်ဟဲနုာ်လီၤတစုမၤထါသ့န့ၢ်ဒံးပှၤအဂၤအဃိ, ပှၤကမၢကမၣ်ဒီးပှၤမဲာ်ဆှးလီၤက့ၤပှၤသးတခီလီၤ. တၢ်အံၤပှၤသးပှၢ်စံး၀ဲဃဲာ်ဖိအ့ၣ်လၢအြတီးပူၤ,
ဒီးပှၤခဲအံၤစံး၀ဲလၢ သၣ်မံညီၤတပာ်ဖျါအစုမ့ၣ်ဘၣ်.
၁၂.ဃိၣ်လိာ်တလီၤသံး,ပနၢ်အနၢၤတလိၤထီၣ်ဘၣ်.
ဃိၣ်လိာ်ကျိအထံလီၤသံးတသ့နီတဘျီဘၣ်,ဒ်န့ၣ်အသိးတၢ်လၢအမၤအသးတသ့တဖၣ်န့ၣ်ပမ့ၢ်မုၢ်လၢ်အီၤ
သပှၢ်ပှၢ်ဒီးကမ့ၢ်တၢ်လၢအမၤလီၤဘှံးလီၤတီၤပှၤဒိၣ်မးလီၤ.ဘၣ်တဘျီဘျီပသူအီၤသ့စ့ၢ်ကီးဒ်ထွံၣ်မဲၢ်က့ၣ်ဖျီၣ်
လၢပီၤတဘျၢထီၣ်ဘၣ်အသိးသ့စ့ၢ်ကီးလီၤ.
၁၃.စုစဲတၢ်အ့ၣ်ဆွးလၢပှၤဂၤ.
တၢ်ကတိၤဒိတဖျၢၣ်အံၤဘၣ်ထွဲဒီးပှၤလၢအတအၢၣ်လီၤအတၢ်ကမၣ်လၢအမၤ၀ဲ,အမဲာ်ညါကိးန့ၢ်အသကိးဒီး
တဲ၀ဲလၢတမ့ၢ်သါတၢ်ကမၣ်ဘၣ်.မ့ၢ်အ၀ဲသ့ၣ်အတၢ်ကမၣ်လီၤ.ပှၤဒ်အံၤအတၢ်ပာ်သးတဖၣ်ပှၤသးပှၢ်လၢပျၢၤဒိ
လီၤလၢ,စုစဲတၢ်အ့ၣ်ဆွး (ဟးထွါ) လၢပှၤဂၤလီၤ.
၁၄.စုနၢဖုၣ်ထီ,သ့ၣ်လၣ်အံၣ်လဲၢ်.
ဒုးနဲၣ်ဖျါထီၣ်၀ဲဒၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢအံၤစုနၢတဖၣ်ဖုၣ်ထီ၀ဲဒီးသ့ၣ်လၣ်စ့ၢ်ကီးအံၣ်လဲၢ်၀ဲလီၤ.တဒ်သိးလိာ်အသး
ဘၣ်. ပှၤကညီစ့ၢ်ကီးမ့ၢ်ဒ်န့ၣ်အသိးလီၤ. အိၣ်ဒီးပှၤဒိၣ်တနီၤ,အိၣ်ဒီးပှၤဖှီၣ်တနီၤ,အိၣ်ဒီးပှၤဖုၣ်တနီၤထီတနီၤ, သူၣ်ဂ့ၤသး၀ါအိၣ် တနီၤဒီးအသူၣ်က့ၣ်သးကါအိၣ်တနီၤစ့ၢ်ကီးလီၤ.
၁၅. စိး၀ၣ်ဃးယူၤပတကွၢ်ထွဲအခံ, ပှၤမုပှၢ်အတၢ်ကတိၤပတဒိကနၣ်ဘၣ်.
တၢ်လၢပသ့ၣ်ညါအီၤလၢအမ့ၢ်တၢ်တဂိာ်တသီၣ်ဒီးကဲဘျုးကဲဖှိၣ်တသ့ဘၣ်တဖၣ်န့ၣ်ပဒုးဘၣ်ထွဲအီၤဒီးပတၢ်
အိၣ်မူအလီၢ်တအိၣ်ဘၣ်.
ဟံးန့ၢ်အီၤလၢကညီတၢ်ကတိၤဒိတၢ်ကတိၤခွ့ၣ်တဖၣ်လံာ်ပူၤလၢကျိၣ်တၢ်ရၤလီၤလံာ်လဲၢ်ကရူၢ်ထုးထီၣ်၀ဲ
ဟံးန့ၢ်ဖးဒီတဘ့ၣ်
တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ :
ကညီတၢ်ကတိၤဒိတဖၣ်
,
ထူသနူလုၢ်လၢ်ဆဲးလၤ
နီၢ်မုၢ်ယဲၤဖဲအထါ
၁. တၢ်ဝံၤဘၣ်သံငၤဖဲၣ်လ့ၤ
တၢ်ကာ်ဘၣ်သံငၤဖဲၣ်လ့ၤ
ဘုဘ့ၣ်တိၣ်လဲလိာ်ဒီးစ့
ဟုသးတိၣ်လဲလိာ်ဒီးစ့
ပှၤလဲၤတဂၤပှၤဟဲက့ၤ
ပှၤလဲၤခံဂၤပှၤဟဲက့ၤ
မုၢ်ယဲၤဖဲလဲၤတဟဲက့ၤ
စံၣ်ထီၣ်လၢချံအနါစ့ၤ
၂. တၢ်ဝံၤဘၣ်သံငၤမုၣ်နွဲၤ
တၢ်ကာ်ဘၣ်သံငၤမုၣ်နွဲၤ
ဘုဘ့ၣ်တဆွဲစ့တဆွဲ
ဟုသးတဆွဲစ့တဆွဲ
ပှၤဖိဒံလဲၤတန့ၢ်စွဲၤ
ပှၤဖိသၣ်လဲၤတန့ၢ်စွဲၤ
မုၢ်ယဲၤဖဲလဲၤဘၣ်တၢ်စွဲၤ
စံၣ်ထီၣ်လၢချံအပယွဲၤ
အမိၢ်နီၢ်နွဲၤဟီၣ်တကဲး
အပၢ်သီမၤတထံၣ်ထွဲ
၃. ပှၤအိၣ်ဒီးအက့ၣ်အလိၤ
မုၢ်ယဲၤဖဲလီၤမၢ်လၢယိၤ
ပှၤအိၣ်ဒီးအဘျၣ်အလဲၤ
မုၢ်ယဲၤဖဲလီၤမၢ်လၢဘှဲ
တၢ်ဝံၤဘၣ်သံငၤမုၣ်နွဲၤ
တၢ်ကာ်ဘၣ်သံငၤမုၣ်နွဲၤ
ထံတတၢၢ်ဒီးစ့တရွဲၤ
ဃိၣ်တ၀ံဒီးစ့တရွဲၤ
ပှၤလဲၤတဂၤပှၤပူၤဖျဲး
ပှၤလဲၤခံဂၤပှၤပူၤဖျဲး
မုၢ်ယဲၤဖဲလဲၤတပူၤဖျဲး
ယိၤဒိၣ်စိာ်ဖျိးမုၢ်ယဲၤဖဲ
ယိၤဒိၣ်စိာ်ဖျိးဆူကံၢ်မဲ
မုၢ်ယဲၤဖဲတၢ်ပှိၤသွံၣ်ဂ့ၤ
တၢ်ကာ်လၢဘီမုၢ်လူၤက့ၤ
မုၢ်ယဲၤဖဲပှၤဒိၣ်ခဲၣ်သံ
စီၤလၢ်ဃိၢ်က့ၤတန့ၢ်ဒံး
၄. မုၢ်ယဲၤဖဲလီလီၤဖျးသူ
တီၤ၀ၢ်နၢ်လၢယိၤနၢ်ဟူ
စီၤလၢ်မ့ၢ်လီအဖိခွါ
တီၤ၀ၢ်နၢ်ညးန့ၢ်အခွါ
မုၢ်ယဲၤဖဲအညၣ်ဘီဝါ
တီၤ၀ၢ်နၢ်လၢပျ့ၣ်အီၣ်ညး
တၢ်ကြပုၢ်လၢဃိၣ်အကျိ
မုၢ်ယဲၤဖဲတီၤ၀ၢ်နၢ်တိၤ
တၢ်ကြပုၢ်လၢဃိၣ်အလဲၤ
တီၤဝၢ်နၢ်တိၤမုၢ်ယဲၤဖဲ
စံၣ်လီၤလၢချံအနါဒ့
ယုၤသံၣ်ဒ်ထိတလိၤပှ့ၤ
စံၣ်ထီၣ်လၢချံအပယွဲၤ
ယုၤသံၣ်ဒ်ထိတလိၤသဲ
၅. ယိၤဒိၣ်စိာ်ဖျိးမုၢ်ယဲၤဖဲ
စီၤလၢ်လူၤက့ၤလၢကံၢ်မဲ
ယိၤသ့သ့စီၤလၢ်သ့သ့
၀ၣ်ဘီလၢလူၤခိၣ်ဟဲက့ၤ
ယိၤဒူဒူစီၤလၢ်ဒူဒူ
၀ၣ်ဘီလၢလူၤခိၣ်ဟဲယူၤ
စီၤလၢ်မ့ၢ်ပှၤတူၢ်လၢမူ
ဒိးကသ့ၣ်လၢတိာ်ခိၣ်ဒူ
ကသ့ၣ်ဒိးလၢတိာ်ခိၣ်ဒူ
ထံပှဲၤဝါစဲတလီၤလူ
ဒိးကသ့ၣ်တၢၢ်ဂီၤဝံလိၤ
တၢၢ်ဂီၤအဝံတလီၤဖျိ
တၢၢ်ဂီၤဝံကျါစီၤလၢ်စံၣ်
တလီၤြပံြပါတၢၢ်ဂီၤဝံ
မုၢ်ယဲၤဖဲယိၤဒိၣ်ခဲၣ်အၢ
အဒိအိၣ်တ့ၢ်လၢကစၢၤ
မုၢ်ယဲၤဖဲယိးသ့ၣ်ဖျၢၣ်ထူ
အဒိအိၣ်ဒ်ဆၣ်လၢမူ
မုၣ်ယဲၤဖဲယိးသ့ၣ်ဖျၢၣ်ထး
အဒိအိၣ်ဒ်ဆၣ်လၢညါ
(ဟံးန့ၢ်အီၤလၢ သီသံၣ်ပှီၤဂီၤယွၤစ့ဘီ ဒီး အရ့ဒိၣ်လံစၢဖှိၣ်သွံၣ် အပူၤန့ၣ်လီၤ)
တၢ်ကာ်ဘၣ်သံငၤဖဲၣ်လ့ၤ
ဘုဘ့ၣ်တိၣ်လဲလိာ်ဒီးစ့
ဟုသးတိၣ်လဲလိာ်ဒီးစ့
ပှၤလဲၤတဂၤပှၤဟဲက့ၤ
ပှၤလဲၤခံဂၤပှၤဟဲက့ၤ
မုၢ်ယဲၤဖဲလဲၤတဟဲက့ၤ
စံၣ်ထီၣ်လၢချံအနါစ့ၤ
၂. တၢ်ဝံၤဘၣ်သံငၤမုၣ်နွဲၤ
တၢ်ကာ်ဘၣ်သံငၤမုၣ်နွဲၤ
ဘုဘ့ၣ်တဆွဲစ့တဆွဲ
ဟုသးတဆွဲစ့တဆွဲ
ပှၤဖိဒံလဲၤတန့ၢ်စွဲၤ
ပှၤဖိသၣ်လဲၤတန့ၢ်စွဲၤ
မုၢ်ယဲၤဖဲလဲၤဘၣ်တၢ်စွဲၤ
စံၣ်ထီၣ်လၢချံအပယွဲၤ
အမိၢ်နီၢ်နွဲၤဟီၣ်တကဲး
အပၢ်သီမၤတထံၣ်ထွဲ
၃. ပှၤအိၣ်ဒီးအက့ၣ်အလိၤ
မုၢ်ယဲၤဖဲလီၤမၢ်လၢယိၤ
ပှၤအိၣ်ဒီးအဘျၣ်အလဲၤ
မုၢ်ယဲၤဖဲလီၤမၢ်လၢဘှဲ
တၢ်ဝံၤဘၣ်သံငၤမုၣ်နွဲၤ
တၢ်ကာ်ဘၣ်သံငၤမုၣ်နွဲၤ
ထံတတၢၢ်ဒီးစ့တရွဲၤ
ဃိၣ်တ၀ံဒီးစ့တရွဲၤ
ပှၤလဲၤတဂၤပှၤပူၤဖျဲး
ပှၤလဲၤခံဂၤပှၤပူၤဖျဲး
မုၢ်ယဲၤဖဲလဲၤတပူၤဖျဲး
ယိၤဒိၣ်စိာ်ဖျိးမုၢ်ယဲၤဖဲ
ယိၤဒိၣ်စိာ်ဖျိးဆူကံၢ်မဲ
မုၢ်ယဲၤဖဲတၢ်ပှိၤသွံၣ်ဂ့ၤ
တၢ်ကာ်လၢဘီမုၢ်လူၤက့ၤ
မုၢ်ယဲၤဖဲပှၤဒိၣ်ခဲၣ်သံ
စီၤလၢ်ဃိၢ်က့ၤတန့ၢ်ဒံး
၄. မုၢ်ယဲၤဖဲလီလီၤဖျးသူ
တီၤ၀ၢ်နၢ်လၢယိၤနၢ်ဟူ
စီၤလၢ်မ့ၢ်လီအဖိခွါ
တီၤ၀ၢ်နၢ်ညးန့ၢ်အခွါ
မုၢ်ယဲၤဖဲအညၣ်ဘီဝါ
တီၤ၀ၢ်နၢ်လၢပျ့ၣ်အီၣ်ညး
တၢ်ကြပုၢ်လၢဃိၣ်အကျိ
မုၢ်ယဲၤဖဲတီၤ၀ၢ်နၢ်တိၤ
တၢ်ကြပုၢ်လၢဃိၣ်အလဲၤ
တီၤဝၢ်နၢ်တိၤမုၢ်ယဲၤဖဲ
စံၣ်လီၤလၢချံအနါဒ့
ယုၤသံၣ်ဒ်ထိတလိၤပှ့ၤ
စံၣ်ထီၣ်လၢချံအပယွဲၤ
ယုၤသံၣ်ဒ်ထိတလိၤသဲ
၅. ယိၤဒိၣ်စိာ်ဖျိးမုၢ်ယဲၤဖဲ
စီၤလၢ်လူၤက့ၤလၢကံၢ်မဲ
ယိၤသ့သ့စီၤလၢ်သ့သ့
၀ၣ်ဘီလၢလူၤခိၣ်ဟဲက့ၤ
ယိၤဒူဒူစီၤလၢ်ဒူဒူ
၀ၣ်ဘီလၢလူၤခိၣ်ဟဲယူၤ
စီၤလၢ်မ့ၢ်ပှၤတူၢ်လၢမူ
ဒိးကသ့ၣ်လၢတိာ်ခိၣ်ဒူ
ကသ့ၣ်ဒိးလၢတိာ်ခိၣ်ဒူ
ထံပှဲၤဝါစဲတလီၤလူ
ဒိးကသ့ၣ်တၢၢ်ဂီၤဝံလိၤ
တၢၢ်ဂီၤအဝံတလီၤဖျိ
တၢၢ်ဂီၤဝံကျါစီၤလၢ်စံၣ်
တလီၤြပံြပါတၢၢ်ဂီၤဝံ
မုၢ်ယဲၤဖဲယိၤဒိၣ်ခဲၣ်အၢ
အဒိအိၣ်တ့ၢ်လၢကစၢၤ
မုၢ်ယဲၤဖဲယိးသ့ၣ်ဖျၢၣ်ထူ
အဒိအိၣ်ဒ်ဆၣ်လၢမူ
မုၣ်ယဲၤဖဲယိးသ့ၣ်ဖျၢၣ်ထး
အဒိအိၣ်ဒ်ဆၣ်လၢညါ
(ဟံးန့ၢ်အီၤလၢ သီသံၣ်ပှီၤဂီၤယွၤစ့ဘီ ဒီး အရ့ဒိၣ်လံစၢဖှိၣ်သွံၣ် အပူၤန့ၣ်လီၤ)
တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ :
လုၣ်ဖိထါဖိသနၢၣ်
