Archive for 05/01/2011 - 06/01/2011
KRC ဒီးKNUP အတၢ်လီၤဖးအတၢ်ပိာ်ထွဲ
(က) KRC ကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢကီၣ်ကးကရၢ(၁၉၅၅)
ကရၢတဖုအံၤပှၤလၢအဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်မ့ၢ်၀ဲမူဆိကီၢ်ကစၢ်ဟါထၢၣ်သၣ်မွ့န့ၣ်လီၤ. မူဆိအံၤဖဲကီၢ်ခိၣ်စီၤဘးအူ
ကၠံသံ၀ံၤအလီၢ်ခံဘၣ်တၢ်ဃုထၢထီၣ်အီၤဒ်ကီၢ်ခိၣ်တဂၤအသိးလီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ဖဲတၢ်ဃုထၢထီၣ်အီၤအခါအ၀ဲဖဲထံ
ထၣ်စွ့လီၤ.တတုၤဆူကီၢ်သူလ့ၤလီၢ်ခၢၣ်သးဒံးဘၣ်.ဖဲ၁၉၅၄နံၣ်အလၢာ်န့ၣ်အ၀ဲဟဲတုၤဆူကီၢ်သူလ့ၤလီၢ်ခၢၣ်
သးဒီးသုးကျဲၤ၀ဲဒ်သိးလီၢ်ခၢၣ်သးခိၣ်နၢ်တဖၣ်ကဟဲထံၣ်လိာ်သကိးလၢတၢ်တၢၣ်ပီၣ်အဂီၢ်ဖဲ၁၉၅၅နံၣ်လါယနူၤ
အါရံၤ၁၅သီအနံၤန့ၣ်လီၤ.တုၤမ့ၢ်လီၢ်ခၢၣ်သးတဖၣ်ခိၣ်နၢ်တဖၣ်ဟဲတုၤ၀ဲတဘျီအ၀ဲစံးကတိၤ၀ဲဘၣ်ဃးကညီ
တၢ်ပၢၢ်ဆၢအကျဲခံဘိတဘိအဂ့ၢ်ဒီးအတၢ်ကဲဘျုးတဖၣ်လၢအလဲၤခီဖျိဘၣ်၀ဲတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.ဖဲတၢ်ထံၣ်လိာ်သး
တဘျီအံၤအ၀ဲပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်တိာ်ပာ်လၢကဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ပၢၢ်ဆၢကီၣ်ကးKRCကရၢတခါန့ၣ်လီၤ.ဒီးတၢ်ထံၣ်
လိာ်သးတဘျီအံၤတၢၣ်ပီၣ်ဘၣ်ဃးတၢ်ကတိၤခီကရဲးအဂ့ၢ်ဒီးအၢၣ်လီၤသကိး၀ဲတၢ်ကကိးခီကရဲးဖဲ၁၉၅၅နံၣ်
လါယူၤ(၁၀)သီအနံၤန့ၣ်လီၤ.
ခီကရဲးတဘျီအံၤဘၣ်တၢ်မၤအီၤဖဲမီကိၢ်သ၀ီန့ၣ်လီၤ.ခီကရဲးတဘျီအံၤဒုးအိၣ်ထီၣ် KRC ကညီ
တၢ်ပၢၢ်ဆၢကီၣ်ကးကရၢန့ၣ်လီၤ. KRC ကရၢခိၣ်နၢ်လၢအဘၣ်တၢ်ဃုထၢထီၣ်အဆိကတၢၢ်တဖၣ်
မ့ၢ်၀ဲ-
၁.မူဆိကီၢ်ကစၢ် ပှၤပၢၤလီၢ်ဆ့ၣ်နီၤ,ကီၢ်ခိၣ်ဒီးထံဂုၤကီၢ်ဂၤ၀ဲၤကျိၤခိၣ်
၂.မါဘးဇၣ် - ပှၤပၢၤလီၢ်ဆ့ၣ်နီၤခၢၣ်စး,ထံရူၢ်ကီၢ်သဲး
၃.သုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ် ပှၤပၢၤလီၢ်ဆ့ၣ်နီၤခၢၣ်စး,သုး ဒီးတၢ်ဒီသဒၢ
၄.စကီၤလၢၢ်တီ နဲၢ်ရွဲၢ်ခိၣ်ကျၢၢ်,တၢ်ပၢတၢ်ြပး
၅.ပဒိၣ်မါသ့မီၣ် နဲၢ်ရွဲၢ်ခိၣ်ကျၢၢ်သဃဲၤ,ရူတၢ်ဖံးတၢ်မၤ
၆.ပဒိၣ်၀့ရကၠီၣ် ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤ၀ဲၤကျိၤ
၇.မၢၤစဲခ့ၣ် တၢ်ဒုးသ့ၣ်ညါ၀ဲၤကျိၤ
၈.ပဒိၣ်စူၤမီၣ်လွံၢ် သ့ၣ်ပှၢ်,စံာ်ပှဲၤဒီးမုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ်၀ဲၤကျိၤ
၉.ပဒိၣ်ဘးထူ ကလုာ်ဂ့ၢ်၀ီ၀ဲၤကျိၤ
၁၀.ပဒိၣ်ဖိညီ စံၣ်ညီၣ်ပီတ့၀ဲၤကျိၤ
၁၁.ပဒိၣ်ထီရ့ၣ် ကျိၣ်စ့၀ဲၤကျိၤ
၁၂.စကီၤ၀ါခိၣ် သဲစးတၢ်ဘျၢပှၤနဲၣ်တၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ခီကရဲးတဘျီအံၤလၢတၢ်ဖံးတၢ်မၤဆူညါအဂီၢ်ဃုထၢထီၣ်ကမံးတံာ်ဖိ(၄)ဖုလၢအကကွဲးထုးထီၣ်တၢ်မၤအကျဲ
အကပူၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ကမံးတံာ်(၄)အမံၤမ့ၢ်၀ဲ-
၁.ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်မၤကမံးတံာ်ဖိလၢဘၣ်တၢ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲအီၤလၢစကီၤလၢၢ်တီ.
၂.သုးတၢ်မၤကမံးတံာ်ဖိလၢဘၣ်တၢ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲအီၤလၢသုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ်.
၃.မုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ်ကမံးတံာ်ဖိလၢဘၣ်တၢ်တီခိၣ်ရိၢ်မဲအီၤလၢမူဆိကီၢ်ကစၢ်.
၄.ပှၤဂ့ၢ်၀ီတၢ်မၤကမံးတံာ်ဖိလၢဘၣ်တၢ်တီခိၣ်ရိၢ်မဲအီၤလၢပဒိၣ်ဘးထူတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
KRCကရၢအံၤဖဲမူဆိက့ၤလီၤမၤသကိးတၢ်ဒီးဒုၣ်ဒါဖဲ၁၉၆၄နံၣ်န့ၣ်လီၤမၢ်ကွံာ်၀ဲလၢကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢအတၢ်
စံၣ်စိၤတဲစိၤအပူၤလီၤ.
(ခ) KNUP ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢပၣ်တံၣ်
KNUPကရၢအံၤအခိၣ်ထံးကတၢၢ်ဘၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤဖဲ၁၉၄၅နံၣ်ဂယဲးကၠီၣ်(ဂရက်ေကျာ်)သ၀ီအတၢ်အိၣ်
ဖှိၣ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဘျီအံၤဃုထၢထီၣ်ပၣ်တံၣ်လီၢ်ခၢၣ်သးကမံးတံာ်ဒ်အဖီလာ်အသိးလီၤ.
၁.မါဘးဇၣ် - ကရၢခိၣ်
၂.မါရှၣ်ဖလ့း - နဲၣ်ရွဲၢ်
၃.မူဆိကီၢ်ကစၢ် PB
၄.စီၤမီၣ်တိ - PB
၅.သုးခိၣ်ကျၢၢ်ကီၢ်ထူ PB
၆.မါသ့စ့ၣ်
ရ.မါစ့ၣ်ဟၣ်
၈.သုးခိၣ်ကၠီၣ်စ့ၣ်
၉.သရၣ်ဖျါစ့
၁၀.ပဒိၣ်၀့ၢ်သီ
၁၁.မါကီၢ်စ့
၁၂.စီၤမၠိသွ့တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ပၣ်တံၣ်လီၢ်ခၢၣ်သးကမံးတံာ်တဖၣ်အံၤမ့ၢ်ပှၤလၢအအါလၢထံထၣ်စွ့တခီန့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်မီကိၣ်ခီကရဲး
(၁၉၅၆)နံၣ်၀ံၤန့ၣ်ဘၣ်တၢ်ဃုထၢအီၤတဖၣ်မ့ၢ်၀ဲ-
၁.သုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ်
၂.စကီၤလၢၢ်တီ
၃.သုးခိၣ်အိဖ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
မ့မ့ၢ်ပၣ်တံၣ်ခီကရဲးအခီၣ်ထံးကတၢၢ်တဘျီန့ၣ်ဘၣ်တၢ်မၤအီၤဖဲ၁၉၅၉နံၣ်လါဖ့ၤြဘူၤအါရံၤအ
ပူၤဖဲ ပိၤထၣ် သ၀ီန့ၣ်လီၤ.
ပၣ်တံၣ်အံၤဃုထၢထီၣ်ခိၣ်နၢ်၂၅ဂၤဖဲ၁၉၅၉နံၣ်ခီကရဲးန့ၣ်လီၤ.စးထီၣ်ဖဲန့ၣ် KRC ဒီး KNUP
ခိၣ်နၢ်တဖၣ်ထံၣ်လိာ်ဆိကမိၣ်လိာ်သးလၢအတဘၣ်တဖၣ်ဒီးအတလီၤပလိာ်တဖၣ်ယံာ်ထီၣ်အါထီၣ်၀ဲန့ၣ်လီၤ.
ဖဲ၁၉၆၃နံၣ်ကဆီ၀ါခီကရဲး KRCတီၣ်ထီၣ်ကျဲလၢတၢ်ပၢၢ်ဆၢကဘၣ်လူၤထွဲအဂၤတဘိအဃိKRCဒီးKNUP လီၤဖး၀ဲန့ၣ်လီၤ.KNUPအံၤဒုးအိၣ်ထီၣ်ကလုာ်ဒူၣ်ဒီးတီၤပတီၢ်ကရၢစိတဖၣ်လၢကဒုးသကိးဒုၣ်ဒါအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲ၁၉၆၆နံၣ်န့ၣ်ပၣ်တံၣ်လီၢ်ခၢၣ်သးသးဒိးန့ၢ်ဘၣ်လံာ်တၢ်ကလုၢ်လၢသုးခိၣ်ကျၢၢ်ဘိၣ်မၠးအအိၣ်လၢပၣ်တံၣ်ကဘၣ်
ဟးထီၣ်လၢမုၢ်ထီၣ်ကီၢ်ခီဒီးကခီဆူပကိရိမးဒီးထံထၣ်စွ့အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ဖဲ၁၉၇၄နံၣ်န့ၣ်KNUခိၣ်နၢ်တဖၣ်
ထံၣ်လိာ်အသးဒီးKNUPခိၣ်နၢ်တဖၣ်ဖဲစီၤထၣ်န့ၣ်လီၤ.ဒုၣ်ဒါထီၣ်ဒုးထံထၣ်စွ့စးထီၣ်လၢ၁၉၆၈နံၣ်ဆူၣ်ဆူၣ်က
လဲာ်ဒီးဆူပကိရိမးကီၢ်ခီတခီစးထီၣ်ဒုး၀ဲဖဲ၁၉၇၀နံၣ်န့ၣ်လီၤ.KNUPဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဒီးတၢ်ကီတၢ်ခဲအကလုာ်
ကလုာ်အဃိဖဲ၁၉၇၅နံၣ်လါအ့ြဖ့ၣ်အပူၤKNUPကရၢခိၣ်သုးခိၣ်ကျၢၢ်မၠးမီၣ်ဒီးသိၣ်ဒူခဲလၢာ်(၃၀၀)ဃၣ်ဃၣ်ခီဃီၤ
ဆူမုၢ်ထီၣ်န့့ၣ်လီၤ. KNUP အံၤဘၣ်တၢ်ဆိကတီၢ်အီၤဖဲ၁၉၇၅နံၣ်လါအီးကထိဘၢၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.
ကရၢတဖုအံၤပှၤလၢအဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်မ့ၢ်၀ဲမူဆိကီၢ်ကစၢ်ဟါထၢၣ်သၣ်မွ့န့ၣ်လီၤ. မူဆိအံၤဖဲကီၢ်ခိၣ်စီၤဘးအူ
ကၠံသံ၀ံၤအလီၢ်ခံဘၣ်တၢ်ဃုထၢထီၣ်အီၤဒ်ကီၢ်ခိၣ်တဂၤအသိးလီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ဖဲတၢ်ဃုထၢထီၣ်အီၤအခါအ၀ဲဖဲထံ
ထၣ်စွ့လီၤ.တတုၤဆူကီၢ်သူလ့ၤလီၢ်ခၢၣ်သးဒံးဘၣ်.ဖဲ၁၉၅၄နံၣ်အလၢာ်န့ၣ်အ၀ဲဟဲတုၤဆူကီၢ်သူလ့ၤလီၢ်ခၢၣ်
သးဒီးသုးကျဲၤ၀ဲဒ်သိးလီၢ်ခၢၣ်သးခိၣ်နၢ်တဖၣ်ကဟဲထံၣ်လိာ်သကိးလၢတၢ်တၢၣ်ပီၣ်အဂီၢ်ဖဲ၁၉၅၅နံၣ်လါယနူၤ
အါရံၤ၁၅သီအနံၤန့ၣ်လီၤ.တုၤမ့ၢ်လီၢ်ခၢၣ်သးတဖၣ်ခိၣ်နၢ်တဖၣ်ဟဲတုၤ၀ဲတဘျီအ၀ဲစံးကတိၤ၀ဲဘၣ်ဃးကညီ
တၢ်ပၢၢ်ဆၢအကျဲခံဘိတဘိအဂ့ၢ်ဒီးအတၢ်ကဲဘျုးတဖၣ်လၢအလဲၤခီဖျိဘၣ်၀ဲတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.ဖဲတၢ်ထံၣ်လိာ်သး
တဘျီအံၤအ၀ဲပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်တိာ်ပာ်လၢကဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ပၢၢ်ဆၢကီၣ်ကးKRCကရၢတခါန့ၣ်လီၤ.ဒီးတၢ်ထံၣ်
လိာ်သးတဘျီအံၤတၢၣ်ပီၣ်ဘၣ်ဃးတၢ်ကတိၤခီကရဲးအဂ့ၢ်ဒီးအၢၣ်လီၤသကိး၀ဲတၢ်ကကိးခီကရဲးဖဲ၁၉၅၅နံၣ်
လါယူၤ(၁၀)သီအနံၤန့ၣ်လီၤ.
ခီကရဲးတဘျီအံၤဘၣ်တၢ်မၤအီၤဖဲမီကိၢ်သ၀ီန့ၣ်လီၤ.ခီကရဲးတဘျီအံၤဒုးအိၣ်ထီၣ် KRC ကညီ
တၢ်ပၢၢ်ဆၢကီၣ်ကးကရၢန့ၣ်လီၤ. KRC ကရၢခိၣ်နၢ်လၢအဘၣ်တၢ်ဃုထၢထီၣ်အဆိကတၢၢ်တဖၣ်
မ့ၢ်၀ဲ-
၁.မူဆိကီၢ်ကစၢ် ပှၤပၢၤလီၢ်ဆ့ၣ်နီၤ,ကီၢ်ခိၣ်ဒီးထံဂုၤကီၢ်ဂၤ၀ဲၤကျိၤခိၣ်
၂.မါဘးဇၣ် - ပှၤပၢၤလီၢ်ဆ့ၣ်နီၤခၢၣ်စး,ထံရူၢ်ကီၢ်သဲး
၃.သုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ် ပှၤပၢၤလီၢ်ဆ့ၣ်နီၤခၢၣ်စး,သုး ဒီးတၢ်ဒီသဒၢ
၄.စကီၤလၢၢ်တီ နဲၢ်ရွဲၢ်ခိၣ်ကျၢၢ်,တၢ်ပၢတၢ်ြပး
၅.ပဒိၣ်မါသ့မီၣ် နဲၢ်ရွဲၢ်ခိၣ်ကျၢၢ်သဃဲၤ,ရူတၢ်ဖံးတၢ်မၤ
၆.ပဒိၣ်၀့ရကၠီၣ် ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤ၀ဲၤကျိၤ
၇.မၢၤစဲခ့ၣ် တၢ်ဒုးသ့ၣ်ညါ၀ဲၤကျိၤ
၈.ပဒိၣ်စူၤမီၣ်လွံၢ် သ့ၣ်ပှၢ်,စံာ်ပှဲၤဒီးမုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ်၀ဲၤကျိၤ
၉.ပဒိၣ်ဘးထူ ကလုာ်ဂ့ၢ်၀ီ၀ဲၤကျိၤ
၁၀.ပဒိၣ်ဖိညီ စံၣ်ညီၣ်ပီတ့၀ဲၤကျိၤ
၁၁.ပဒိၣ်ထီရ့ၣ် ကျိၣ်စ့၀ဲၤကျိၤ
၁၂.စကီၤ၀ါခိၣ် သဲစးတၢ်ဘျၢပှၤနဲၣ်တၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ခီကရဲးတဘျီအံၤလၢတၢ်ဖံးတၢ်မၤဆူညါအဂီၢ်ဃုထၢထီၣ်ကမံးတံာ်ဖိ(၄)ဖုလၢအကကွဲးထုးထီၣ်တၢ်မၤအကျဲ
အကပူၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ကမံးတံာ်(၄)အမံၤမ့ၢ်၀ဲ-
၁.ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်မၤကမံးတံာ်ဖိလၢဘၣ်တၢ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲအီၤလၢစကီၤလၢၢ်တီ.
၂.သုးတၢ်မၤကမံးတံာ်ဖိလၢဘၣ်တၢ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲအီၤလၢသုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ်.
၃.မုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ်ကမံးတံာ်ဖိလၢဘၣ်တၢ်တီခိၣ်ရိၢ်မဲအီၤလၢမူဆိကီၢ်ကစၢ်.
၄.ပှၤဂ့ၢ်၀ီတၢ်မၤကမံးတံာ်ဖိလၢဘၣ်တၢ်တီခိၣ်ရိၢ်မဲအီၤလၢပဒိၣ်ဘးထူတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
KRCကရၢအံၤဖဲမူဆိက့ၤလီၤမၤသကိးတၢ်ဒီးဒုၣ်ဒါဖဲ၁၉၆၄နံၣ်န့ၣ်လီၤမၢ်ကွံာ်၀ဲလၢကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢအတၢ်
စံၣ်စိၤတဲစိၤအပူၤလီၤ.
(ခ) KNUP ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢပၣ်တံၣ်
KNUPကရၢအံၤအခိၣ်ထံးကတၢၢ်ဘၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤဖဲ၁၉၄၅နံၣ်ဂယဲးကၠီၣ်(ဂရက်ေကျာ်)သ၀ီအတၢ်အိၣ်
ဖှိၣ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဘျီအံၤဃုထၢထီၣ်ပၣ်တံၣ်လီၢ်ခၢၣ်သးကမံးတံာ်ဒ်အဖီလာ်အသိးလီၤ.
၁.မါဘးဇၣ် - ကရၢခိၣ်
၂.မါရှၣ်ဖလ့း - နဲၣ်ရွဲၢ်
၃.မူဆိကီၢ်ကစၢ် PB
၄.စီၤမီၣ်တိ - PB
၅.သုးခိၣ်ကျၢၢ်ကီၢ်ထူ PB
၆.မါသ့စ့ၣ်
ရ.မါစ့ၣ်ဟၣ်
၈.သုးခိၣ်ကၠီၣ်စ့ၣ်
၉.သရၣ်ဖျါစ့
၁၀.ပဒိၣ်၀့ၢ်သီ
၁၁.မါကီၢ်စ့
၁၂.စီၤမၠိသွ့တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ပၣ်တံၣ်လီၢ်ခၢၣ်သးကမံးတံာ်တဖၣ်အံၤမ့ၢ်ပှၤလၢအအါလၢထံထၣ်စွ့တခီန့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်မီကိၣ်ခီကရဲး
(၁၉၅၆)နံၣ်၀ံၤန့ၣ်ဘၣ်တၢ်ဃုထၢအီၤတဖၣ်မ့ၢ်၀ဲ-
၁.သုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ်
၂.စကီၤလၢၢ်တီ
၃.သုးခိၣ်အိဖ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
မ့မ့ၢ်ပၣ်တံၣ်ခီကရဲးအခီၣ်ထံးကတၢၢ်တဘျီန့ၣ်ဘၣ်တၢ်မၤအီၤဖဲ၁၉၅၉နံၣ်လါဖ့ၤြဘူၤအါရံၤအ
ပူၤဖဲ ပိၤထၣ် သ၀ီန့ၣ်လီၤ.
ပၣ်တံၣ်အံၤဃုထၢထီၣ်ခိၣ်နၢ်၂၅ဂၤဖဲ၁၉၅၉နံၣ်ခီကရဲးန့ၣ်လီၤ.စးထီၣ်ဖဲန့ၣ် KRC ဒီး KNUP
ခိၣ်နၢ်တဖၣ်ထံၣ်လိာ်ဆိကမိၣ်လိာ်သးလၢအတဘၣ်တဖၣ်ဒီးအတလီၤပလိာ်တဖၣ်ယံာ်ထီၣ်အါထီၣ်၀ဲန့ၣ်လီၤ.
ဖဲ၁၉၆၃နံၣ်ကဆီ၀ါခီကရဲး KRCတီၣ်ထီၣ်ကျဲလၢတၢ်ပၢၢ်ဆၢကဘၣ်လူၤထွဲအဂၤတဘိအဃိKRCဒီးKNUP လီၤဖး၀ဲန့ၣ်လီၤ.KNUPအံၤဒုးအိၣ်ထီၣ်ကလုာ်ဒူၣ်ဒီးတီၤပတီၢ်ကရၢစိတဖၣ်လၢကဒုးသကိးဒုၣ်ဒါအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲ၁၉၆၆နံၣ်န့ၣ်ပၣ်တံၣ်လီၢ်ခၢၣ်သးသးဒိးန့ၢ်ဘၣ်လံာ်တၢ်ကလုၢ်လၢသုးခိၣ်ကျၢၢ်ဘိၣ်မၠးအအိၣ်လၢပၣ်တံၣ်ကဘၣ်
ဟးထီၣ်လၢမုၢ်ထီၣ်ကီၢ်ခီဒီးကခီဆူပကိရိမးဒီးထံထၣ်စွ့အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ဖဲ၁၉၇၄နံၣ်န့ၣ်KNUခိၣ်နၢ်တဖၣ်
ထံၣ်လိာ်အသးဒီးKNUPခိၣ်နၢ်တဖၣ်ဖဲစီၤထၣ်န့ၣ်လီၤ.ဒုၣ်ဒါထီၣ်ဒုးထံထၣ်စွ့စးထီၣ်လၢ၁၉၆၈နံၣ်ဆူၣ်ဆူၣ်က
လဲာ်ဒီးဆူပကိရိမးကီၢ်ခီတခီစးထီၣ်ဒုး၀ဲဖဲ၁၉၇၀နံၣ်န့ၣ်လီၤ.KNUPဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဒီးတၢ်ကီတၢ်ခဲအကလုာ်
ကလုာ်အဃိဖဲ၁၉၇၅နံၣ်လါအ့ြဖ့ၣ်အပူၤKNUPကရၢခိၣ်သုးခိၣ်ကျၢၢ်မၠးမီၣ်ဒီးသိၣ်ဒူခဲလၢာ်(၃၀၀)ဃၣ်ဃၣ်ခီဃီၤ
ဆူမုၢ်ထီၣ်န့့ၣ်လီၤ. KNUP အံၤဘၣ်တၢ်ဆိကတီၢ်အီၤဖဲ၁၉၇၅နံၣ်လါအီးကထိဘၢၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.
ပှၤတီၣ်ထီၣ်တၢ်ကွဲး :
ဖံအဲမၣ်မုၣ်ရံး
တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ :
ကညီတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ
,
ကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ
ကညီဖိလၢဟီၣ်ခိၣ်ကစၢ်အစိၤ
ဒ်တၢ်ပာ်ဖျါတ့ၢ်လံအသိးပ၀ဲကညီဖိတဖၣ်ပဟဲတုၤလီၤလၢထံတဘ့ၣ်ကီၢ်တဘ့ၣ်အံၤလၢခဲအံၤဘၣ်တၢ်ကိးအီၤ
လၢကီၢ်ပယီၤအဆိကတၢၢ်ဒီးပိာ်လီၤ၀ဲဒၣ်ပျ့ၣ်လိာ်ကျိ,ကီၤလိာ်ကျိဒီးဃိာ်လိာ်ကျိတၢ်ပၢၤခိၣ်တဖၣ်သကုၤဆး
ဒးဒီးအ၀ဲသ့ၣ်ဖံးအီၣ်ကစုဒုမၤအီၣ်ကစုဒုလၢတၢ်သဘျ့အပူၤအနံၣ်၂၀၀ဘျဲၣ်ဒီးကလုာ်ဂၤတဖၣ်ဟဲနုာ်လီၤ၀ဲန့ၣ်
လီၤ.ယိၤတဖၣ်ဟဲနုာ်လီၤဆိဒီးသူၣ်ထီၣ်အဘီအမုၢ်လၢယိၤကီၢ်ဒီးကီၢ်ပယီၤထးခီအဃိတၢ်ဘၣ်ဂံာ်ဂူာ်ဒီးယိၤတ
အိၣ်အါကဲာ်ဆိးဘၣ်.ပယီၤတဖၣ်ဟဲနုာ်လီၤဒီးသူၣ်ထီၣ်အခူအ၀့ၢ်အဘီအမုၢ်ဖဲတကီ(တေက၁င်း)လၢကီၢ်ပယီၤ
ထးခီအဃိလၢအခီၣ်ထံးတၢ်ဘၣ်ဂံာ်ဂူာ်ဒီးကညီဖိတဖၣ်တအိၣ်အါကဲာ်ဆိးဘၣ်.ပှၤမိၣ်ဖိတဖၣ်ဟဲနုာ်လီၤဆိလၢ
ကီၢ်ယီၤလာ်ခီသူၣ်ထီၣ်ဟီၣ်ခိၣ်ကစၢ်သနူ(ပေဒသရ၁ဇ်စနစ်)ဒီးဆီၣ်ဘံၣ်ဆီၣ်ဘၢပ၀ဲကညီတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.လၢခံ
က့ၤမိၣ်ဒီးပယီၤစီၤပၤ(ဟီၣ်ခိၣ်ကစၢ်တဖၣ်)ဒုးလိာ်ယၤလိာ်အသးဒီးမၤနၢၤမၤဃၣ်လိာ်အသးယၢ်ခီယၢ်ခီတုၤလီၤ
လၢပယီၤစီၤပၤအလီဖယါအစိၤဒီးမၤနၢၤမိၣ်တဖၣ်အဃိကညီဘၣ်တၢ်ဆီၣ်ဘံၣ်ဆီၣ်ဘၢအီၤလၢပယီၤဟီၣ်ခိၣ်
ကစၢ်တဖၣ်စးထီၣ်လၢန့ၣ်လံၤလံၤန့ၣ်လီၤ.
(က)ဟီၣ်ခိၣ်ကစၢ်သနူ
လၢပှၤဟဲနုာ်လီၤဆူကီၢ်ပယီၤပူၤအံၤအခါပှၤပယီၤဒီးမိၣ်တဖၣ်ဟဲနုာ်စိာ်ဃုာ်၀ဲဒီးပှၤဟံၣ်ဒူၣ်ဟီၣ်ခိၣ်ကစၢ်သနူ
ဒီးပှၤယိၤဖိတဖၣ်ဟဲနုာ်စိာ်ဃုာ်၀ဲပှၤတရူးဟီၣ်ခိၣ်ကစၢ်သနူန့ၣ်လီၤ.ပှၤကလုာ်အဂၤဒ်ကညီ,ခၠီ,ကခၠ့ၣ်ဒီးကလုာ်
အဂၤတဖၣ်န့ၣ်ဟီၣ်ခိၣ်ကစၢ်သနူတကဲဒိၣ်၀ဲထဲန့ၣ်ဘၣ်.ဟီၣ်ခိၣ်ကစၢ်သန ူ(Feudalish)မ့ၢ်သနူလၢအဆီၣ်ဘံၣ်
ဆီၣ်ဘၢတၢ်န့ၣ်ဟဲအသးဒ်အံၤလီၤ.ပှၤလၢအဒိၣ်စိဒီးပၢတၢ်စီၤပၤန့ၣ်မ့ၢ်ထံကစၢ်ကီၢ်ကစၢ်(ေရေြမြပည့်ရှင်)ဟီၣ်
ခိၣ်ဒီးထံနိလၢအပၢဘၣ်၀ဲတဖၣ်န့ၣ်မ့ၢ်အ၀ဲအတၢ်ခဲလၢာ်အိၣ်ဒီးတၢ်စိတၢ်ကမီၤတုၤတၢ်သံတၢ်မူအိၣ်လၢအစုပူၤ,
ဟီၣ်ခိၣ်ကပံာ်ဒီးတၢ်အိၣ်လၢအဖီခိၣ်တဖၣ်မ့ၢ်အ၀ဲအတၢ်ခဲလၢာ်အဃိသတးဒီးပှၤတီၤပတီၢ်ပၢၢ်ထီၣ်၀ဲခံဖုလၢအ
မ့ၢ်၀ဲ
၁.ပှၤလၢအပၢတၢ်ဒီးပှၤလၢအဘၣ်တၢ်ပၢအီၤ
၂.ပှၤလၢအပၢတၢ်တဖၣ်မ့ၢ်ဟီၣ်ခိၣ်ကစၢ်,ပှၤလၢတၢ်ပၢအီၤတဖၣ်မ့ၢ်ဟီၣ်ခိၣ်အကုၢ်အပှၤန့ၣ်လီၤ.
ပှၤပၢတၢ်ဟီၣ်ခိၣ်ကစၢ်တဖၣ်မၤကုၢ်မၤဃၣ်တၢ်လီၤ.ပှၤမၤန့ၢ်အဟီၣ်ခိၣ်ကပံာ်စံာ်ပှဲၤတဖၣ်လၢကျဲဒ်အံၤအသိး
ဟီၣ်ခိၣ်ကစၢ်တဖၣ်ဆီၣ်ဘံၣ်ဆီၣ်ဘၢအီၣ်တူၢ်အီၣ်ကလီၤပှၤထံဖိကီၢ်ဖိဒီးကလုာ်ဂၤလၢအပၢဘၣ်၀ဲတဖၣ်ခဲလၢာ်
လီၤ. ပှၤလၢအပၢတၢ်တဖၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်စိတၢ်ကမီၤမ့မ့ၢ်ပှၤလၢတၢ်ပၢဘၣ်အီၤတဖၣ်အတၢ်စိတၢ်ကမီၤတအိၣ်၀ဲ
ဘၣ်နီတမံၤဘၣ်.ပှၤပၢတၢ်ဟီၣ်ခိၣ်ကစၢ်တဖၣ်ဘၣ်ဘီၣ်ဘၣ်ညီအိၣ်မုုာ်အိၣ်ခုၣ်ဖဲပှၤဘၣ်တၢ်ပၢအီၤကုၢ်ပှၤတဖၣ်
ဘၣ်ဖှီၣ်ဘၣ်ယာ်,ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲ,ဖှီၣ်တုာ်ကီတုာ်နးတုာ်န့ၣ်လီၤ.
ဟီၣ်ခိၣ်ကစၢ်ပၢတၢ်တဖၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်သးကွံသးလီဃုမၤန့ၢ်ဟီၣ်ခိၣ်အတၢ်လီၢ်သီတဖၣ်,ဂုာ်န့ၢ်ပှၤအတၢ်အ့ၣ်လိာ်
အသးဒီးဟီၣ်ခိၣ်ကစၢ်လၢတၢ်လီၢ်အဂၤအဃိဒုးလိာ်ယၤလိာ်အသးဒီးဟီၣ်ခိၣ်ကစၢ်အဂၤတဖၣ်ထီဘိန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဒုးကဲထီၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်ကစၢ်ကဒဲကဒဲအဘၢၣ်စၢၤဒီးတၢ်ဒုးကဲထီၣ်စ့ၢ်ကီးလၢပှၤကလုာ်ဒီးတကလုာ်အဘၢၣ်
စၢၤန့ၣ်လီၤ.အါစုအါဘျီတုၤမ့ၢ်ကုၢ်ပှၤတဖၣ်တူၢ်တန့ၢ်ခိၣ်တကဲလၢၤဘၣ်ဒီးဂဲၤဆၢထၢၣ်ထီဒါတၢ်စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.
လၢဟီၣ်ခိၣ်ကစၢ်သနူအဃိဟီၣ်ခိၣ်ကစၢ်ကဒဲကဒဲဒုးလိာ်အသးဟီၣ်ခိၣ်ကစၢ်ဒီးဟီၣ်ခိၣ်ကုၢ်ပှၤတၢ်ဒုးတၢ်ယၤအိၣ်
ထီၣ်စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.ကလုာ်ကဒဲကဒဲအတၢ်သူၣ်ထီၣ်သးဟ့လိာ်သး(လူမျူိးေရးမုန်းတီးမု)တဖၣ်အိၣ်ထီၣ်ဒိၣ်ထီၣ်
၀ဲန့ၣ်လီၤ.
(ခ)ကညီဖိလၢဟီၣ်ခိၣ်ကစၢ်သနူဖီလာ်
ကညီဖိတဖၣ်မ့ၢ်ပှၤမၤအီၣ်၀ဲၤပှၤမုၢ်ဆ့ၣ်မုၢ်ဂီၤဖိတဖၣ်ဒီးထူစံာ်ဖဲးခုးမၤကလုၢ်အီၣ်ကစုန့ၣ်လီၤ.
လၢတၢ်အိၣ်တၣ်ဆိးတၢ်ဖံးတၢ်မၤအပူၤအိၣ်သကိးမၤသကိးမံသကိးအီၣ်သကိး၀ဲဒ်ပှၤတဒူၣ်ဃီပှၤဒီပုၢ်၀ဲၢ်တံၢ်နီၢ်
အသိးတနၢ်ပၢၢ်တၢ်အတီၤပတီၢ်,တနၢ်ပၢၢ်တၢ်ဆီၣ်ဘံၣ်ဆီၣ်ဘထလိာ်အသးဘၣ်.အဲၣ်လိာ်ကွံလိာ်အသးအိၣ်ဃူ
အိၣ်ဖိးလိာ်အသးန့ၣ်လီၤ.ဟဲက့ၤလီၤ၀ဲဆူထံတဘ့ၣ်ကီၢ်တဘ့ၣ်အံၤအပူၤလၢကလုာ်ဂၤအမဲာ်ညါဒီးမၤကလုၢ်
အီၣ်ကစုလၢတၢ်သဘျ့အပူၤအနံၣ်ခံကယၤဘျဲၣ်ဒီးကလုာ်ဂၤဒ်မိၣ်,ပယီၤတဖၣ်ဟဲနုာ်မၤနၢၤမၤဃၣ်ပှၤကညီ
တဖၣ်မၤကဲကုၢ်ပှၤကညီဖိတဖၣ်လီၤ.ပှၤကညီဖိတဖၣ်ဘၣ်ကဲကုၢ်အိၣ်ဘၣ်လၢကလုာ်ဂၤစုတီၤအဖီလာ်အနံၣ်ခံ
ကထိဃၣ်ဃၣ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်စံးကတိၤဒီးလုၢ်လၢ်လၢလာ်တဖၣ်အံၤပာ််ဖျါထီၣ်ကညီအဘူၣ်အတီၢ်ဘၣ်ဃးဒီးအ
ကီၢ်ဒီးတၢ်ဆီၣ်ဘံၣ်ဆီၣ်ဘၢလၢအတူၢ်ဘၣ်ခီၣ်ဘၣ်၀ဲတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
(၁)သ့ၣ်ခိၣ်ဆၢၣ်ဧီၢ်ကျၣ်ပှၤကညီဖိဧီၢ်ဃ့ၢ်(သစ်ငုပ်လဲေဆွးကရင်လဲေြပး)
ပာ်ဖျါထီၣ်၀ဲဒၣ်လၢကညီတဖၣ်ဟဲတုၤလီၤကီၢ်အံၤဖဲးခုးဖဲးသံၣ်ကျီလီၤတၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲလၢကမၤစံာ်မၤပှဲၤလီၤ.
မၤစံာ်မၤပှဲၤလၢကမၤအီၣ်ဘၣ်ဆၣ်ဖဲသ့ၣ်ခိၣ်ဆၢၣ်၀ၣ်ခိနၣ်ဆၢၣ်ကျၣ်ထီၣ်,စံာ်ပှဲၤဂ့ၤထီၣ်ကအီၣ်ဘၣ်အီဘၣ်၀ဲ
ဂ့ၤဂ့ၤအခါကလုာ်ဂၤတဖၣ်ဟဲဒုးမၤနၢၤအီၤအဃိဘၣ်ပါ်တ့ၢ်အတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ်အဟီၣ်ခိၣ်ကပံာ်တဖၣ်
ဒီးဃ့ၢ်ထီၣ်ကွံာ်၀ဲစုယၢ်ခီဧိၤလၢတၢ်အိၣ်မူအိၣ်ဂဲၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.အ၀ဲအံၤမ့ၢ်တၢ်မၤနၢၤမၤဃၣ်ဂုာ်ဆူၣ်ဖျိးဆူၣ်အ
ကျဲန့ၣ်လီၤ.
(၂)ထွံၣ်၀ဲးဘၢထီးခီၣ်လီၢ်
အ၀ဲအံၤမ့ၢ်တၢ်တဲ၀ဲလထပှၤတဂၤအိၣ်ဒီးအထွံၣ်တဒုဒီးအထီးတဒုလီၤ.တနံၤတခီၣ်ထီးတဒုမၤတၢ်ဒီတနံၤ
ညါလၢခုးပူၤကပၢၤကနံယွၤတၢ်ဘှံးတၢ်တီၤဒီးတုၤမုၢ်ခုၣ်လီၤတခီထွံၣ်တဒုလၢအတမၤတၢ်ဒီတနံၤညါန့ၣ်ဃ့ၢ်
တဖှဲးလၢခုးပူၤစးထီၣ်လၢခုးခိၣ်တုၤလီၤလၢခုးခံဒ်န့ၣ်အသိးအဃိခုးပူၤအိၣ်၀ဲထဲထွံၣ်အခီၣ်လီၢ်ဒီးထီးတဒုန့ၣ်
အခီၣ်လီၢ်တဖျါလၢၤနီတမံၤဘၣ်အဃိဖျါလၢပှၤမၤတၢ်မ့ၢ်ဒၣ်ထွံၣ်န့ၣ်လီၤ.ပာ််ဖျါ၀ဲလၢကညီဖိတဖၣ်ဖံးတၣ်မၤ
တၢ်လၢာ်ဂံၣ်လၢာ်ဘါတၣ်ဘှံးတၢ်တီၤအသးဘၣ်ဆၣ်ပယီၤတဖၣ်ဟံးဂုာ်န့ၢ်၀ာ်န့ၢ်အတၢ်အဃိကညီဖိတအီၣ်
ဘၣ်အီဘၣ်လၢၤတၢ်လၢအမၤ၀ဲတဖၣ်ဘၣ်.တလၢၤပယီၤတဖၣ်အီၣ်၀ံၣ်အီၣ်ဆၢ,မုာ်လၤသးခုလၢတၢ်လၢပပှၤ
ကညီဖိတဖၣ်မၤ၀ဲအဖီခိၣ်န့ၣ်လီၤ. အ၀ဲအံၤမ့ၢ်တၢ်တတီတလိၤတတီတြကၢ်အကျဲန့ၣ်လီၤ.
(၃)သၣ်ကိၣ်ကွံထူးပျ့ၤထံလီၤ,ပယီၤအိၣ်လဲလိာ်ပကီၢ်
သၣ်ကိၣ်ကွံမ့ၢ်တၢ်ဆံၣ်သၣ်တကလုာ်,အဖျၢၣ်ကဒိၣ်န့ၢ်စုခိၣ်သၣ်တစဲးလီၤ.တုၤအမံန့ၣ်အလွဲၢ်ဂီၤဘီကြတ့ၣ်မး
ဒီးလီၤအီၣ်လီၤအီဒိၣ်မးလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ဆံၣ်တကွၢ်မုၢ်ကွၢ်လါဘၣ်.ထါအံၤမ့ၢ်ထါဟ့ၣ်တၢ်အဒိအတဲာ်န့ၣ်လီၤ.
တမ့ၢ်လၢပယီၤဒုးနဲၣ်ကညီလၢသၣ်ကိၣ်ကွံသၣ်ဒီး ကညီတဖၣ်အီရီာ်အဃိလဲလိာ်၀ဲလၢအကီၢ်န့ၣ်လီၤ.အဂ့ၢ်ဒ်
အံၤသၣ်ကိၢ်ကွံမဲထီၣ်ဒၣ်အတၢ်ဒီးအိၣ်လၢကစၢၢ်ကျါဒီးတအိၣ်လၢပၢၤခိၣ်ဘ့လာ်ဘၣ်. ထါအခီပညီတခီမ့ၢ်က
ညီတဖၣ်ဘၣ်တၢ်လံၣ်တၢ်လီန့ၢ်အီၤ,လွဲန့ၢ်ပယွဲန့ၢ်အီၤလၢပယီၤတဖၣ်လၢတၢ်လ့ပစီတၢ်သူၣ်လီသးကွံတဖၣ်ဒီး
အထံအကီၢ်အဟီၣ်ခိၣ်ကပံာ်တၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်တဖၣ်ကဲထီၣ်က့ၤပယီၤအတၢ်န့ၣ်လီၤ.သာ်ကိၢ်ကွံတၢ်ဆံၣ်လၢအ
လီၤအီၣ်လီၤအီဒုးလီၤပထူးပျ့ၤထံမ့ၢ်တၢ်လ့ပစီတဖၣ်ဒ်သံးဧိၤဂာ်ဧိၤ, တၢ်မူၤတၢ်ဘှီး,တၢ်တၤကျိၣ်တၤစ့(ပီၣ်)
လီၤတၢ်ဖိတၢ်လံၤဒီးတၢ်ကလုၢ်ကလိၤတဖၣ်လၢအပယွဲန့ၢ်လံၣ်န့ၢ်ကညီဖိတဖၣ်အါမးလီၤ.လံၣ်န့ၢ်အတၢ်ထူး
တၢ်တီၤ,အစုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်ဟီၣ်ခိၣ်ကပံာ်,အဒူသ၀ီအတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးလီၢ်ပၢၢ်လၢအထံအကီၢ်ဒၣ်လဲာ်န့ၣ်လီၤ.ခီဖျိ
လၢပယီၤအတၢ်လံၣ်တၢ်လီတၢ်ကဘျံးကဘျၣ်တဖၣ်အဃိကညီဘၣ်ပာ်တ့ၢ်အစံာ်လီၢ်ပှဲၤလီၢ်ဒူသ၀ီဆူပယီၤ
အစုပူၤအိၣ်တစှၤစ့ၢ်ကီးဘၣ်.အ၀ဲအံၤမ့ၢ်တၢ်လံၣ်တၢ်လီတၢ်ပယွဲတၢ်လွဲန့ၣ်ဒီးတၢ်အီၣ်တူၢ်အီၣ်ကလီၤအကျဲန့ၣ်
လီၤ.လၢဟီၣ်ခိၣ်ကစၢ်သနူအဖီလာ်န့ၣ်ကညီဖိတဖၣ်တူၢ်ဘၣ်တၢ်ဆီၣ်ဘံၣ်ဆီၣ်ဘၢအကလုာ်ကလုာ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဒုးမၤနၢၤအီၤ,တၢ်မၤကဲကုၢ်အီၤ,တၢ်မၤသံမၤ၀ီ,တၢ်မၤတရီတပါအီၤဘၣ်ဟ့ၣ်တၢ်ခိတၢ်သွဲအကလုာ်ကလုာ်
ဒိၣ်ဒိၣ်ဃၢဃၢ,ဘၣ်ဟ့ၣ်ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိတၢ်အီၣ်တၢ်အီပကူပကညီတုၤလၢဖိမုၣ်ဖိမၢၤဖိမါတဖၣ်ဒၣ်လဲာ်ဆူဟီၣ်ခိၣ်က
စၢ်ဒီးအပှၤတဖၣ်လီၤ.ဘၣ်ကဲကုၢ်မၤတၢ်ကိၢ်ကိၢ်ဂီၤဂီၤသနာ်က့တအီၣ်ဘၣ်က့ၤတၢ်လၢအမၤ၀ဲတဖၣ်လၢအီၣ်လၢ
အီဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်ဘၣ်န့ၣ်ဘၣ်.တန့ၢ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢတၢ်ပၢတၢ်ြပးတၢ်ဖံးအီၣ်မၤအီၣ်နီတမံၤဘၣ့်တၢ်သဘျ့တအိၣ်
လ့ၤတက့ၢ်ဒီးတန့ၢ်တၢ်အတီၤတုၤသိး(တန်းတူေရး)နီတစဲးဘၣ်.
အဒိ(၁)လၢတၢ်ဘှီဟံၣ်ဘှီဃီတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးလီၢ်အဂီၢ်ဘၣ်ဘှီအိၣ်ဒၣ်ထဲဟံၣ်ကးြပဲးလီၤ. ကညီကီၢ်
န့ၣ်သ့ၣ်ဂ့ၤ၀ၣ်ဂ့ၤအါသနာ်က့ကညီတဖၣ်ဘှီအိၣ်ဒၣ်ဟံၣ်၀ၣ်ကးြပဲးကျၢၤကျၢၤတကျၢၤကျၢၤအဒူၣ်အဒါတဂ့ၤဘၣ်
အဂ့ၢ်ဒ်အံၤလၢဟီၣ်ခိၣ်ကစၢ်သနူအစိၤကညီတဖၣ်တဘှီဘၣ်ဟံၣ်ဂ့ၤဃီဘၣ်,ဟံၣ် ဒိၣ်ကျိၤထီဘၣ်.
အဒိ(၂)ကညီတဖၣ်တဘုၣ်ဘၣ်ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိအါအါဒ်အသးအိၣ်အသိးဘၣ်.သရၣ်ထံသၣ်ပၠၣ်ပာ်ဖျါ၀ဲလၢဖဲသါဖိသၣ်
အခါသါကွၢ်သါဖုအပနၢ်ဒီးပနၢ်၀ါဖှံထီၣ်တဒုသါဖုဘၣ်ပါ်ခူၣ်သူၣ်မ့တမ့ၢ်ဖူသူ၀ဲလၢကသ့ၣ်ဒီတဒုး,ကျဲးစၢးမၤ၀ဲသ
နာ်က့လၢခံဖျါထီၣ်ဒီးပယီၤတဖၣ်စိာ်ကွံာ်ပနၢ်၀ါဒီးမၤဘၢမၤကွၢ်သါဖုဘၣ်တီၣ်ဘၣ်တၢ်အီၣ်လီးအီၤဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်န့ၣ်
လီၤ.အဃိတသးဒီးကညီဖိတဖၣ်လၢမိၣ်,ပယီၤဟိၣ်ခိၣ်ကစၢ်သနူအစိၤန့ၣ်ဘၣ်ပာ်တ့ၢ်အတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ်
ဒီးဃ့ၢ်ထီၣ်ကွံာ်ဆူကစၢၢ်ကလိကျါထံခံကွာ်စိးပှၢ်မုၢ်ကနၢယံၤဒီးမိၣ်,ပယီၤတဖၣ်လီၤ.လၢအတပၤတခီကညီဖိအိၣ်
ဒီးအလုၢ်အလၢ်သကဲးပ၀းဃံလၤဂ့ၤမးဖး ဒိၣ်တဖၣ်လၢအမ့ၢ်၀ဲ-
၁.တၢ်အဲၣ်တၢ်တီတၢ်လိၤ,ဒီးမၤတၢ်တီတၢ်လိၤ,တဟုၣ်တဘျၣ်တကတိၤတၢ်တတီတလိၤတဖၣ်ဘၣ်
၂.တၢ်အဲၣ်တၢ်စီတၢ်ဆှံ,သးဟ့တၢ်သရုးကမၣ်,သးဘၣ်အၢတၢ်မၤတစီတဆှံဒ်တၢ်ကလုၢ်ကလိၤတဖၣ်န့ၣ်သးဟ့
သးဘၣ်အၢ၀ဲဒီးစံၣ်ညီၣ်၀ဲဆါဆါကလဲာ်န့ၣ်လီၤ.
၃.တၢ်အဲၣ်ပုၢ်အဲၣ်၀ဲၢ်,တၢ်တပာ််ဒိၣ်ပာ်ထီပာ်လီၤဆီလိာ်အသးဘၣ်.ဟံၣ်ကစၢ်ဒီးအပှၤမၤတၢ်ဖိတ
ဖၣ်အီၣ်သကိးမၤသကိး,အီၣ်သကိးမံသကိး ဒ်သိးသိးတပာ်လီၤဆီလိာ်အသးဘၣ်.
၄.တၢ်ဖံးသကိးမၤသကိး,တၢ်မၤဒိးမၤကၣ်တပာ်လီၤဆီပှၤအဂံၢ်ဆူၣ်ဒီးပှၤအဂံၢ်စၢ်,ဖိသၣ်ဒီးသးပှၢ်,ပိာ်မုၣ်ဒီးပိာ်
၃.တၢ်အဲၣ်ပုၢ်အဲၣ်၀ဲၢ်,တၢ်တပာ််ဒိၣ်ပာ်ထီပာ်လီၤဆီလိာ်အသးဘၣ်.ဟံၣ်ကစၢ်ဒီးအပှၤမၤတၢ်ဖိတ
ဖၣ်အီၣ်သကိးမၤသကိး,အီၣ်သကိးမံသကိး ဒ်သိးသိးတပာ်လီၤဆီလိာ်အသးဘၣ်.
၄.တၢ်ဖံးသကိးမၤသကိး,တၢ်မၤဒိးမၤကၣ်တပာ်လီၤဆီပှၤအဂံၢ်ဆူၣ်ဒီးပှၤအဂံၢ်စၢ်,ဖိသၣ်ဒီးသးပှၢ်,ပိာ်မုၣ်ဒီးပိာ်
ခွါလၢတၢ်မၤအပူၤဘၣ်.ပှၤဟဲမၤဒိးတၢ်တဂၤမ့မ့ၢ်ဖိသၣ်ဒၣ်လဲာ်ပာ်၀ဲဒီးလဲၤမၤကၣ်
က့ၤတၢ်မၤဒ်ပှၤတဂၤအသိးလီၤ.
၅.တၢ်သူၣ်တီသးရၤ,သးတီလိာ်အသး,သးတီဒီးအဟံၣ်ဖိဃီဖိ,အတံၤသကိးအသိၣ်အမှံၤတုၤလၢတမှံၤတပျီၤ
က့ၤတၢ်မၤဒ်ပှၤတဂၤအသိးလီၤ.
၅.တၢ်သူၣ်တီသးရၤ,သးတီလိာ်အသး,သးတီဒီးအဟံၣ်ဖိဃီဖိ,အတံၤသကိးအသိၣ်အမှံၤတုၤလၢတမှံၤတပျီၤ
လီၤ.တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤမ့ၢ်ပကညီဖိအတၢ်ဂ့ၤတၢ်၀ါဖးဒိၣ်တဖၣ်လၢပြကၢးဟံးဃာ်ဒီးမၤဒိၣ်ထီၣ်ထီထီၣ်အီၤန့ၣ်
လီၤ.အဲကလံးခီလ်နံၣ်အစိၤကညီဖိအတၢ်ဒိၣ်ထီၣ်ထီထီၣ်တဖၣ်
၁. တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့
လၢအဲကလံးအခီလ်နံၣ်ပၢတၢ်အစိၤကညီဖိအါဂၤကဲထီၣ်ပှၤခရံာ်ဖိလၢမံရှၢၣ်နရံၣ်တဖၣ်အဃိဒီးပထံၣ်ဘၣ်လၢ
မံရှၢၣ်နရံၣ်တဖၣ်သူၣ်ထီၣ်ကၠိဒီးပှၤကညီဖိတဖၣ်မၤလိမၤဒီးတၢ်ဖဲကၠိတဖၣ်အဃိပှၤကညီဖိသ့ၣ်တဖၣ်သ့ထီၣ်လံာ်
သ့ထီၣ်လဲၢ်အါဒံအါဂၤန့ၣ်လီၤ.
(Anglo School) မ့ၢ်ကၠိတကလုာ်လထပှၤမုၢ်နုာ်ဖိတဖၣ်အဂီၢ်လီၤ.
(Anglo Vernacular School) ကၠိတဖၣ်အံၤဘၣ်တၢ်သိၣ်လိအီၤအဲကလံးကျိာ်ဒီးထံကီၢ်ပှၤကလုာ်
အကျိာ်ခံခါလၢာ်ဒီး ပှၤအါတက့ၢ်လၢအအိၣ်ကၠိတဖၣ်အံၤမ့ၢ်၀ဲပှၤအိၣ်ဒီးကျိၣ်စ့တဖၣ်လီၤ. ကၠိတဖၣ်အံၤအါတ
က့ၢ်ဆီလီၤအသးဖဲ၀့ၢ်ဒိၣ်၀့ၢ်ထီတဖၣ်အပူၤလီၤ.
(Vernacular School)ကၠိတဖၣ်အံၤခဲလၢာ်သိၣ်လိဒၣ်ထဲထံကီၢ်ကလုာ်အကျိာ်ဒီးအါတက့ၢ်အိၣ်
၀ဲလၢဒူသ၀ီတဖၣ်အပူၤဒီး၀့ၢ်ဆံးတဖၣ်အပူၤလီၤ.
ဆၢကတီၢ်ဖဲခီလ်နံၣ်အစိၤန့ၣ်ကညီဖိလၢအဖျိးစိလၢတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့တကၤမ့ၢ်၀ဲ-ထံၣ်သၣ်ပၠၣ်,သရၣ်မၠးစၣ်စိခွ့ၣ်,သရၣ်ဘးထိၣ်လိ,သရၣ်ကၤဆၢ,သရၣ်ဖိကီၢ်ထူဒီးသရၣ်ဟ့ၣ်မးကျဲးဖိတဖၣ်န့ၣ်
လီၤ.
၂.တၢ်လိၣ်ခိၣ်လိၣ်ကွဲ
ဖဲအဲကလံးခီလ်နံၣ်အစိၤပထံၣ်ဘၣ်လၢကညီဖိတဖၣ်အမံၤဟူသၣ်ဖျါလၢတၢ်လိၣ်ခိၣ်လိၣ်ကွဲတဖၣ်အါမးလီၤ. လၢတၢ်တူဘီလ်အပူၤပှၤအမံၤဟူသၣ်ဖျါတဖၣ်မ့ၢ်၀ဲ-စီၤယၤဘး,စီၤဘဲလ့ၣ်,စီၤကီ,စီၤဖံးလံးဘးသါ,စီၤမီၣ်မီၣ်သါသ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ကီၢ်ပယီၤအပှၤစဲာ်နီၢ်တဖၣ်ဖဲအဲကလံး
ပၢတၢ်အစိၤန့ၣ်လီၤ.ဒ်န့ၣ်အသိးတၢ်ထိစုခိၣ်(Boxing)စ့ၢ်ကီးပှၤမံၤဟူသၣ်ဖျါတဖၣ်အိၣ်၀ဲဒံးအမ့ၢ်,စီၤမီၣ်မီၣ်သါ,
စီၤအီၣ်မီ,စီၤအီၣ်စ့ၣ်တဖၣ်,မ့ၢ်ပှၤမံၤဟူသၣ်ဖျါတဖၣ်လၢကီၢ်ပယီၤအပူၤန့ၣ်လီၤ့ဒ်န့ၣ်အသိးတၢ်စိာ်တၢ်ဃၢ
(အေလးမ)တၢ်ဃ့ၢ်ြပၢဖုြပၢအပူၤ,တၢ်ကွံာ်ထးဖျၢၣ်ဃၢ,တၢ်ပှီၢ်ထံဒီးတၢ်လိၣ်ကွဲအဂုာ်အဂၤတဖၣ်အပူၤပှၤကညီ
ဖိတဖၣ်ဖျိးစိ၀ဲလၢကလုာ်ဂၤအကျါအါမးန့ၣ်
လီၤ.
၃.တၢ်သူၣ်၀ံၣ်သးဆၢ
တချုးတၢ်ဒုးခံဘျီတဘျီစးထီၣ်ဒ်ဘၣ်န့ၣ်စီၤကိးဒ၀့ၣ်တူဒီးစီၤ၀့လ့ၣ်မဲမ့ၢ်ပှၤမံၤဟူသၣ်ဖျါလၢအထုးထီၣ်တၢ်သး
၀ံၣ်ဒီးသူၣ်၀ံၣ်သးဆၢတၢ်လၢအမုာ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.တကးဒ်ဘၣ်စီၤကၠီန်စၢၣ်ခါကၠံ,နီၢ်ဒိရၢ်နဲလ်စၢၣ်,စီၤကီၤဒၢၣ်၀ါ
တဖၣ်မ့ၢ်ပှၤစဲာ်နီၢ်လၢတၢ်သး၀ံၣ်တကပၤန့ၣ်လီၤ.
၄.တၢ်ပၢတၢ်ြပး
ဖဲအဲကလံးပၢတၢ်အစိၤကညီဖိလၢအမံၤဟူသၣ်ဖျါဒီးအလီၢ်အလၤဒိၣ်တဖၣ်မ့ၢ်၀ဲ,၁ုီးေဖ,၁ုီးစံ၀,၁ုီးဘထူး,၁ုီးဇံ,
၁ုီးထူဘး,စီၤဘးစၣ်ဘွါ,စီၤထီမၢၣ်,စီၤစၣ်စံၣ်ဖိ,စီၤဘးသ့,စီၤစ့ၣ်တ့ၣ်,စီၤဖီမုၢ်,စီၤဘးမီၣ်ခၠ့ၣ်,စီၤသၣ်ဖၠူၣ်,စီၤမၠးသ့,
စီၤနဲလ်စၢၣ်ကဲ,စီၤဘးညိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ကညီဖိသ့ၣ်တဖၣ်လၢအကဲဘျုးကဲဖှိၣ်လၢအဲကလံးအတၢ်ြပၢတၢ်ြပးအ
ဂီၢ်အါမးန့ၣ်လီၤ.
၅.ထံရူၢ်ကီၢ်သဲး
ကညီဖိတဖၣ်အါတက့ၢ်တနၢ်ပၢၢ်တၢ်ကရၢကရိအတၢ်ဖံးတၢ်မၤအါလာ်ကဲးဆိးဘၣ်.ဘၣ်ဆၣ်ဖဲအဲကလံးတၢ်ပၢ
အဆၢကတီၢ်ကညီဖိလၢတၢ်ကရၢကရိလၢအမံၤဟူသၣ်ဖျါတဖၣ်မ့ၢ်၀ဲ
KNA ဘၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤဖဲ၁၈၈၁နံၣ်
YMCA ဘၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤဖဲ၁၉၀၇နံၣ်
KYO ဘၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤဖဲ၁၉၄၇နံၣ်
KCO ဘၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤဖဲ၁၉၄၃နံၣ်
KNU ဘၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤဖဲ၁၉၄၇နံၣ်
ကရၢတဖၣ်အံၤမ့ၢ်ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးအကရၢတနီၤဒီးတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအကရၢတနီၤန့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ပထံၣ်ဘၣ်လၢ
ကညီဖိတဖၣ်သ့ၣ်ညါဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ကရၢကရိအဃိထံရူၢ်ကီၢ်သဲးအတၢ်သ့ၣ်ညါစ့ၢ်ကီးအိၣ်ထီၣ်၀ဲလံန့ၣ်ပတဲသ့
၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
၆.တၢ်ဖံးအီၣ်မၤအီၣ်
ကညီဖိမိၢ်ပၢ်ဖံဖုလၢပျၢၤတဖၣ်မ့ၢ်၀ဲပှၤမၤအီၣ်၀ဲၤဖဲးအီၣ်ခုးဖဲးအီၣ်သံၣ်,ထူစံာ်လိာ်ပှဲၤဒီးအါတက့ၢ်ဖံးအီၣ်မၤအီၣ်
လၢဟီၣ်ခိၣ်အတၢ်ဖံးတၢ်မၤတကပၤန့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်တုၤအဲကလံးပၢတၢ်အစိၤပှၤသ့ထိၣ်လံာ်သ့ထိၣ်လဲၢ်ဒီး
မၤတၢ်လၢအဲကလံးပဒိၣ်အတၢ်ဖံးတၣ်မၤဘၣ်ခးတၢ်ပၢတၢ်ြပး,ကူၣ်သ့ဆဲးလၤ,တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့တဖၣ်အပူၤ
အါမးန့ၣ်လီၤ.တကတီၢ်ဃီဖဲန့ၣ်ကညီဖိလၢအအိၣ်ဒီးကသ့ၣ်ကဆီတဖၣ်နုာ်လီၤဖံးအီၣ်မၤအီၣ်လၢသ့ၣ်ပှၢ်အ
တၢ်ဖံးတၢ်မၤအပူၤဒီးကဲဘျုးစ့ၢ်ကီးအါမးလီၤ.ပှၤတသ့လံာ်အါလၢ်ကဲၣ်ဆိးတဖၣ်အါတက့ၢ်နုာ်လီၤကဲ၀ဲကီၤ
လၤ၀ါသုးအါအါဂီၢ်ဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ဖဲအဲကလံးပၢတၢ်အစိၤပှၤမၤတၢ်ဒ်သိးအံၤတဖၣ်အိၣ်ဒၣ်၁၀မျးကယၤ
ပှၤမၤအီၣ်၀ဲၤမၤအီၣ်စံာ်ဒ်သိးအံၤတဖၣ်စ့ၢ်ကီးတခီအိၣ်ဒၣ်၁၀မျးကယၤပှၤမၤအီၣ်၀ဲၤမၤအီၣ်စံာ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီးတ
ခီအိၣ်၀ဲ ၉၀မျးကယၤန့ၣ်လီၤ.
၇.တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤဒီးကရၢကရိလီၤဆီတဖၣ်
လၢယၤဖှိၣ်နံၣ်၂၀အတီၢ်ပူၤတုၤလီၤလၢဟီၣ်ခိၣ်အတၢ်ဒုးခံဘျီတဘျီစးထီၣ်န့ၣ်လၢကညီဖိအကျါတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤ
လီၤဆီဒီးတၢ်ကရၢကရိလီၤဆီတဖၣ်ပၢၢ်ထီၣ်၀ဲတဘျီဘၣ်တဘျီဒ်လာ်အံၤအသိးလီၤ.
၁.ဖုစၣ်ယ့ၣ် ဒိးဘျၢထံသဘျ့တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်.
၂.ချံၣ်ဘိပၢ်ဒီးချံၣ်ဘိတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်.
၃.ကသံၣ်သရၣ်တၢၢ်မ့ၣ်ဖိမ့ဒီးကညီသးစၢ်ကရၢ.
၄.စီၤထီမစၢၣ် ဒီးတၢ်စံးပာ်ကရၢတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤလၢအဖီခိၣ်တဖၣ်န့ၣ်မ့ၢ်၀ဲတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤဖးဒိၣ်လၢပှၤကညီကလုာ်တဖၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.အါတက့ၢ်
တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤတဖၣ်အံၤဘၣ်ဃး၀ဲဒီးတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါန့ၣ်လီၤ. သနာ်က့ပာ်ဃုာ်ပှၤကလုာ်ဂ့ၢ်၀ီဒီးထံရူၢ်ကီၢ်သဲး
စ့ၢ်ကီန့ၣ်လီၤ.တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤခဲလၢာ်အံၤအိၣ်ဒီးအဂ့ၢ်အ၀ီအတၢ်ကွၢ်စိဒီးအလီၢ်အိၣ်လၢကညီဖိတဖၣ်ကဘၣ်သ့ၣ်
ညါစ့ၢ်ကီးတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤလီၤဆီဒ်အံၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ခီလ်နံၣ်သနူဒီးကီၢ်ပယီၤ
ခီလ်နံၣ်သနူအိၣ်ထီၣ်၀ဲဒၣ်လၢတၢ်မၤလဲၢ်အီၣ်ကီၢ်သနူဒီးတၢ်မၤလဲၢ်အီၣ်ကီၢ်သနူန့ၣ်အိၣ်ထီၣ်၀ဲဒၣ်လၢကျိၣ်စ့က
စၢ်သနူန့ၣ်လီၤ.တုၤမ့ၢ်ပှၤတဂၤထံကီၢ်တကီၢ်ဒိၣ်ကျိၣ်ဒိၣ်စ့အိၣ်ထီၣ်ဒီးဘှီထီၣ်စဲးဖီကဟၣ်တဖၣ်လၢတၢ်ဒုးဟး
ထိၣ်ပနံာ်တဖၣ်အဂီၢ်လီၤ.တုၤမ့ၢ်ပနံာ်တဖၣ်ဟးထိၣ်အါထီၣ်သတးဒီးဒ်သိးကမၤန့ၢ်ပနံာ်ဃီၤဃၤ(ကုန်ြကမ်း)
တဖၣ်ကသ့အဂီၢ်ဒီးဒ်သိးပှၤကပှ့ၤအပနံာ်ဘျ့(ကုန်ေချ၁)တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်ထံကီၢ်တဖၣ်ကဘၣ်ခု၀ဲထံကီၢ်အသီ
တၢ်လီၢ်အသီလၢကမၤပနံာ်ကၤတၢ်အဂီၢ်ကဆါဘၣ်အပနံာ်ဘျ့ဒီးကမၤန့ၢ်အပနံာ်ဃီၤဃၤ(ကုန်းြကမ်း)တဖၣ်
အဂီၢ်လီၤ.
လၢအခီၣ်ထံးန့ၣ်ဆဲးကျိးဒီးထံဂၤကီၢ်ဂၤထံသီကီၢ်သီတဖၣ်ထဲလၢတၢ်လဲၤကူၣ်လဲၤကၤပနံာ်တၢ်ကၤတဖၣ်ဧိၤ
လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ယံာ်ထီၣ်ဒီးဒ်သိးအ၀ဲသ့ၣ်အတၢ်မၤကလဲၤထီၣ်လဲၤထီကအီၣ်ဘၣ်အီဘၣ်ဂ့ၤထီၣ်အဂီၢ်ဂိာ်စုဂိာ်ခီၣ်
ဒီးလၢအကတၢၢ်န့ၣ်အ့ၣ်လိာ်၀ာ်လိာ်အသးဒီးထံကီၢ်အသီတဖၣ်တုၤလီၤလၢနုာ်လီၤဒုး၀ဲလၢသုးလၢသံၣ်ဒီးလၢ
ခံကတၢၢ်ထီၣ်ပၢ၀ဲထံသီကီၢ်သီတဘ့ၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
ထံကီၢ်လၢအဒုးန့ၢ်၀ဲန့ၢ်တဘ့ၣ်န့ၣ်ဒုးကဲထီၣ်၀ဲခီလ်နံၣ်ဒီးပၢ၀ဲြပး၀ဲဒ်အဟီၣ်ခိၣ်အဘီအမုၢ်အသိးန့ၣ်လီၤ.တုၤမ့ၢ်
အပၢဘၣ်၀ဲန့ၣ်ဒီးပၢတံၢ်ဆီၣ်တံၢ်ဃာ်ထံကီၢ်အမုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ်အတၢ်ဖံးအီၣ်မၤအီၣ်အလီၢ်အကျဲတဖၣ်ဒီးအီၣ်တူၢ်
အီၣ်ကလီၤထံဖိကီၢ်ဖိတဖၣ်လၢတၢ်ကူၣ်သ့အကျဲဂိာ်စုဂိာ်ခီၣ်ခဲၣ်သူခဲၣ်ဂီၤ,ဆီၣ်ဘံၣ်ဆီၣ်ဘၢထံဖိကီၢ်ဖိတဖၣ်လၢ
ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးဒီးတၢ်ဆဲးတၢ်လၤအကျိၤအကွာ်တဖၣ်ခဲလၢာ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်အံၤမ့ၢ်ကျဲတဘိလၢဒုးကဲထီၣ်ထံဖိကီၢ်
ဖိတဖၣ်လၢအ၀ဲသ့ၣ်အကုၢ်လၢကျဲတရံးတဖၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.ဒ်န့ၣ်အသိးအဲကလံးတဖၣ်စ့ၢ်ကီးဒုးကဲထီၣ်ကီၢ်ပ
ယီၤဒီဘ့ၣ်လၢခီလ်နံၣ်လထကျဲဒ်သိးအံၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
အဲကလံးအခီလ်နံၣ်တၢ်ပၢသနူအပူၤတၢ်လၢအပိာ်ထီၣ်အခံတဖၣ်မ့ၢ်၀ဲ...
ဒုးကဲထီၣ်ထံဖိကီၢ်ဖိပှၤကလုာ်တဖၣ်ခဲလၢာ်လၢပှၤကီၢ်ပယီၤဖ(Burman)ကိးသြတီဒီးကိးပသူ၀ဲလၢအဟ့ၣ်ဒံၣ်
မိၣ်ကရ့ၣ်စံၣ်သနာ်က့မ့ၢ်ဒံၣ်မိၣ်ကရ့ၣ်စံၣ်အဘျၣ်ဒီးပၢတၢ်လၢပၠူၣ်ရိၣ်ကရ့ၣ်စံၣ်အကျဲခဲၣ်သူခဲၣ်ဂီၤကလုာ်တဖၣ်လၢ
ကီၢ်ပယီၤအပူၤဒီးလၢတၢ်ြပၢတၢ်ြပးအဂီၢ်ဒုးလီၤဖးကလုာ်တဖၣ်(DivideandRule)ဟၢတံာ်ဃာ်မုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ်
ဒီးထံကီၢ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤအရ့ဒိၣ်တဖၣ်ခဲလၢာ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ပှၤမၤလဲၢ်အီၣ်ကီၢ်မုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ်သနူ(နယ်ချ့ဲစီးပွ၁းေရး
စနစ်)ဒုးအိၣ်ထီၣ်ပှၤတီၤပတီၢ်တဖၣ်လၢအမ့ၢ်ပှၤမၤတၢ်ဖိ,ပှၤထူစံာ်ဖိ,ပှၤမီၤအိၣ်ယၢၤဖိဒီးပှၤမီၤအိၣ်ယၢၤဒိၣ်တ
ဖၣ်လၢထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤအံၤန့ၣ်လီၤ.
လၢတၢ်ပၢဒ်အံၤအဃိပထံၣ်ဘၣ်ကလုာ်ကဒဲကဒဲအတၢ်သူၣ်ဟ့သးဟ့လိာ်အသးအိၣ်ထီၣ်ဒီးပှၤတီၤပတီၢ်တဖၣ်
အတၢ်ဘၣ်ဂံာ်ဂုာ်လိာ်အသးလထအတကတၢၢ်နီတဘျီတဖၣ်အိၣ်ထီၣ်၀ဲန့ၣ်လီၤ.မ့မ့ၢ်လထပပှၤကညီတကလုာ်
တခီတူၢ်ဘၣ်ခိၣ်ဘၣ်၀ဲဒၣ်ဒ်အမ့ၢ်ပယီၤကလုာ်တဖၣ်ကွၢ်တလီၤပပှၤကညီဒီးစံး၀ဲလၢပပှၤကညီတကလုာ်ကဲထီၣ်
အဲကလံးအနီၣ်လဲာ်န့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ဖဲအဲကလံးအခီလ်နံၣ်ပၢတၢ်အစိၤန့ၣ်ပထံၣ်ဘၣ်လၢပကညီဖိအဂီၢ်န့ၣ်,
န့ၢ်ဘၣ်တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်သ့ထီၣ်ဘၣ်ထီၣ်လၢတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့လဲၤထီၣ်လဲၤထီ၀ဲလၢတၢ်တဘျုးမံၤအပူၤန့ၣ်လီၤ.
စၢ်သနူန့ၣ်လီၤ.တုၤမ့ၢ်ပှၤတဂၤထံကီၢ်တကီၢ်ဒိၣ်ကျိၣ်ဒိၣ်စ့အိၣ်ထီၣ်ဒီးဘှီထီၣ်စဲးဖီကဟၣ်တဖၣ်လၢတၢ်ဒုးဟး
ထိၣ်ပနံာ်တဖၣ်အဂီၢ်လီၤ.တုၤမ့ၢ်ပနံာ်တဖၣ်ဟးထိၣ်အါထီၣ်သတးဒီးဒ်သိးကမၤန့ၢ်ပနံာ်ဃီၤဃၤ(ကုန်ြကမ်း)
တဖၣ်ကသ့အဂီၢ်ဒီးဒ်သိးပှၤကပှ့ၤအပနံာ်ဘျ့(ကုန်ေချ၁)တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်ထံကီၢ်တဖၣ်ကဘၣ်ခု၀ဲထံကီၢ်အသီ
တၢ်လီၢ်အသီလၢကမၤပနံာ်ကၤတၢ်အဂီၢ်ကဆါဘၣ်အပနံာ်ဘျ့ဒီးကမၤန့ၢ်အပနံာ်ဃီၤဃၤ(ကုန်းြကမ်း)တဖၣ်
အဂီၢ်လီၤ.
လၢအခီၣ်ထံးန့ၣ်ဆဲးကျိးဒီးထံဂၤကီၢ်ဂၤထံသီကီၢ်သီတဖၣ်ထဲလၢတၢ်လဲၤကူၣ်လဲၤကၤပနံာ်တၢ်ကၤတဖၣ်ဧိၤ
လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ယံာ်ထီၣ်ဒီးဒ်သိးအ၀ဲသ့ၣ်အတၢ်မၤကလဲၤထီၣ်လဲၤထီကအီၣ်ဘၣ်အီဘၣ်ဂ့ၤထီၣ်အဂီၢ်ဂိာ်စုဂိာ်ခီၣ်
ဒီးလၢအကတၢၢ်န့ၣ်အ့ၣ်လိာ်၀ာ်လိာ်အသးဒီးထံကီၢ်အသီတဖၣ်တုၤလီၤလၢနုာ်လီၤဒုး၀ဲလၢသုးလၢသံၣ်ဒီးလၢ
ခံကတၢၢ်ထီၣ်ပၢ၀ဲထံသီကီၢ်သီတဘ့ၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
ထံကီၢ်လၢအဒုးန့ၢ်၀ဲန့ၢ်တဘ့ၣ်န့ၣ်ဒုးကဲထီၣ်၀ဲခီလ်နံၣ်ဒီးပၢ၀ဲြပး၀ဲဒ်အဟီၣ်ခိၣ်အဘီအမုၢ်အသိးန့ၣ်လီၤ.တုၤမ့ၢ်
အပၢဘၣ်၀ဲန့ၣ်ဒီးပၢတံၢ်ဆီၣ်တံၢ်ဃာ်ထံကီၢ်အမုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ်အတၢ်ဖံးအီၣ်မၤအီၣ်အလီၢ်အကျဲတဖၣ်ဒီးအီၣ်တူၢ်
အီၣ်ကလီၤထံဖိကီၢ်ဖိတဖၣ်လၢတၢ်ကူၣ်သ့အကျဲဂိာ်စုဂိာ်ခီၣ်ခဲၣ်သူခဲၣ်ဂီၤ,ဆီၣ်ဘံၣ်ဆီၣ်ဘၢထံဖိကီၢ်ဖိတဖၣ်လၢ
ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးဒီးတၢ်ဆဲးတၢ်လၤအကျိၤအကွာ်တဖၣ်ခဲလၢာ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်အံၤမ့ၢ်ကျဲတဘိလၢဒုးကဲထီၣ်ထံဖိကီၢ်
ဖိတဖၣ်လၢအ၀ဲသ့ၣ်အကုၢ်လၢကျဲတရံးတဖၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.ဒ်န့ၣ်အသိးအဲကလံးတဖၣ်စ့ၢ်ကီးဒုးကဲထီၣ်ကီၢ်ပ
ယီၤဒီဘ့ၣ်လၢခီလ်နံၣ်လထကျဲဒ်သိးအံၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
အဲကလံးအခီလ်နံၣ်တၢ်ပၢသနူအပူၤတၢ်လၢအပိာ်ထီၣ်အခံတဖၣ်မ့ၢ်၀ဲ...
ဒုးကဲထီၣ်ထံဖိကီၢ်ဖိပှၤကလုာ်တဖၣ်ခဲလၢာ်လၢပှၤကီၢ်ပယီၤဖ(Burman)ကိးသြတီဒီးကိးပသူ၀ဲလၢအဟ့ၣ်ဒံၣ်
မိၣ်ကရ့ၣ်စံၣ်သနာ်က့မ့ၢ်ဒံၣ်မိၣ်ကရ့ၣ်စံၣ်အဘျၣ်ဒီးပၢတၢ်လၢပၠူၣ်ရိၣ်ကရ့ၣ်စံၣ်အကျဲခဲၣ်သူခဲၣ်ဂီၤကလုာ်တဖၣ်လၢ
ကီၢ်ပယီၤအပူၤဒီးလၢတၢ်ြပၢတၢ်ြပးအဂီၢ်ဒုးလီၤဖးကလုာ်တဖၣ်(DivideandRule)ဟၢတံာ်ဃာ်မုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ်
ဒီးထံကီၢ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤအရ့ဒိၣ်တဖၣ်ခဲလၢာ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ပှၤမၤလဲၢ်အီၣ်ကီၢ်မုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ်သနူ(နယ်ချ့ဲစီးပွ၁းေရး
စနစ်)ဒုးအိၣ်ထီၣ်ပှၤတီၤပတီၢ်တဖၣ်လၢအမ့ၢ်ပှၤမၤတၢ်ဖိ,ပှၤထူစံာ်ဖိ,ပှၤမီၤအိၣ်ယၢၤဖိဒီးပှၤမီၤအိၣ်ယၢၤဒိၣ်တ
ဖၣ်လၢထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤအံၤန့ၣ်လီၤ.
လၢတၢ်ပၢဒ်အံၤအဃိပထံၣ်ဘၣ်ကလုာ်ကဒဲကဒဲအတၢ်သူၣ်ဟ့သးဟ့လိာ်အသးအိၣ်ထီၣ်ဒီးပှၤတီၤပတီၢ်တဖၣ်
အတၢ်ဘၣ်ဂံာ်ဂုာ်လိာ်အသးလထအတကတၢၢ်နီတဘျီတဖၣ်အိၣ်ထီၣ်၀ဲန့ၣ်လီၤ.မ့မ့ၢ်လထပပှၤကညီတကလုာ်
တခီတူၢ်ဘၣ်ခိၣ်ဘၣ်၀ဲဒၣ်ဒ်အမ့ၢ်ပယီၤကလုာ်တဖၣ်ကွၢ်တလီၤပပှၤကညီဒီးစံး၀ဲလၢပပှၤကညီတကလုာ်ကဲထီၣ်
အဲကလံးအနီၣ်လဲာ်န့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ဖဲအဲကလံးအခီလ်နံၣ်ပၢတၢ်အစိၤန့ၣ်ပထံၣ်ဘၣ်လၢပကညီဖိအဂီၢ်န့ၣ်,
န့ၢ်ဘၣ်တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်သ့ထီၣ်ဘၣ်ထီၣ်လၢတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့လဲၤထီၣ်လဲၤထီ၀ဲလၢတၢ်တဘျုးမံၤအပူၤန့ၣ်လီၤ.
ပှၤတီၣ်ထီၣ်တၢ်ကွဲး :
ဖံအဲမၣ်မုၣ်ရံး
တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ :
ကီၢ်ပယီၤတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ
အဲကလံးပယီၤအတၢ်ဒုးသၢဘျီတဘျီ (၁၈၈၅-၈၆)
အဲကလံးတဖၣ်ပာ်လီၤအသးလၢကဒိၣ်စိဒိၣ်ကမီၤလၢမုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ်ဒီးထံဂ့ၢ်ကီၢ်ဂ့ၢ်လၢကီၢ်ပယီၤအဖီခိၣ်ထဲတ
ဒူၣ်ဧိၤ,ဘၣ်ဆၣ်မ့ၢ်လၢကီၢ်ပယီၤစီၤပၤပဒိၣ်အတၢ်ရ့လိာ်အသးဒီးြဖၣ်စ့ၣ်ယံာ်ထီၣ်အါထီၣ်ဒိၣ်ထီၣ်အဃိအဲကလံး
တဖၣ်ပာ်လီၤအသးလၢကဒုးန့ၢ်ကွံာ်ကီၢ်ပယီၤဒီဘ့ၣ်လၢအဂီၢ်လီၤ.ဒ်န့ၣ်အသိးအဲကလံးပှၤကၤတၢ်ဖိတဖၣ်စ့ၢ်
ကီးဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ၀ဲဒ်သိးအဲကလံးပဒိၣ်ကမၤန့ၢ်၀ဲကီၢ်ပယီၤဒီဘ့ၣ်အဂီၢ်လၢကဒိၣ်စိဒိၣ်ကမီၤလၢမုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ်
အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.အဆၢကတီၢ်ဖဲန့ၣ်အဲကလံး(company) ခီပနံၣ်တခါလၢအမ့ၢ် (ဘုံေဘဘားမား)အခီပနံၣ်ဟုၣ်
ပယီၤပလိၣ်အသ့ၣ်အဃိကီၢ်ပယီၤအီၣ်လီးစ့(၂၃)ကလီၢ်အဃိအဲကလံးအခီပနံၣ်တမံသူၣ်မံသးလၢတၢ်ဂ့ၢ်အံၤ
အဖီခိၣ်ဘၣ်အဃိအဲကလံးစီၤပၤခၢၣ်စး(ေလ့ာဒပ်ဖရင်)ခါလီၤအကလုၢ်ဆူပယီၤစီၤပၤအပဒိၣ်အအိၣ်ဒ်အဖီ
လာ်အံၤအသိးန့ၣ်လီၤ.
၁.ဘၣ်ဃးသ့ၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တမံၤအံၤန့ၣ်ပှၤကဘၣ်ဆၢတဲာ်တၢ်မ့ၢ်၀ဲအဲကလံးစီၤပၤအခၢၣ်စးတဖၣ်လီၤ.
၂.ခၢၣ်စးတဖၣ်အံၤဖဲအိၣ်ဆိးလၢကီၢ်ပယီၤစီၤပၤပဒိၣ်ဟီၣ်က၀ီၤအခါတၢ်ကဘၣ်ဟ့ၣ်အခွဲးလၢအဲကလံးအသုး
တၢ်ကလုၢ်လွံၢ်ထံၣ်တုၤမ့ၢ်အတုၤဆူပယီၤစီၤပၤအအိၣ်ဒီးပယီၤစီၤပၤစံၣ်ညီၣ်၀ဲလၢဘၣ်ဃးစ့အီၣ်လီး၂၃ကလီၢ်
အံၤမ်အဲကလံးသုတဟ့ၣ်လၢၤတဂ့ၤမ့မ့ၢ်တၢ်ရ့လိာ်သးဒီးထံဂၤကီၢ်ဂၤအဂ့ၢ်န့ၣ်ထံဂၤကီၢ်ဂၤတဘ့ၣ်ဘ့ၣ်မ်အ
ဆၢတဲာ်န့ၢ်ပှၤတက့ၢ်.ပယီၤစီၤပၤဟံးထီၣ်ဖီၣ်ထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်အံၤမ့ၢ်လၢအဲကလံးပဒိၣ်တသသးမံဘၣ်အဃိအဲက
လံးအသုးတဖၣ်လဲၤထီၣ်ဒုးကီၢ်ပယီၤအ၀့ၢ်ခိၣ်၀့ၢ်မါဒလ့ဖဲ(၁၈၈၅)နံၣ်,နံၣ်ကတၢၢ်ဒီးမၤန့ၢ်ပယီၤအစီၤပၤ(သီေပါ)
သံၣ်ပီ ဒီးနီၢ်ပၤမုၣ်(စုဖုရ၁းြကီး) စူးဖယါကၠံဒီး (စုဖရ၁းလတ်) စူးဖယါလးဒီးကီၢ်ပယီၤအနီဒီဘ့ၣ်အဃိစးထီၣ်
(၁၈၈၆)နံၣ်လါယနူၤအါရံၤ(၁)အနံၤန့ၣ်ကီၢ်ပယီၤဒီဘ့ၣ်ကဲထီၣ်အဲကလံးအခီလနံၣ်ဒီးအဲကလံးပၢဘၣ်ကီၢ်ပ
ယီၤဒီတဘ့ၣ်လီၤ.
ဒူၣ်ဧိၤ,ဘၣ်ဆၣ်မ့ၢ်လၢကီၢ်ပယီၤစီၤပၤပဒိၣ်အတၢ်ရ့လိာ်အသးဒီးြဖၣ်စ့ၣ်ယံာ်ထီၣ်အါထီၣ်ဒိၣ်ထီၣ်အဃိအဲကလံး
တဖၣ်ပာ်လီၤအသးလၢကဒုးန့ၢ်ကွံာ်ကီၢ်ပယီၤဒီဘ့ၣ်လၢအဂီၢ်လီၤ.ဒ်န့ၣ်အသိးအဲကလံးပှၤကၤတၢ်ဖိတဖၣ်စ့ၢ်
ကီးဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ၀ဲဒ်သိးအဲကလံးပဒိၣ်ကမၤန့ၢ်၀ဲကီၢ်ပယီၤဒီဘ့ၣ်အဂီၢ်လၢကဒိၣ်စိဒိၣ်ကမီၤလၢမုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ်
အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.အဆၢကတီၢ်ဖဲန့ၣ်အဲကလံး(company) ခီပနံၣ်တခါလၢအမ့ၢ် (ဘုံေဘဘားမား)အခီပနံၣ်ဟုၣ်
ပယီၤပလိၣ်အသ့ၣ်အဃိကီၢ်ပယီၤအီၣ်လီးစ့(၂၃)ကလီၢ်အဃိအဲကလံးအခီပနံၣ်တမံသူၣ်မံသးလၢတၢ်ဂ့ၢ်အံၤ
အဖီခိၣ်ဘၣ်အဃိအဲကလံးစီၤပၤခၢၣ်စး(ေလ့ာဒပ်ဖရင်)ခါလီၤအကလုၢ်ဆူပယီၤစီၤပၤအပဒိၣ်အအိၣ်ဒ်အဖီ
လာ်အံၤအသိးန့ၣ်လီၤ.
၁.ဘၣ်ဃးသ့ၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တမံၤအံၤန့ၣ်ပှၤကဘၣ်ဆၢတဲာ်တၢ်မ့ၢ်၀ဲအဲကလံးစီၤပၤအခၢၣ်စးတဖၣ်လီၤ.
၂.ခၢၣ်စးတဖၣ်အံၤဖဲအိၣ်ဆိးလၢကီၢ်ပယီၤစီၤပၤပဒိၣ်ဟီၣ်က၀ီၤအခါတၢ်ကဘၣ်ဟ့ၣ်အခွဲးလၢအဲကလံးအသုး
တဖၣ်ကဘၣ်အံးထွဲကွၢ်ထွဲအ၀ဲသ့ၣ်.
၃.အဲကလံးခထၣ်စးတဖၣ်မ့ၢ်နုာ်လီၤဆူပယီၤစီၤပၤအမဲာ်ညါန့ၣ်တၢ်ကဘၣ်ဟ့ၣ်အခွဲးလၢကဘၣ်ဒိးခီၣ်ဖံးဒီးစိာ်
၃.အဲကလံးခထၣ်စးတဖၣ်မ့ၢ်နုာ်လီၤဆူပယီၤစီၤပၤအမဲာ်ညါန့ၣ်တၢ်ကဘၣ်ဟ့ၣ်အခွဲးလၢကဘၣ်ဒိးခီၣ်ဖံးဒီးစိာ်
ဃုာ်နး.
၄.မ့တမ့ၢ်လၢအဲကလံးပဒိၣ်ဟ့ၣ်အခွဲးဘၣ်န့ၣ်ကီၢ်ပယီၤအစီၤပၤတဘၣ်ရ့လိာ်အသးဒီးထံကီၢ်အ
ဂၤနီတဘ့ၣ်ဘၣ်.
၄.မ့တမ့ၢ်လၢအဲကလံးပဒိၣ်ဟ့ၣ်အခွဲးဘၣ်န့ၣ်ကီၢ်ပယီၤအစီၤပၤတဘၣ်ရ့လိာ်အသးဒီးထံကီၢ်အ
ဂၤနီတဘ့ၣ်ဘၣ်.
တၢ်ကလုၢ်လွံၢ်ထံၣ်တုၤမ့ၢ်အတုၤဆူပယီၤစီၤပၤအအိၣ်ဒီးပယီၤစီၤပၤစံၣ်ညီၣ်၀ဲလၢဘၣ်ဃးစ့အီၣ်လီး၂၃ကလီၢ်
အံၤမ်အဲကလံးသုတဟ့ၣ်လၢၤတဂ့ၤမ့မ့ၢ်တၢ်ရ့လိာ်သးဒီးထံဂၤကီၢ်ဂၤအဂ့ၢ်န့ၣ်ထံဂၤကီၢ်ဂၤတဘ့ၣ်ဘ့ၣ်မ်အ
ဆၢတဲာ်န့ၢ်ပှၤတက့ၢ်.ပယီၤစီၤပၤဟံးထီၣ်ဖီၣ်ထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်အံၤမ့ၢ်လၢအဲကလံးပဒိၣ်တသသးမံဘၣ်အဃိအဲက
လံးအသုးတဖၣ်လဲၤထီၣ်ဒုးကီၢ်ပယီၤအ၀့ၢ်ခိၣ်၀့ၢ်မါဒလ့ဖဲ(၁၈၈၅)နံၣ်,နံၣ်ကတၢၢ်ဒီးမၤန့ၢ်ပယီၤအစီၤပၤ(သီေပါ)
သံၣ်ပီ ဒီးနီၢ်ပၤမုၣ်(စုဖုရ၁းြကီး) စူးဖယါကၠံဒီး (စုဖရ၁းလတ်) စူးဖယါလးဒီးကီၢ်ပယီၤအနီဒီဘ့ၣ်အဃိစးထီၣ်
(၁၈၈၆)နံၣ်လါယနူၤအါရံၤ(၁)အနံၤန့ၣ်ကီၢ်ပယီၤဒီဘ့ၣ်ကဲထီၣ်အဲကလံးအခီလနံၣ်ဒီးအဲကလံးပၢဘၣ်ကီၢ်ပ
ယီၤဒီတဘ့ၣ်လီၤ.
ပှၤတီၣ်ထီၣ်တၢ်ကွဲး :
ဖံအဲမၣ်မုၣ်ရံး
တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ :
ကီၢ်ပယီၤတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ
အဲကလံးပယီၤအတၢ်ဒုးခံဘျီတဘျီ ၁၈၅၂-၁၈၅၃
တုၤမ့ၢ်အဲကလံးဒီးပယီၤအတၢ်ဒုးအခီၣ်ထံးတဘျီ၀ံၤအလီၢ်ခံတဘျီဃီအဲကလံးမီၤသီတဖၣ်လၢအကမၤလံာ်
ဃံးဃာ်ဘၣ်ဃးမုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ်တဖၣ်ဟဲတုၤဆူကီၢ်ပယီၤအ၀့ၢ်ခိၣ်ဒီးမၤလံာ်ဃံးဃာ်ဘၣ်ဃးတၢ်ဆါတၢ်ပှ့ၤအ
ဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.ဒ်လံာ်ဃံးဃာ်အသိးအဲကလံးတဖၣ်ဒိးန့ၢ်အခွဲးအယာ်သဘျ့အါထီၣ်လၢမုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲ၁၈၃၀နံၣ်န့ၣ်အဲကလံးသုးခိၣ်အမံၤလၢ(MajorBurney)မ့ၤကၠၢၤဘၢန့ၣ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲဒီးဟဲတုၤဆူကီၢ်ပယီၤဒ်အဲ
ကလံးမီၤသီအသိးန့ၣ်လီၤ.
(MajorBurney)ဂုာ်ကျဲးစၢး၀ဲဒ်သိးအဲကလံးဒီးပယီၤအဘၢၣ်စၢၤတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤတဖၣ်ကဘၣ်ဘျီးဘၣ်ဒါက့ၤအ
ဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်ဂ့ၢ်တနီၤမၤ၀ဲန့ၢ်ဘျ့ဘျ့ဆှီဆှီဘၣ်ဆၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တနီၤနီၤကဲထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢခံခီလၢာ်အဘၢၣ်စၢၤ
န့ၣ်လီၤ.တုၤမ့ၢ်ပယီၤအစီၤပၤ(ဘြကီးေတာ်ဘုရ၁း)သံ၀ံၤအလီၢ်ခံပှၤပၢတၢ်အလီၢ်မ့ၢ်၀ဲ(သာယာ၀တီမင်း)န့ၣ်လီၤ. တုၤမ့ၢ်ပယီၤစီၤပၤတဂၤအံၤထီၣ်ပၢကီၢ်ပယီၤတဘျီဃီအဲကလံးဒီးပယီၤအဘၢၣ်စၢၤတၢ်ဂ့ၢ်ကီတဖၣ်အိၣ်ထီၣ်၀ဲ
ဒၣ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်ဂ့ၢ်ကီအဒိၣ်ကတၢၢ်မ့ၢ်၀ဲ(သာယာ၀တီမင်း)အံၤတတူၢ်လိာ်(ရန္တပုိစာချူပ်)ယၤတဘိၣ်အလံာ်ဃံး
ဃာ်လၢၤဘၣ်အဃိတအဲၣ်ဒိးစ့ၢ်ကီးလၢအဲကလံးမီၤသီတဖၣ်ကဟဲအိၣ်ဒီးအိၣ်ဆိးဖံးမၤလၢကီၢ်ပယီၤအပူၤလၢၤ
ဘၣ်လၢတၢ်ဂ့ၢ်ကီတဖၣ်အံၤအိၣ်ထီၣ်အဃိ MajorBurney က့ၤကဒါက့ၤဆူအကီၢ်ဖဲ၁၈၃၇နံၣ်န့ၣ်လီၤ.
MajorBurneyက့ၤ၀ံၤအလီၢ်ခံဖဲ၁၈၄၀နံၣ်န့ၣ်ပယီၤစီမပၤပဒိၣ်တဖၣ်တတူၢ်လိာ်အဲကလံးမီၤသီတဖၣ်လၢကီၢ်
ပယီၤအပူၤလၢၤဘၣ်.
ဖဲ ၁၉၄၉နံၣ်န့ၣ်ပယီၤစီၤပၤ(သာယာ၀တီမင်း) သံအဃိအဖိခွါ (ပဂံမင်း) ထီၣ်ပၢက့ၤကီၢ်ပယီၤအနီန့ၣ်လီၤ. ဖဲပယီၤအစီၤပၤ (ပုဂံမင်း) အစိၤန့ၣ်အဲကလံးအစီၤပၤအခၢၣ်စးလၢပၢတၢ်ဖဲကီၢ်လၤသူကီၢ်တဂၤမ့ၢ်၀ ဲ
(LordDalhousie)လီးဒါလ်ဟိစံၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤကီၤလၤသူဖိတဖၣ်ဟ့ၣ်ကူၣ်အီၤလၢဒ်သိးကမၤန့ၢ်ကွံာ်ဒီးကဒုး
နၢၤကွံာ်ကီၢ်ပယီၤအဂီၢ်ထီဘိန့ၣ်လီၤ.ဆၢကတီၢ်ဖဲန့ၣ်(ဟာသာ၀တီ)အကီၢ်ဆၣ်ခိၣ်(၁ုီးအုပ်)သမံသမိးအဲကလံး
ခံဂၤလၢအမ့ၢ်ရှဲဖၢၣ်(shephand)ဒီးလူ၀ံးစ်(Lewis)ခံဂၤန့ၣ်လီၤ.အဃိအဲကလံးအပဒိၣ်ကဖီၣ်တၢ်အံၤအဂီၢ်အဲ
ကလံးစီၤပၤခၢၣ်စး(LordDalhousie)ပျၢ်လီၤခီမဲဒၢၣ်လံဘၢး(commodareLambert)ဃုာ်ဒီးသုးကဘီသၢဘ့ၣ်
ဒီးအဲကလံးဃ့တၢ်ဂ့ၢ်ခံခါလၢပယီၤစီၤပၤပဒိၣ်အအိၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဂ့ၢ်ခံခါအံၤမ့ၢ်၀ဲ
(၁)ဘၣ်ဃးကီၤလၤ၀ါ ခံဂၤဘၣ်တၢ်သမံသမိးအီၤအဃိဃ့စ့အီၣ်လီးလၢပယီၤစီၤပၤပဒိၣ်အအိၣ်.
(၂)မၢပယီၤစီၤပၤဖးဒိၣ်တလဲကွံာ်(ဟံသာ၀တီ)ကီၢ်ဆၣ်ခိၣ်(၁ုီးအုပ်)ဆူတၢ်လီၢ်အဂၤန့ၣ်လီၤ.
မ့မ့ၢ်ပယီၤစီၤပၤ(ပုဂံမင်း) အၢာ်လီၤမၤထွဲအဲကလံးအတၢ်ဃ့ခံထံၣ်အံၤဒီးဆှၢထီၣ်ကီၢ်ဆၣ်ခိၣ်တဂၤလၢအမ့ၢ် (၁ုီးမုန်)အူမိၣ်(၁ုီးအုပ်)အလီၢ်န့ၣ်လီၤ(၁ုီးမုန်)အံၤအပၢတၢ်အခါအဲကလံးအသုးခိၣ်တဖၣ်ဟဲဆူအအိၣ်ဒီးဟဲဒိး
ဘၣ်ကသ့ၣ်လၢအဟံၣ်ကရၢၢ်ပူၤအဃိကီၢ်ဆၣ်ခိၣ် (၁ုီးမုန်) တခီထံာ်လိာ်အသးဒီးအဲကလံးခၢၣ်စးတဖၣ်အဃိ
လၢတၢ်တသူၣ်မံသးမံအပူၤအဲကလံးခၢၣ်စးတဖၣ်က့ၤကဒါက့ၤ၀ဲန့ၣ်လီၤ.တဘျီဃီအဲကလံးအသုးခိၣ်ကျၢၢ်
(Lembert)လ့ဘၢးမၢလီၤအသုးတဖုဒ်သိးကလဲၤဟံးန့ၢ်ဆူၣ်ပယီၤစီၤပၤအသုးကဘီတဘ့ၣ်လၢအမ့ၢ်(ေရနန်း
ယာဉ်သာ)န့ၣ်လီၤ.ဖဲအလဲၤဟံးန့ၢ်သုးကဘီအံၤအခါအဲကလံးဒီးပယီၤခံဒူၣ်အံၤကဲထီၣ်တၢ်ဘၣ်ဂံာ်ဂူာ်ဖးဒိၣ်
တမံၤလီၤသုးခိၣ်ကျၢၢ်(Lembert)လ့ဘၢးဆှၢလီၤတၢ်ကစီၣ်ဆူစီၤပၤပဒိၣ်အအိၣ်လၢမ့ၢ်အဲၣ်ဒိးအသုးကဘီန့ၣ်
ကဘၣ်မၤထွဲ၀ဲတၢ်ဂ့ၢ်ယဲၢ်ထံၣ်လၢအမ့ၢ်
(၁)ပယီၤစီၤပၤပဒိၣ်ကဘၣ်ဟ့ၣ်ကဒါက့ၤစ့အီၣ်လီး(၉၀၀၀)လၢအဟံးန့ၢ်၀ဲလၢအဲကလံးခံဂၤအံၤအအိၣ်.
(၂)(ဟ၁သာ၀တီ)ကီၢ်ဆၣ်ခိၣ်(၁ုီးမုန်)မ့ၢ်အတတူၢ်ထံၣ်လိာ်အသးဒီးအဲကလံးခၢၣ်စးတဖၣ်အဃိဒ်သိးအဲကလံး
ခၢၣ်စးတဖၣ်အသးကမံအဂီၢ်ကဘၣ်မၤက့ၤ၀ဲ
(၃)ကဘၣ်လူၤထွဲပိာ်ထွဲက့ၤ(ရန္တပုိ) လံာ်ဃံးဃာ်
(၄)မ့ၢ်လၢအဲကလံးတဖၣ်ဘၣ်ကတီၤထီၣ်အသးလၢတၢ်ဒုးအဃိပယီၤစီၤပၤပဒိၣ်တဖၣ်ဘၣ်ဟ့ၣ်စ့တကကွဲၢ်လၢ
အတၢ်ကတဲာ်ကတီၤအဂီၢ်.(၃)ကဘၣ်လူၤထွဲပိာ်ထွဲက့ၤ(ရန္တပုိ) လံာ်ဃံးဃာ်
(၄)မ့ၢ်လၢအဲကလံးတဖၣ်ဘၣ်ကတီၤထီၣ်အသးလၢတၢ်ဒုးအဃိပယီၤစီၤပၤပဒိၣ်တဖၣ်ဘၣ်ဟ့ၣ်စ့တကကွဲၢ်လၢ
(၅)မ်ပယီၤစီၤပၤပဒိၣ်ကထုးကွံာ်(ဟံသာ၀တီ)ကီၢ်ဆၣ်ခိၣ်လၢအလီၢ်အလၤတဘျီဃီန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဂ့ၢ်ယဲၢ်ထံၣ်အံၤမ့ၢ်လၢပယီၤစီၤပၤပဒိၣ်တူၢ်လိာ်မၤထွဲ၀ဲတသ့ဘၣ်အဃိအဲကလံးဒီးပယီၤအတၢ်ဒုးခံဘျီတ
ဘျီကဲထီၣ်ကဒီးအသးန့ၣ်လီၤ.တၢ်ဒုးတဘျီအံၤစ့ၢ်ကီးအျဲကလံးတဖၣ်မၤနၢၤတၢ်အဃိမၤန့ၢ်ကီၢ်ပယီၤလာ်ခီဒီ
ဘ့ၣ်န့ၣ်လီၤ.ဖဲတၢ်ဒုးအဆၢကတီၢ်ပယီၤအစီၤပၤ(ပုဂံမင်း)သံအဃိပယီၤစီၤပၤအသီလၢအမ့ၢ်(မင်းတုန်းမင်း)
ထီၣ်ပၢက့ၤကီၢ်ပယီၤအနီန့ၣ်လီၤ.လၢ(မင်းတုန်းမင်း)စီၤပၤအစိၤဂုာ်ကျဲးစၢးမၤဃူမၤဖိးလိာ်အသးဒီးအကလံး
ပဒိၣ်အါအါဂီၢ်ဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဲကလံးယီၤတၢ်ဒုးခံဘျီတဘျီ၀ံၤအဲကလံးပာ်လီၤ.(AthurPhayer)အါသၢၣ်ဖဲယါလၢကပၢကီၢ်ပယီၤလာ်ခီအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢပယီၤအ၀့ၢ်တခီ(AthurPhayer) ပျၢ်လီၤ(ThomusSpears)သီမးစပံဒ်သိးကဟ့ၣ်တၢ်ကစီၣ်လၢအဲကလံးတၢ်ပၢအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.လၢ(မင်းတုန်းမင်း
)စီၤပၤအစိၤပျၢ်လီၤမီၤသီတဖၣ်ဒ်သိးကရ့တံၤရ့သကိးလိာ်သးဒီးထံဂုာ်ကီၢ်ဂၤန့ၣ်လီၤ. မီၤသီခၢၣ်စးလၢ(မင်း
တုန်းမင်း)စီၤပၤပျၢ်၀ဲတဖၣ်မ့ၢ်၀ဲဒ်အဖီလာ်အံၤအသိးလီၤ.
ဖဲ၁၈၅၄နံၣ်န့ၣ်(မဟ၁မင်းေခါင်ရ၁ဇ၁)လဲၤဆူ(ကာလကတ္တား)
ဖဲ၁၈၇၂နံၣ်န့ၣ်(ကင်း၀န်မင်းြကီး)လဲၤဆူအဲကလံးကီၢ်,ကီၢ်ြဖၣ်စ့ၣ်,ကီၢ်အံၤတလံၤ
ဖဲ၁၈၇၉နံၣ်န့ၣ်(ကင်း၀န်မင်းြကီး)လဲၤဆူကီၤလၤသူကီၢ်
ဖဲ၁၈၈၃နံၣ်န့ၣ်(ြမိ့ုသစ်ြမိ့ုစ၁း)လဲၤဆူကီၢ်ယူရပၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
အဲကလံးပယီၤတၢ်ဒုးခံဘျီတဘျီ၀ံၤပယီၤစီၤပၤပဒိၣ်တဖၣ်အတၢ်ရ့လိာ်အသးဒီးကီၢ်ြဖၣ်စ့ၣ်
(ြပင်သစ်)အါထီၣ်ဒိၣ်၀ဲအဃိအဲကလံးတဖၣ်ဘၣ်ယိၣ်၀ဲဒၣ်တၢ်အါမးလၢကီၢ်ြဖၣ်စ့ၣ်ကကဲထီၣ်တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါလၢ
ကီၢ်ပယီၤစီိၤပၤပဒိၣ်အဂီၢ်လီၤ.
ပှၤတီၣ်ထီၣ်တၢ်ကွဲး :
ဖံအဲမၣ်မုၣ်ရံး
တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ :
ကီၢ်ပယီၤတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ
အဲကလံးပယီၤတၢ်ဒုးအခီၣ်ထံးတဘျီ (၁၈၂၄-၁၈၂၆)
စးထီၣ်လၢပယီၤစီၤပၤ(ဘိုးေတာ်ဖုရ၁း)အစိၤန့ၣ်ရၢၢ်ခၢၣ်ဒီးဘ့ကလါကီၢ်ခံဘ့ၣ်အဘၢၣ်စၢၤတၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်
အိၣ်ထီၣ်၀ဲအကလုာ်ကလုာ်အဃိအဲးကလံးဒီးပယီၤအတၢ်ရ့လိာ်အသးဖ့ၣ်ဆၢထီၣ်၀ဲဒၣ်လီၤ.တုၤမ့ၢ်ဖဲပယီၤ
စီၤပၤ(ဘြကီးေတာ်ဖုရ၁း) အစိၤန့ၣ်ထံဆၢကီၢ်ဆၢတၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်အံၤတုၤ၀ဲဒၣ်ဆူအအၢကတၢၢ်လီၤ. ဖဲ၁၈၁၉နံၣ်န့ၣ်ပယီၤစီၤပၤ(မ၁ြဂစ်ဆင်)န့ၣ်လီၤ.တုၤမ့ၢ်ကီၤလၤသူစီၤပၤထံၣ်၀ဲပယီၤသုးမုၢ်ဒိၣ်န့ၣ်ဒီးဒုး၀ဲတ
ဘူၣ်ဘၣ်အဃိစံၣ်နုာ်၀ဲဒၣ်ဆူကီၤလၤ၀ါအတၢ်ပၢအပူၤန့ၣ်လီၤ.ဒီးဃ့တၢ်မၤစၢၤလၢကီၤလၤ၀ါတဖၣ်အအိၣ်ဒီး
ကီၤလၤ၀ါတဖၣ်အၢၣ်လီၤ၀ဲဒၣ်လၢကမၤစၢၤကီၤလၤသူစီၤပၤဖိတဖၣ်လၢပယီၤအတၢ်မၤနၢၤအပူၤန့ၣ်လီၤ.
ဖဲ၁၈၂၄နံၣ်ပယီၤစီၤပၤသုးတဖၣ်နုာ်လီၤဆူကီၤလၤသူကီၢ်ပူၤတဘျီဃီဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်တၢ်ဒုးဒီးအဲကလံးအ
သုးန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်ဂ့ၢ်ဒ်အံၤတဖၣ်အဃိအဲကလံးဒီးပယီၤအတၢ်ရ့လိာ်အသးအံၤတုၤ၀ဲဒၣ်ဆူအအၢကတၢၢ်
န့ၣ်လီၤ.တၢ်ဆၢကတီၢ်ဖဲန့ၣ်ကီၤလၤသူစီၤပၤဖိတဂၤလၢအမ့ၢ်(စနွှရတရန္တရှိန်)ဟံးန့ၢ်တၢ်မၤစၢၤလၢအဲကလံး
အအိၣ်၀ံၤထီဒါပယီၤအစီၤပၤအတၢ်ပၢတၢ်ြပးန့ၣ်လီၤ.တုၤမ့ၢ်ပယီၤအစီၤပၤအသီလၢအမ့ၢ်(ဘြကီးေတာ်ဘု
ရ၁း)နၢ်ဟူလၢကီၤလၤသူစီၤပၤအဖိ(စနွှရတန္တရှိန်)ပၢၢ်ဆၢအီၤလံဒီးမၢသုးခိၣ်ကျၢၢ်လၢအမ့ၢ်(မဟာဗန္ဓုုုုုူုလ)ဒ်
သိးကလဲၤမၤနၢၤကွံာ်ကီၤလၤသူစီၤပၤဖိတဂၤအံၤန့ၣ်လီၤ.ကီၤလၤသူစီၤပၤဖိတဂၤအံၤဒုးပယီၤအစီၤပၤအ
သုးတနၢၤအဃီလဲၤစံၣ်နုာ်၀ဲဒၣ်ဆူအဲကလံးတၢ်ပၢအပူၤန့ၣ်လီၤ.ပယီၤတဖၣ်ဃ့က့ၤစီၤပၤဖိ(စနွှရတန္တရှိန)
ဘၣ်ဆၣ်အဲကလံးတဟ့ၣ်က့ၤဘၣ်အဃိပယီၤဒီးအဲကလံးအတၢ်ရ့လိာ်အသးအၢထီၣ်ကဒီးန့ၣ်လီၤ.
ဖဲ၁၈၂၄နံၣ်ဖးဖီအဆၢကတီၢ်န့ၣ်အဲကလံးအသုးတဖၣ်ဟဲဆီလီၤအသုးဖဲပယီၤအတၢ်ပၢ(ရှင်မြဖူကျွန်း)အဃိ
ပယီၤအစီၤပၤခါလီၤအကလုၢ်ဒ်သိးကလဲၤဒုးဖျိးကွံာ်အဲကလံးအသုးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၢ်ဒ်အံၤတယံာ်ဘၣ်
န့ၣ်အဲကလံးအသုးတဖၣ်လဲၤဒုးနၢၤကွံာ်(ရှင်မြဖူကျွန်း)တဘျီကဒီးအဃိပယီၤဒီးအဲကလံးအတၢ်ဒုးစးထီၣ်၀ဲ
န့ၣ်လီၤ.ဖဲကီၤလၤသူဒီးပယီၤအကီၢ်ဆၢအဲကလံးဒီးပယီၤတၢ်ဒုးစးထီၣ်တဘျီဃီအဲကလံးထံသုးလဲၤထီၣ်ဆူ
၀့ၢ်တကူၣ်ဒီးဒုး၀့ၢ်တကူၣ်န့ၣ်လီၤ.တုၤမ့ၢ်စီၤပၤနၢ်ဟူအဲကလံးထံသုးထီၣ်ဒုး၀့ၢ်တကူၣ်လံဒီးမၤလိာ်၀ဲပယီၤသုး
ခိၣ်ကျၢၢ်(မဟာဗန္ဓုုုုုူုလ)ဒ်သိးကဟဲက့ၤမၤစၢၤတၢ်လၢ၀့ၢ်တကူၣ်တၢ်ဒုးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
(မဟာဗန္ဓုုုုုူုလ)ဟဲက့ၤတုၤဖဲ၁၈၂၅နံၣ်အနံၣ်ဖးဖီဘၣ်ဆၣ်ထီၣ်ဒုး၀့ၢ်တက့ၣ်တန့ၢ်ဘၣ်အဃိ(မဟာဗန္ဓုုုုုူုလ)က့ၤ
ဆီလီၤက့ၤအလီၢ်ဖဲ၀့ၢ်ဒနူးဖၠူၣ်ဒီးခီဆၢအဲကလံးအသုးဖဲန့ၣ်လီၤ.တုၤမ့ၢ်အဲကလံးတဖၣ်ပာ်ဂၢၢ်ပာ်ကျၢၤ၀့ၢ်တ
ကူၣ်လၢအတၢ်ပၢအဖီလာ်၀ံၤလဲၤထီၣ်ဒုး၀့ၢ်ဒနူးဖၠူၣ်ဒီးဘၣ်ဒုး၀ဲယဲၢ်လါဃၣ်ဃၣ်၀ံၤပယီၤသုးခိၣ်ကျၢၢ်(မဟာဗန္ဓုုုုုူု
လ)သံ၀ဲအဃိအဲကလံးမၤန့ၢ်၀့ၢ်ဒနူးဖၠူၣ်၀ံၤလဲၤထီၣ်ကဒီးဆူထးဒ်သိးကမၤနၢၤကီၢ်ပယီၤအ၀့ၢ်ခိၣ်၀့ၢ်အ့၀းအဂီၢ်
န့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်တုၤဖဲပယီၤအသ၀ီအမံၤ(ရန္တပုိရွာ)တဘျီဃီစီၤပၤခၢၣ်စးတဖၣ်ဟဲထံၣ်လိာ်အသးဒီးအဲကလံး
ဒ်သိးကမၤက့ၤတၢ်ဃူတၢ်ဖိး ဒီးကပတုာ်တၢ်ဒုးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
လၢတၢ်ဂ့ၢ်ဒ်အံၤအဖီခိၣ်အဲကလံးဃ့တၢ်ဂ့ၢ်ယဲၢ်ထံၣ်လၢပယီၤကလူၤထွဲမၤထွဲဒီးပယီၤအၢၣ်လီၤလၢကလူၤထွဲ
မၤထွဲ၀ဲအဃိဖဲ၁၈၂၆နံၣ်ဖဲလါဖ့ၤြဘူၤအါရံၤ(၂၄)သီအနံၤန့ၣ်အဲကလံးဒီးပယီၤမၤလံာ်တၢ်အၢၣ်လီၤတဘ့ၣ်
လၢဘၣ်တၢ်ကိးအီၤ(ရန္တပုိစာချူပ််)ယၤတပိၣ်လံာ်ဃံးဃာ်တဘ့ၣ်န့ၣ်လီၤ.လၢလံာ်ဃံးဃာ်အပူၤတၢ်ဂ့ၢ်အကါ
ဒိၣ်ယဲၢ်ထံၣ်မ့ၢ်၀ဲ-
(၁)ပယီၤစီၤပၤအပဒိၣ်တဘၣ်မၤဘၣ်ထွဲလိာ်အသးဒီးကီၤလၤသူကီၢ်စဲၣ်ဖိတဖၣ်လၢအမ့ၢ်ကီၢ်အါသၣ်(အ၁သံ)
ကီၢ်(မဏိပူရ)ဒီး(ဂျိန်းကိယ)တဖၣ်လၢၤဘၣ်.
(၂)ပယီၤစီၤပၤပဒိၣ်ကဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤရၢၢ်ခၢၣ်ကီၢ်စဲၣ်ဒီးတနီသရ့ၣ်ကီၢ်ခီဟီၣ်က၀ီၤတဖၣ်ဆူအဲက
လံးအအိၣ်.
(၃)ပယီၤစီၤပၤပဒိၣ်ကဘၣ်ဟ့ၣ်စ့အီၣ်လီးအကကွဲၢ်တဆံဆူအဲကလံးပဒိၣ်အအိၣ်.
(၄)အဲကလံး ဒီးပယီၤကပာ်၀ဲအခၢၣ်စးခံခီလၢာ်ဒ်သိးကဖံးသကိးမၤသကိးတၢ်ကသ့အဂီၢ်.
(၅)ဘၣ်ဃး ဒီးမုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ်တၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤတခီန့ၣ်ကမၤက့ၤ၀ဲလီၤလီၤဆီဆီန့ၣ်လီၤ.
ယတၢ်ထံၣ်လိာ်ဒီးပှၤလဲၤပာ်လီၤစီၤဘးအူကၠံအစိၣ်
ပျီမုၢ်လါဟ့
အီကူာ် ၁.၂. ၂၀၀၈
ဘၣ်တနံၤဖဲယဒိထီၣ်မ့ၤလၢဖၣ်ကပူၤလၢဟါလီၤခီအခါယထံၣ်သုးတဖုဟဲလၢယဟံၣ်လီၢ်ခံတခီလီၤ.မ့ၢ်တၢ်ဆၢ
ကတီၢ်လၢဒုၣ်ဒါမၤတဲာ်လံွၢ်တဲာ်အဆၢကတီၢ်အဃိပယီၤသုးမ့ၢ်ဟဲထီၣ်လၢပဒူသ၀ီန့ၣ်ပှၤဒူဖိသ၀ီဖိခီၣ်ထံၣ်လိာ်
အ၀ဲသ့ၣ်တဘူၣ်ဘၣ်အကတီၢ်လီၤ.အဃိယအိၣ်ဘှ့ၣ်ကလာ်လၢဖၣ်ကပူၤန့ၣ်လီၤ.ဖဲန့ၣ်ခါပှၤကိးထီၣ်ယမံၤဒီးစံး
၀ဲနလံာ်ပရၢပၣ်တဘ့ၣ်လီၤ.အန့ၣ်မးယသ့ၣ်ညါက့ၤလၢမ့ၢ်ကညီသုးတဘျီယသးခုၣ်လီၤကံွာ်ဒီးယလဲၤထီၣ်ထံၣ်
အ၀ဲသ့ၣ်လၢဟံၣ်မဲာ်ညါလီၤ.ပတဲသကိးတၢ်လၢယဟံၣ်မဲာ်ညါချုးထဲတစိၢ်ဖိဒီးအ၀ဲသ့ၣ်ဆဲးလဲၤတၢ်လီၤ. ယအိးထီၣ်လံာ်ပရၢတဘျီယထံၣ်တၢ်ကဲွးအိၣ်ထဲစှၤကိာ်ဖျၢၣ်ဒ်အံၤ-
ကတီၢ်လၢဒုၣ်ဒါမၤတဲာ်လံွၢ်တဲာ်အဆၢကတီၢ်အဃိပယီၤသုးမ့ၢ်ဟဲထီၣ်လၢပဒူသ၀ီန့ၣ်ပှၤဒူဖိသ၀ီဖိခီၣ်ထံၣ်လိာ်
အ၀ဲသ့ၣ်တဘူၣ်ဘၣ်အကတီၢ်လီၤ.အဃိယအိၣ်ဘှ့ၣ်ကလာ်လၢဖၣ်ကပူၤန့ၣ်လီၤ.ဖဲန့ၣ်ခါပှၤကိးထီၣ်ယမံၤဒီးစံး
၀ဲနလံာ်ပရၢပၣ်တဘ့ၣ်လီၤ.အန့ၣ်မးယသ့ၣ်ညါက့ၤလၢမ့ၢ်ကညီသုးတဘျီယသးခုၣ်လီၤကံွာ်ဒီးယလဲၤထီၣ်ထံၣ်
အ၀ဲသ့ၣ်လၢဟံၣ်မဲာ်ညါလီၤ.ပတဲသကိးတၢ်လၢယဟံၣ်မဲာ်ညါချုးထဲတစိၢ်ဖိဒီးအ၀ဲသ့ၣ်ဆဲးလဲၤတၢ်လီၤ. ယအိးထီၣ်လံာ်ပရၢတဘျီယထံၣ်တၢ်ကဲွးအိၣ်ထဲစှၤကိာ်ဖျၢၣ်ဒ်အံၤ-
ဆူ….
ယနၢ်ဟူလၢပှၤခူၣ်လီၤကီၢ်ခိၣ်စီၤဘးအူကံၠန့ၣ်မ့ၢ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သရၣ် Rev.A.Movinလီၤ.လဲၤလီၤသံကွၢ်န့ၢ်ယၤ
တၢ်ကစီၣ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲး၀ံၤဒုးသ့ၣ်ညါက့ၤယၤတက့ၢ်.နတၢ်လဲၤတၢ်က့ၤတၢ်လၢာ်ဘူၣ်လၢာ်စ့ၤခဲလၢာ်ယက
ဟ့ၣ်နၤလီၤ. ယအိၣ်လၢတၢ်မဲာ်ညါမူဒါပူၤ.
ကဲွးလၢအချ့့
ကနဲမံၤ.
ယဖး၀ံၤတထံၣ်ဃီယဘျုးလီၤကံွာ်ဆူမ့ၣ်အူပူၤဒီးမၤလီၤမၢ်ကံွာ်လံာ်ပရၢအံၤလီၤ. ြဖံးစထၢၣ်အ့ၤမူဘ့မ့ၢ်အဲက
ကနဲမံၤ.
ယဖး၀ံၤတထံၣ်ဃီယဘျုးလီၤကံွာ်ဆူမ့ၣ်အူပူၤဒီးမၤလီၤမၢ်ကံွာ်လံာ်ပရၢအံၤလီၤ. ြဖံးစထၢၣ်အ့ၤမူဘ့မ့ၢ်အဲက
လံးကီၢ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အသရၣ်ဒိၣ်ကွၢ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖဲမီၣ်လမၠဲၣ်St.Matthewသရိာ်န့ၣ်လီၤ.အ၀ဲမ့ၢ်ပှၤသူၣ်ဂ့ၤသး၀ါဒီး
ဖဲယထီၣ်ခီလ့ၣ်ကိၠလၢမီၣ်လမၠဲၣ်ယကဲသးစၢ်ကရၢခိၣ်ဖဲSt.Matthewအခါအ၀ဲဟံးစုနဲၣ်ကျဲယၤလၢတၢ်အါမံၤဒီး
ဆီၣ်ထဲွယၤလၢတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါတပၤအါမးလီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ဖဲယဒိးန့ၢ်လံာ်ပရၢအံၤအဆၢကတီၢ်အသးအိၣ်လံ(၇၀)
ဘျဲၣ်ဒီးအိၣ်ဘှံးက့ၤလၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သရၣ်တၢ်မၤဒီးက့ၤလီၤအိၣ်က့ၤ၀ဲဆူနိၣ်တၢ်မျၢ်(အ့စ့ၣ်)လံန့ၣ်လီၤ.ပတထံၣ်
လိာ်က့ၤသးဘၣ်အနံၣ်အါမးလံ.ယကျဲးစၢးဟံးန့ၢ်တၢ်ဆၢကတီၢ်ဒီးလဲၤလီၤဆူနိၣ်တၢ်မျၢ်လီၤ.
ဖဲယထီၣ်ခီလ့ၣ်ကိၠလၢမီၣ်လမၠဲၣ်ယကဲသးစၢ်ကရၢခိၣ်ဖဲSt.Matthewအခါအ၀ဲဟံးစုနဲၣ်ကျဲယၤလၢတၢ်အါမံၤဒီး
ဆီၣ်ထဲွယၤလၢတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါတပၤအါမးလီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ဖဲယဒိးန့ၢ်လံာ်ပရၢအံၤအဆၢကတီၢ်အသးအိၣ်လံ(၇၀)
ဘျဲၣ်ဒီးအိၣ်ဘှံးက့ၤလၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သရၣ်တၢ်မၤဒီးက့ၤလီၤအိၣ်က့ၤ၀ဲဆူနိၣ်တၢ်မျၢ်(အ့စ့ၣ်)လံန့ၣ်လီၤ.ပတထံၣ်
လိာ်က့ၤသးဘၣ်အနံၣ်အါမးလံ.ယကျဲးစၢးဟံးန့ၢ်တၢ်ဆၢကတီၢ်ဒီးလဲၤလီၤဆူနိၣ်တၢ်မျၢ်လီၤ.
ယလဲၤလၢကျဲဒီဘိယဆိမိၣ်ဒၣ်တၢ်ဂ့ၢ်လၢအဖီလာ်တဖၣ်အံၤလီၤ.မ့ၢ်ယကစးထီၣ်သံကွၢ်ဘၣ်တၢ်ဂ့ၢ်အံၤဒ်လဲၣ်.
တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤမ့ၢ်ဟဲဖျါထီၣ်ဘၣ်ဖုးလၢတၢ်ချၢဒီးသရၣ်ဒိၣ်ဒီးယၤခံဂၤလၢာ်ပကဘၣ်သဂၢၢ်ဘၣ်ဖုးဒီးတၢ်မနုၤလဲၣ်.
မ့ၢ်သရၣ်ဒိၣ်တဲဘၣ်က့ၤယၤတၢ်ဂ့ၢ်တဖၣ်အံၤဘၣ်ကဘူၣ်ကီးဧါ.လၢတၢ်ဂ့ၢ်အံၤအဃိယကဘၣ်သဂၢၢ်ဘၣ်ဖုးဒီးတၢ်
ဘၣ်ယိၣ်လီၤပျံၤလၢပယီၤသုးပ့ၢ်ဆှါအတၢ်မၤကိၢ်မၤဂီၤယၤတတမံၤမံၤဧါ.မ့ၢ်လၢအခါဖဲန့ၣ်တၢ်လီၤပျံၤလီၤဖုးဒိၣ်
မးတုၤဒၣ်လဲာ်ပပှၤကညီဖိတဂၤဒီးတဂၤပနာ်န့ၢ်လိာ်သးတဘူၣ်ဘၣ်.မ့မ့ၢ်ထံဂ့ၢ်ကီၢ်ဂ့ၢ်န့ၣ်လ့ၤတက့ၤပအိးထီၣ်ပ
ထးခိၣ်တဘူၣ်ဘၣ်အဆၢကတီၢ်ခါန့ၣ်လီၤ.
မ့ၢ်လၢပယီၤသုးဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ဆဲးစုဂိာ်ခီၣ်လၢတၢ်ဘၢၣ်စၢၤအကလုာ်ကလုာ်အဃိလီၤ.ပပှၤကညီဖိတနီၤနီၤတူၢ်
လိာ်ကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢအတၢ်မၤဒီးမ့မ့ၢ်တနီၤနီၤတခီယီးကဒါဘီဒီးအဲၣ်ဒီးဟံးန့ၢ်လီၢ်လၤမၤအိၣ်မဲာ်ဒီးပယီၤသုး
ပဒိၣ်ဒ်သိးကပူၤဖျဲးဒီးခ့ခါဖဲန့ၣ်အခါတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီသ့ၣ်တဖၣ်အဃိလီၤ.အခါဖဲန့ၣ်ပှၤလၢအအဲၣ်ဘၣ်တၢ်
ပၢၢ်ဆၢကဒဲကဒဲဒၣ်လဲာ်ပတဲတၢ်ပဘၣ်ပလီၢ်ပဒီပသးဒိၣ်မးမ့ၢ်လၢတနီၤနီၤတပလီၢ်ပဒီသးလၢတၢ်စံးတၢ်ကတိၤ
ဘၣ်အဃိအတၢ်ကတိၤသ့ၣ်တဖၣ်ဖျါထီၣ်လၢတၢ်ချၢ,ပယီၤသုးပ့ၢ်ဆှါတဖၣ်မၤဒၢၣ်မၤသံတၢ်အဆၢကတီၢ်အဃိ
လီၤ.ယလဲၤလီၤတုၤဆူ၀့ၢ်တကူၣ်ယလဲၤဟးဆူယသကိးတနီၤအအိၣ်,ယသံကွၢ်သံဒိးသရၣ်ဒိၣ်မူဘ့အိၣ်ဖဲလဲၣ်
၀ံၤ,ယလဲၤဆူနိၣ်တၢ်မျၢ်(အ့စ့ၣ်)အဟံၣ်ဒီးထံၣ်လိာ်သးဒီးအီၤလီၤ.
လိာ်ကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢအတၢ်မၤဒီးမ့မ့ၢ်တနီၤနီၤတခီယီးကဒါဘီဒီးအဲၣ်ဒီးဟံးန့ၢ်လီၢ်လၤမၤအိၣ်မဲာ်ဒီးပယီၤသုး
ပဒိၣ်ဒ်သိးကပူၤဖျဲးဒီးခ့ခါဖဲန့ၣ်အခါတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီသ့ၣ်တဖၣ်အဃိလီၤ.အခါဖဲန့ၣ်ပှၤလၢအအဲၣ်ဘၣ်တၢ်
ပၢၢ်ဆၢကဒဲကဒဲဒၣ်လဲာ်ပတဲတၢ်ပဘၣ်ပလီၢ်ပဒီပသးဒိၣ်မးမ့ၢ်လၢတနီၤနီၤတပလီၢ်ပဒီသးလၢတၢ်စံးတၢ်ကတိၤ
ဘၣ်အဃိအတၢ်ကတိၤသ့ၣ်တဖၣ်ဖျါထီၣ်လၢတၢ်ချၢ,ပယီၤသုးပ့ၢ်ဆှါတဖၣ်မၤဒၢၣ်မၤသံတၢ်အဆၢကတီၢ်အဃိ
လီၤ.ယလဲၤလီၤတုၤဆူ၀့ၢ်တကူၣ်ယလဲၤဟးဆူယသကိးတနီၤအအိၣ်,ယသံကွၢ်သံဒိးသရၣ်ဒိၣ်မူဘ့အိၣ်ဖဲလဲၣ်
၀ံၤ,ယလဲၤဆူနိၣ်တၢ်မျၢ်(အ့စ့ၣ်)အဟံၣ်ဒီးထံၣ်လိာ်သးဒီးအီၤလီၤ.
ဖဲယလဲၤတုၤဆူအဟံၣ်ကရၢၢ်ပူၤအခါန့ၣ်ယထံၣ်အ၀ဲကၤဒီးဆ့ကၤဖီလာ်၀ါ၀ါ,ဖျီၣ်ခံဖုၣ်အလဲွၢ်၀ါ,အခိၣ်ဆူၣ်ဧီၢ်၀ါ
အ၀ဲအိၣ်ဖျါ၀ါဒီတဂၤညါလၢယမဲာ်ချံပူၤန့ၣ်လီၤ.မ့ၢ်ဖဲအ၀ဲလူတၢ်မုၢ်တၢ်ဘိလၢအကရၢၢ်ပူၤတဖၣ်အထံအခါန့ၣ်လီၤ.
ယကိးအီၤဒီးအ၀ဲထံၣ်ယၤတဘျီဃီပာ်လီၤကံွာ်အတၢ်လူထံဒၢဒီးဆၢဂ့ၤဆၢ၀ါတူၢ်လိာ်မုာ်ယၤတဘျီဃီလီၤ.ဖဲ
န့ၣ်ယဖီၣ်ထီၣ်အထံဒၢဒီးထံလၢအလူအတၢ်မုၢ်တၢ်ဘိတလၢာ်ဘၣ်အိၣ်တ့ၢ်တဖၣ်ယလူလၢာ်က့ၤန့ၢ်အီၤလၢအတၢ်
ထူၣ်တၢ်ဘိအကျါတခီခီပတဲတၢ်တခီခီ၀ံၤအ၀ဲဖီၣ်တံၢ်ဃာ်ယစုဒီးက့ၤကိးယၤဆူအဟံၣ်ပူၤလီၤ.
တၢ်လၢအ၀ဲသံကွၢ်ယၤအခီၣ်ထံးကတၢၢ်တထံၣ်မ့ၢ်၀ဲ…နဟဲထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဧါ.ယစံးဆၢက့ၤအီၤဟၢၣ်အၢတမ့ၢ်
ဘၣ်.ဖဲန့ၣ်၀ံၤပကတိၤသကိးတၢ်ယံာ်ကဒီး၀ဲလၢအနၣ်ရံၣ်လံ,ဘၣ်ဆၣ်ယဆိမိၣ်တၢ်အံၤယကဘၣ်စးထီၣ်သံကွၢ်
အီၤယတၢ်ဂ့ၢ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ်ယဆိမိၣ်တဘၣ်ဒံးဘၣ်.မ့ၢ်လၢအ၀ဲသံကွၢ်ယၤထံကီၢ်အတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤလၢပအိၣ်တခီတၢ်
မၤအသးဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်အါမးဒီးအ၀ဲတဲယၤလီၤဆီဒၣ်တၢ်လၢပအိၣ်ဖဲနိၣ်တၢ်မျၢ်(အ့စ့ၣ်)တခီပပှၤကညီဖိတဖၣ်ပဘၣ်
ပလီၢ်ပဒီသးလၢပတၢ်စံးတၢ်ကတိၤဒီးလီၤဆီဒၣ်တၢ်ဘၣ်ဃးဒီးကလုာ်ဂ့ၢ်၀ီထံရူၢ်ကီၢ်သဲးန့ၣ်ပကတိၤအီၤတဘူၣ်
ဘၣ်.စံး၀ဲယဲစ့ၢ်ကီးယပျံၤတၢ်ဒီးယဃ့ထုကဖၣ်လၢယသးပူၤ၀ံၤယတဲအီၤယနၢ်ဟူဘၣ်လၢပှၤခူၣ်လီၤက့ၤကီၢ်ခိၣ်စီၤ
ဘးအူကၠံန့ၣ်မ့ၢ်နၤလီၤ. တၢ်န့ၣ်မၢ့်ဧါ. ဖဲန့ၣ်အ၀ဲတဲဆၢက့ၤယၤမ့ၢ်-
ယလဲၤခူၣ်လီၤကံွာ်အီၤလီၤယတဲအီၤနခူၣ်လီၤအီၤဒ်လဲၣ်တဲပၠးယၤစ့ၢ်မီၣ်,ယအဲၣ်ဒီးသ့ၣ်ညါဘၣ်သးစ့ၢ်ဖဲန့ၣ်အ၀ဲ
တဲက့ၤယၤလၢဆၢကတီၢ်ခ့ခါဒီးတၢ်အိၣ်သးဒ်အံၤအဖီခိၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တခါအံၤယတအဲၣ်ဒီးတဲလၢၤဘၣ်.ယတဲအီၤယ
ဟဲတၢ်ဂ့ၢ်ခဲအံၤန့ၣ်ကနဲမံၤပျဲလီၤယၤမၢယဟဲထံၣ်လိာ်သးဒီးနၤသံကွၢ်တၢ်ဂ့ၢ်တဖၣ်အံၤလီၤ.ယဆိမိၣ်ကမ့ၢ်ပတၢ်
ပၢၢ်ဆၢခိၣ်နၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ကဃုသ့ၣ်ညါအါထီၣ်ခိၣ်နၢ်လၢအလုၢ်ထီၣ်ကံွာ်အသးသမူတဖၣ်အဂ့ၢ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးအ
ဃိမၢလီၤယဟဲသံကွၢ်နၤလီၤ. ဖဲန့ၣ်အ၀ဲအိၣ်တစိၢ်ဖိ၀ံၤတဲန့ၢ် က့ၤယၤဒ်အံၤလီၤ.
တဲက့ၤယၤလၢဆၢကတီၢ်ခ့ခါဒီးတၢ်အိၣ်သးဒ်အံၤအဖီခိၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တခါအံၤယတအဲၣ်ဒီးတဲလၢၤဘၣ်.ယတဲအီၤယ
ဟဲတၢ်ဂ့ၢ်ခဲအံၤန့ၣ်ကနဲမံၤပျဲလီၤယၤမၢယဟဲထံၣ်လိာ်သးဒီးနၤသံကွၢ်တၢ်ဂ့ၢ်တဖၣ်အံၤလီၤ.ယဆိမိၣ်ကမ့ၢ်ပတၢ်
ပၢၢ်ဆၢခိၣ်နၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ကဃုသ့ၣ်ညါအါထီၣ်ခိၣ်နၢ်လၢအလုၢ်ထီၣ်ကံွာ်အသးသမူတဖၣ်အဂ့ၢ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးအ
ဃိမၢလီၤယဟဲသံကွၢ်နၤလီၤ. ဖဲန့ၣ်အ၀ဲအိၣ်တစိၢ်ဖိ၀ံၤတဲန့ၢ် က့ၤယၤဒ်အံၤလီၤ.
စီၤခ့ၣ်မီၣ်ယ့ၣ်(ကညီဂ့ၢ်၀ီကိတိာ်)တဲယၤလၢယကဘၣ်လဲၤခူၣ်လီၤကီၢ်ခိၣ်စီၤဘးအူကၠံအစိၣ်လီၤ.အ၀ဲတဲယၤ,
သရၣ်ဧၢယတချုးကိးနၤဒံးဘၣ်န့ၣ်ယတဲဆိပ၀ဲကညီဘျၢထံသရၣ်သမါခံဂၤလၢကဘၣ်လဲၤခူၣ်လီၤပကီၢ်ခိၣ်
ဒ်ခရံာ်ဖိလုၢ်လၢ်အသိးလီၤ.ဘၣ်ဆၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲအိၣ်ဒီးအ၀ဲသ့ၣ်အဃိလၢခံယသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤလၢနၤဒီးယ
ဃ့တၢ်မၤစၢၤလၢနၤလီၤ.ဒီးမ့ၢ်လၢအ၀ဲမၢယၤအဃိယဆိမိၣ်ယလဲၤကသ့,ယလဲၤကြကၢးအဃိယအၢၣ်လီၤ
အီၤလီၤမ့ၢ်လၢတၢ်စူၤခါဆၢကတီၢ်အဃိ,တၢ်တနၤန့ၣ်တၢ်စူၤဒီနၤကျၢၤညါလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်လၢခံတဂီၤတုၤမုၢ်ဆ့ၣ်၀ါထီၣ်တဘျီတၢ်စူၤက့ၤဖဲအြကၢးဖိလီၤ့ပှၤကမၢယလဲၤခူၣ်လီၤအီၤဖဲလဲၣ်န့ၣ်
ယတသ့ၣ်ညါစ့ၢ်ကီးဘၣ်.
ဘၣ်ဆၣ်တုၤမ့ၢ်သိလ့ၣ်တီၣ်ကီၢ်ခိၣ်အစိၣ်လဲၤတုၤဆူပီၣ်လဲၣ်နံၤဒီးယသ့ၣ်ညါလၢတၢ်လီၢ်အ၀ဲအံၤမ့ၢ်၀ဲကၠဲးခမံၣ်
ပီၣ်လဲၣ်နံၤန့ၣ်လီၤ.လၢကတီၣ်ထီၣ်ကီၢ်ခိၣ်အစိၣ်အဂီၢ်ကဘီဖိဆံး(ေမာ်ေတာ်ဘုတ်)အိၣ်ခိးပာ်တၢ်ဖဲပီၣ်လဲၣ်နံၤ
န့ၣ်လီၤ.တၢ်ဆၢကတီၢ်မ့ၢ်၀ဲဖဲဘူးထီၣ်လၢဂီၤခီ၈း၀၀နၣ်ရံၣ်တချုးဘၣ်ဒံးဘၣ်န့ၣ်ပကဘီဖိဟးထီၣ်လၢကၢၢ်နံၤ
ဒီးလဲၤလီၤ၀ဲဆူပီၣ်လဲၣ်ခၢၣ်သးထံယိာ်ပူၤတခီလီၤ.ပလဲၤဒီးကဘီဖိန့ၣ်မ့ၢ်ခံဘ့ၣ်ဧါသၢဘ့ၣ်ဧါယတသ့ၣ်နီၣ်လီၤ
တံၢ်လၢၤဘၣ်.လၢကဘီဖိလဲၤတၢ်အဆိကတၢၢ်တဘ့ၣ်အပူၤန့ၣ်ကီၢ်ခိၣ်အစိၣ်ပၣ်ဃုာ်၀ဲဖဲန့ၣ်လီၤ.ယဲစ့ၢ်ကီးယ
ဒိးကဘီဖိတဘ့ၣ်ဃီဒီးကီၢ်ခိၣ်အစိၣ်ပၣ်ဃုာ်လၢအပူၤန့ၣ်လီၤ့တုၤလၢပလဲၤယံၤ၀ဲဒီးပီၣ်လဲၣ်ကၢၢ်နံၤဖးယံၤစၢၢ်
တလၢၢ်တဘျီအ၀ဲသ့ၣ်ပတုာ်ဃာ်က့ၤအကဘီဖိဖဲပီၣ်လဲၣ်ခၢၣ်သးန့ၣ်လီၤ.ပစးထီၣ်ခူၣ်လီၤပှၤသံလၢပီၣ်လဲၣ်ပူၤ
တၢ်ဘါပကိးအီၤလၢseaburialယစးထီၣ်ဖးလံာ်စီဆှံဒီးကတိၤတၢ်ဖုၣ်ကိးဖိ၀ံၤယမၢပှၤပါ်လီၤက့ၤကီၢ်ခိၣ်အ
တလါဆူထံကျါလီၤ.
ကီၢ်ခိၣ်အတလါန့ၣ်ပှၤဖူသူဃာ်အီၤဒီဖျၢၣ်ညါဒီးဒ်သိးကလီၤဒးဆူထံကျါညီကဒၣ်အဂီၢ်ပှၤစၢတံၢ်ဃာ်အတ
လါန့ၣ်လၢထးဖျၢၣ်ဖးဒိၣ်ခံကုးလၢအတလါယၢ်ပၤယၢ်ပၤန့ၣ်လီၤ.တုၤပှၤပာ်လီၤကီၢ်ခိၣ်အတလါဆူထံကျါ
န့ၣ်အတလါတလီၤဘျၢဘၣ်,ထီၣ်ဖီဒၣ်လၢပီၣ်လဲၣ်ထံဖံးခိၣ်လီၤ.ပဘါယွၤ၀ံၤလံဘၣ်ဆၣ်ကီၢ်ခိၣ်အတလါ
ထီၣ်ဖီဒံးဒၣ်တၢ်လၢပီၣ်လဲၣ်ထံဖံးခိၣ်ဒီးသုးအသးကယီကယီလၢထံဖံးခိၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ်မၢ
ပှၤထုးထီၣ်ကဒါက့ၤအတလါဆူကဘီပူၤ၀ံၤမၢပှၤဘၢၣ်ဖျိကံွာ်အတလါဖီလာ်ဖးလဲၢ်တပူၤဒီးပါ်လီၤကဒီးအီၤ
ဆူပီၣ်လဲၣ်ပူၤမးထံ၀ၣ်နုာ်ဆူကီၢ်ခိၣ်တလါပူၤဒီးကီၢ်ခိၣ်တလါန့ၣ်လီၤဘျၢကံွာ်၀ဲဆူထံလာ်ကယီကယီန့ၣ်လီၤ.
ဖဲန့ၣ်အခါယဘံၣ်လီၤယမဲာ်ယဃ့ဘါထုကဖၣ်န့ၢ်တၢ်လၢပကီၢ်ခိၣ်သးဘိအဂီၢ်ဒီးဖဲယစီၣ်ထီၣ်ယမဲာ်ဒီးယထံၣ်ပ
ကီၢ်ခိၣ်အတလါကပၤ၀း၀းထံအသဘှဲတဖၣ်ဟဲထီၣ်ဒီးမ့မ့ၢ်အတလါတခီလီၤဘျၢကွံာ်၀ဲကယီကယီဆူပီၣ်လဲၣ်
ပူၤအခါယသးဘၣ်ဒိဒီးယသးတမုာ်ဘၣ်ဒိၣ်မးလီၤ့တုၤမ့ၢ်ကီၢ်ခိၣ်အတလါလီၤမၢ်ကံွာ်လၢပတၢ်ထံၣ်ပူၤတဘျီဒ်
သိးပှၤသုတထံၣ်ယတၢ်သူၣ်အုးသးအုးအိၣ်ဖျါလၢယမဲာ်သၣ်လိၤတဂ့ၤန့ၣ်ယဘၣ်ပါ်မၤယသးကီၤကသါတစဲး
ဖိညါလီၤ.ယတဲနၤသ့ထဲအံၤလီၤ.အါန့ၢ်အန့ၣ်ယတဲနၤတသ့လၢၤဘၣ်.မ့ၢ်လၢအ၀ဲမၤကတၢၢ်က့ၤအတၢ်ကတိၤ
လၢအါန့ၢ်အ၀ဲန့ၣ်ယတဲတသ့လၢၤဘၣ်တဘျီတၢ်သံကွၢ်လၢယအဲၣ်ဒိးသံကွၢ်တဖၣ်ယသံကွၢ်အီၤတဘူၣ်လၢၤစ့ၢ်
ကီးဘၣ်.တၢ်လၢယအဲၣ်ဒီးဆဲးသံကွၢ်ဒးံအီၤတဖၣ်တခီမၢ့်၀ဲ
(၁)နအိၣ်လၢမီၣ်လမၠဲၣ်နလဲၤဆူကၠဲးခမံၣ်ပီၣ်လဲၣ်နံၤန့ၣ်နလဲၤတဘျီဃီဒီးကီၢ်ခိၣ်အစိၣ်ဧါ. မ့တမ့ၢ်ကီၢ်ခိၣ်အစိၣ် အိၣ်ပာ်လၢကၠဲးခမံၣ်ပီၣ်လဲၣ်ကၢၢ်နံၤလံတ ခီဧါ.
(၂)ဖဲပှၤခူၣ်လီၤကီၢ်ခိၣ်အခါပှၤကညီခိၣ်နၢ်မတၤတ ဂၤသ့ၣ်လဲၤဃုာ်၀ဲလဲၣ်.
(၃)ပယီၤသုးခိၣ်သုးနၢ်လဲၤစ့ၢ်ကီးဧါ. ယကဲွးတၢ်အ၀ဲအံၤယတၢ်မုၢ်လၢ်မ့ၢ်၀ဲပခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ခိၣ်နၢ်လၢအမၤသကိး
(၁)နအိၣ်လၢမီၣ်လမၠဲၣ်နလဲၤဆူကၠဲးခမံၣ်ပီၣ်လဲၣ်နံၤန့ၣ်နလဲၤတဘျီဃီဒီးကီၢ်ခိၣ်အစိၣ်ဧါ. မ့တမ့ၢ်ကီၢ်ခိၣ်အစိၣ် အိၣ်ပာ်လၢကၠဲးခမံၣ်ပီၣ်လဲၣ်ကၢၢ်နံၤလံတ ခီဧါ.
(၂)ဖဲပှၤခူၣ်လီၤကီၢ်ခိၣ်အခါပှၤကညီခိၣ်နၢ်မတၤတ ဂၤသ့ၣ်လဲၤဃုာ်၀ဲလဲၣ်.
(၃)ပယီၤသုးခိၣ်သုးနၢ်လဲၤစ့ၢ်ကီးဧါ. ယကဲွးတၢ်အ၀ဲအံၤယတၢ်မုၢ်လၢ်မ့ၢ်၀ဲပခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ခိၣ်နၢ်လၢအမၤသကိး
ဘၣ်တၢ်ဒီးကီၢ်ခိၣ်စီၤဘးအူကၠံလၢအအိၣ်မူဒံးတဖၣ်ကသ့ၣ်ညါထဲွဘၣ်က့ၤ၀ဲပှၤခူၣ်လီၤကံွာ်ကီၢ်ခိၣ်ဒ်လဲၣ်. ယမုၢ်လၢ်စ့ၢ်ကီးလၢဖိလံၤလၢခံတဖၣ်ကသ့ၣ်ညါထဲွက့ၤစ့ၢ်ကီးတ ၢ်ဂ့ၢ်အံၤလီၤတံၢ်လီၤဆဲးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.လၢထံ
ကီၢ်ဒီးတၢ်သဘျ့အဂီၢ်.
-သိၣ်ဒူသ့ၣ်ဧၢဆဲထီၣ်နကျိ
-ပၢြပးသ့ၣ်ဧၢဟ့ၣ်အါထီၣ်ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်သ့ၣ်ညါအတၢ်မၤလိ
- ကညီကမျၢၢ်သ့ၣ်ဧၢထီၣ်သဖိှ
-ပှၤကဲွးလံာ်သ့သ့ၣ်ဧၢမၤစူထီၣ်သုထိၣ်ဒံးဘိ.
-သိၣ်ဒူသ့ၣ်ဧၢဆဲထီၣ်နကျိ
-ပၢြပးသ့ၣ်ဧၢဟ့ၣ်အါထီၣ်ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်သ့ၣ်ညါအတၢ်မၤလိ
- ကညီကမျၢၢ်သ့ၣ်ဧၢထီၣ်သဖိှ
-ပှၤကဲွးလံာ်သ့သ့ၣ်ဧၢမၤစူထီၣ်သုထိၣ်ဒံးဘိ.
ဟံးန့ၢ်အီၤလၢကွဲၤကလုၢ်ပှာ်ယဲၤသန့အပူၤ
ကညီသုးမုၢ်ဒိၣ်အမုၢ်နံၤ
သုးမုၢ်ဒိၣ်အမုၢ်နံၤ(၁၉၅၆နံၣ်လါယူၤလံ(၅)သီ)
သုးမုၢ်ဒိၣ်မ့ၢ်ပှၤစိာ်စုက၀ဲၤတဖုလၢအမၤတၢ်ဒီတဒၢထံကီၢ်ပှၤကလုာ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.ဖဲတၢ်ပၢၢ်ဆၢတၢ်ဒုးစးထီၣ်
သီအခါပှၤစိာ်စုက၀ဲၤလၢကဒီသဒၢက့ၤကညီကလုာ်ဒီတကလုာ်အဂီၢ်အိၣ်၀ဲအါဖုဒ်အမ့ၢ်(၁(KNDO)ဒီးကညီ
စိာ်စုက၀ဲၤသုးကျိၤကလုာ်ကလုာ်ဒီးလၢဖဲ(၁၉၄၉)နံ့ၣ်လါယူၤ(၁၄)သီအခါကညီသုးပၢၤကီၢ်ကညီစိာ်စုက၀ဲၤ
လၢအဘၣ်ဃးဒီးသုး၀ဲၤကျိၤအကလုာ်တဖၣ်ခဲလၢာ်ခဲဆ့န့ၣ်တၢ်ဒုးကဲထီၣ်က့ၤအီၤလၢကီၢ်သူလ့ၤသုးမုၢ်ဒိၣ်ဒီး
ကီၢ်သူလ့ၤသုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့ၢ်၀ဲသုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ခ့ၣ်အဲၣ်ဒံၣ်အိၣ်လၢ၁၉၄၇နံၣ်အခါတၢ်နီၤလီၤသုးဟီၣ်က၀ီၤတဖၣ်လၢသုးဟီၣ်က၀ီၤတခါကမ့ၢ်
သုးက့တခါအသိးမုၢ်ထီၣ်အံၤသုးက့အိၣ်(၁)ကရ့ၣ်နံၣ်သုးက့(၂) တီအူသုးက့(၃)ချၢၣ်လွံၢ်ထူၣ်သုးက့(၄)သထူၣ်
သုးက့(၅)မီၣ်လမဲၠၣ်သုးက့တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.မ့မ့ၢ်လၢထံထၣ်စွ့တခီဖဲ၁၉၄၉နံၣ်လါယူၤအလၢာ်ဃၣ်ဃၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်
ထီၣ်ထံထၣ်စွ့သုးြတိၤဒီးတၢ်ဆီလီၤသုးက့တဖၣ်လၢအမ့ၢ်ထံထၣ်စွ့သုးက့
(၁) ညီၣ်တူ,ဒနူးဖၠူၣ်,ပါတနီၣ်
(၂) ပသံၣ်မၠီမၠးကီၢ်ရ့ၣ်
(၃) ဟၣ်သၣ်၀တံၣ်,မအူပ့ၣ်ကလံၤထံး
(၄) ဟီကတး,သၣ်ယၣ်၀တံၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်ဒီးဖဲ၁၉၄၉နံၣ်ကလၢာ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ထံထၣ်စွ့သုးက့
(၅) ဖၠၣ်ပူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်
(၆) ပကိရိမး
(၇) ထံထၣ်စွ့တၢ်ခၢၣ်သးတဖၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.
ဖဲ၁၉၅၁နံၣ်လါနိၣ်၀့ဘၢၤဖဲခ့ၣ်ကၠံၣ်ဘံၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ခံဘျီအပူၤတၢ်ဆီလီၤက့ၤမုၢ်ထီၣ်သုးြတိၤ(၂)ြတိၤ,သုးြတိၤ
(၁)ခိၣ်မ့ၢ်၀ဲဘးလးခ့ၣ်ဒီးသုးြတိၤ(၂)ခိၣ်မ့ၢ်၀ဲသုးခိၣ်တၢ်ကပီၤန့ၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ်လၢထံထၣ်စွ့သုးြတိၤ(၂)ြတိၤလီၤ. သုးြတိၤ(၁)ခိၣ်မ့ၢ်၀ဲသုးခိၣ်ကီၢ်ထူဒီးသုးြတိၤ(၂)ခိၣ်မ့ၢ်၀ဲဘိၣ်ပူးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲ၁၉၅၆နံၣ်တၢ်ပၢၢ်ဆၢအကျဲ(၂)ဘိတဘိအခါသုးတဖၣ်တၢ်ပာ်ပနီၣ်အီၤ(၃)ကလုာ်လၢအမ့ၢ်
၁. သုးမုၢ်ထီဘိ(KPLA)
၂. သုးမုၢ်တပျီၤ(KPGF)
၃. ဂၢၤသးသုးမုၢ်(KNDO) တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲ၁၉၅၆နံၣ်ဒီကလုာ်ခီကရဲးတၢ်မၤအီၤဖဲမီကိၢ်(ဆီထံးကီၢ်ဆၣ်)ဖဲလါယူၤ(၂၆)သီန့ၣ်တၢ်ပာ်ဂၢၢ်ပာ်ကျၢၤတၢ်ဒုး
အကျဲကပူၤပၣ်ဃုာ်ဒီးကီၢ်သူလ့ၤသုးမုၢ်တၢ်ကရၢကရိ(စစ်ေရးလမ်းစှ့်နှင့်တပ်မေတ၁်ဖွဲ့စည်းပုံ)ဒီးမုၢ်တနံၤလၢ
တၢ်ပာ်ဂၢၢ်ပာ်ကျၢၤတၢ်ဒုးသုးအကျဲကပူၤဒီးသုးမုၢ်ဒိၣ်အတၢ်ကရၢကရိလါယူၤလံ(၅)သီအနံၤအံၤဘၣ်တၢ်တူၢ်
လိာ်အီၤဒ်အမ့ၢ်ကီၢ်သူလ့ၤသုးမုၢ်ဒိၣ်အမုၢ်နံၤဒီးဘၣ်တၢ်ပာ်ကဲမၤလၤကပီၤအီၤတုၤမုၢ်မဆါတနံၤအံၤန့ၣ်လီၤ.
သုးမုၢ်ဒိၣ်မ့ၢ်ပှၤစိာ်စုက၀ဲၤတဖုလၢအမၤတၢ်ဒီတဒၢထံကီၢ်ပှၤကလုာ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.ဖဲတၢ်ပၢၢ်ဆၢတၢ်ဒုးစးထီၣ်
သီအခါပှၤစိာ်စုက၀ဲၤလၢကဒီသဒၢက့ၤကညီကလုာ်ဒီတကလုာ်အဂီၢ်အိၣ်၀ဲအါဖုဒ်အမ့ၢ်(၁(KNDO)ဒီးကညီ
စိာ်စုက၀ဲၤသုးကျိၤကလုာ်ကလုာ်ဒီးလၢဖဲ(၁၉၄၉)နံ့ၣ်လါယူၤ(၁၄)သီအခါကညီသုးပၢၤကီၢ်ကညီစိာ်စုက၀ဲၤ
လၢအဘၣ်ဃးဒီးသုး၀ဲၤကျိၤအကလုာ်တဖၣ်ခဲလၢာ်ခဲဆ့န့ၣ်တၢ်ဒုးကဲထီၣ်က့ၤအီၤလၢကီၢ်သူလ့ၤသုးမုၢ်ဒိၣ်ဒီး
ကီၢ်သူလ့ၤသုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့ၢ်၀ဲသုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ခ့ၣ်အဲၣ်ဒံၣ်အိၣ်လၢ၁၉၄၇နံၣ်အခါတၢ်နီၤလီၤသုးဟီၣ်က၀ီၤတဖၣ်လၢသုးဟီၣ်က၀ီၤတခါကမ့ၢ်
သုးက့တခါအသိးမုၢ်ထီၣ်အံၤသုးက့အိၣ်(၁)ကရ့ၣ်နံၣ်သုးက့(၂) တီအူသုးက့(၃)ချၢၣ်လွံၢ်ထူၣ်သုးက့(၄)သထူၣ်
သုးက့(၅)မီၣ်လမဲၠၣ်သုးက့တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.မ့မ့ၢ်လၢထံထၣ်စွ့တခီဖဲ၁၉၄၉နံၣ်လါယူၤအလၢာ်ဃၣ်ဃၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်
ထီၣ်ထံထၣ်စွ့သုးြတိၤဒီးတၢ်ဆီလီၤသုးက့တဖၣ်လၢအမ့ၢ်ထံထၣ်စွ့သုးက့
(၁) ညီၣ်တူ,ဒနူးဖၠူၣ်,ပါတနီၣ်
(၂) ပသံၣ်မၠီမၠးကီၢ်ရ့ၣ်
(၃) ဟၣ်သၣ်၀တံၣ်,မအူပ့ၣ်ကလံၤထံး
(၄) ဟီကတး,သၣ်ယၣ်၀တံၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်ဒီးဖဲ၁၉၄၉နံၣ်ကလၢာ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ထံထၣ်စွ့သုးက့
(၅) ဖၠၣ်ပူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်
(၆) ပကိရိမး
(၇) ထံထၣ်စွ့တၢ်ခၢၣ်သးတဖၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.
ဖဲ၁၉၅၁နံၣ်လါနိၣ်၀့ဘၢၤဖဲခ့ၣ်ကၠံၣ်ဘံၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ခံဘျီအပူၤတၢ်ဆီလီၤက့ၤမုၢ်ထီၣ်သုးြတိၤ(၂)ြတိၤ,သုးြတိၤ
(၁)ခိၣ်မ့ၢ်၀ဲဘးလးခ့ၣ်ဒီးသုးြတိၤ(၂)ခိၣ်မ့ၢ်၀ဲသုးခိၣ်တၢ်ကပီၤန့ၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ်လၢထံထၣ်စွ့သုးြတိၤ(၂)ြတိၤလီၤ. သုးြတိၤ(၁)ခိၣ်မ့ၢ်၀ဲသုးခိၣ်ကီၢ်ထူဒီးသုးြတိၤ(၂)ခိၣ်မ့ၢ်၀ဲဘိၣ်ပူးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲ၁၉၅၆နံၣ်တၢ်ပၢၢ်ဆၢအကျဲ(၂)ဘိတဘိအခါသုးတဖၣ်တၢ်ပာ်ပနီၣ်အီၤ(၃)ကလုာ်လၢအမ့ၢ်
၁. သုးမုၢ်ထီဘိ(KPLA)
၂. သုးမုၢ်တပျီၤ(KPGF)
၃. ဂၢၤသးသုးမုၢ်(KNDO) တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲ၁၉၅၆နံၣ်ဒီကလုာ်ခီကရဲးတၢ်မၤအီၤဖဲမီကိၢ်(ဆီထံးကီၢ်ဆၣ်)ဖဲလါယူၤ(၂၆)သီန့ၣ်တၢ်ပာ်ဂၢၢ်ပာ်ကျၢၤတၢ်ဒုး
အကျဲကပူၤပၣ်ဃုာ်ဒီးကီၢ်သူလ့ၤသုးမုၢ်တၢ်ကရၢကရိ(စစ်ေရးလမ်းစှ့်နှင့်တပ်မေတ၁်ဖွဲ့စည်းပုံ)ဒီးမုၢ်တနံၤလၢ
တၢ်ပာ်ဂၢၢ်ပာ်ကျၢၤတၢ်ဒုးသုးအကျဲကပူၤဒီးသုးမုၢ်ဒိၣ်အတၢ်ကရၢကရိလါယူၤလံ(၅)သီအနံၤအံၤဘၣ်တၢ်တူၢ်
လိာ်အီၤဒ်အမ့ၢ်ကီၢ်သူလ့ၤသုးမုၢ်ဒိၣ်အမုၢ်နံၤဒီးဘၣ်တၢ်ပာ်ကဲမၤလၤကပီၤအီၤတုၤမုၢ်မဆါတနံၤအံၤန့ၣ်လီၤ.
ပှၤတီၣ်ထီၣ်တၢ်ကွဲး :
ဖံအဲမၣ်မုၣ်ရံး
တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ :
ကညီတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ
,
ကညီဒီကလုာ်မုၢ်နံၤလီၤဆီတဖၣ်
ပှၤဒူပှၤဃိၤမုၢ်နံၤ
ပှၤဒူပှၤဃိၤမုၢ်နံၤ(၁၉၅၀နံၣ်လါအီကူာ်၁၂သီ)
ပှၤဒူပှၤဃိၤစံးတၢ်န့ၣ်လၢပှၤအါဂၤတၢ်ဘၣ်ဘျုးဂီၢ်မ့ၢ်ပှၤသ့ၣ်တဖၣ်လၢတၢၤကွံာ်နီၢ်ကစၢ်တၢ်ဘၣ်ဘျုးတကးဘၣ်
အသးသမူခဲလၢာ်ဟ့ၣ်လီၤ၀ဲကဲတဖၣ်လီၤ. တၢ်ဟံးန့ၢ်မုၢ်နံၤအံၤဖဲပကီၢ်ခိၣ်သးဘိစီၤဘးအူကံၠအနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်၀ဲ
လၢကညီဒီကလုာ်ညါအဂီၢ်ဟ့ၣ်လီၤကွံာ်အသးသမူအမုၢ်နံၤန့ၣ်လီၤ.ပကီၢ်ခိၣ်စီၤဘးအူကၠံမ့ၢ်ပှၤကဲဒိၣ်အဖိခွါတ
ဂၤဒီးမ့ၢ်ပှၤတဂၤလၢမၤလိမၤဒိးဘၣ်တၢ်အပတီၢ်ထီၣ်ဘးလၢကညီဖိအကျါန့ၣ်လီၤ.ပမ့ၢ်ကွၢ်အ၀ဲအတၢ်အိၣ်မူတၢ်
ဘၣ်ကိၢ်ဘၣ်ဂီၤအလီၢ်တအိၣ်ဘၣ်ဒီးအီၣ်ကုာ်အီပှဲၤဂ့ၤမးလီၤ.ဖဲ(၁၉၄၅)နံၣ်တချုးကီၢ်ပယီၤန့ၢ်တၢ်သဘျ့အဆၢ
ကတီၢ်အ၀ဲတၢ်ဃုထၢထီၣ်အီၤဒ်အမ့ၢ်ကိတိာ်တဂၤလၢတၢ်ဘၢၣ်စၢၤပဒိၣ်အပူၤလီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ဒီးဖဲကညီတဖၣ်ဂဲၤ
လိာ်လၢကန့ၢ်က့ၤကညီကီၢ်အဂီၢ်ဒီးဖဲတၢ်ထီဒါခိၣ်ချၢဘျီၣ်ဒိၣ်တၢ်ဃုထၢအခါလၢကညီတဖၣ်အဂီၢ်အ၀ဲတၢၤကွံာ်
အလီၢ်အလၤအတၢ်ဘၣ်ဘီၣ်ဘၣ်ညီလၢဒီကလုာ်အဂီၢ်ဟးထီၣ်ကွံာ်လၢကိတိာ်အလီၢ်ဖဲ(၁၉၄၇)နံၣ်လါအ့ြဖ့း(၄)
အနံၤန့ၣ်လီၤ. လၢခံအ၀ဲဟံးန့ၢ်မူဒါလၢဒီကလုာ်အဂီၢ်-
၁. စးထီၣ်ဖဲ၁၉၄၇နံၣ်လါအ့ြဖ့း(၁၇)သီဒ်ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ကရၢခိၣ်တဂၤအသိး
၂. စးထီၣ်ဖဲ၁၉၄၇နံၣ်လါယူၤ(၄)သီဒ်ကီၢ်သူလ့ၤပဒိၣ်ကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ်တဂၤအသိး
၃. စးထီၣ်ဖဲ၁၉၄၆နံၣ်လါစဲးပတ့ဘၢၣ်(၂၀)သီဒ်ကီၢ်သူလ့ၤသုးတၢ်ပၢတၢ်ြပးသုးခိၣ်ကျၢၢ်ကီၢ်ခိၣ်တ
ဂၤအသိး
ဒီးလၢခံဖဲ၁၉၅၀နံၣ်လါယူၤလံအပူၤဖၣ်ပူၣ်ခီကရဲး၀ံၤလၢတၢ်ကဒုးမူထီၣ်ဂဲၤထီၣ်က့ၤ(ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ကရၢအဂီၢ်အ
၀ဲဟံးန့ၢ်မူဒါလၢကလဲၤလီၤကရၢကရိက့ၤတၢ်လၢမီၣ်လမၠဲၣ်တကပၤအခါအ၀ဲဒီးအသကိးတဖၣ်ဘၣ်တၢ်က၀ီၤ
အီၤလၢဒုၣ်ဒါဒီးတၢ်မၢအပာ်လီၤစုက၀ဲၤဒီးဒိးဖီၣ်အသးဘၣ်ဆၣ်အ၀ဲတဟ့ၣ်လီၤအသးဘၣ်ဒုးဆၢဒုၣ်ဒါဒူဒူဒီးဟ့ၣ်
လီၤအသးသမူလၢထံကီၢ်ဒီးအပှၤကလုာ်အဂီၢ်ဖဲ (၁၉၅၀)နံၣ်လါအီကူာ်(၁၂)သီဒ်ပှၤဒူပှၤဃိၤတဂၤအသိးန့ၣ်
လီၤ.
ပမ့ၢ်ကွၢ်က့ၤကီၢ်ခိၣ်စီၤဘးအူကံၠအတၢ်ဟ့ၣ်လီၤသးအံၤအ၀ဲမ့ၢ်ဒိးဖီၣ်အသးဒီးမ့ၢ်ပာ်လီၤတၢ်စုက၀ဲၤန့ၣ်တထံၣ်
ဘၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲဘၣ်ဒီးတၢ်သံတၢ်ပှၢ်စ့ၢ်ကိးဘၣ်,ဘၣ်ဆၣ်ဒီးသ့ၣ်ညါ၀ဲဒၣ်လီၤတံၢ်လၢတၢ်ကဖီၣ်ဃံးအီၤအက
လုာ်ကလုာ်ဒီးတၢ်ကသူက့ၤအီၤလၢတၢ်ကဒုးက့ၤကညီဒီကလုာ်အဃိအ၀ဲလၢအပှၤကလုာ်တၢ်ဘၣ်ဘျုးအ
ဂီၢ်န့ၣ်အ၀ဲဒၣ်ဟ့ၣ်လီၤကံွာ်အသးသမူန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ပာ်ပနီၣ်စီၤဘးအူကၠံဒ်အမ့ၢ်ပှၤဒူပှၤဃိၤ(မၤထူရၤ)လၢကညီဒီကလုာ်အဂီၢ်ဒီးလၢအ၀ဲဟ့ၣ်လီၤအသးသမူ
အနံၣ်န့ၣ်တၢ်ပာ်ပနီၣ်ဒ်အမ့ၢ်ပှၤဒူပှၤဃိၤအမုၢ်နံၤဒီးတၢ်မၤလၤကပီၤအီၤတုၤမုၢ်မဆါတနံၤအံၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤဒူ
ပှၤဃိၤအမုၢ်နံၤအံၤတမ့ၢ်ပမၤလၤကပီၤထဲကီၢ်ခိၣ်စီၤဘးအူကံၠဒီးသုးခိၣ်ကျၢၢ်စဲခ့ၣ်တဖၣ်ဘၣ်မ့ၢ်တၢ်သ့ၣ်နီၤမၤ
လၤကပီၤက့ၤကယဲၢ်မ့ၢ်ပပှၤကလုာ်ပှၤဒူပှၤဃိၤတဖၣ်လၢအဟ့ၣ်လီၤတ့ၢ်အသးသမူဂၢ်လီၤတ့ၢ်အသွံၣ်အစီၤ
ဟ့ၣ်လီၤတ့ၢ်လံအနီၢ်ခိက့ၢ်ဂီၤတဖၣ်လၢထံကီၢ်ဒီးပှၤကလုာ်အဂီၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ့မုၢ်တနံၤအံၤမ့ၢ်တၢ်သးအုးအ
မုၢ်နံၤအံၤလၢတၢ်ထုးထီၣ်နီၣ်တယၢ်တုၤတၢၣ်တ၀ာ်ဒီးတၢ်ပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်သးအုးအပနီၣ်ဒီးပသ့ၣ်နီၣ်မၤလၤက
ပီၤက့ၤပပှၤကလုာ်ပှၤဒူပှၤဃိၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ပှၤဒူပှၤဃိၤစံးတၢ်န့ၣ်လၢပှၤအါဂၤတၢ်ဘၣ်ဘျုးဂီၢ်မ့ၢ်ပှၤသ့ၣ်တဖၣ်လၢတၢၤကွံာ်နီၢ်ကစၢ်တၢ်ဘၣ်ဘျုးတကးဘၣ်
အသးသမူခဲလၢာ်ဟ့ၣ်လီၤ၀ဲကဲတဖၣ်လီၤ. တၢ်ဟံးန့ၢ်မုၢ်နံၤအံၤဖဲပကီၢ်ခိၣ်သးဘိစီၤဘးအူကံၠအနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်၀ဲ
လၢကညီဒီကလုာ်ညါအဂီၢ်ဟ့ၣ်လီၤကွံာ်အသးသမူအမုၢ်နံၤန့ၣ်လီၤ.ပကီၢ်ခိၣ်စီၤဘးအူကၠံမ့ၢ်ပှၤကဲဒိၣ်အဖိခွါတ
ဂၤဒီးမ့ၢ်ပှၤတဂၤလၢမၤလိမၤဒိးဘၣ်တၢ်အပတီၢ်ထီၣ်ဘးလၢကညီဖိအကျါန့ၣ်လီၤ.ပမ့ၢ်ကွၢ်အ၀ဲအတၢ်အိၣ်မူတၢ်
ဘၣ်ကိၢ်ဘၣ်ဂီၤအလီၢ်တအိၣ်ဘၣ်ဒီးအီၣ်ကုာ်အီပှဲၤဂ့ၤမးလီၤ.ဖဲ(၁၉၄၅)နံၣ်တချုးကီၢ်ပယီၤန့ၢ်တၢ်သဘျ့အဆၢ
ကတီၢ်အ၀ဲတၢ်ဃုထၢထီၣ်အီၤဒ်အမ့ၢ်ကိတိာ်တဂၤလၢတၢ်ဘၢၣ်စၢၤပဒိၣ်အပူၤလီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ဒီးဖဲကညီတဖၣ်ဂဲၤ
လိာ်လၢကန့ၢ်က့ၤကညီကီၢ်အဂီၢ်ဒီးဖဲတၢ်ထီဒါခိၣ်ချၢဘျီၣ်ဒိၣ်တၢ်ဃုထၢအခါလၢကညီတဖၣ်အဂီၢ်အ၀ဲတၢၤကွံာ်
အလီၢ်အလၤအတၢ်ဘၣ်ဘီၣ်ဘၣ်ညီလၢဒီကလုာ်အဂီၢ်ဟးထီၣ်ကွံာ်လၢကိတိာ်အလီၢ်ဖဲ(၁၉၄၇)နံၣ်လါအ့ြဖ့း(၄)
အနံၤန့ၣ်လီၤ. လၢခံအ၀ဲဟံးန့ၢ်မူဒါလၢဒီကလုာ်အဂီၢ်-
၁. စးထီၣ်ဖဲ၁၉၄၇နံၣ်လါအ့ြဖ့း(၁၇)သီဒ်ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ကရၢခိၣ်တဂၤအသိး
၂. စးထီၣ်ဖဲ၁၉၄၇နံၣ်လါယူၤ(၄)သီဒ်ကီၢ်သူလ့ၤပဒိၣ်ကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ်တဂၤအသိး
၃. စးထီၣ်ဖဲ၁၉၄၆နံၣ်လါစဲးပတ့ဘၢၣ်(၂၀)သီဒ်ကီၢ်သူလ့ၤသုးတၢ်ပၢတၢ်ြပးသုးခိၣ်ကျၢၢ်ကီၢ်ခိၣ်တ
ဂၤအသိး
ဒီးလၢခံဖဲ၁၉၅၀နံၣ်လါယူၤလံအပူၤဖၣ်ပူၣ်ခီကရဲး၀ံၤလၢတၢ်ကဒုးမူထီၣ်ဂဲၤထီၣ်က့ၤ(ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ကရၢအဂီၢ်အ
၀ဲဟံးန့ၢ်မူဒါလၢကလဲၤလီၤကရၢကရိက့ၤတၢ်လၢမီၣ်လမၠဲၣ်တကပၤအခါအ၀ဲဒီးအသကိးတဖၣ်ဘၣ်တၢ်က၀ီၤ
အီၤလၢဒုၣ်ဒါဒီးတၢ်မၢအပာ်လီၤစုက၀ဲၤဒီးဒိးဖီၣ်အသးဘၣ်ဆၣ်အ၀ဲတဟ့ၣ်လီၤအသးဘၣ်ဒုးဆၢဒုၣ်ဒါဒူဒူဒီးဟ့ၣ်
လီၤအသးသမူလၢထံကီၢ်ဒီးအပှၤကလုာ်အဂီၢ်ဖဲ (၁၉၅၀)နံၣ်လါအီကူာ်(၁၂)သီဒ်ပှၤဒူပှၤဃိၤတဂၤအသိးန့ၣ်
လီၤ.
ပမ့ၢ်ကွၢ်က့ၤကီၢ်ခိၣ်စီၤဘးအူကံၠအတၢ်ဟ့ၣ်လီၤသးအံၤအ၀ဲမ့ၢ်ဒိးဖီၣ်အသးဒီးမ့ၢ်ပာ်လီၤတၢ်စုက၀ဲၤန့ၣ်တထံၣ်
ဘၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲဘၣ်ဒီးတၢ်သံတၢ်ပှၢ်စ့ၢ်ကိးဘၣ်,ဘၣ်ဆၣ်ဒီးသ့ၣ်ညါ၀ဲဒၣ်လီၤတံၢ်လၢတၢ်ကဖီၣ်ဃံးအီၤအက
လုာ်ကလုာ်ဒီးတၢ်ကသူက့ၤအီၤလၢတၢ်ကဒုးက့ၤကညီဒီကလုာ်အဃိအ၀ဲလၢအပှၤကလုာ်တၢ်ဘၣ်ဘျုးအ
ဂီၢ်န့ၣ်အ၀ဲဒၣ်ဟ့ၣ်လီၤကံွာ်အသးသမူန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ပာ်ပနီၣ်စီၤဘးအူကၠံဒ်အမ့ၢ်ပှၤဒူပှၤဃိၤ(မၤထူရၤ)လၢကညီဒီကလုာ်အဂီၢ်ဒီးလၢအ၀ဲဟ့ၣ်လီၤအသးသမူ
အနံၣ်န့ၣ်တၢ်ပာ်ပနီၣ်ဒ်အမ့ၢ်ပှၤဒူပှၤဃိၤအမုၢ်နံၤဒီးတၢ်မၤလၤကပီၤအီၤတုၤမုၢ်မဆါတနံၤအံၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤဒူ
ပှၤဃိၤအမုၢ်နံၤအံၤတမ့ၢ်ပမၤလၤကပီၤထဲကီၢ်ခိၣ်စီၤဘးအူကံၠဒီးသုးခိၣ်ကျၢၢ်စဲခ့ၣ်တဖၣ်ဘၣ်မ့ၢ်တၢ်သ့ၣ်နီၤမၤ
လၤကပီၤက့ၤကယဲၢ်မ့ၢ်ပပှၤကလုာ်ပှၤဒူပှၤဃိၤတဖၣ်လၢအဟ့ၣ်လီၤတ့ၢ်အသးသမူဂၢ်လီၤတ့ၢ်အသွံၣ်အစီၤ
ဟ့ၣ်လီၤတ့ၢ်လံအနီၢ်ခိက့ၢ်ဂီၤတဖၣ်လၢထံကီၢ်ဒီးပှၤကလုာ်အဂီၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ့မုၢ်တနံၤအံၤမ့ၢ်တၢ်သးအုးအ
မုၢ်နံၤအံၤလၢတၢ်ထုးထီၣ်နီၣ်တယၢ်တုၤတၢၣ်တ၀ာ်ဒီးတၢ်ပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်သးအုးအပနီၣ်ဒီးပသ့ၣ်နီၣ်မၤလၤက
ပီၤက့ၤပပှၤကလုာ်ပှၤဒူပှၤဃိၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢမုၢ်နံၤ
ကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢမုၢ်နံၤ (၁၉၄၉နံၣ်လါယနူၤအါရံၤ၃၁သီ)
ကညီဖိတဖၣ်မ့ၢ်ပှၤတဖၣ်လၢအအဲၣ်တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ဒီးအဲၣ်ဒိးအိၣ်ကစုဒုမၤကစုဒုအီၣ်ကစုဒုလီၤ.
တုၤမ့ၢ်ပှၤကလုာ်ဂၤလၢအကိၢ်အဂီၤတဖၣ်ဟဲနုာ်လီၤလၢအ၀ဲသ့ၣ်အတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ်န့ၣ်အ၀ဲသ့ၣ်ဃုန့ၢ်
တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အလီၢ်ဆူညါကွ့ၢ်ကွ့ၢ်ဒ်အတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤအိၣ်၀ဲဒၣ်လၢ(သစ်ငုတ်လည်းေဆွးကရင်လည်းေြပး) အသိးန့ၣ်လီၤ. တုၤမ့ၢ်ကီၤလၤ၀ါဟဲပၢက့ၤကီၢ်ပယီၤအံၤဒီးကညီဖိတဖၣ်
မၤလိဘၣ်က့ၤအလံာ်အလဲၢ်ဒီးအတၢ်ထံၣ်တဖၣ်လဲၢ်ထီၣ်ဒီးလၢအပှၤကလုာ်အဂီၢ်စးထီၣ်ကရၢကရိထီၣ်က့ၤက
ရၢတဖၣ်လၢအကဂၢၤက့ၤအပှၤကလုာ်အဂီၢ်လီၤကရၢလၢအမ့ၢ်၀ဲ…
၁. ကညီဒီကလုာ်ကရၢ (ခ့ၣ်အဲၣ်အ့ၣ်၁၈၈၁)နံၣ်
၂. ကညီဘူးဒးကရၢ (ဘံၣ်ခ့ၣ်အဲၣ်အ့ၣ်၁၉၄၀)နံၣ်
၃. ကညီလီၢ်ခၢၣ်သးကရၢ(ခ့ၣ်စံၣ်အိၣ်)၁၉၄၃နံၣ်တဖၣ်ဂုာ်ကျဲးစၢး၀ဲလၢကညီကလုာ်အတၢ်အိၣ်
ဂၢၢ်ဆိးကျၢၤဒီးတၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီအဂီၢ်လီၤ.
ဖဲတၢ်ဒုး(၂)ဘျီတဘျီ၀ံၤအလီၢ်ခံဖဲ ၁၉၄၅နံၣ်ကညီဖိတဖၣ်စးထီၣ်ပာ်လီၤတၢ်စံၣ်ညီၣ်တဲာ်တဖၣ်လၢကဂုာ်ကျဲး
စၢးဟံးန့ၢ်က့ၤကညီကီၢ်န့ၣ်လီၤ.ပျၢ်လီၤ၀ဲပှၤ(၃)ဂၤဃုာ်ဒီးစီၤဘးအူကံၠလၢကလဲၤဆူကီၢ်အဲကလံးလၢကလဲၤ
ထံၣ်လိာ်သးဒီးအဲကလံးပဒိၣ်လၢကလဲၤပာ်ဖျါထီၣ်ကညီတဖၣ်အတၢ်ဘၣ်သးအဂ့ၢ်အကျိၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤဘၣ်
ဆၣ်ဒီးဖဲအဲကလံးပဒိၣ်မၤတၢ်အၢၣ်လီၤဒီးကီၢ်ပယီၤခိၣ်နၢ်တဖၣ်အခါန့ၣ်လၢကညီဖိတဖၣ်အဂီၢ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်
တအိၣ်၀ဲနီတမံၤဘၣ်အဃိတၢ်ပာ်လီၤတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤလၢတၢ်ကထီဒါတၢ်ဟံးန့ၢ်ကီၢ်ပယီၤတၢ်သဘျ့တၢ်ရဲၣ်
တၢ်ကျဲၤတဖၣ်လီၤ.
၁. တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်က့ၤကညီထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်ကရၢကရိတခါဧိၤလၢကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်အပတီၢ်လၢအမ့ၢ်
ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ဖဲ
-၁၉၄၇နံၣ်လါဖ့ၤြဘူၤအါရံၤ(၅)သီန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်ဂဲၤလိာ်လၢတၢ်ကန့ၢ်က့ၤကညီကီၢ်အဂီၢ်.
၂. ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ကရၢတီခိၣ်ရိၣ်မဲကညီတဖၣ်ဒီးထီဒါခိၣ်ချၢ,ဘျီၣ်ဒိၣ်တၢ်ဃုထၢ.
၃.တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်(KNDO)ဖဲ၁၉၄၇လါယူၤလံ(၁၆)သီဒီးကတဲာ်ကတီၤသးလၢစုက၀ဲၤတၢ်ဒုးဂီၢ်
ဒီး(တၢ်ပညိၣ်မ့ၢ်တၢ်ဒီသဒၢလီၤက့ၤသးအဂီၢ်ဧိၤကညီဖိတမုၢ်လၢ်လၢတၢ်စုက၀ဲၤတၢ်ဒုးပၢၢ်ဆၢက
အိၣ်ထီၣ်ဘၣ်.
၄.ဖဲ၁၉၄၈နံၣ်လါဖ့ၤြဘူၤအါရံၤ(၁၁)သီကညီဒီကလုာ်လၢကီၢ်ဒီဘ့ၣ်ဒုးနဲၣ်ဖျါထီၣ်အတၢ်မိၢ်န့ၢ်သးလီကညီကီၢ်
လၢခူဒိၣ်၀့ၢ်ထီတဖၣ်အပူၤ. ပမ့ၢ်ကွၢ်က့ၤကညီဖိတဖၣ်အတၢ်ဂဲၤလိာ်တၢ်လၢတၢ်က
န့ၢ်ကညီကီၢ်အဂီၢ်တချုးတၢ်ဒုးခံဘျီတဘျီဒီးဖဲတၢ်ဒုးကတီၢ်တၢ်ပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်ပာ်သးလၢကညီသးလီကီၢ်ဘၣ်ဆၣ်
တၢ်တဆိကမိၣ်လၢအဂ့ၢ်နီတမံၤဘၣ်ဒီးတုၤတၢ်ဒုးဖးဒိၣ်ခံဘျီတဘျီ၀ံၤတၢ်ဂုာ်ကျဲးစၢး၀ဲလၢထံရူာ်ကီၢ်သဲးအကျဲ
တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အကျဲထဲအံၤထဲနုၤဘၣ်ဆၣ်တၢ်တကနၣ်ဃုာ်အီၤဘၣ်.ကညီတဖၣ်မုၢ်လၢ်အကီၢ်လၢတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်
အကျဲတုၤဒၣ်လဲာ်လၢဖဆပလပဒိၣ်ဃ့တၢ်မၤစၢၤလၢခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ကဂၢၤန့ၢ်၀့ၢ်တကူၣ်ဖဲနီၣ်တယၢ်ဂီၤခီမၠူးနံးပၣ်
တံၣ်သခ့ၣ်စိဒီးအပှၤတဖၣ်နုာ်လီၤဟီၣ်လာ်ဒီးထီဒါက့ၤ၀ဲ ဖဆပလ ဖ ဲ၁၉၄၆ နံၣ်, ဗကပ နုာ်လီၤပှၢ်ပူၤဒီးထီဒါ ဖဆပလ ဖဲ ၁၉၄၈ နံၣ်လါ
မၢ်ရှး(၂၈)သီ,သိၣ်ဒူ၀ါ(ြပည်သူ့ရဲေဘ၁်ြဖူ)နုာ်လီၤပှၢ်ပူၤထီဒါဖဆပလဖဲ၁၉၄၈နံၣ်လါယူၤ(၁၃)သီဒီးပယီၤသုး (ဖဆပလသုး)သုးရ့ၣ်(၃)ရ့ၣ်နုာ်လီၤပှၢ်ပူၤထီဒါ ဖဆပလအခါအ၀ဲသ့ၣ်ဟ့ၣ်၀ဲ၀့ၢ်တကူၣ်တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢ၀ံၤတုၤ
မ့ၢ်တၢ်ဃ့က့ၤဒီးဟ့ၣ်က့ၤ၀ဲန့ၣ်လီၤ.တကးဘၣ်ဖဲ၁၉၄၈နံၣ်လါမၢ်ရှး(၁၈)သီအလီၢ်ခံဖဆပလဒုးအိၣ်ထီၣ်(စစ်
၀န်ထမ်း)ကိးန့ၢ်ပှၤအၢပှၤသီတမျိာ်တမျာ်တဖၣ်ဒီးဒုးနုာ်၀ဲသုးန့ၣ်လီၤ.
လၢမီၣ်လမၠဲၣ်သထူၣ်တခီလဲပံ (ဖဆပလ) တဖၣ်လူၤမၤတံာ်တာ်မၤဆူၣ်မၤစိးမၤအၢမၤသီတၢ်
အဃိကညီဒီးမိၣ်တဖၣ်ပာ်ဖှိၣ်သးဒီဒုးဟံးန့ၢ်မီၣ်လမၠဲၣ်သထူၣ်,ရွှ့ၣ်ကၠ့ၣ်လၢၢ်ဒိၣ်ဖဲ(၁၉၄၈)နံၣ်လါအီကူာ်(၃၁)ဒီး
စဲးပတ့ဘၢၣ်တသီန့ၣ်ဖဆပလလူၤဃ့ကညးက့ၤကညီဖိဒီးကညီဟ့ၣ်ကဒါက့ၤ၀့ၢ်တကူၣ်တဖၣ်အံၤလီၤ. လဲပံတဖၣ်မၤအၢမၤသီတၢ်ဒိၣ်ထီၣ်အါထီၣ်လၢကီၢ်ဒီဘ့ၣ်အပူၤကညီစုက၀ဲၤတဖၣ်လူၤဟံးက့ၤဒီးတၢ်မၤအၢမၤ
နးတၢ်မၤသံမၤ၀ီကညီဖိတဖၣ်အါထီၣ်တၢ်ဒွဲၣ်အူကညီဒူသ၀ီတဖၣ်အါထီၣ်အဃိဖဲ(၁၉၄၉)နံၣ်လါယနူၤအါရံၤ
(၂၇) သီကညီဒုးဟံးန့ၢ်တီအူ၀့ၢ်ဒီး(၂၈)သီကျဲးစၢးဟံးန့ၢ်၀့ၢ်ပသံၣ်ဘၣ်ဆၣ်မၤ၀ဲတန့ၢ်ဘၣ်ဒီးဖဆပလသုးတခီ
လဲၤက၀ီၤခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်လီၢ်ခၢၣ်သးဖဲ၀့ၢ်တကူၣ်စါခၠီဒီးဒွဲၣ်အူမၤဟးဂီၤကွံာ်၀ဲဒီးဖဲယနူၤအါရံၤ(၃၁) သီလဲၤက၀ီၤ
ခ့ၣ်အဲၣ်ဒံၢ်အိၣ်လီၢ်ခၢၣ်သးဒီးတၢ်ဒုးကဲထီၣ်ကညီဖိတဖၣ်ဘၣ်စးထီၣ်တၢ်ဒုးပၢၢ်ဆၢလၢအတၢ်မူဒီးအတၢ်သဘျ့
အဂီၢ်ဖဲ(၁၉၄၉)နံၣ်လါယနူၤအါရံၤ(၃၁) လၢကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်ညါန့ၣ်လီၤ.မုၢ်နံၤအံၤမ့ၢ်မုၢ်တနံၤလၢအနုာ်လီၤလၢ
တၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤတၢ်ကွဲးဒ်အမ့ၢ်ကညီဒီကလုာ်ညါစးထီၣ်စုက၀ဲၤတၢ်ဒုးပၢၢ်ဆၢမုၢ်နံၤအသိးဒီးတၢ်သ့ၣ်နီၣ်မၤလၤ
ကပီၤအီၤတုၤမုၢ်ဆါတနံၤအံၤန့ၣ်လီၤ.
ကညီဖိတဖၣ်မ့ၢ်ပှၤတဖၣ်လၢအအဲၣ်တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ဒီးအဲၣ်ဒိးအိၣ်ကစုဒုမၤကစုဒုအီၣ်ကစုဒုလီၤ.
တုၤမ့ၢ်ပှၤကလုာ်ဂၤလၢအကိၢ်အဂီၤတဖၣ်ဟဲနုာ်လီၤလၢအ၀ဲသ့ၣ်အတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ်န့ၣ်အ၀ဲသ့ၣ်ဃုန့ၢ်
တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အလီၢ်ဆူညါကွ့ၢ်ကွ့ၢ်ဒ်အတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤအိၣ်၀ဲဒၣ်လၢ(သစ်ငုတ်လည်းေဆွးကရင်လည်းေြပး) အသိးန့ၣ်လီၤ. တုၤမ့ၢ်ကီၤလၤ၀ါဟဲပၢက့ၤကီၢ်ပယီၤအံၤဒီးကညီဖိတဖၣ်
မၤလိဘၣ်က့ၤအလံာ်အလဲၢ်ဒီးအတၢ်ထံၣ်တဖၣ်လဲၢ်ထီၣ်ဒီးလၢအပှၤကလုာ်အဂီၢ်စးထီၣ်ကရၢကရိထီၣ်က့ၤက
ရၢတဖၣ်လၢအကဂၢၤက့ၤအပှၤကလုာ်အဂီၢ်လီၤကရၢလၢအမ့ၢ်၀ဲ…
၁. ကညီဒီကလုာ်ကရၢ (ခ့ၣ်အဲၣ်အ့ၣ်၁၈၈၁)နံၣ်
၂. ကညီဘူးဒးကရၢ (ဘံၣ်ခ့ၣ်အဲၣ်အ့ၣ်၁၉၄၀)နံၣ်
၃. ကညီလီၢ်ခၢၣ်သးကရၢ(ခ့ၣ်စံၣ်အိၣ်)၁၉၄၃နံၣ်တဖၣ်ဂုာ်ကျဲးစၢး၀ဲလၢကညီကလုာ်အတၢ်အိၣ်
ဂၢၢ်ဆိးကျၢၤဒီးတၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီအဂီၢ်လီၤ.
ဖဲတၢ်ဒုး(၂)ဘျီတဘျီ၀ံၤအလီၢ်ခံဖဲ ၁၉၄၅နံၣ်ကညီဖိတဖၣ်စးထီၣ်ပာ်လီၤတၢ်စံၣ်ညီၣ်တဲာ်တဖၣ်လၢကဂုာ်ကျဲး
စၢးဟံးန့ၢ်က့ၤကညီကီၢ်န့ၣ်လီၤ.ပျၢ်လီၤ၀ဲပှၤ(၃)ဂၤဃုာ်ဒီးစီၤဘးအူကံၠလၢကလဲၤဆူကီၢ်အဲကလံးလၢကလဲၤ
ထံၣ်လိာ်သးဒီးအဲကလံးပဒိၣ်လၢကလဲၤပာ်ဖျါထီၣ်ကညီတဖၣ်အတၢ်ဘၣ်သးအဂ့ၢ်အကျိၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤဘၣ်
ဆၣ်ဒီးဖဲအဲကလံးပဒိၣ်မၤတၢ်အၢၣ်လီၤဒီးကီၢ်ပယီၤခိၣ်နၢ်တဖၣ်အခါန့ၣ်လၢကညီဖိတဖၣ်အဂီၢ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်
တအိၣ်၀ဲနီတမံၤဘၣ်အဃိတၢ်ပာ်လီၤတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤလၢတၢ်ကထီဒါတၢ်ဟံးန့ၢ်ကီၢ်ပယီၤတၢ်သဘျ့တၢ်ရဲၣ်
တၢ်ကျဲၤတဖၣ်လီၤ.
၁. တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်က့ၤကညီထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်ကရၢကရိတခါဧိၤလၢကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်အပတီၢ်လၢအမ့ၢ်
ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ဖဲ
-၁၉၄၇နံၣ်လါဖ့ၤြဘူၤအါရံၤ(၅)သီန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်ဂဲၤလိာ်လၢတၢ်ကန့ၢ်က့ၤကညီကီၢ်အဂီၢ်.
၂. ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ကရၢတီခိၣ်ရိၣ်မဲကညီတဖၣ်ဒီးထီဒါခိၣ်ချၢ,ဘျီၣ်ဒိၣ်တၢ်ဃုထၢ.
၃.တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်(KNDO)ဖဲ၁၉၄၇လါယူၤလံ(၁၆)သီဒီးကတဲာ်ကတီၤသးလၢစုက၀ဲၤတၢ်ဒုးဂီၢ်
ဒီး(တၢ်ပညိၣ်မ့ၢ်တၢ်ဒီသဒၢလီၤက့ၤသးအဂီၢ်ဧိၤကညီဖိတမုၢ်လၢ်လၢတၢ်စုက၀ဲၤတၢ်ဒုးပၢၢ်ဆၢက
အိၣ်ထီၣ်ဘၣ်.
၄.ဖဲ၁၉၄၈နံၣ်လါဖ့ၤြဘူၤအါရံၤ(၁၁)သီကညီဒီကလုာ်လၢကီၢ်ဒီဘ့ၣ်ဒုးနဲၣ်ဖျါထီၣ်အတၢ်မိၢ်န့ၢ်သးလီကညီကီၢ်
လၢခူဒိၣ်၀့ၢ်ထီတဖၣ်အပူၤ. ပမ့ၢ်ကွၢ်က့ၤကညီဖိတဖၣ်အတၢ်ဂဲၤလိာ်တၢ်လၢတၢ်က
န့ၢ်ကညီကီၢ်အဂီၢ်တချုးတၢ်ဒုးခံဘျီတဘျီဒီးဖဲတၢ်ဒုးကတီၢ်တၢ်ပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်ပာ်သးလၢကညီသးလီကီၢ်ဘၣ်ဆၣ်
တၢ်တဆိကမိၣ်လၢအဂ့ၢ်နီတမံၤဘၣ်ဒီးတုၤတၢ်ဒုးဖးဒိၣ်ခံဘျီတဘျီ၀ံၤတၢ်ဂုာ်ကျဲးစၢး၀ဲလၢထံရူာ်ကီၢ်သဲးအကျဲ
တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အကျဲထဲအံၤထဲနုၤဘၣ်ဆၣ်တၢ်တကနၣ်ဃုာ်အီၤဘၣ်.ကညီတဖၣ်မုၢ်လၢ်အကီၢ်လၢတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်
အကျဲတုၤဒၣ်လဲာ်လၢဖဆပလပဒိၣ်ဃ့တၢ်မၤစၢၤလၢခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ကဂၢၤန့ၢ်၀့ၢ်တကူၣ်ဖဲနီၣ်တယၢ်ဂီၤခီမၠူးနံးပၣ်
တံၣ်သခ့ၣ်စိဒီးအပှၤတဖၣ်နုာ်လီၤဟီၣ်လာ်ဒီးထီဒါက့ၤ၀ဲ ဖဆပလ ဖ ဲ၁၉၄၆ နံၣ်, ဗကပ နုာ်လီၤပှၢ်ပူၤဒီးထီဒါ ဖဆပလ ဖဲ ၁၉၄၈ နံၣ်လါ
မၢ်ရှး(၂၈)သီ,သိၣ်ဒူ၀ါ(ြပည်သူ့ရဲေဘ၁်ြဖူ)နုာ်လီၤပှၢ်ပူၤထီဒါဖဆပလဖဲ၁၉၄၈နံၣ်လါယူၤ(၁၃)သီဒီးပယီၤသုး (ဖဆပလသုး)သုးရ့ၣ်(၃)ရ့ၣ်နုာ်လီၤပှၢ်ပူၤထီဒါ ဖဆပလအခါအ၀ဲသ့ၣ်ဟ့ၣ်၀ဲ၀့ၢ်တကူၣ်တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢ၀ံၤတုၤ
မ့ၢ်တၢ်ဃ့က့ၤဒီးဟ့ၣ်က့ၤ၀ဲန့ၣ်လီၤ.တကးဘၣ်ဖဲ၁၉၄၈နံၣ်လါမၢ်ရှး(၁၈)သီအလီၢ်ခံဖဆပလဒုးအိၣ်ထီၣ်(စစ်
၀န်ထမ်း)ကိးန့ၢ်ပှၤအၢပှၤသီတမျိာ်တမျာ်တဖၣ်ဒီးဒုးနုာ်၀ဲသုးန့ၣ်လီၤ.
လၢမီၣ်လမၠဲၣ်သထူၣ်တခီလဲပံ (ဖဆပလ) တဖၣ်လူၤမၤတံာ်တာ်မၤဆူၣ်မၤစိးမၤအၢမၤသီတၢ်
အဃိကညီဒီးမိၣ်တဖၣ်ပာ်ဖှိၣ်သးဒီဒုးဟံးန့ၢ်မီၣ်လမၠဲၣ်သထူၣ်,ရွှ့ၣ်ကၠ့ၣ်လၢၢ်ဒိၣ်ဖဲ(၁၉၄၈)နံၣ်လါအီကူာ်(၃၁)ဒီး
စဲးပတ့ဘၢၣ်တသီန့ၣ်ဖဆပလလူၤဃ့ကညးက့ၤကညီဖိဒီးကညီဟ့ၣ်ကဒါက့ၤ၀့ၢ်တကူၣ်တဖၣ်အံၤလီၤ. လဲပံတဖၣ်မၤအၢမၤသီတၢ်ဒိၣ်ထီၣ်အါထီၣ်လၢကီၢ်ဒီဘ့ၣ်အပူၤကညီစုက၀ဲၤတဖၣ်လူၤဟံးက့ၤဒီးတၢ်မၤအၢမၤ
နးတၢ်မၤသံမၤ၀ီကညီဖိတဖၣ်အါထီၣ်တၢ်ဒွဲၣ်အူကညီဒူသ၀ီတဖၣ်အါထီၣ်အဃိဖဲ(၁၉၄၉)နံၣ်လါယနူၤအါရံၤ
(၂၇) သီကညီဒုးဟံးန့ၢ်တီအူ၀့ၢ်ဒီး(၂၈)သီကျဲးစၢးဟံးန့ၢ်၀့ၢ်ပသံၣ်ဘၣ်ဆၣ်မၤ၀ဲတန့ၢ်ဘၣ်ဒီးဖဆပလသုးတခီ
လဲၤက၀ီၤခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်လီၢ်ခၢၣ်သးဖဲ၀့ၢ်တကူၣ်စါခၠီဒီးဒွဲၣ်အူမၤဟးဂီၤကွံာ်၀ဲဒီးဖဲယနူၤအါရံၤ(၃၁) သီလဲၤက၀ီၤ
ခ့ၣ်အဲၣ်ဒံၢ်အိၣ်လီၢ်ခၢၣ်သးဒီးတၢ်ဒုးကဲထီၣ်ကညီဖိတဖၣ်ဘၣ်စးထီၣ်တၢ်ဒုးပၢၢ်ဆၢလၢအတၢ်မူဒီးအတၢ်သဘျ့
အဂီၢ်ဖဲ(၁၉၄၉)နံၣ်လါယနူၤအါရံၤ(၃၁) လၢကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်ညါန့ၣ်လီၤ.မုၢ်နံၤအံၤမ့ၢ်မုၢ်တနံၤလၢအနုာ်လီၤလၢ
တၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤတၢ်ကွဲးဒ်အမ့ၢ်ကညီဒီကလုာ်ညါစးထီၣ်စုက၀ဲၤတၢ်ဒုးပၢၢ်ဆၢမုၢ်နံၤအသိးဒီးတၢ်သ့ၣ်နီၣ်မၤလၤ
ကပီၤအီၤတုၤမုၢ်ဆါတနံၤအံၤန့ၣ်လီၤ.
ပှၤတီၣ်ထီၣ်တၢ်ကွဲး :
ဖံအဲမၣ်မုၣ်ရံး
တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ :
ကညီတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ
,
ကညီဒီကလုာ်မုၢ်နံၤလီၤဆီတဖၣ်
ကီၢ်သူလ့ၤမုၢ်နံၤ
ကီၢ်သူလ့ၤမုၢ်နံၤ(၁၉၄၉)လါယူၤ၁၄သီ
ပမှံၤပပှၢ်အတၢ်ကတိၤအိၣ်၀ဲတဘီလၢအစံး၀ဲပဟီၣ်ညီပသါကုးကီဒီးတၢ်အံၤမ့ၢ်၀ဲတီ၀ဲဒီးကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢန့ၣ်
လီၤ.ကညီဖိတဖၣ်စးထီၣ်တၢ်ပၢၢ်ဆၢတၢ်ဒုးဒီးမၤနၢၤတၢ်ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်ညီကဒၣ်ဘၣ်ဆၣ်ကပၢက့ၤ၀ဲတခီမ့ၢ်တၢ်လၢ
အကီလၢအဂီၢ်မ့ၢ်ဘၣ်ကွၢ်တုၤလီၤခဲကနံၣ်အံၤတၢ်ကီဒံးန့ၣ်တကမၣ်စ့ၢ်ကီးဘၣ်.
တချုးစုက၀ဲၤတၢ်ပၢၢ်ဆၢတၢ်ဒုးစးထီၣ်ဒ်ဘၣ်န့ၣ်ကညီခိၣ်နၢ်တဖၣ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်
ကရၢဒီးကညီတဖၣ်နၢ်ပၢၢ်ဒီးသ့ထီၣ်ဘၣ်ထီၣ်ဘၣ်ဃးတၢ်ကရၢကရိထီၣ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤဒ်အြကၢးဒီးလၢခံတစဲးတၢ်
ဒုးအိၣ်ထီၣ်ခ့ၣ်အဲၣ်ဒံၣ်အိၣ်ဂၢၤသးကရၢဒီးတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်မၤလိဘၣ်ဃးသုးဒီးတၢ်ဒုးသုးဒုးသံၣ်အဃိကညီဖိတဖၣ်
နၢ်ပၢၢ်တၢ်ဘၣ်ဃးတၢ်ဒုးတၢ်ယၤဒီးတၢ်ကဟုကယာ်လီၤက့ၤသးဒ်အသ့ဖဲအြကၢးစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့လၢအဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ပၢတၢ်ြပးတခီန့ၣ်တၢ်တသုးကျဲၤဟ့ၣ်တၢ်မၤလိတၢ်နၢ်ပၢၢ်တဖၣ်နီတမံၤ
နီတဘျီဘၣ်အဃိသတးဒီးဖဲစုက၀ဲၤတၢ်ပၢၢ်ဆၢတၢ်ဒုးစးထီၣ်ဒီးကညီတဖၣ်ဒုးန့ၢ်တၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲတဖၣ်န့ၣ်ဃ့၀ဲ
လၢလီၢ်ခၢၣ်သးခိၣ်နၢ်တဖၣ်ကဆှၢလီၤပဒိၣ်ပပှၢ်လၢကဟဲလီၤပၢတၢ်မ့တမ့ၢ်ကဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးဒီးဟ့ၣ်လီၤတၢ်
နဲၣ်လီၤလီၤ. ဖဲန့ၢ်အခါလီၢ်ခၢၣ်သးခိၣ်နၢ်ခဲလၢာ်ဃၣ်ဃၣ်ဘၣ်တၢ်က၀ီၤတံၢ်ဃာ်အီၤလၢဒုၣ်ဒါဖဲအ့စ့ၣ်တနီၤ
တၢ်ကျဲၤလီၤဆီတအိၣ်စဲဃဲၤတနီၤတမံၤဘၣ်အဃိခိၣ်နၢ်တဖၣ်စံးဆၢက့ၤဒၣ်၀ဲလၢဖဲသုသ့ကွၢ်မၤပာ်ဒီးကညီ
ဖိလၢအဒုးန့ၢ်ခူ၀့ၢ်တၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲတဖၣ်မၤကွၢ်ပၢပာ်တၢ်လီၢ်တဖၣ်ဒ်အသ့အသိးန့ၣ်လီၤ.
စးထီၣ်လၢကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢတၢ်ဒုးစးထီၣ်တုၤလီၤလၢတၢ်ဂုၤက့ၤခံလၢအ့စ့ၣ်န့ၣ်လၢ(၄)လါဃၣ်ဃၣ်အတီၢ်ပူၤ
လီၢ်ခၢၣ်သးခိၣ်နၢ်တဖၣ်ဟ့ၣ်လီၤတၢ်နဲၣ်လီၤဘၣ်ဃးတၢ်ပၢတၢ်ြပးတသ့နီတမံၤနီတဘျီဘၣ်လီၤ့ခိၣ်နၢ်လၢကီၢ်
ရ့ၣ်ဒီးလၢကီၢ်ဆၣ်တနီၤဒုၣ်ဒါဖီၣ်ဆိအီၤဒီးပှၤလၢအိၣ်တ့ၢ်လၢအဖီလာ်တဖၣ်ဘၣ်ကွၢ်ဒၣ်တၢ်လီၢ်လၢအဒုးန့ၢ်၀ဲ
တဖၣ်နပၢနတၢ်လီၢ်ယပၢယတၢ်လီၢ်နပၢဒ်နနၢ်ပၢၢ်ယပၢဒ်ယနၢ်ပၢၢ်တၢ်လဲၤအသးတဘၣ်ဘျီးဘၣ်ဒါဘၣ်တၢ်လဲၤ
တဂၤမံၤတဂၤမၠိ လီၢ်ခၢၣ်သးအတၢ်ဖီၣ်ပျံၤတအိၣ်ဘၣ်အဃိဒီးမၤ၀ဲတညီစ့ၢ်ကီးဘၣ်အမဲာ်ညါတၢ်ပၢတၢ်ြပးမ့ၢ်
တၢ်မၤလၢကျိၣ်စ့တၢ်ဟဲနုာ်အိၣ်ဒီး ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ်မၤန့ၢ်ကျိၣ်စ့ဒီး သူက့ၤ၀ဲလၢအကစၢ်အဂီၢ်ဒီးကဲထီၣ်
(နယ်စ၁းပယ်စ၁း) ဒီးတနီၤကွၢ်ဒၣ်လၢကျိၣ်စ့ဒီးတကွၢ်တၢ်လၢတၢ်ပၢၢ်ဆၢအတၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီဒီးအတၢ်မၤ
နၢၤတၢ်အဂီၢ်ဘၣ်.
ဖဲတၢ်ဂုၤက့ၤခံလၢအ့စ့ၣ်၀ံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်ကီၢ်သူလ့ၤ၀့ၢ်ခိၣ်လီၢ်ခၢၣ်သးန့ၣ်ဘၣ်တၢ်သုးက့ၤအီၤဆူ၀့ၢ်တီအူန့ၣ်လီၤ.
ဒီးဖဲ၁၉၄၉နံၣ်လါယူၣ်(၁၄)သီန့ၣ်တၢ်ကိးကီၢ်သူလ့ၤတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဆူတီအူလၢတၢ်ကဒုးအိၣ်ထီၣ်က့ၤကီၢ်သူလ့ၤပ
ဒိၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဘၣ်တၢ်ကိးအီၤချ့ဒံးချ့ဒူးဒီးတၢ်ကွၢ်ထံဆိကမိၣ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဘၣ်ဃးခၢၣ်စးလၢ
အထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အဂီၢ်ဘၣ်တၢ်ကိးက့ၤတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဆူတီအူ၀့ၢ်ဒီးပှၤထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဘျီန့ၣ်ခဲလၢာ်ဃၣ်ဃၣ်
မ့ၢ်ပှၤလၢတီအူ,မ့မ့ၢ်ပှၤလၢချၢၣ်လွံၢ်ထူၣ်တခီတၢ်လဲၤတၢ်က့ၤတညီဘၣ်အဃိလဲၤထီၣ်စှၤဂၤဒီးဘၣ်ဆၢၣ်ဘၣ်တီၤ
လၢသရၣ်အူဖ့ၣ်ညူးလၢဒူသထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်တခီလဲၤဟံးတၢ်စုက၀ဲၤလၢတီအူအဃိသထူၣ်ခၢၣ်စးထီၣ်ဘၣ်၀ဲတၢ်အိၣ်
ဖှိၣ်တဂၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အဂ့ၢ်မိၢ်ပှၢ်မ့ၢ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ကီၢ်သူလ့ၤပဒိၣ်တဖုဒီးတၢ်မၤတၢ်ဃုထၢထီၣ်ကီၢ်သူလ့ၤကိတိာ်လၢက
ပၢကီၢ်သူလ့ၤတဖုန့ၣ်လၢအဆိတၢ်ဃုထၢထီၣ်ပှၤ(၁၂)ဂၤလၢခၢၣ်စးတဖၣ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးအအါကတၢၢ်၀ံၤတၢ်ဖီၣ်
တၢ်ဖးကဒီးလၢကိတိာ်(၈)ဂၤအဂီၢ်ဒီးပှၤန့ၢ်တၢ်ဖးအအါကတၢၢ်မ့ၢ်အူလးဖ့ၣ်လၢသထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်တခီန့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်ဆၣ်တုၤတၢ်ကျဲၤလီၤကိတိာ်အလီၢ်န့ၣ်ဒ်စီၤဘးအူကၠံမ့ၢ်ခ့ၣ်အဲၣ်ကရၢခိၣ်တဂၤအသိးတၢ်ဟ့ၣ်လီၤလၢကိ
တိာ်ခိၣ်ကျၢၢ်အလီၢ်ဒီးကီၢ်သူလ့ၤပဒိၣ်လၢအဘၣ်တၢ်ဃုထၢအီၤလၢကပၢကီၢ်သူလ့ၤတဖၣ်မ့ၢ်၀ဲ-
၁. ကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ်စီၤဘးအူကၠံ(လီၢ်ခၢၣ်သး)
၂. ထံဂုၤကီၢ်ဂၤကိတိာ်အူလးဖ့ၣ်(သထူၣ်)
၃. ထံလီၢ်လီၢ်ပူၤကိတိာ်စီၤဖိမီၣ်(ညီၣ်လ့ပ့ၣ်
၄. တၢ်ဒီသဒၢကိတိာ်ကီၢ်ကစၢ်ရွ့ၣ်လ့(တီအူ)
၅. ကျိၣ်စ့၀ဲၤကျိၤကီၢ်ကစၢ်ထူရးအူ(တီအူ)
၆. သ့ၣ်ပှၢ်ဒီးစံာ်ပှဲၤစီၤစ့ၣ်တ့ၣ်(တီအူ)
၇. တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ပဒိၣ်ဘးထူ(တီအူ)
၈. တၢ်လဲၤတၢ်က့ၤ၀ံစိာ်တီဆှၢကီၠနစၢၣ်ထၢၣ်မ့တီအူတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
တိၢ်နီၢ်-လၢခံတစဲးကီၢ်ကစၢ်ရွ့ၣ်လ့ဖီၣ်က့ၤတီအူသုးက့ခိၣ်တၢ်မၤဒီးသုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ်ဖီၣ်က့ၤတၢ်ဒီသဒၢ၀ဲၤကျိၤခိၣ်န့ၣ်
လီၤ.
လါယူၣ်(၁၄)သီအနံၤန့ၣ်မ့ၢ်မုၢ်နံၤလၢတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ကီၢ်သူလ့ၤပဒိၣ်ဒီးတၢ်ဘိးဘၣ်ပာ်ဖျါဒ်အမ့ၢ်ကညီဖိတဖၣ်
အတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ကညီကီၢ်,ကီၢ်သူလ့ၤဒီးတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ကီၢ်သူလ့ၤပဒိၣ်ဒီးတၢ်ဘိးဘၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်အီၤဒ်အမ့ၢ်
ကညီတဖၣ်အတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ကညီကီၢ်ကီၢ်သူလ့ၤဒီးတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ကီၢ်သူလ့ၤပဒိၣ်တၢ်ပၢတၢ်ြပးအနံၤန့ၣ်လီၤ.
ဟါခီလီၤ(၆)နၣ်ရံၣ်အဆၢကတီၢ်ကီၢ်သူလ့ၤတၢ်ရၤလီၤတၢ်ကစီၣ်လၢကလံၤကျါဘိးဘၣ်ပါ်ဖျါထီၣ်၀ဲဒၣ်လၢက
ညီတဖၣ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အထံသဘျ့အကီၢ်သဘျ့လၢအမ့ၢ်ကီၢ်သူလ့ၤဒီးဒုးအိၣ်ထီၣ်အကီၢ်သူလ့ၤပဒိၣ်(ကိတိာ်တ
ဖု)ဒီးဒုးအိၣ်ထီၣ်ကီၢ်သူလ့ၤကညီတၢ်ပၢတၢ်ြပးန့ၣ်လီၤ့မုၢ်ဆ့ၣ်ထီၣ်တနံၤထံဂုၤကီၢ်ဂၤတၢ်ရၤလီၤတၢ်ကလုၢ်လၢ
ကလံၤကျါသန့ဒ်(BBC)ကီၢ်အဲကလံး(ALINDIAN)ကီၢ်အံဒယၣ်(PAKISTAN)ပၣ်ကံးစတၣ်ဒီးကီၢ်အီးစြထ့
လယၣ်တဖၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်ကညီတဖၣ်အတၢ်ဒုးအိၣ်ဖှိၣ်ကီၢ်သူလ့ၤဒီးကီၢ်သူလ့ၤပဒိၣ်အဂ့ၢ်အကျိၤအလၢအပှဲၤဒီး
ထံဂုၤကီၢ်ဂၤအတၢ်ပရၢပစၢၢ်လၢထံကီၢ်တဘျုးဘ့ၣ်စ့ၢ်ကီးပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်အံၤလၢလံာ်မဲာ်ဖျၢၣ်သူဖးဒိၣ်တဖၣ်
အံၤစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.
ဖဲ(၁၉၅၀)နံၣ်ခ့ၣ်ကၠံၣ်ဘံၣ်(KGB)အတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အဆိကတၢၢ်တဘျီလၢလါအ့ြဖ့ၤန့ၣ်အၢၣ်လီၤစံၣ်ညီၣ်၀ဲလၢမုၢ်
တနံၤလၢတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ကညီကီၢ်,ကီၢ်သူလ့ၤ,ဒီးကီၢ်သူလ့ၤပဒိၣ်ဖဲလါယူၣ်(၁၄)သီန့ၣ်တၢ်ကပာ်ကဲမၤလၤက
ပီၤအီၤဒ်ကီၢ်သူလ့ၤမုၢ်နံၤအသိးဒီးမုၢ်နံၤန့ၣ်ဘၣ်တၢ်မၤလၤကပီၤအီၤဒ်န့ၣ်သိးတုၤလီၤမုၢ်မဆါတနံၤအံၤန့ၣ်
လီၤ.
ပမှံၤပပှၢ်အတၢ်ကတိၤအိၣ်၀ဲတဘီလၢအစံး၀ဲပဟီၣ်ညီပသါကုးကီဒီးတၢ်အံၤမ့ၢ်၀ဲတီ၀ဲဒီးကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢန့ၣ်
လီၤ.ကညီဖိတဖၣ်စးထီၣ်တၢ်ပၢၢ်ဆၢတၢ်ဒုးဒီးမၤနၢၤတၢ်ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်ညီကဒၣ်ဘၣ်ဆၣ်ကပၢက့ၤ၀ဲတခီမ့ၢ်တၢ်လၢ
အကီလၢအဂီၢ်မ့ၢ်ဘၣ်ကွၢ်တုၤလီၤခဲကနံၣ်အံၤတၢ်ကီဒံးန့ၣ်တကမၣ်စ့ၢ်ကီးဘၣ်.
တချုးစုက၀ဲၤတၢ်ပၢၢ်ဆၢတၢ်ဒုးစးထီၣ်ဒ်ဘၣ်န့ၣ်ကညီခိၣ်နၢ်တဖၣ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်
ကရၢဒီးကညီတဖၣ်နၢ်ပၢၢ်ဒီးသ့ထီၣ်ဘၣ်ထီၣ်ဘၣ်ဃးတၢ်ကရၢကရိထီၣ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤဒ်အြကၢးဒီးလၢခံတစဲးတၢ်
ဒုးအိၣ်ထီၣ်ခ့ၣ်အဲၣ်ဒံၣ်အိၣ်ဂၢၤသးကရၢဒီးတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်မၤလိဘၣ်ဃးသုးဒီးတၢ်ဒုးသုးဒုးသံၣ်အဃိကညီဖိတဖၣ်
နၢ်ပၢၢ်တၢ်ဘၣ်ဃးတၢ်ဒုးတၢ်ယၤဒီးတၢ်ကဟုကယာ်လီၤက့ၤသးဒ်အသ့ဖဲအြကၢးစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့လၢအဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ပၢတၢ်ြပးတခီန့ၣ်တၢ်တသုးကျဲၤဟ့ၣ်တၢ်မၤလိတၢ်နၢ်ပၢၢ်တဖၣ်နီတမံၤ
နီတဘျီဘၣ်အဃိသတးဒီးဖဲစုက၀ဲၤတၢ်ပၢၢ်ဆၢတၢ်ဒုးစးထီၣ်ဒီးကညီတဖၣ်ဒုးန့ၢ်တၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲတဖၣ်န့ၣ်ဃ့၀ဲ
လၢလီၢ်ခၢၣ်သးခိၣ်နၢ်တဖၣ်ကဆှၢလီၤပဒိၣ်ပပှၢ်လၢကဟဲလီၤပၢတၢ်မ့တမ့ၢ်ကဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးဒီးဟ့ၣ်လီၤတၢ်
နဲၣ်လီၤလီၤ. ဖဲန့ၢ်အခါလီၢ်ခၢၣ်သးခိၣ်နၢ်ခဲလၢာ်ဃၣ်ဃၣ်ဘၣ်တၢ်က၀ီၤတံၢ်ဃာ်အီၤလၢဒုၣ်ဒါဖဲအ့စ့ၣ်တနီၤ
တၢ်ကျဲၤလီၤဆီတအိၣ်စဲဃဲၤတနီၤတမံၤဘၣ်အဃိခိၣ်နၢ်တဖၣ်စံးဆၢက့ၤဒၣ်၀ဲလၢဖဲသုသ့ကွၢ်မၤပာ်ဒီးကညီ
ဖိလၢအဒုးန့ၢ်ခူ၀့ၢ်တၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲတဖၣ်မၤကွၢ်ပၢပာ်တၢ်လီၢ်တဖၣ်ဒ်အသ့အသိးန့ၣ်လီၤ.
စးထီၣ်လၢကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢတၢ်ဒုးစးထီၣ်တုၤလီၤလၢတၢ်ဂုၤက့ၤခံလၢအ့စ့ၣ်န့ၣ်လၢ(၄)လါဃၣ်ဃၣ်အတီၢ်ပူၤ
လီၢ်ခၢၣ်သးခိၣ်နၢ်တဖၣ်ဟ့ၣ်လီၤတၢ်နဲၣ်လီၤဘၣ်ဃးတၢ်ပၢတၢ်ြပးတသ့နီတမံၤနီတဘျီဘၣ်လီၤ့ခိၣ်နၢ်လၢကီၢ်
ရ့ၣ်ဒီးလၢကီၢ်ဆၣ်တနီၤဒုၣ်ဒါဖီၣ်ဆိအီၤဒီးပှၤလၢအိၣ်တ့ၢ်လၢအဖီလာ်တဖၣ်ဘၣ်ကွၢ်ဒၣ်တၢ်လီၢ်လၢအဒုးန့ၢ်၀ဲ
တဖၣ်နပၢနတၢ်လီၢ်ယပၢယတၢ်လီၢ်နပၢဒ်နနၢ်ပၢၢ်ယပၢဒ်ယနၢ်ပၢၢ်တၢ်လဲၤအသးတဘၣ်ဘျီးဘၣ်ဒါဘၣ်တၢ်လဲၤ
တဂၤမံၤတဂၤမၠိ လီၢ်ခၢၣ်သးအတၢ်ဖီၣ်ပျံၤတအိၣ်ဘၣ်အဃိဒီးမၤ၀ဲတညီစ့ၢ်ကီးဘၣ်အမဲာ်ညါတၢ်ပၢတၢ်ြပးမ့ၢ်
တၢ်မၤလၢကျိၣ်စ့တၢ်ဟဲနုာ်အိၣ်ဒီး ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ်မၤန့ၢ်ကျိၣ်စ့ဒီး သူက့ၤ၀ဲလၢအကစၢ်အဂီၢ်ဒီးကဲထီၣ်
(နယ်စ၁းပယ်စ၁း) ဒီးတနီၤကွၢ်ဒၣ်လၢကျိၣ်စ့ဒီးတကွၢ်တၢ်လၢတၢ်ပၢၢ်ဆၢအတၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီဒီးအတၢ်မၤ
နၢၤတၢ်အဂီၢ်ဘၣ်.
ဖဲတၢ်ဂုၤက့ၤခံလၢအ့စ့ၣ်၀ံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်ကီၢ်သူလ့ၤ၀့ၢ်ခိၣ်လီၢ်ခၢၣ်သးန့ၣ်ဘၣ်တၢ်သုးက့ၤအီၤဆူ၀့ၢ်တီအူန့ၣ်လီၤ.
ဒီးဖဲ၁၉၄၉နံၣ်လါယူၣ်(၁၄)သီန့ၣ်တၢ်ကိးကီၢ်သူလ့ၤတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဆူတီအူလၢတၢ်ကဒုးအိၣ်ထီၣ်က့ၤကီၢ်သူလ့ၤပ
ဒိၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဘၣ်တၢ်ကိးအီၤချ့ဒံးချ့ဒူးဒီးတၢ်ကွၢ်ထံဆိကမိၣ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဘၣ်ဃးခၢၣ်စးလၢ
အထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အဂီၢ်ဘၣ်တၢ်ကိးက့ၤတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဆူတီအူ၀့ၢ်ဒီးပှၤထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဘျီန့ၣ်ခဲလၢာ်ဃၣ်ဃၣ်
မ့ၢ်ပှၤလၢတီအူ,မ့မ့ၢ်ပှၤလၢချၢၣ်လွံၢ်ထူၣ်တခီတၢ်လဲၤတၢ်က့ၤတညီဘၣ်အဃိလဲၤထီၣ်စှၤဂၤဒီးဘၣ်ဆၢၣ်ဘၣ်တီၤ
လၢသရၣ်အူဖ့ၣ်ညူးလၢဒူသထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်တခီလဲၤဟံးတၢ်စုက၀ဲၤလၢတီအူအဃိသထူၣ်ခၢၣ်စးထီၣ်ဘၣ်၀ဲတၢ်အိၣ်
ဖှိၣ်တဂၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အဂ့ၢ်မိၢ်ပှၢ်မ့ၢ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ကီၢ်သူလ့ၤပဒိၣ်တဖုဒီးတၢ်မၤတၢ်ဃုထၢထီၣ်ကီၢ်သူလ့ၤကိတိာ်လၢက
ပၢကီၢ်သူလ့ၤတဖုန့ၣ်လၢအဆိတၢ်ဃုထၢထီၣ်ပှၤ(၁၂)ဂၤလၢခၢၣ်စးတဖၣ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးအအါကတၢၢ်၀ံၤတၢ်ဖီၣ်
တၢ်ဖးကဒီးလၢကိတိာ်(၈)ဂၤအဂီၢ်ဒီးပှၤန့ၢ်တၢ်ဖးအအါကတၢၢ်မ့ၢ်အူလးဖ့ၣ်လၢသထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်တခီန့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်ဆၣ်တုၤတၢ်ကျဲၤလီၤကိတိာ်အလီၢ်န့ၣ်ဒ်စီၤဘးအူကၠံမ့ၢ်ခ့ၣ်အဲၣ်ကရၢခိၣ်တဂၤအသိးတၢ်ဟ့ၣ်လီၤလၢကိ
တိာ်ခိၣ်ကျၢၢ်အလီၢ်ဒီးကီၢ်သူလ့ၤပဒိၣ်လၢအဘၣ်တၢ်ဃုထၢအီၤလၢကပၢကီၢ်သူလ့ၤတဖၣ်မ့ၢ်၀ဲ-
၁. ကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ်စီၤဘးအူကၠံ(လီၢ်ခၢၣ်သး)
၂. ထံဂုၤကီၢ်ဂၤကိတိာ်အူလးဖ့ၣ်(သထူၣ်)
၃. ထံလီၢ်လီၢ်ပူၤကိတိာ်စီၤဖိမီၣ်(ညီၣ်လ့ပ့ၣ်
၄. တၢ်ဒီသဒၢကိတိာ်ကီၢ်ကစၢ်ရွ့ၣ်လ့(တီအူ)
၅. ကျိၣ်စ့၀ဲၤကျိၤကီၢ်ကစၢ်ထူရးအူ(တီအူ)
၆. သ့ၣ်ပှၢ်ဒီးစံာ်ပှဲၤစီၤစ့ၣ်တ့ၣ်(တီအူ)
၇. တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ပဒိၣ်ဘးထူ(တီအူ)
၈. တၢ်လဲၤတၢ်က့ၤ၀ံစိာ်တီဆှၢကီၠနစၢၣ်ထၢၣ်မ့တီအူတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
တိၢ်နီၢ်-လၢခံတစဲးကီၢ်ကစၢ်ရွ့ၣ်လ့ဖီၣ်က့ၤတီအူသုးက့ခိၣ်တၢ်မၤဒီးသုးခိၣ်ကျၢၢ်မ့မီၣ်ဖီၣ်က့ၤတၢ်ဒီသဒၢ၀ဲၤကျိၤခိၣ်န့ၣ်
လီၤ.
လါယူၣ်(၁၄)သီအနံၤန့ၣ်မ့ၢ်မုၢ်နံၤလၢတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ကီၢ်သူလ့ၤပဒိၣ်ဒီးတၢ်ဘိးဘၣ်ပာ်ဖျါဒ်အမ့ၢ်ကညီဖိတဖၣ်
အတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ကညီကီၢ်,ကီၢ်သူလ့ၤဒီးတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ကီၢ်သူလ့ၤပဒိၣ်ဒီးတၢ်ဘိးဘၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်အီၤဒ်အမ့ၢ်
ကညီတဖၣ်အတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ကညီကီၢ်ကီၢ်သူလ့ၤဒီးတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ကီၢ်သူလ့ၤပဒိၣ်တၢ်ပၢတၢ်ြပးအနံၤန့ၣ်လီၤ.
ဟါခီလီၤ(၆)နၣ်ရံၣ်အဆၢကတီၢ်ကီၢ်သူလ့ၤတၢ်ရၤလီၤတၢ်ကစီၣ်လၢကလံၤကျါဘိးဘၣ်ပါ်ဖျါထီၣ်၀ဲဒၣ်လၢက
ညီတဖၣ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အထံသဘျ့အကီၢ်သဘျ့လၢအမ့ၢ်ကီၢ်သူလ့ၤဒီးဒုးအိၣ်ထီၣ်အကီၢ်သူလ့ၤပဒိၣ်(ကိတိာ်တ
ဖု)ဒီးဒုးအိၣ်ထီၣ်ကီၢ်သူလ့ၤကညီတၢ်ပၢတၢ်ြပးန့ၣ်လီၤ့မုၢ်ဆ့ၣ်ထီၣ်တနံၤထံဂုၤကီၢ်ဂၤတၢ်ရၤလီၤတၢ်ကလုၢ်လၢ
ကလံၤကျါသန့ဒ်(BBC)ကီၢ်အဲကလံး(ALINDIAN)ကီၢ်အံဒယၣ်(PAKISTAN)ပၣ်ကံးစတၣ်ဒီးကီၢ်အီးစြထ့
လယၣ်တဖၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်ကညီတဖၣ်အတၢ်ဒုးအိၣ်ဖှိၣ်ကီၢ်သူလ့ၤဒီးကီၢ်သူလ့ၤပဒိၣ်အဂ့ၢ်အကျိၤအလၢအပှဲၤဒီး
ထံဂုၤကီၢ်ဂၤအတၢ်ပရၢပစၢၢ်လၢထံကီၢ်တဘျုးဘ့ၣ်စ့ၢ်ကီးပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်အံၤလၢလံာ်မဲာ်ဖျၢၣ်သူဖးဒိၣ်တဖၣ်
အံၤစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.
ဖဲ(၁၉၅၀)နံၣ်ခ့ၣ်ကၠံၣ်ဘံၣ်(KGB)အတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အဆိကတၢၢ်တဘျီလၢလါအ့ြဖ့ၤန့ၣ်အၢၣ်လီၤစံၣ်ညီၣ်၀ဲလၢမုၢ်
တနံၤလၢတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ကညီကီၢ်,ကီၢ်သူလ့ၤ,ဒီးကီၢ်သူလ့ၤပဒိၣ်ဖဲလါယူၣ်(၁၄)သီန့ၣ်တၢ်ကပာ်ကဲမၤလၤက
ပီၤအီၤဒ်ကီၢ်သူလ့ၤမုၢ်နံၤအသိးဒီးမုၢ်နံၤန့ၣ်ဘၣ်တၢ်မၤလၤကပီၤအီၤဒ်န့ၣ်သိးတုၤလီၤမုၢ်မဆါတနံၤအံၤန့ၣ်
လီၤ.
တၢ်ထီဒါအီၣ်ဆါအဲးတလံၣ်လံာ်ဃံးဃာ်
တၢ်ထီဒါအီၣ်ဆါအဲးတလံၣ်လံာ်ဃံးဃာ်အံၤမ့ၢ်လၢ
၁. ဖဲပှၤလဲၤမၤလံာ်ဃံးဃာ်အံၤအခါကညီတပၣ်ဃုာ်နီတဂၤ
၂. တၢ်တဟံးန့ၢ်ကညီအတၢ်ဘၣ်သး
၃. တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ထံကီၢ်သဲစးဘျီၣ်ဒိၣ်ပူၤ ကညီခၢၣ်စးစှၤ
၄. တၢ်တပာ်လၢၤကညီသုးမုၢ်နံၤ ဒ်လၢညါအသိးလၢၤဘၣ်
၅. တၢ်တပာ်ဖျါန့ၢ်ကညီကီၢ်လၢအဃ့၀ဲန့ၣ်နီတမံၤ
အဃိခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်(၁)ဘျီတၢ်စံၣ်ညီၣ်တဲာ်လၢတၢ်ကပာ်ဖျါဆူအဲကလံးပဒိၣ်
အိၣ်လၢကညီဖိတဖၣ်အတၢ်အၢၣ်လီၤဘၣ်သးတဖၣ်ဒီးလါမၢ်ရှး(၃၁)သီအနံၤအဲကလံးပဒိၣ် မ့ၢ်တစံးဆၢ၀ဲန့ၣ်
၁. စီၤဘးအူကၠံကဟးထီၣ်လၢကိတိာ်လီၢ်မ့ၢ်ဟးထီၣ်၀ံၤတၢ်စံးဆၢမ့ၢ်တဟဲဘၣ်ဒီး
၂.ကညီဖိတဖၣ်ကထီဒါခိၣ်ခံ(သပိတ်ေမှ၁က်)ဘျီၣ်ဒိၣ်တၢ်ဃုထၢအိၣ်ဒီးတၢ်ဃ့ထီၣ်ဆူ(ဖဆပလပ)ဒိၣ်အိၣ်ဒ်တၢ်
ဂ့ၢ်လၢလာ်တဖၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
၁. ကီၢ်ရ့ၣ်လၢတန့ၢ်အခွဲးလၢကဃုထၢကညီဘျီၣ်ဒိၣ်ခၢၣ်စးဒ်အ့စ့ၣ်,ပကိ,ဟၣ်သၣ်၀တံၣ်,ဖၠၣ်ပူၣ်,
ဒ၀ဲၢ်ဘျံးတဖၣ်တၢ်ကဟ့ၣ်အါထီၣ်ဘျီၣ်ဒိၣ်ခၢၣ်စးခဲလၢာ် (၁၇)ဂၤ
၂. တၢ်ဃုထၢဘျီၣ်ဒိၣ်ခၢၣ်စးပူၤကညီခၢၣ်စးကဘၣ်ပၣ်၀ဲ (၂၅)ဂၤ
၃. တၢ်ကပာ်လီၤဆီကညီသုးဒ်လၢညါအသိး
၄. တၢ်ကအၢၣ်လီၤလၢတၢ်ကဟ့ၣ်ကညီကီၢ်
၅. လၢတၢ်ပၢတၢ်ြပးပူၤတၢ်ကဟ့ၣ်ကညီဖိတဖၣ်ဒ်ကညီနီၣ်ဂံၢ်အိၣ်၀ဲအသိးလၢ၀ဲၤကျိၤခဲလၢာ်
၆. တၢ်ကထၢကညီဖးဖီမုၢ်စရီ
တၢ်ဃ့ထီၣ်အံၤတၢ်စံးဆၢဟဲက့ၤဘၣ်ဆၣ်တကဲထီၣ်တၢ်သးမံလၢကညီဖိဂီၢ်ဘၣ်အဃိဖဲ (၁၉၄၇)
နံၣ်လါအ့ြဖ့း (၄) သီအနံၤစီၤဘးအူကၠံဟးထီၣ်လၢကိတိာ်အလီၢ်ဘၣ်ဆၣ်တၢ်တတဲတူၢ်လိာ်ကညီဖိအတၢ်ဃ့
ဘၣ်မ့မ့ၢ်တခီဖဆပလပဒိၣ်ပဲာ်အၢပဲာ်သီကညီဖိတဖၣ်လၢအမ့ၢ်အဲကလံးအနီၢ်လဲၢ်တၢ်ဃ့ထီၣ်အံၤတမ့ၢ်ဒီကလုာ်
အတၢ်ဘၣ်မ့ၢ်ဒၣ်ပှၤတစှီၤဖိအဃိကညီတဖၣ်တီၣ်ထီၣ်လံာ်ကဒီးဆူပယီၤပဒိၣ်အိၣ်ဖဲ၁၉၄၈နံၣ်လါဖ့းြဘူၤအါရံၤ
(၃)သီလၢတၢ်ကဟ့ၣ်ကညီကီၢ်ဒီးတၢ်ကဟ့ၣ်တၢ်စံးဆၢလၢတလါတီၢ်ပူၤတချုးလါမၢ်ရှး(၃)သီဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဒ်သိးတၢ်ဃ့အတယၢၢ်ကဃၢဒီးဒ်သိးကညီဒီကလုာ်သးလီတ့ၢ်လံကညီကီၢ်အသိးန့ၣ်တၢ်နဲၣ်လီၤလၢကညီလၢ
ကီၢ်ဒီဘ့ၣ်ညါကထီၣ်ဒုး
၄. နဲၣ်သးလၢတၢ်သးလီကညီကီၢ်လၢခူ၀့ၢ်တဖၣ်အပူၤဖဲ၁၉၄၈နံၣ်လါဖ့ၤဘူၤအါရံၤ(၁၁)သီအနံၤ
န့ၣ်လီၤ့မုၢ်နံၤအ၀ဲန့ၣ်ကညီလၢကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်ညါထီၣ်ဒုးနဲၣ်ပါ်ဖျါသးလၢတၢ်သးလီကညီကီၢ်အိၣ်ဒီးတၢ်ကိးသြတီ
(၄)ထံၣ်လၢအမ့ၢ်၀ဲ-
(၁) (ဟ့ၣ်ကညီကီၢ်တဘျီဃီ)
(၂) (ဒုးနဲၣ်ကညီတဘးပယီၤတဘး)
(၃) (ကလုာ်တၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်ပတသးလီ)
(၄) (ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤတၢ်ဒုးတၢ်ယၤပတသးလီ)
တၢ်ဂ့ၢ်လံွၢ်ထံၣ်တဖၣ်ဒီးအခီပညီမ့ၢ်၀ဲတၢ်သဘျ့တၢ်ထဲသိးတုၤသိးဒီးတၢ်သးလီတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တဖၣ်လီၤ.ကညီဖိ
တဖၣ်လၢကဒုးနဲၣ်ဖျါထီၣ်အသးလၢ၀့ၢ်ပူၤအဂီၢ်တၢ်တံာ်တာ်အိၣ်လၢဖဆပလပဒိၣ်အတၢ်တဲပျံၤတဲဖုးအ၀ဲသ့ၣ်
တနီၤနီၤခီဖျိတၢ်မၤတံာ်တာ်အ၀ဲသ့ၣ်လၢတၢ်လဲၤတၢ်က့ၤဒ်အမ့ၢ်တၢ်ကးတံၢ်မီထိၣ်ကျဲဒီးလ့ၣ်မ့ၣ်အူကျဲလၢတၢ်
လဲၤတၢ်က့ၤအဃိဟဲပါ်ဖှိၣ်အသးတတုၤဘၣ်,ဘၣ်ဆၣ်ပှၤပာ်ဖျါထီၣ်သးကအိၣ်၀ဲ(၄)ကလီၢ်အဘျဲၣ်အဃိမ့ၢ်တၢ်
ထိၣ်ဃူထိၣ်ဖိးပါ်ဖျါထီၣ်သးပှၤအအါကတၢၢ်လၢကီၢ်ပယီၤအတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤအပူၤန့ၣ်လီၤ.
မုၢ်နံၤတနံၤအံၤ
(၁)ထိၣ်ဂဲၤထီၣ်ကညီတဖၣ်လၢထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်ထံၣ်ဒီးသးလၢတၢ်အဲၣ်ပှၤကလုာ်ထံကီၢ်ဒီးတၢ်သဘျ့
(၂) ဒုးရိၣ်ဖှိၣ်ဃူဖိးကညီတဖၣ်အါကတၢၢ်
(၃) ဒုးအိၣ်ထီၣ်ကညီတဖၣ်လၢတၢ်သူၣ်ဒူသးဒူ
(၄) ဒုးကဲထီၣ်တၢ်ဟံးန့ၢ်ဆိတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတကပၤ
(၅)ဒုးဟူထီၣ်သါလီၤကညီတဖၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢအဃိပသးပ့ၤနီၣ်အီၤတသ့ဘၣ်ဒီးပသ့ၣ်နီၣ်မၤလၤကပီၤအီၤ
ထီဘိန့ၣ်လီၤ.
၁. ဖဲပှၤလဲၤမၤလံာ်ဃံးဃာ်အံၤအခါကညီတပၣ်ဃုာ်နီတဂၤ
၂. တၢ်တဟံးန့ၢ်ကညီအတၢ်ဘၣ်သး
၃. တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ထံကီၢ်သဲစးဘျီၣ်ဒိၣ်ပူၤ ကညီခၢၣ်စးစှၤ
၄. တၢ်တပာ်လၢၤကညီသုးမုၢ်နံၤ ဒ်လၢညါအသိးလၢၤဘၣ်
၅. တၢ်တပာ်ဖျါန့ၢ်ကညီကီၢ်လၢအဃ့၀ဲန့ၣ်နီတမံၤ
အဃိခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်(၁)ဘျီတၢ်စံၣ်ညီၣ်တဲာ်လၢတၢ်ကပာ်ဖျါဆူအဲကလံးပဒိၣ်
အိၣ်လၢကညီဖိတဖၣ်အတၢ်အၢၣ်လီၤဘၣ်သးတဖၣ်ဒီးလါမၢ်ရှး(၃၁)သီအနံၤအဲကလံးပဒိၣ် မ့ၢ်တစံးဆၢ၀ဲန့ၣ်
၁. စီၤဘးအူကၠံကဟးထီၣ်လၢကိတိာ်လီၢ်မ့ၢ်ဟးထီၣ်၀ံၤတၢ်စံးဆၢမ့ၢ်တဟဲဘၣ်ဒီး
၂.ကညီဖိတဖၣ်ကထီဒါခိၣ်ခံ(သပိတ်ေမှ၁က်)ဘျီၣ်ဒိၣ်တၢ်ဃုထၢအိၣ်ဒီးတၢ်ဃ့ထီၣ်ဆူ(ဖဆပလပ)ဒိၣ်အိၣ်ဒ်တၢ်
ဂ့ၢ်လၢလာ်တဖၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
၁. ကီၢ်ရ့ၣ်လၢတန့ၢ်အခွဲးလၢကဃုထၢကညီဘျီၣ်ဒိၣ်ခၢၣ်စးဒ်အ့စ့ၣ်,ပကိ,ဟၣ်သၣ်၀တံၣ်,ဖၠၣ်ပူၣ်,
ဒ၀ဲၢ်ဘျံးတဖၣ်တၢ်ကဟ့ၣ်အါထီၣ်ဘျီၣ်ဒိၣ်ခၢၣ်စးခဲလၢာ် (၁၇)ဂၤ
၂. တၢ်ဃုထၢဘျီၣ်ဒိၣ်ခၢၣ်စးပူၤကညီခၢၣ်စးကဘၣ်ပၣ်၀ဲ (၂၅)ဂၤ
၃. တၢ်ကပာ်လီၤဆီကညီသုးဒ်လၢညါအသိး
၄. တၢ်ကအၢၣ်လီၤလၢတၢ်ကဟ့ၣ်ကညီကီၢ်
၅. လၢတၢ်ပၢတၢ်ြပးပူၤတၢ်ကဟ့ၣ်ကညီဖိတဖၣ်ဒ်ကညီနီၣ်ဂံၢ်အိၣ်၀ဲအသိးလၢ၀ဲၤကျိၤခဲလၢာ်
၆. တၢ်ကထၢကညီဖးဖီမုၢ်စရီ
တၢ်ဃ့ထီၣ်အံၤတၢ်စံးဆၢဟဲက့ၤဘၣ်ဆၣ်တကဲထီၣ်တၢ်သးမံလၢကညီဖိဂီၢ်ဘၣ်အဃိဖဲ (၁၉၄၇)
နံၣ်လါအ့ြဖ့း (၄) သီအနံၤစီၤဘးအူကၠံဟးထီၣ်လၢကိတိာ်အလီၢ်ဘၣ်ဆၣ်တၢ်တတဲတူၢ်လိာ်ကညီဖိအတၢ်ဃ့
ဘၣ်မ့မ့ၢ်တခီဖဆပလပဒိၣ်ပဲာ်အၢပဲာ်သီကညီဖိတဖၣ်လၢအမ့ၢ်အဲကလံးအနီၢ်လဲၢ်တၢ်ဃ့ထီၣ်အံၤတမ့ၢ်ဒီကလုာ်
အတၢ်ဘၣ်မ့ၢ်ဒၣ်ပှၤတစှီၤဖိအဃိကညီတဖၣ်တီၣ်ထီၣ်လံာ်ကဒီးဆူပယီၤပဒိၣ်အိၣ်ဖဲ၁၉၄၈နံၣ်လါဖ့းြဘူၤအါရံၤ
(၃)သီလၢတၢ်ကဟ့ၣ်ကညီကီၢ်ဒီးတၢ်ကဟ့ၣ်တၢ်စံးဆၢလၢတလါတီၢ်ပူၤတချုးလါမၢ်ရှး(၃)သီဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဒ်သိးတၢ်ဃ့အတယၢၢ်ကဃၢဒီးဒ်သိးကညီဒီကလုာ်သးလီတ့ၢ်လံကညီကီၢ်အသိးန့ၣ်တၢ်နဲၣ်လီၤလၢကညီလၢ
ကီၢ်ဒီဘ့ၣ်ညါကထီၣ်ဒုး
၄. နဲၣ်သးလၢတၢ်သးလီကညီကီၢ်လၢခူ၀့ၢ်တဖၣ်အပူၤဖဲ၁၉၄၈နံၣ်လါဖ့ၤဘူၤအါရံၤ(၁၁)သီအနံၤ
န့ၣ်လီၤ့မုၢ်နံၤအ၀ဲန့ၣ်ကညီလၢကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်ညါထီၣ်ဒုးနဲၣ်ပါ်ဖျါသးလၢတၢ်သးလီကညီကီၢ်အိၣ်ဒီးတၢ်ကိးသြတီ
(၄)ထံၣ်လၢအမ့ၢ်၀ဲ-
(၁) (ဟ့ၣ်ကညီကီၢ်တဘျီဃီ)
(၂) (ဒုးနဲၣ်ကညီတဘးပယီၤတဘး)
(၃) (ကလုာ်တၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်ပတသးလီ)
(၄) (ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤတၢ်ဒုးတၢ်ယၤပတသးလီ)
တၢ်ဂ့ၢ်လံွၢ်ထံၣ်တဖၣ်ဒီးအခီပညီမ့ၢ်၀ဲတၢ်သဘျ့တၢ်ထဲသိးတုၤသိးဒီးတၢ်သးလီတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တဖၣ်လီၤ.ကညီဖိ
တဖၣ်လၢကဒုးနဲၣ်ဖျါထီၣ်အသးလၢ၀့ၢ်ပူၤအဂီၢ်တၢ်တံာ်တာ်အိၣ်လၢဖဆပလပဒိၣ်အတၢ်တဲပျံၤတဲဖုးအ၀ဲသ့ၣ်
တနီၤနီၤခီဖျိတၢ်မၤတံာ်တာ်အ၀ဲသ့ၣ်လၢတၢ်လဲၤတၢ်က့ၤဒ်အမ့ၢ်တၢ်ကးတံၢ်မီထိၣ်ကျဲဒီးလ့ၣ်မ့ၣ်အူကျဲလၢတၢ်
လဲၤတၢ်က့ၤအဃိဟဲပါ်ဖှိၣ်အသးတတုၤဘၣ်,ဘၣ်ဆၣ်ပှၤပာ်ဖျါထီၣ်သးကအိၣ်၀ဲ(၄)ကလီၢ်အဘျဲၣ်အဃိမ့ၢ်တၢ်
ထိၣ်ဃူထိၣ်ဖိးပါ်ဖျါထီၣ်သးပှၤအအါကတၢၢ်လၢကီၢ်ပယီၤအတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤအပူၤန့ၣ်လီၤ.
မုၢ်နံၤတနံၤအံၤ
(၁)ထိၣ်ဂဲၤထီၣ်ကညီတဖၣ်လၢထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်ထံၣ်ဒီးသးလၢတၢ်အဲၣ်ပှၤကလုာ်ထံကီၢ်ဒီးတၢ်သဘျ့
(၂) ဒုးရိၣ်ဖှိၣ်ဃူဖိးကညီတဖၣ်အါကတၢၢ်
(၃) ဒုးအိၣ်ထီၣ်ကညီတဖၣ်လၢတၢ်သူၣ်ဒူသးဒူ
(၄) ဒုးကဲထီၣ်တၢ်ဟံးန့ၢ်ဆိတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတကပၤ
(၅)ဒုးဟူထီၣ်သါလီၤကညီတဖၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢအဃိပသးပ့ၤနီၣ်အီၤတသ့ဘၣ်ဒီးပသ့ၣ်နီၣ်မၤလၤကပီၤအီၤ
ထီဘိန့ၣ်လီၤ.
ပှၤတီၣ်ထီၣ်တၢ်ကွဲး :
ဖံအဲမၣ်မုၣ်ရံး
တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ :
ကညီတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ
,
ကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ
ကညီဂၢၤသးမုၢ်နံၤ (KNDO Day)
ကဂၢၤသးမုၢ်နံၤ(KNDO Day) ၁၉၄၆လါယူၤလံ(၁၆)သီ
ဂၢၤသးမ့ၢ်၀ဲတၢ်ဂၢၤလီၤက့ၤပသးသမူတၢ်ဖိတၢ်လံၤလၢအိၣ်ဒီးပှၤပတၢ်အီၣ်တၢ်အီပတၢ်ထူးတၢ်ၤပတၢ်အိၣ်တၢ်
ဆိးအလီၢ်တဖၣ်လီၤ.ကညီဖိတဖၣ်စးထီၣ်လၢမိၢ်ပၢ်ဖံဖုအစိၤလဲၤခီဖျိဘၣ်တၢ်လဲၤခီဖျိလၢအနးအကျံၤတဖၣ်ဒီး
တသ့ရိၣ်ဖှိၣ်ထီၣ်အသးလၢကြတီဆၢဒုၣ်ဒါအဂီၢ်ဘၣ်အဃိဖဲယပၣ်အစိၤကညီပယီၤအတၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်အခါ
သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်ထီၣ်၀ဲတၢ်ရိၣ်ဖှိၣ်ဒီးဒီသဒၢသကိးဒုၣ်ဒါန့ၣ်လီၤ.
ကညီဖိတဖၣ်ဖဲ၁၉၄၇နံၣ်လါဖ့ၤဘူၤအါရံၤ(၅)သီန့ၣ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်၀ဲခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ကရၢအဃိလၢခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ကရၢ
အံၤဒ်သိးကအိၣ်ဒီးစိဒီးကမီၤအကဟုကညီၢ်အဂီၢ်ထံၣ်၀ဲလၢတၢ်ြကၢးဒုးအိၣ်ထီၣ်ပှၤစိာ်စုက၀ဲၤတကရၢလၢအ
ကဂၢၤဒီးဟ့ၣ်ဆူၣ်ထီၣ်ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ကရၢအတၢ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲန့ၣ်လီၤ.
စးထီၣ်လၢတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ကရၢကညီဖိတဖၣ်ဂဲၤလိာ်၀ဲသပှၢ်ပှၢ်လၢထံကီၢ်ကန့ၢ်အဂီၢ်လီၤ.အ၀ဲသ့ၣ်
ဂုာ်ကျဲးစၢးဃ့န့ၢ်၀ဲလၢတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အကျဲဘၣ်ဆၣ်ဒီးတၢ်နာ်တအိၣ်ဘၣ်လၢအ၀ဲသ့ၣ်ကန့ၢ်ဘၣ်၀ဲဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးအကတၢၢ်မ့ၢ်တၢ်ဒုးတၢ်ယၤ(သုးဂ့ၢ်၀ီ)အသိးတၢ်ဃ့န့ၢ်လၢထံရူၢ်ကီၢ်သဲးအကျဲမ့ၢ်တန့ၢ်လၢၤဘၣ်အ
ကျဲမ့ၢ်ကတၢၢ်ဒီးလၢတၢ်ကတီၤဆိပာ်သးလၢစုက၀ဲၤတၢ်ဒုးအဂီၢ်ကညီခိၣ်နၢ်လၢအမ့ၢ်မါဘးစၣ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲဒုးအိၣ်
ထီၣ်ကညီဒီကလုာ်ဂၢၤသးကရၢဖဲ (၁၉၄၆) နံၣ်လါယူၤလံ(၁၆)သီန့ၣ်လီၤ.
မုၢ်နံၤတနံၤအံၤမ့ၢ်မုၢ်တနံၤလၢကညီဖိအတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤပူၤန့ၣ်ကညီဖိတဖၣ်လၢတၢ်ဂၢၤက့ၤအဘူၣ်အတီၢ်အ
ဂီၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ပှၤဖီၣ်တၢ်စုက၀ဲၤတကရၢအဆိကတၢၢ်လၢကညီတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤပူၤအဃိမ့ၢ်မုၢ်တနံၤလၢပသးပ့ၤ
နီၣ်အီၤတသ့ဘၣ်လၢပကသ့ၣ်နီၣ်ဟံးန့ၢ်တၢ်မၤလိဒီးမၤလၤကပီၤ
အီၤထီဘိန့ၣ်လီၤ.
ဂၢၤသးမ့ၢ်၀ဲတၢ်ဂၢၤလီၤက့ၤပသးသမူတၢ်ဖိတၢ်လံၤလၢအိၣ်ဒီးပှၤပတၢ်အီၣ်တၢ်အီပတၢ်ထူးတၢ်ၤပတၢ်အိၣ်တၢ်
ဆိးအလီၢ်တဖၣ်လီၤ.ကညီဖိတဖၣ်စးထီၣ်လၢမိၢ်ပၢ်ဖံဖုအစိၤလဲၤခီဖျိဘၣ်တၢ်လဲၤခီဖျိလၢအနးအကျံၤတဖၣ်ဒီး
တသ့ရိၣ်ဖှိၣ်ထီၣ်အသးလၢကြတီဆၢဒုၣ်ဒါအဂီၢ်ဘၣ်အဃိဖဲယပၣ်အစိၤကညီပယီၤအတၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်အခါ
သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်ထီၣ်၀ဲတၢ်ရိၣ်ဖှိၣ်ဒီးဒီသဒၢသကိးဒုၣ်ဒါန့ၣ်လီၤ.
ကညီဖိတဖၣ်ဖဲ၁၉၄၇နံၣ်လါဖ့ၤဘူၤအါရံၤ(၅)သီန့ၣ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်၀ဲခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ကရၢအဃိလၢခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ကရၢ
အံၤဒ်သိးကအိၣ်ဒီးစိဒီးကမီၤအကဟုကညီၢ်အဂီၢ်ထံၣ်၀ဲလၢတၢ်ြကၢးဒုးအိၣ်ထီၣ်ပှၤစိာ်စုက၀ဲၤတကရၢလၢအ
ကဂၢၤဒီးဟ့ၣ်ဆူၣ်ထီၣ်ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ကရၢအတၢ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲန့ၣ်လီၤ.
စးထီၣ်လၢတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ကရၢကညီဖိတဖၣ်ဂဲၤလိာ်၀ဲသပှၢ်ပှၢ်လၢထံကီၢ်ကန့ၢ်အဂီၢ်လီၤ.အ၀ဲသ့ၣ်
ဂုာ်ကျဲးစၢးဃ့န့ၢ်၀ဲလၢတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အကျဲဘၣ်ဆၣ်ဒီးတၢ်နာ်တအိၣ်ဘၣ်လၢအ၀ဲသ့ၣ်ကန့ၢ်ဘၣ်၀ဲဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးအကတၢၢ်မ့ၢ်တၢ်ဒုးတၢ်ယၤ(သုးဂ့ၢ်၀ီ)အသိးတၢ်ဃ့န့ၢ်လၢထံရူၢ်ကီၢ်သဲးအကျဲမ့ၢ်တန့ၢ်လၢၤဘၣ်အ
ကျဲမ့ၢ်ကတၢၢ်ဒီးလၢတၢ်ကတီၤဆိပာ်သးလၢစုက၀ဲၤတၢ်ဒုးအဂီၢ်ကညီခိၣ်နၢ်လၢအမ့ၢ်မါဘးစၣ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲဒုးအိၣ်
ထီၣ်ကညီဒီကလုာ်ဂၢၤသးကရၢဖဲ (၁၉၄၆) နံၣ်လါယူၤလံ(၁၆)သီန့ၣ်လီၤ.
မုၢ်နံၤတနံၤအံၤမ့ၢ်မုၢ်တနံၤလၢကညီဖိအတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤပူၤန့ၣ်ကညီဖိတဖၣ်လၢတၢ်ဂၢၤက့ၤအဘူၣ်အတီၢ်အ
ဂီၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ပှၤဖီၣ်တၢ်စုက၀ဲၤတကရၢအဆိကတၢၢ်လၢကညီတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤပူၤအဃိမ့ၢ်မုၢ်တနံၤလၢပသးပ့ၤ
နီၣ်အီၤတသ့ဘၣ်လၢပကသ့ၣ်နီၣ်ဟံးန့ၢ်တၢ်မၤလိဒီးမၤလၤကပီၤ
အီၤထီဘိန့ၣ်လီၤ.
ပှၤတီၣ်ထီၣ်တၢ်ကွဲး :
ဖံအဲမၣ်မုၣ်ရံး
တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ :
ကညီတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ
,
ကညီဒီကလုာ်မုၢ်နံၤလီၤဆီတဖၣ်
ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢမုၢ်နံၤ
ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢမုၢ်နံၤ
KNU Day 5 February 1947
လၢကညီဒီတကလုာ်အတၢ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤအပူၤသကိးတၢ်အပူၤန့ၣ်,တၢ်ရိာ်ဖှိၣ်ဃူဖှိးလိာ်သးန့ၣ်မ့ၢ်တၢ်လၢအ
ရ့ဒိၣ်မးန့ၣ်လီၤ.လၢတၢ်န့ၢ်အဃိဖဲ၁၉၄၇နံၣ်ဖ့ၤဘူၤအါရံၤ(၃)သီတုၤ(၅)သီအနံၤကယဲၢ်မ့ၢ်ကညီကလုာ်ကရၢ
ခဲလၢာ်ကိးလိာ်သးပာ်ဖှိၣ်လိာ်သးဒီး အိၣ်ဖှိၣ်၀ဲဒၣ်ဖဲ၀့ၢ်တကူၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ်ကညီကလုာ်ကရၢလၢအအိၣ်တဖၣ်မ့ၢ်၀ဲ…
ဒီကလုာ် KNA Karen National Association
၁၈၈၁ နံၣ်န့ၣ် ဒီးကထၢၣ်ထံၣ်သၣ်ပၠၣ်,သရၣ်ယၣ်ဘးထိၢ်လိၢ် သ့ၣ်တဖၣ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်၀ဲန့ၣ်လီၤ.
ခိၣ်နၢ်အဂၤလၢတၢ်သ့ၣ်ညါပးကဲအီၤတဖၣ်မ့ၢ်၀ဲ,စီၤဒံၣ်ဖိမ့,စီၤဆၣ်စၣ်စံၣ်ဖိ,သရၣ်စၢ်ဘီၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.လၢယပၣ်
(ဖုၣ်ခီၣ်)အစိၤန့ၣ်ကရၢခိၣ်စီၤဘးမီၣ်လၢတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့တလၢတပှဲၤဘၣ်အဖီခိၣ်,ယပၣ်(ဖုၣ်ခီၣ်)တဖၣ်စ့ၢ်ကီး ခီဖျိလၢထံၣ်ကမၣ်ကညီဖိတဖၣ်အဖီခိၣ်, ခိၣ်နၢ်တဖၣ် ဟူးဂဲၤက့ၤ၀ဲတဘူၣ်လၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
BKNA (ဘူးဒးကညီဒီကလုာ်ကရၢ)
ဖဲ၁၉၄၀နံၣ်န့ၣ်ဘၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤန့ၣ်လီၤ.အူပနး၀ၢ်သး,စီၤမၠးသ့,သရၣ်မါရှွ့ဘးတဖၣ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲ၀ဲန့ၣ်လီၤ.
KCO (ကညီလီၢ်ခၢၣ်သးကရၢ)
ဘၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤဖဲ၁၉၄၃နံၣ်န့ၣ်လီၤ.ယပၣ်(ဖုၣ်ခီၣ်)အစိၤလၢတၢ်ကဟူးဂဲၤလၢကညီဖိတဖၣ်အဂီၢ်,ဆၣ်စၢ်
စံၣ်ဖိ တီခိၣ်ရိၣ်မဲ၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
KYO (ကညီသးစၢ်ကရၢ)
ဘၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤလၢ၁၉၄၆နံၣ်န့ၣ်လီၤ.ခီဖျိလၢ(KCO)အတၢ်မၤစၢၤအဃိတၢ်အၢၣ်လီၤဒုးအိၣ်ထီၣ်၀ဲန့ၣ်လီၤ.
မါဘးခ့ၣ်,မါ၀့မီၣ်,စီၤကၠီၣ်စ့သ့ၣ်တဖၣ်တီခိၣ်ရိာ်မဲ၀ဲန့ၣ်လီၤ.လၢခံခီဖျိလၢဒုၣ်ဒါအတၢ်ဂိာ်စုဂိာ်ခီၣ်အဃိကညီကလုာ်
ကရၢခံခါ (KYO) ဒီး (KRC)အံၤတကနၣ်ဃုာ်လိာ်သးလၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ်ခီကရဲးအခါဒ်သိးကညီကလုာ်ကရၢခဲလၢာ်တဖၣ်ကပာ်ဖှိၣ်မၤသကိးက့ၤတၢ်အဂီၢ်ဘၣ်တၢ်စံး
ကတိၤဒီးတဲသကိးလၢအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.အ့စ့ၣ်ကီၢ်ရ့ၢ်ကရၢခိၣ်သရၣ်ဖိအ့ဟ့ၣ်ကူၣ်၀ဲလၢတၢ်ကဒုးအိၣ်ထီၣ် (KNU-KarenNationalUnion) ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢဒီးကညီကရၢလွံၢ်ခါလၢာ်အၢၣ်လီၤတူၢ်လိာ်၀ဲအဃိ ဖဲ၁၉၄၇ နံၣ် ဖ့ၤဘူၤအါရံၤ (၅) သီအနံၤန့ၣ် ( KNU- Karen National Union ) ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢ ဘၣ်တၢ်ကရၢကရိဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤန့ၣ်လီၤ.
အခီၣ်ထံးန့ၣ်ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢလီၢ်ခၢၣ်သးခိၣ်နၢ်တဖၣ်န့ၣ်မ့ၢ်၀ဲကရၢခိၣ်စီၤစၣ်ဖိသ့ၣ်,ကရၢခိၣ်ခံအူလးဖ့ၣ်
,နဲၣ်ရွဲၣ်သရၣ်သၣ်ထိၣ်,မါကၠ့ထိအီၣ်,မါဘးခ့ၣ်,စီၤဘးအူကၠံ,သရၣ်သၣ်ဒ့ၣ်တဖၣ်ပာ်ဃုာ်၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်
န့ၣ်မ့ၢ်ကညီကလုာ်တၢ်ဃူတၢ်ဖှိၣ်သုးမုၢ်ဒိၣ်ဒီး မ့ၢ်စ့ၢ်ကီးကရၢတဖုလၢအပာ်ဖှိၣ်မၤဃူဖှိးကညီဖိတဖၣ်ဒီးဒုးလဲၤ
ထီၣ်ကညီဖိ တဖၣ်ဆူညါန့ၣ်လီၤ.
စးထီၣ်ဖဲ၁၉၇၀၀ံၤအလီၢ်ခံတုၤအခဲအံၤခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်န့ၣ်မ့ၣ်ကရၢတဖုလၢအဟံးန့ၢ်မူဒါလၢတၢ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲကလုာ်
ဂ့ၢ်၀ီ,တၢ်ဂၢၤဖှိၣ်ပာ်ဖှိၣ်ကညီဖိတဖၣ်,တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢဒီးကီၢ်သူလ့ၤပၢြပးတၢ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲမူဒါဖး
ဒိၣ်တဖၣ်အဂီၢ်ခဲလၢာ်န့ၣ်လီၤ.
KNU Day 5 February 1947
လၢကညီဒီတကလုာ်အတၢ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤအပူၤသကိးတၢ်အပူၤန့ၣ်,တၢ်ရိာ်ဖှိၣ်ဃူဖှိးလိာ်သးန့ၣ်မ့ၢ်တၢ်လၢအ
ရ့ဒိၣ်မးန့ၣ်လီၤ.လၢတၢ်န့ၢ်အဃိဖဲ၁၉၄၇နံၣ်ဖ့ၤဘူၤအါရံၤ(၃)သီတုၤ(၅)သီအနံၤကယဲၢ်မ့ၢ်ကညီကလုာ်ကရၢ
ခဲလၢာ်ကိးလိာ်သးပာ်ဖှိၣ်လိာ်သးဒီး အိၣ်ဖှိၣ်၀ဲဒၣ်ဖဲ၀့ၢ်တကူၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ်ကညီကလုာ်ကရၢလၢအအိၣ်တဖၣ်မ့ၢ်၀ဲ…
ဒီကလုာ် KNA Karen National Association
၁၈၈၁ နံၣ်န့ၣ် ဒီးကထၢၣ်ထံၣ်သၣ်ပၠၣ်,သရၣ်ယၣ်ဘးထိၢ်လိၢ် သ့ၣ်တဖၣ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်၀ဲန့ၣ်လီၤ.
ခိၣ်နၢ်အဂၤလၢတၢ်သ့ၣ်ညါပးကဲအီၤတဖၣ်မ့ၢ်၀ဲ,စီၤဒံၣ်ဖိမ့,စီၤဆၣ်စၣ်စံၣ်ဖိ,သရၣ်စၢ်ဘီၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.လၢယပၣ်
(ဖုၣ်ခီၣ်)အစိၤန့ၣ်ကရၢခိၣ်စီၤဘးမီၣ်လၢတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့တလၢတပှဲၤဘၣ်အဖီခိၣ်,ယပၣ်(ဖုၣ်ခီၣ်)တဖၣ်စ့ၢ်ကီး ခီဖျိလၢထံၣ်ကမၣ်ကညီဖိတဖၣ်အဖီခိၣ်, ခိၣ်နၢ်တဖၣ် ဟူးဂဲၤက့ၤ၀ဲတဘူၣ်လၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
BKNA (ဘူးဒးကညီဒီကလုာ်ကရၢ)
ဖဲ၁၉၄၀နံၣ်န့ၣ်ဘၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤန့ၣ်လီၤ.အူပနး၀ၢ်သး,စီၤမၠးသ့,သရၣ်မါရှွ့ဘးတဖၣ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲ၀ဲန့ၣ်လီၤ.
KCO (ကညီလီၢ်ခၢၣ်သးကရၢ)
ဘၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤဖဲ၁၉၄၃နံၣ်န့ၣ်လီၤ.ယပၣ်(ဖုၣ်ခီၣ်)အစိၤလၢတၢ်ကဟူးဂဲၤလၢကညီဖိတဖၣ်အဂီၢ်,ဆၣ်စၢ်
စံၣ်ဖိ တီခိၣ်ရိၣ်မဲ၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
KYO (ကညီသးစၢ်ကရၢ)
ဘၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤလၢ၁၉၄၆နံၣ်န့ၣ်လီၤ.ခီဖျိလၢ(KCO)အတၢ်မၤစၢၤအဃိတၢ်အၢၣ်လီၤဒုးအိၣ်ထီၣ်၀ဲန့ၣ်လီၤ.
မါဘးခ့ၣ်,မါ၀့မီၣ်,စီၤကၠီၣ်စ့သ့ၣ်တဖၣ်တီခိၣ်ရိာ်မဲ၀ဲန့ၣ်လီၤ.လၢခံခီဖျိလၢဒုၣ်ဒါအတၢ်ဂိာ်စုဂိာ်ခီၣ်အဃိကညီကလုာ်
ကရၢခံခါ (KYO) ဒီး (KRC)အံၤတကနၣ်ဃုာ်လိာ်သးလၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ်ခီကရဲးအခါဒ်သိးကညီကလုာ်ကရၢခဲလၢာ်တဖၣ်ကပာ်ဖှိၣ်မၤသကိးက့ၤတၢ်အဂီၢ်ဘၣ်တၢ်စံး
ကတိၤဒီးတဲသကိးလၢအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.အ့စ့ၣ်ကီၢ်ရ့ၢ်ကရၢခိၣ်သရၣ်ဖိအ့ဟ့ၣ်ကူၣ်၀ဲလၢတၢ်ကဒုးအိၣ်ထီၣ် (KNU-KarenNationalUnion) ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢဒီးကညီကရၢလွံၢ်ခါလၢာ်အၢၣ်လီၤတူၢ်လိာ်၀ဲအဃိ ဖဲ၁၉၄၇ နံၣ် ဖ့ၤဘူၤအါရံၤ (၅) သီအနံၤန့ၣ် ( KNU- Karen National Union ) ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢ ဘၣ်တၢ်ကရၢကရိဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤန့ၣ်လီၤ.
အခီၣ်ထံးန့ၣ်ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢလီၢ်ခၢၣ်သးခိၣ်နၢ်တဖၣ်န့ၣ်မ့ၢ်၀ဲကရၢခိၣ်စီၤစၣ်ဖိသ့ၣ်,ကရၢခိၣ်ခံအူလးဖ့ၣ်
,နဲၣ်ရွဲၣ်သရၣ်သၣ်ထိၣ်,မါကၠ့ထိအီၣ်,မါဘးခ့ၣ်,စီၤဘးအူကၠံ,သရၣ်သၣ်ဒ့ၣ်တဖၣ်ပာ်ဃုာ်၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်
န့ၣ်မ့ၢ်ကညီကလုာ်တၢ်ဃူတၢ်ဖှိၣ်သုးမုၢ်ဒိၣ်ဒီး မ့ၢ်စ့ၢ်ကီးကရၢတဖုလၢအပာ်ဖှိၣ်မၤဃူဖှိးကညီဖိတဖၣ်ဒီးဒုးလဲၤ
ထီၣ်ကညီဖိ တဖၣ်ဆူညါန့ၣ်လီၤ.
စးထီၣ်ဖဲ၁၉၇၀၀ံၤအလီၢ်ခံတုၤအခဲအံၤခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်န့ၣ်မ့ၣ်ကရၢတဖုလၢအဟံးန့ၢ်မူဒါလၢတၢ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲကလုာ်
ဂ့ၢ်၀ီ,တၢ်ဂၢၤဖှိၣ်ပာ်ဖှိၣ်ကညီဖိတဖၣ်,တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢဒီးကီၢ်သူလ့ၤပၢြပးတၢ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲမူဒါဖး
ဒိၣ်တဖၣ်အဂီၢ်ခဲလၢာ်န့ၣ်လီၤ.
ပှၤတီၣ်ထီၣ်တၢ်ကွဲး :
ဖံအဲမၣ်မုၣ်ရံး
တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ :
ကညီတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ
,
ကညီဒီကလုာ်မုၢ်နံၤလီၤဆီတဖၣ်
ကညီဒီကလုာ်တၢ်သး၀ံၣ်
ဖဲ ၁၉၃၀ -၄၀ နံၣ်တၢ် ဂဲၤလိာ်လၢတၢ်ကပာ်ပနီၣ်ကညီ နံၣ်ထီၣ်သီအမုၢ်နံၤ,ကညီဒီကလုာ်တၢ်သး ၀ံၣ် ,က ညီ ဒီကလုာ်နီၣ်တယၢ် အဆၢကတီၢ် ကညီ ဒီ ကလုာ်တၢ်သး ၀ံၣ် ဒ်အမ့ၢ် တၢ်အကါ ဒိၣ် လၢ ကညီ ဒီကလုာ်အဂီၢ် အဃိ ,စီၤ စၣ် ဘးကွဲး၀ဲကညီ ဒီ ကလုာ် တၢ် သး၀ံၣ်ဒီးဆှၢနုာ်၀ဲဆူ က ညီဒီကလုာ်က ရၢ အပူၤ န့ၣ်လီၤ. ကညီ ခိၣ်နၢ် တဖၣ်အၢၣ်လီၤတူၢ် လိာ်သ ကိး ၀ဲအဃိကညီ ဒီ ကလုာ်တၢ် သး၀ံၣ်အိၣ်ထီၣ်၀ဲဖဲ နံၣ်အ၀ဲန့ၣ်ဒီး တၢ်သး၀ံၣ် အီၤလၢတၢ်မၤမူးလၢဘၣ်ဃးကညီ တၢ် ဆဲးတၢ် လၤလုၢ် လၢ်ထူသနူ ,တၢ် မၤဒွဲလၤတၢ် ကရၢ ကရိ တနီၤ နီၤတၢ် ဟ့ၣ် တၢ် ယူးယီၣ် ဆူကညီဒီကလုာ် နီၣ်တ ယၢ် ဒီးသး ၀ံၣ်ကညီ ဒီ ကလုာ်တၢ် သး၀ံၣ်ကိးဂီၤ ဒဲးလီၤ.ကညီဒီကလုာ် အ တၢ်သး၀ံၣ် မ့ၢ် ၀ဲ ,ယပှၤကလုာ်ယဲဧၢ,ပှၤလၢ အဂ့ၤကတၢၢ် , ယအဲၣ်ဒိၣ်နၤ ,နအဲၣ်တၢ်တီ တၢ် လိၤ ,တမှံၤနအဲၣ်တူၢ်လိာ် , နတၢ်အဂ့ၤကိးမၠိ , ယအဲၣ်ဒိၣ်မးန့ၣ်လီၤ.
ကစၢၢ်သီသံၣ်အဂ့ၢ်
သီသံၣ်ကစၢၢ်အိၣ်သူၣ်လီၤအသးလၢကညီကီၢ်စဲၣ်ဒီးကရ့ၣ်နံၣ်ကီၢ်စဲၣ်အဆၢတီတီန့ၣ်လီၤ.လၢမုၢ်ထီၣ်တကပၤ
န့ၣ်ပှၢ်ဒိၣ်သ၀ီ,မုၢ်နုာ်တကပၤန့ၣ်လဲခံသ၀ီ,ကလံၤထံးတကပၤန့ၣ်ပဃိသ၀ီဒီးကလံၤစိးတကပၤန့ၣ်ဟံၣ်ဒီၣ်
ဃီၤသ၀ီတဖၣ်အိၣ်သူၣ်လီၤအသးန့ၣ်လီၤ.ကစၢၢ်သီသံၣ်ခိၣ်အံၤအကစီၤထီၣ်ထီလၢပီၣ်လဲၣ်အမဲာ်ဖံးခိၣ်၈၆၀၇
ခီၣ်ယီၢ်လီၤ.ကစၢၢ်အ၀ဲအံၤတၢ်စံး၀ဲလၢအသူအပှိၤဒီးအမံၤဟူသၣ်ဖျါ၀ဲလၢအမ့ၢ်ကစၢၢ်အသူအပှိၤလၢကညီကီၢ်
စဲၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.လၢကစၢၢ်အံၤအတူၢ်လိၤအိၣ်ဒီးတၢ်သူတၢ်ပှိၤဒီးကညီသးပှၢ်လၢအမံၤဟူသၣ်ဖျါတနီၤအလီၢ်
အကျဲဒ်အမ့ၢ်ဖုကတၢၢ်လၢအမ့ၢ်ကညီသးပှၢ်လၢပျၢၤလၢအမဲာ်ထံၣ်ဒံး၀ံအလီၢ်အကျဲအိၣ်၀ဲစ့ၢ်ကီးလီၤ.
ဖုကတၢၢ်မ့ၢ်စ့ၢ်ကီး ဖုမီၢ်တီၢ်အဖိခွါသဒါန့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်စ့ၢ်ကီးဖုကတၢၢ်ခူၣ်ဘီအလီၢ်,ဖုကတၢၢ်ဆဲးဘီအလီၢ်ဒီးဖုက
တၢၢ်သူၣ်ပလ့ၤဘိလၢအမ့ၢ် ၀ၣ်ြပံကဒံဖိတကလုာ်အလီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢညါပှၤလဲၤတၢ်က့ၤတၢ်လၢကစၢၢ်အံၤအ
လိၤပှၤနၢ်ဟူပှၤဆုအီၣ်ယီၢ်အီၣ်ဘုသီၣ်,ဆီအိၣ်အိသီၣ်,ဖိဒံဖိသၣ်ဂဲၤလိာ်ကွဲသီၣ်ဒီးတၢ်သီၣ်တၢ်သဲဒ်သ၀ီအိၣ်အ
သိးလီၤ,ဘၣ်ဆၣ်ပှၤတထံၣ်သ၀ီဘၣ်.လၢကစၢၢ်အံၤအတူၢ်လိၤအိၣ်စ့ၢ်ကီးဒီးကဆီ၀ါလၢအမ့ၢ်တၢ်သူတၢ်ပှိၤအ
လီၢ်အကျဲန့ၣ်လီၤ.ပှၤသါကမၤသံအီၤပှၤဆဲအီၤလၢမၢအလီၢ်,မၢန့ၣ်ကဲထီၣ်လၢလၢၢ်ဒီးအိၣ်တုၤမုၢ်မဆါတနံၤ
အံၤန့ၣ်လီၤ.
လၢကစၢၢ်အဒီခိၣ်န့ၣ်အိၣ်ဒီးတကီၤထူၣ်ဒီးတကျၢထူၣ်တဖၣ်လီၤဂာ်ဒံးပှၤသူၣ်ပာ်၀ဲ,ဒီးတၢ်ထူၣ်တၢ်ဘိတနီၤအိၣ်
ဒံး၀ဲတုၤခဲကနံၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိးနိၣ်အလီၢ်အိၣ်၀ဲတဖျၢၣ်, လၢညါပှၤသးပှၢ်ဖဲန့ၣ်တဖၣ်တဲ၀ဲထံအိၣ်ထီ
လၢအလိၤလီၤ.ဘၣ်ဆၣ်တုၤကီၤလၤ၀ါသုးဟဲထီၣ်အိၣ်တဘျီနိၣ်အံၤလီၤသံးကွံာ်၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.ကစၢၢ်သီသံၣ်အံၤ
မ့ၢ်ကစီၤထီၣ်ထီ၀ဲ၈၆၀၇ခီၣ်ယီၢ်ဘၣ်ဆၣ်ထံထီၣ်ပၢၢ်အိၣ်လၢအပျိၢ်ခိၣ်လီၤ.ကစၢၢ်အံၤအလိၤအိၣ်စ့ၢ်ကီးဒီးဆူဂီၤ, ဆူဘီလၢအမ့ၢ်တၢ်သူတၢ်ပှိၤတကလုာ်န့ၣ်လီၤ. လၢအပူၤကွံာ်ပှၤသးပှၢ်တဖၣ်တဲ၀ဲသံၣ်ဖိဖီဖိလၢအအိၣ်လၢက
စၢၢ်ဒီခိၣ်န့ၣ်နကွၢ်ဃံလၤဘၣ်ဆၣ်နဟဲက့ၤစိာ်သူၣ်အီၤလၢဟံၣ်တန့ၢ်ဘၣ်. နမ့ၢ်ဟဲက့ၤစိာ်နဟဲက့ၤကျဲတဘၣ်
လၢၤဘၣ်, နမ့ၢ်ပာ်ကွံာ်အီၤမးနဟဲက့ၤဆူဟံၣ်ဘၣ်လီၤ.
သီသံၣ််ခိၣ််အတၢ်ဘၣ်ထွဲွဲဒီးကညီဖိလၢကၠီၠီၣ်တဲၣ်ကီၢ်
ဖါတံၢ်မူစီး, လၢမဲးခးပူသ၀ီ, ကံၢ်မဲကီၢ်ရ့ၣ်အံၣ်အုထီၣ်အထါခံဆၢဒ်
အံၤ,
သီသံၣ်ခိၣ်ဒီးလီၤလၢယိၤ, ယိၤမၤကၤကျိၣ်မၤကၤမိၤ
သီသံၣ်ခိၣ်ဒီးလၢပယီၤ, ပယီၤမၤကၤအီၣ်ကဆီ
သီသံၣ်ခိၣ်ဒီးလီၤလၢဘှဲ, ဘှဲအိၣ်ဘှဲမၤလိၢ်မၤလဲ
သီသံၣ်ခိၣ်ဒီးလီၤမုၢ်နုာ်, ကညီအိၣ်ဖဲးသံၣ်ဖဲးခုး
သီသံၣ်ခိၣ်ဒီးထီၣ်ဒီးဆှဲ, ပှီၤဂီၤခိၣ်ဒီးထီၣ်ဒီးဆှဲ
ပှၤမှံၤလဲၤပှၤမှံၤစးကျဲ, ပှၤပှၢ်လဲၤပှၤပှၢ်စးကျဲ
တၢ်တစးကျဲမ့ၢ်ပဒဲ, လဲၤဒၣ်၀ဲဟးဖျိးဒၣ်၀ဲ
ဖါတံၢ်မူစီးစံး၀ဲဒၣ်လၢကညီဖိမ့ၢ်အိၣ်ြပံအိၣ်ြပါသနာ်က့အခီၣ်ထံးခီၣ်ဘိန့ၣ်ဟဲဒၣ်လၢသီသံၣ်ပှီၤဂီၤန့ၣ်လီၤ. ဒ်ထါတၢတဆၢပာ်ဖျါ၀ဲအသိးကညီဖိတဖၣ်
အတၢ်လုၢ်အီၣ်အသးသမူန့ၣ်မ့ၢ်တၢ်ဖဲးခုးဖဲးသံၣ်န့ၣ်လီၤ.ကညီဖိဒီးတၢ်ဖဲးခုးဖဲးသံၣ်န့ၣ်အိၣ်စဲဘူးလိာ်အသးန့ၣ်
လီၤ.အ၀ဲမ့ၢ်တလဲၤထံၣ်ဘၣ်သီသံၣ်ပှီၤဂီၤနီတဘျီၣ်နာ်သက့ဖဲအ၀ဲသ့ၣ်မၤတၢ်လုၢ်တၢ်ပါ်အခါယၢၤထီၣ်ဘၣ်သီ
သံၣ်ခိၣ်အမံၤန့ၣ်လီၤ.အ၀ဲပာ်လီၤအသးလၢအကလဲၤဟးဆူသီသံၣ်ခိၣ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်ကီတၢ်ခဲမ့ၢ်အိၣ်ထဲလဲၣ်နာ်
သက့,အ၀ဲစံး၀ဲလကဘၣ်လဲၤတခီခီသံကွၢ်သံဒိးတၢ်တခီခီဒ်ထါလၢထးပာ်ဖျါ၀ဲအသိးန့ၣ်လီၤ.လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ
ကစၢၢ်သီသံၣ်အံၤမ့ၢ်စဲဃဲၤကစၢၢ်အကါဒိၣ်တဖျၢၣ်လၢကညီဖိခဲလၢာ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.မ့ၢ်လၢကညီအလုၢ်လၢ်တၢ်ဆဲး
တၢ်လၤအိၣ်စဲဘူးအသးဒီးကစၢၢ်တဖျၢၣ်အံၤအဃိန့ၣ်လီၤ.
ဟံးန့ၢ်အီၤလၢကညီတၢ်စံၣ်ဃဲၤတဲဃဲၤလံာ်အပူၤ
န့ၣ်ပှၢ်ဒိၣ်သ၀ီ,မုၢ်နုာ်တကပၤန့ၣ်လဲခံသ၀ီ,ကလံၤထံးတကပၤန့ၣ်ပဃိသ၀ီဒီးကလံၤစိးတကပၤန့ၣ်ဟံၣ်ဒီၣ်
ဃီၤသ၀ီတဖၣ်အိၣ်သူၣ်လီၤအသးန့ၣ်လီၤ.ကစၢၢ်သီသံၣ်ခိၣ်အံၤအကစီၤထီၣ်ထီလၢပီၣ်လဲၣ်အမဲာ်ဖံးခိၣ်၈၆၀၇
ခီၣ်ယီၢ်လီၤ.ကစၢၢ်အ၀ဲအံၤတၢ်စံး၀ဲလၢအသူအပှိၤဒီးအမံၤဟူသၣ်ဖျါ၀ဲလၢအမ့ၢ်ကစၢၢ်အသူအပှိၤလၢကညီကီၢ်
စဲၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.လၢကစၢၢ်အံၤအတူၢ်လိၤအိၣ်ဒီးတၢ်သူတၢ်ပှိၤဒီးကညီသးပှၢ်လၢအမံၤဟူသၣ်ဖျါတနီၤအလီၢ်
အကျဲဒ်အမ့ၢ်ဖုကတၢၢ်လၢအမ့ၢ်ကညီသးပှၢ်လၢပျၢၤလၢအမဲာ်ထံၣ်ဒံး၀ံအလီၢ်အကျဲအိၣ်၀ဲစ့ၢ်ကီးလီၤ.
ဖုကတၢၢ်မ့ၢ်စ့ၢ်ကီး ဖုမီၢ်တီၢ်အဖိခွါသဒါန့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်စ့ၢ်ကီးဖုကတၢၢ်ခူၣ်ဘီအလီၢ်,ဖုကတၢၢ်ဆဲးဘီအလီၢ်ဒီးဖုက
တၢၢ်သူၣ်ပလ့ၤဘိလၢအမ့ၢ် ၀ၣ်ြပံကဒံဖိတကလုာ်အလီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢညါပှၤလဲၤတၢ်က့ၤတၢ်လၢကစၢၢ်အံၤအ
လိၤပှၤနၢ်ဟူပှၤဆုအီၣ်ယီၢ်အီၣ်ဘုသီၣ်,ဆီအိၣ်အိသီၣ်,ဖိဒံဖိသၣ်ဂဲၤလိာ်ကွဲသီၣ်ဒီးတၢ်သီၣ်တၢ်သဲဒ်သ၀ီအိၣ်အ
သိးလီၤ,ဘၣ်ဆၣ်ပှၤတထံၣ်သ၀ီဘၣ်.လၢကစၢၢ်အံၤအတူၢ်လိၤအိၣ်စ့ၢ်ကီးဒီးကဆီ၀ါလၢအမ့ၢ်တၢ်သူတၢ်ပှိၤအ
လီၢ်အကျဲန့ၣ်လီၤ.ပှၤသါကမၤသံအီၤပှၤဆဲအီၤလၢမၢအလီၢ်,မၢန့ၣ်ကဲထီၣ်လၢလၢၢ်ဒီးအိၣ်တုၤမုၢ်မဆါတနံၤ
အံၤန့ၣ်လီၤ.
လၢကစၢၢ်အဒီခိၣ်န့ၣ်အိၣ်ဒီးတကီၤထူၣ်ဒီးတကျၢထူၣ်တဖၣ်လီၤဂာ်ဒံးပှၤသူၣ်ပာ်၀ဲ,ဒီးတၢ်ထူၣ်တၢ်ဘိတနီၤအိၣ်
ဒံး၀ဲတုၤခဲကနံၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိးနိၣ်အလီၢ်အိၣ်၀ဲတဖျၢၣ်, လၢညါပှၤသးပှၢ်ဖဲန့ၣ်တဖၣ်တဲ၀ဲထံအိၣ်ထီ
လၢအလိၤလီၤ.ဘၣ်ဆၣ်တုၤကီၤလၤ၀ါသုးဟဲထီၣ်အိၣ်တဘျီနိၣ်အံၤလီၤသံးကွံာ်၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.ကစၢၢ်သီသံၣ်အံၤ
မ့ၢ်ကစီၤထီၣ်ထီ၀ဲ၈၆၀၇ခီၣ်ယီၢ်ဘၣ်ဆၣ်ထံထီၣ်ပၢၢ်အိၣ်လၢအပျိၢ်ခိၣ်လီၤ.ကစၢၢ်အံၤအလိၤအိၣ်စ့ၢ်ကီးဒီးဆူဂီၤ, ဆူဘီလၢအမ့ၢ်တၢ်သူတၢ်ပှိၤတကလုာ်န့ၣ်လီၤ. လၢအပူၤကွံာ်ပှၤသးပှၢ်တဖၣ်တဲ၀ဲသံၣ်ဖိဖီဖိလၢအအိၣ်လၢက
စၢၢ်ဒီခိၣ်န့ၣ်နကွၢ်ဃံလၤဘၣ်ဆၣ်နဟဲက့ၤစိာ်သူၣ်အီၤလၢဟံၣ်တန့ၢ်ဘၣ်. နမ့ၢ်ဟဲက့ၤစိာ်နဟဲက့ၤကျဲတဘၣ်
လၢၤဘၣ်, နမ့ၢ်ပာ်ကွံာ်အီၤမးနဟဲက့ၤဆူဟံၣ်ဘၣ်လီၤ.
သီသံၣ််ခိၣ််အတၢ်ဘၣ်ထွဲွဲဒီးကညီဖိလၢကၠီၠီၣ်တဲၣ်ကီၢ်
ဖါတံၢ်မူစီး, လၢမဲးခးပူသ၀ီ, ကံၢ်မဲကီၢ်ရ့ၣ်အံၣ်အုထီၣ်အထါခံဆၢဒ်
အံၤ,
သီသံၣ်ခိၣ်ဒီးလီၤလၢယိၤ, ယိၤမၤကၤကျိၣ်မၤကၤမိၤ
သီသံၣ်ခိၣ်ဒီးလၢပယီၤ, ပယီၤမၤကၤအီၣ်ကဆီ
သီသံၣ်ခိၣ်ဒီးလီၤလၢဘှဲ, ဘှဲအိၣ်ဘှဲမၤလိၢ်မၤလဲ
သီသံၣ်ခိၣ်ဒီးလီၤမုၢ်နုာ်, ကညီအိၣ်ဖဲးသံၣ်ဖဲးခုး
သီသံၣ်ခိၣ်ဒီးထီၣ်ဒီးဆှဲ, ပှီၤဂီၤခိၣ်ဒီးထီၣ်ဒီးဆှဲ
ပှၤမှံၤလဲၤပှၤမှံၤစးကျဲ, ပှၤပှၢ်လဲၤပှၤပှၢ်စးကျဲ
တၢ်တစးကျဲမ့ၢ်ပဒဲ, လဲၤဒၣ်၀ဲဟးဖျိးဒၣ်၀ဲ
ဖါတံၢ်မူစီးစံး၀ဲဒၣ်လၢကညီဖိမ့ၢ်အိၣ်ြပံအိၣ်ြပါသနာ်က့အခီၣ်ထံးခီၣ်ဘိန့ၣ်ဟဲဒၣ်လၢသီသံၣ်ပှီၤဂီၤန့ၣ်လီၤ. ဒ်ထါတၢတဆၢပာ်ဖျါ၀ဲအသိးကညီဖိတဖၣ်
အတၢ်လုၢ်အီၣ်အသးသမူန့ၣ်မ့ၢ်တၢ်ဖဲးခုးဖဲးသံၣ်န့ၣ်လီၤ.ကညီဖိဒီးတၢ်ဖဲးခုးဖဲးသံၣ်န့ၣ်အိၣ်စဲဘူးလိာ်အသးန့ၣ်
လီၤ.အ၀ဲမ့ၢ်တလဲၤထံၣ်ဘၣ်သီသံၣ်ပှီၤဂီၤနီတဘျီၣ်နာ်သက့ဖဲအ၀ဲသ့ၣ်မၤတၢ်လုၢ်တၢ်ပါ်အခါယၢၤထီၣ်ဘၣ်သီ
သံၣ်ခိၣ်အမံၤန့ၣ်လီၤ.အ၀ဲပာ်လီၤအသးလၢအကလဲၤဟးဆူသီသံၣ်ခိၣ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်ကီတၢ်ခဲမ့ၢ်အိၣ်ထဲလဲၣ်နာ်
သက့,အ၀ဲစံး၀ဲလကဘၣ်လဲၤတခီခီသံကွၢ်သံဒိးတၢ်တခီခီဒ်ထါလၢထးပာ်ဖျါ၀ဲအသိးန့ၣ်လီၤ.လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ
ကစၢၢ်သီသံၣ်အံၤမ့ၢ်စဲဃဲၤကစၢၢ်အကါဒိၣ်တဖျၢၣ်လၢကညီဖိခဲလၢာ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.မ့ၢ်လၢကညီအလုၢ်လၢ်တၢ်ဆဲး
တၢ်လၤအိၣ်စဲဘူးအသးဒီးကစၢၢ်တဖျၢၣ်အံၤအဃိန့ၣ်လီၤ.
ဟံးန့ၢ်အီၤလၢကညီတၢ်စံၣ်ဃဲၤတဲဃဲၤလံာ်အပူၤ
ပှၤတီၣ်ထီၣ်တၢ်ကွဲး :
ဖံအဲမၣ်မုၣ်ရံး
တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ :
ကညီတၢ်စံၣ်ဃဲၤတဲဃဲၤတဖၣ်
ယပာ်ကဖၢလၢယသး လၢယမ့ၢ်ကညီကလုာ် လၢမနုၤအဃိလဲၣ်
ဒ်ယမ့ၢ်ကညီဖိတဂၤအသိး န့ၣ်ယထံယကီၢ်တၢ်သဘျ့မ့ၢ် တအိၣ်ဒံးဘၣ်ဆၣ်သနာ် က့ယပာ်ကဖၢလၢယသးလၢ ယမ့ၢ်ကညီဖိတဂၤခီဖျိလၢ ယအိၣ်ဒီးယကျိာ်ယလံာ် ယလဲၢ်ဒီးတၢ်ဆဲးတၢ်လၤ လုၢ်လၢ်သကဲာ်ပ၀းလၢမိၢ်ပၢ် ဖံဖုဟ့ၣ်သါပှၤအါမံၤလၢအ ကဲထီၣ်တၢ်အုၣ်အသးလီၤ တံၢ်လီၤဆဲးဒ်ပှၤတကလုာ် နီၢ်နီၢ်အသိးလၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢ အံၤန့ၣ်လီၤ. ဒ်ပှၤကလုာ်ဂၤ ပာ်ကဖၢလၢအသးလၢ အအိၣ်၀ဲဒီးအကျိာ် အလံာ်အလဲၢ်တၢ်ဆဲး တၢ်လၤအလၢအပှဲၤ အသိးန့ၣ်ပ၀ဲကညီဖိ စ့ၢ်ကီးပအိၣ်ဒီး ပကျိာ် ပလံာ်ပလဲၢ် အတၢ်လီၤဆီဒီး ကလုာ်ဂၤတဖၣ်ဒ် ပစံးတၢ်အသိး (တၢ်စံးတၢ်ကတိၤ) လၢအဘၣ်တၢ် ကတိၤအီၤဒီမိၢ်ဖါ လၢအတအိၣ်ဒီးက လုာ်ဂၤတဖၣ်ဘၣ်. အဒိ (အီၣ်မ့ၤအီၣ်ထံ) (ဖံးအီၣ်မၤအီၣ်) (တၢ်စူၢ်တၢ်နာ်) (တၢ်လဲၤတၢ်က့ၤ) (မၤကူၣ်မၤကၤ) (တူၢ်တံၢ်တူၢ်တမှံၤ) (အီထံအီနိ) ဒီးအဂုၤအဂၤ တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်စံးတၢ်ကတိၤ သ့ၣ်တဖၣ်အံၤမ့ၢ် ၀ဲမိၢ်ပၢ်ဖံဖုဟ့ၣ်သါ တ့ၢ်ပှၤတၢ်လုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤ ဒိၣ်ဖးဒိၣ်တမံၤလၢ အကဲထီၣ်တၢ်အုၣ် အသးလၢပမ့ၢ်ကလုာ် တကလုာ်န့ၣ်လီၤ.ပအိၣ် တ့ၢ်စ့ၣ်ကီးဒီးပလံာ်ပလဲၢ်လီၤ ဆီဆီဒ်ကလုာ် ဂၤအိၣ်ဒီးအလံာ် အလဲၢ်လၢအ ကွဲး၀ဲဒီးဖး၀ဲအသိးစ့ၣ် ကီးန့ၣ်လီၤ. ပအိၣ်စ့ၣ်ကီးဒီး လံာ်ဆီ၀ဲးလၢအမ့ၢ်ကညီအ လံာ်မဲာ်ဖျၢၣ်နီၢ်နီၢ်ဒ်မိၢ်ပၢ်သူၣ် က့သးပှၢ်တဖၣ် အတၢ်အုၣ်တ့ၢ်အ သးအသိး မုၢ်မဆါ တနံၤညါအံၤမ့ၢ်တ အိၣ်ဒံးဒီးပှၤသ နာ်က့ပနာ် သပှၢ်ကတၢၢ်လၢမုၢ်ကအိၣ်၀ဲ တနံၤန့ၣ်ပ ကထံၣ်န့ၢ်က့ၤဒီးကွဲးဘၣ် ဖးဘၣ်က့ၤသပှၢ်ကတၢၢ်န့ၣ်လီၤ. ပအိၣ်စ့ၣ်ကီးဒီးပတၢ်ဆဲး တၢ်လၤအကလုာ် ကလုာ်လၢအမ့ၢ် တၢ်အုၣ်သးနီၢ်နီၢ်လၢ ပဂီၢ်စ့ၣ်ကီးန့ၣ်လီၤ.
၁. တၢ်ကူတၢ်ကၤ
ပ၀ဲကညီဖိ အတၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီ မ့တအိၣ်ဒံးဘၣ်သနာ်က့ ကညီအကူအကၤတဖၣ် အိၣ်ဖျါ၀ဲဆှုၣ်ဆှုၣ်ဘှဲၣ်ဘှဲၣ် ဒီးဖျါဃံဖျါလၤ လၢပမဲာ်ညါဒီး ကလုာ်ဂၤတဖၣ် အမဲာ်ညါဒီးဖျါ လီၤဆီဒိၣ်မးလၢ အ၀ဲသ့ၣ်အမဲာ်ညါဖဲ ပကူထီၣ်ကၤထီၣ် တဘျီလၢ်လၢ်ဒီးကဲထီၣ် တၢ်အုၣ်အသးလၢပှၤ ကလုာ်ဂၤတဖၣ်ဖဲ အထံၣ်ပှၤထဲ ပကူပကၤဒၣ်လဲာ် တဘျီဃီသ့ၣ်ညါပှၤ လၢပမ့ၢ်ကညီက လုာ်န့ၣ်လီၤ.
၂. လုၢ်ဖိထါဖိ
ကလုာ်ကိးကလုာ်ဒဲး န့ၣ်ပနာ်စ့ၣ်ကီးလၢ ကအိၣ်၀ဲဒီးအလုၣ်ဖိထါဖိ ဒၣ်၀ဲဒ်အကလုာ် အသိးန့ၣ်လီၤ. ပ၀ဲကညီဖိစ့ၣ်ကီး ပအိၣ် ဒီးပလုၣ်ဖိထါဖိလၢ အမ့ၢ်မိၢ်ပၢ်ဖံဖုအတၢ်ဟ့ၣ် သါပှၤဒီးပမ့ၢ်ထိၣ် သြတီၤအီၤဒီးကလုာ် ဂၤအလုၣ်ဖိထါဖိ တဖၣ်န့ၣ်လီၤ ဆီဒိၣ်မးန့ၣ်လီၤ. ကညီဖိအထါန့ၣ် အိၣ်၀ဲအါကလုာ်ဘၣ်ဆၣ် တၢ်လၢအလီၤဆီဒိၣ်မး (၁) တမံၤန့ၣ် ထါကိးကလုာ်ဒဲး န့ၣ်တကျိၤန့ၣ် ကဘၣ်အိၣ်၀ဲဒၣ်နွံဖျၢၣ် ဒီးခံကျိၤန့ၣ်ကဘၣ် အိၣ်၀ဲဒၣ်တဆံလွံၢ်ဖျၢၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒီးထါမ့ၢ်ပါ်ဖှိၣ်လိာ် အသးခံကျိၤလၢာ်မး အခီပညီ ဖျါလၢပှဲၤန့ၣ်လီၤ. (၂) မံၤတမံၤမ့ၢ်၀ဲထါခံကျိၤ အကတၢၢ်န့ၣ်အတၢ်သီၣ် ကဘၣ်ဒံးသိးသိး လိာ်အသးလီၤ. (၃) တၢ်အုၣ်အသးအဂၤတမံၤ န့ၣ်ထါတဖျၢၣ်န့ၣ်ဘၣ် တၢ်ဆူးကါအီၤ အခီပညီသ့တုၤ လၢနွံမံၤညါန့ၣ်လီၤ. (၄) မၤကဒီးတမံၤန့ၣ် ထါတဖျၢၣ်န့ၣ် အိၣ်၀ဲဒၣ်သ့ခံကျိၤ လွံၢ်ကျိၤ ဃိးကျိၤ ဒီးအါန့ၣ်အန့ၢ် န့ၣ်ဒုးနဲၣ်ဖျါထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ တမံၤလၢနကတဲ ဖျါထီၣ်အခီပညီ လၢလၢပှဲၤပှဲၤန့ၣ်လီၤ. အ၀ဲအံၤမ့ၢ် ယတၢ်ပာ်ဖျါထီၣ် ပကညီဖိအထါ အတၢ်လီၤဆီဒိၣ်မးလၢ အလီၤဆီန့ၢ်ကလုာ်ဂၤ အထါတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
၃. တၢ်ဒ့တၢ်အူ
တၢ်ဒ့တၢ်အူဒ်အမ့ၢ်ကျိၣ် ကွဲၤ တနၢ် သီတူၢ် ဒၢ မိၤ စှၢၢ်စှံး ပံဘါ ပီၤကူ တဃံၤဒီး အဂုၤအဂၤအိၣ်ဒံး၀ဲအါမံၤ န့ၣ်လီၤ.
(ကျိၣ်) ကျိၣ်တမံၤန့ၣ် အိၣ်၀ဲဒၣ်အါကလုာ် ဒီးအတၢ်ပနီၣ်အိၣ်၀ဲဒၣ်အါမံၤ လၢအလီၤဆီလိာ် အသးစုာ်စုာ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်အတၢ်ပာ်ပ နီၣ်အတၢ်ပနီၣ် အိၣ်၀ဲအသိးန့ၣ် ဘၣ်တၢ်ဆူးကါ စ့ၣ်ကီးအီၤ ဒ်မူးအကလုာ်လၢ တၢ်ပာ်ပနီၣ်အီၤလၢ တၢ်ကဘၣ်ဆူးကါ အီၤအဂီၢ် န့ၣ်လီၤ. ကျိၣ်တကလုာ် ဒီးတကလုာ်ဒ်အတၢ်ပနီၣ် အသိးန့ၣ် အိၣ်စ့ၣ်ကီးဒီးအခီပညီ လီၤဆီလိာ်သး ဒီးအသူးအသ့ၣ် လီၤဆီလိာ်သး စ့ၣ်ကီးန့ၣ်လီၤ. အဂၤတမံၤဒ်ပစံး တၢ်အသိး (တဃံၤ) တဃံၤစ့ၣ်ကီး ကညီဖိတဖၣ်ဆူး ကါ၀ဲလၢတၢ်အိၣ် သကိးလိာ်သး တဲသကိးတၢ်လၢထါ သူ၀ဲလၢတဃံၤ တကတိၤ၀ဲလၢထးခိၣ်ဘၣ် တဲ၀ဲခီဖျိ လၢတဃံၤလီၤ. ပှၤလၢတနၢ်ပၢၢ်ဘၣ်တဃံၤ အတၢ်သီၣ်အ လုၢ်အလၢ်ဘၣ် န့ၣ်တနၢ်ပၢၢ်ဘၣ် ပှၤတဖၣ်လၢ အကတိၤလိာ်အသး လၢတဃံၤဘၣ့် တဃံၤအံၤဘၣ်တၢ်ဆူးကါအီၤ ဒ်တၢ်အသီၣ် (မၠူစ့း) လၢတၢ်ကတိၤလိာ်သး လၢမုၣ်ကနီၤဖိၣ်သၣ်ခွါ အဘၢၣ်စၢၤအါဒၣ် တၢ်တက့ၢ်ဒီး မ့ၢ်တၢ်ခူသူၣ်ဖးဒိၣ်တမံၤ လၢပှၤတမၤလိဘၣ် တဃံၤအလုၢ်အလၢ် လၢကနၢ်ပၢၢ်၀ဲအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဒ့တၢ်အူအဂၤအါမံၤ တၢ်ပာ်ပနီၣ်လီၤဆီလၢတၢ်ဆူး ကါအီၤအဂီၢ်အဃိမ့ၢ် ပတၢ်ဆဲးတၢ်လၤလၢအလီၤ ဆီစ့ၣ်ကီးဒီးကဲထီၣ်တၢ်အုၣ် အသးအါမံၤလၢအအုၣ်အသး လၢပမ့ၢ်ကလုာ်တကလုာ် လၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢအံၤဒီး ယပာ်ကဖၢလၢယသး လၢယအိၣ်ဒီးကလုာ် အတၢ်ဆဲးတၢ်လၤ လုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ် ဒ်အံၤအသိးန့ၣ်လီၤ.
လုၢ်လၢ်သကဲာ်ပ၀း
မိၢ်ပၢ်ဖံဖုအလုၢ်လၢ် သကဲာ်ပ၀းလုၢ်ဒိၣ် ပှ့ၤဒိၣ်ဒီးလီၤအဲၣ်လီၤ ကွံလၢပြကၢးဟံးကီၤအီၤ အိၣ်၀ဲအါမံၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်အဲၣ်တူၢ်တံၢ်တူၢ်တမှံၤ တၢ်တိစၢၤမၤစၢၤဒီး တၢ်မၤဒိးမၤကၣ် မၤကလုာ်အီၣ်ကစု ဒီးအဂုၤအဂၤတဖၣ် အါမံၤန့ၣ်လီၤ.
၁. တၢ်အဲၣ်တူၢ်တံၢ်တူၢ်တမှံၤ
ဖဲနလဲၤဘၣ်လၢ ကညီခိခိၣ်ဒူသ၀ီတဖျၢၣ် ဂ့ၤတဖျၢၣ်ဂ့ၤ န့ၣ်နကသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ဟံၣ်ကိးဖျၢၣ်ဒဲးန့ၣ် အိၣ်ဒီးမူဒါဖးဒိၣ် လၢအ ဘၣ်တူၢ်တံၢ်တူၢ်တ မှံၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤကိးနီၣ်ဂၤဒဲးန့ၣ် အိၣ်ဒီးမူဒါတၢ်ပါ်သး လုၢ်လၢ်၀ဲအံၤန့ၣ်တ မ့ၢ်တၢ်မၢဆူၣ်ဘၣ် တမ့ၢ်တၢ်မၤ၀ံၤမူဒါဘၣ် မ့ၢ်လုၢ်လၢ်သကဲာ်ပ၀း လီၤဆီတခါလၢအအိၣ် ထီၣ်၀ဲဒၣ်လၢ အသူၣ်ကံၢ်သးလဲ အပူၤလၢမိၢ်ပၢ် ဖံဖုဟ့ၣ်သါအီၤ ဒီးမၤ၀ဲမူဒါအံၤလၢ တၢ်အဲၣ်ဘၣ်ဒီးတၢ်သးအိၣ် နီၢ်နီၢ်ကိးဂၤဒဲးစုာ်စုာ်န့ၣ်လီၤ. (အဒိ) ဖဲတမှံၤလဲၤတုၤဘၣ်လၢ ဒူသ၀ီတဖျၢၣ်ဖျၢၣ် အပူၤ န့ၣ်,နမ့ၢ်လဲၤတုၤဘၣ်လၢ မုၢ်ဘၣ်ဂ့ၤမုၢ်ဟါဂ့ၤ ဟံၣ်ကိးဖျၢၣ်ဒဲးလၢ ဒူသ၀ီအပူၤန့ၣ်သ့ၣ်ညါ ၀ဲချ့သဒံးဒီးကတဲာ် ကတီၤတၢ်အီၣ် လၢတမှံၤတပျီၤအဂီၢ် ဒ်တၢ်အိၣ်ဒီးအီၤအသိး ဒီးတုၤအကတဲာ်ကတီၤ ၀ဲ၀ံၤန့ၣ်နကထံၣ် ဘၣ်လၢဟံၣ်ခၢၣ်စးတဖၣ် ဟဲကိးနၤလၢနကလဲၤ အီၣ်တၢ်အီတၢ်လၢ အဟံၣ်ဒီးတူၢ်လိာ်နၤ ပှဲၤဒီးတၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံ လၢတၢ်မဲာ်မုာ်နါဆၢ ဒီးတၢ်သူၣ်ခုသး ခုန့ၣ်လီၤ.
၂.တၢ်တိစၢၤမၤစၢၤ
ဒူသ၀ီတဖျၢၣ်ဘၣ် တဖျၢၣ်စုာ်စုာ်န့ၣ် ညီနုၢ်အိၣ်ဒီးပှၤပ တီၢ်မုၢ်တဖၣ်လၢအလီၤ ဆီလိာ်အသးလီၤ. ဒ်ပစံးတၢ်အသိး ပှၤဖှှီၣ်ဒိၣ်မး ဒီးပှၤဖှီၣ် ဒီးပှၤမၤသ့အီၣ်ဘၣ် ဒီးပှၤတၢ်အိၣ်တၢ်ယၢၤ ပှၤမုၣ်ကမဲဖိၣ်ဃဲ ဒီးပှၤအိၣ်ဒီးဟံၣ်ဃီလၢပှဲၤ ပှၤတူၢ်ဒိၣ်ကီၤဒိၣ် ဒ် လဲၣ်ဂ့ၤဒ်လဲၣ်ဂ့ၤန့ၣ် ကညီဒူသ၀ီတဖၣ်န့ၣ် လၢအတၢ်မၤမုာ်မၤ၀ဲၤ န့ၣ်ဟ့ၣ်လီၤစ့ၣ်ကီးအ တၢ်ဆၢကတီၢ်လီၤဆီ ဒၣ်တၢ်လၢအဒူဖိသ၀ီဖိလၢ အလီၤတစ့ၤ တၢ်တအိၣ်တယၢၤဘၣ်တဖၣ် အဂီၢ်ဒီးတိစၢၤ မၤစၢၤ၀ဲလၢ အမုာ်အ၀ဲၤကကဲထီၣ် ကဲထီအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တလဲၤကပာ်ကွၢ်တလီၤလိာ်အသးဘၣ်.
၃. တၢ်မၤဒိးမၤကၣ်
တုၤပစံးတၢ်မၤဒိး မၤကၣ်မ့ၢ်တၢ်မၤ သကိးတၢ်ဒီဖုဒီ ကရူၢ်ဒ်ပစံးတၢ်အသိး န့ၣ်လၢနမၤမုၢ်မၤ၀ဲၤ တဟံၣ်တဃီအပူၤန့ၣ် ပှၤအါဂၤဟဲမၤ သကိးတၢ်ဒီးနၤ မၤကဒီးအသီတနံၤန့ၣ် နလဲၤမၤသကိးတၢ် လၢပှၤအဂၤတ ဂၤအမုၢ်အ၀ဲၤ ဒ်န့ၣ်အသိးမၤ ကဒီးတနံၤန့ၣ် ဆူပှၤအဂၤတဂၤကဒီး မၤသကိး၀ဲတနံၤ ဘၣ်တနံၤတုၤအဆၢခိး လိာ်က့ၤသးတ၀ီဘၣ်တ၀ီ ဒ်န့ၣ်အသိးတကွၢ် ဒိၣ်ဆံးအါစှၤ လိာ်အသးဘၣ့် အဒိ ဟံၣ်ဖိဃီဖိလၢပိာ်ခွါ တအိၣ်ဘၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ ပှၤဒိၣ်တုာ်ခိၣ်ပှဲၤတအိၣ်ဘၣ် မ့ၢ်ဂ့ၤတပာ် ဖုၣ်ထီ လိာ်အသးလၢတဂၤ မၤတၢ်စၢ် တဂၤမၤတၢ်ဆူၣ်အဃိဘၣ်. မ့မ့ၢ်တခီဒ်သိးပှၤတဂၤဘၣ်တဂၤ အမုၢ်အ၀ဲၤကကဲထီၣ် န့ၣ်ကွၢ်စိသကိး၀ဲ လိၤလိၤဆူပှၤကိးဂၤဒဲး အတၢ်ကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ် အဂီၢ်ဒီးမၤသကိး လၢတၢ်သူၣ်ခုသးခုဒီး တၢ်သူၣ်မံသးမံလၢ အ၀ဲသ့ၣ်အတၢ်အိၣ် မူအပူၤန့ၣ်လီၤ. အါန့ၣ်အန့ၢ်ပှၤ တဂၤဒီးတဂၤန့ၣ်သန့ၤ ထီၣ်သကိးလိာ်အသး လၢအတၢ်အိၣ်တၢ်ယၢၤ တဂၤဒီးတဂၤစုာ်စုာ် ဒ်ပစံးတၢ်အသိး ပှၤလၢအတၢ်အါ န့ၣ်နီၤဟ့ၣ်စ့ၣ်ကီးလိာ်အသး လၢပှၤလၢအတၢ်တ အိၣ်ဘၣ်တဖၣ်ဒီး ပှၤလၢအတၢ်တအိၣ် ဘၣ်တဖၣ်န့ၣ် တိစၢၤမၤစၢၤ စ့ၣ်ကီးပှၤလၢ အတၢ်အိၣ် တၢ်ယၢၤတဖၣ် အမုၢ်အ၀ဲၤဒီးတဂၤ ဒီးတဂၤန့ၣ်တပာ် တၢ်အလုၢ်အပှ့ၤ အဘူးအလဲအဆၢ နီတမံၤဘၣ့် ဒီးမံသူၣ်မံသး၀ဲဒၣ် လၢဖဲတၢ်အိၣ်ဒီးအီၤ ဒီးဟ့ၣ်နီၤလိာ်သကိး အသးလၢတၢ်သူၣ်အိၣ် သးအိၣ်တမ့ၢ်လၢ ဒ့ၣ်ကမၢ်အပူၤဘၣ့် မ့ၢ်စဲဃဲးလၢ လုၢ်လၢ်သကဲာ်ပ၀းလၢ အဟဲန့ၢ်ဒၣ်တၢ်လၢမိၢ်ပၢ်ဖံဖုဟ့ၣ် ကီၤလီၤတဆီဘၣ်တဆီ ပါ်ကဲ၀ဲဒီးအိၣ်မူထွဲ၀ဲ ဒ်တၢ်လုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ် တခါလၢအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
၄. မၤကလုာ်အီၣ်ကစု
ကညီဖိတဖၣ်မ့ၢ်ပှၤမၤ ကလုာ်အီၣ်ကစု လၢအတတၢ်အိၣ် မူအပူၤန့ၣ်လီၤ့ (အဒိ) လၢအတၢ်မၤမုာ်မၤ ၀ဲၤတမံၤလၢ်လၢ်အပူၤ န့ၣ်တကွၢ်၀ဲလၢ အတၢ်ဘၣ်ဘျုး တဂၤဧိၤဘၣ် ဒီးတပာ် တၢ်သူၣ် လီသးကွံလၢ အပူၤတုၤအဂုာ် ထုး၀ာ်ထုးအ့ၣ် လိာ်၀ာ်လိာ် လံၣ်အီၣ်လီအီၣ် လိာ်သးန့ၣ်တအိၣ်ဘၣ်. မ့မ့ၢ်တခီမၤဒၣ် အ၀ဲၤဒ်အတၢ်ဟဲ န့ၢ်ဒၣ်၀ဲအသိးဒီး ယူးယီၣ်ပာ်ကဲလိာ်အသး တဂၤဘၣ်တဂၤ ဒီးတမၤဟူထီၣ်သါ လီၤကလီကလီ တၢ်လၢအမုၢ် အ၀ဲၤပူၤန့ၣ်ဘၣ်. မ့မ့ၢ်တခီဖဲတၢ်ဟဲန့ၢ်ဒီးအီၤ တၢ်အိၣ်တၢ်ယၢၤဒီး အီၤအသိးန့ၣ်သူၣ်မံသး မုာ်၀ဲအဃိသတးဒီး ပစံးလၢပပှၤကညီအံၤ မ့ၢ်ပှၤမၤကလုာ်အီၣ် ကစုန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ကတိၤလၢခံကတၢၢ်
ဒ်ယမ့ၢ် ကညီမုၣ်ဖိတဂၤ အသိးယထံၣ်သ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ပ၀ဲကညီဖိ တကလုာ်အံၤ အိၣ်ဒီးလုၢ်လၢ်တၢ်ဆဲး တၢ်လၤဃံလၤလုၢ်ဒိၣ် ပှ့ၤဒိၣ်လီၤဆီလိာ်သး အါမံၤဒီးကလုာ်ဂၤ တဖၣ်ဒီးကဲထီၣ်တၢ်အုၣ်အသး လီၤတံၣ်လီၤဆဲး လၢပမ့ၢ်ကလုာ် တကလုာ်နီၢ်နီၢ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ချၢအံၤန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ယမ့ၢ်ဟဲတုၤအိၣ် ဘၣ်လၢထံဂုၤကီၢ်ဂၤ ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ ယပာ် ကဖၢလၢ ယသးလၢ ယမ့ၢ်ကညီမုၣ်ဖိ တဂၤဒီးလၢ တၢ်လီၢ်အါပူၤဒ် တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ် အိၣ်ဒီးယၤ အသိးယပာ် ဖျါထီၣ်ကညီဖိ အဂ့ၢ်လၢသရၣ် သမါပဒိၣ်ပပှၢ် အါဂၤအမဲာ်ညါ ဘၣ်ဆၣ်ယတမဲာ်ဆှး ဘၣ့်ယပှၤက လုာ်အတၢ်လဲၤ ထီၣ်လဲၤထီမ့ၢ်အိၣ် တ့ၢ်စဲၤခံလၢထံကီၢ် အဂၤတဖၣ်အလီၢ်ခံ ထဲလဲၣ်ထဲလဲၣ်ဘၣ်ဆၣ် မ့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဆီၣ်တံၢ်မၤနၢၤ မၤလီၤဘံၣ်လီၤ ဘၢတဲဟးဂီၤအသူး အသ့ၣ်အလၤကပီၤ ထဲလဲၣ်ထဲလဲၣ် ဘၣ်ဆၣ်ယသးတ ဟးဂီၤဘၣ်လၢယမ့ၢ် ကညီကလုာ် တဂၤအမဲာ်ညါ ယပာ် ကဖၢလၢယသး လၢယမ့ၢ်ကညိသးစၢ်မုၣ် တဂၤဒီးတဲဖျါထီၣ်ဘၣ် ပကညီဖိအတၢ်တူၢ် ဘၣ်ခီၣ်ဘၣ် ဒီးတၢ်ဆီၣ်တံၢ်မၤနၢၤ ပဲၤအၢပဲၤသီအီၤတဖၣ် လၢပှၤကသ့ၣ်ညါ အါထီၣ်ဘၣ်ကညီဖိ အတၢ်အိၣ်သးဒီး အ၀ဲသ့ၣ်အတၢ်ဒိ သူၣ်ဒိသးကအိၣ် ထီၣ်လၢပ၀ဲကညီ တကလုာ်အံၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲယပာ် ဖျါထီၣ် ယတၢ်လဲၤခီဖျိဒီးတၢ်တူၢ် ဘၣ်ခီၣ်ဘၣ်ဒီး ယပှၤကလုာ်ကညီဖိ အတၢ်တူၢ်ဘၣ်ခီၣ်ဘၣ်ဒီး အလုၢ်အလၢ်တၢ်ဆဲးတၢ်လၤ တဘျီလၢ်လၢ်န့ၣ်ယ ထံၣ်ဘၣ်တ့ၢ်လၢ ခိၣ်နၢ်သရၣ်သမါသ့ၣ် တဖၣ်သူၣ်ဟူး သးဂဲၤဒီးသူၣ်အိၣ်သး အိၣ်ဆၢသ့ၣ်ညါအါ ထီၣ်ဘၣ်ပကညီဖိ အဂ့ၢ်အ ကျိၤ န့ၣ်လီၤ. ထီဘိ န့ၣ်ယအိၣ်ကတီၤစ့ၣ် ကီးယသးလၢ ယကပာ်ဖျါထီၣ်ယပှၤ ကညီအလုၢ်အလၢ် ထူသနူတၢ်ဆဲးတၢ်လၤ သကဲာ် ပ၀းတဖၣ်ဒီးတၢ် ဆီၣ်တံၣ်မၤနၢၤ သ့ၣ်တဖၣ်အဂ့ၢ် လၢတၢ်ဆၢကတီၢ် အဂ့ၤလၢကဟဲလၢ ယဂီၢ်တဘျီလၢ်လၢ်ဒံး န့ၣ်လီၤ. ယတမဲာ်ဆှးဘၣ်လၢ ယကပာ်ဖျါထီၣ် ယပှၤကလုာ်အဂ့ၢ်အကျိၤ ဘၣ်ဒီးထီဘိန့ၣ် ယပာ်ကဖၢလၢ ယသးလၢယမ့ၢ်ကညီက လုာ်လၢ ယမ့ၢ်ကညီမုၣ်တဂၤ အဃိန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဘျုး
လၢနီၢ်ရှၤလိၣ်ဖီဒွဲ
http://karen-language.blogspot.com/2011/03/blog-post.html
၁. တၢ်ကူတၢ်ကၤ
ပ၀ဲကညီဖိ အတၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီ မ့တအိၣ်ဒံးဘၣ်သနာ်က့ ကညီအကူအကၤတဖၣ် အိၣ်ဖျါ၀ဲဆှုၣ်ဆှုၣ်ဘှဲၣ်ဘှဲၣ် ဒီးဖျါဃံဖျါလၤ လၢပမဲာ်ညါဒီး ကလုာ်ဂၤတဖၣ် အမဲာ်ညါဒီးဖျါ လီၤဆီဒိၣ်မးလၢ အ၀ဲသ့ၣ်အမဲာ်ညါဖဲ ပကူထီၣ်ကၤထီၣ် တဘျီလၢ်လၢ်ဒီးကဲထီၣ် တၢ်အုၣ်အသးလၢပှၤ ကလုာ်ဂၤတဖၣ်ဖဲ အထံၣ်ပှၤထဲ ပကူပကၤဒၣ်လဲာ် တဘျီဃီသ့ၣ်ညါပှၤ လၢပမ့ၢ်ကညီက လုာ်န့ၣ်လီၤ.
၂. လုၢ်ဖိထါဖိ
ကလုာ်ကိးကလုာ်ဒဲး န့ၣ်ပနာ်စ့ၣ်ကီးလၢ ကအိၣ်၀ဲဒီးအလုၣ်ဖိထါဖိ ဒၣ်၀ဲဒ်အကလုာ် အသိးန့ၣ်လီၤ. ပ၀ဲကညီဖိစ့ၣ်ကီး ပအိၣ် ဒီးပလုၣ်ဖိထါဖိလၢ အမ့ၢ်မိၢ်ပၢ်ဖံဖုအတၢ်ဟ့ၣ် သါပှၤဒီးပမ့ၢ်ထိၣ် သြတီၤအီၤဒီးကလုာ် ဂၤအလုၣ်ဖိထါဖိ တဖၣ်န့ၣ်လီၤ ဆီဒိၣ်မးန့ၣ်လီၤ. ကညီဖိအထါန့ၣ် အိၣ်၀ဲအါကလုာ်ဘၣ်ဆၣ် တၢ်လၢအလီၤဆီဒိၣ်မး (၁) တမံၤန့ၣ် ထါကိးကလုာ်ဒဲး န့ၣ်တကျိၤန့ၣ် ကဘၣ်အိၣ်၀ဲဒၣ်နွံဖျၢၣ် ဒီးခံကျိၤန့ၣ်ကဘၣ် အိၣ်၀ဲဒၣ်တဆံလွံၢ်ဖျၢၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒီးထါမ့ၢ်ပါ်ဖှိၣ်လိာ် အသးခံကျိၤလၢာ်မး အခီပညီ ဖျါလၢပှဲၤန့ၣ်လီၤ. (၂) မံၤတမံၤမ့ၢ်၀ဲထါခံကျိၤ အကတၢၢ်န့ၣ်အတၢ်သီၣ် ကဘၣ်ဒံးသိးသိး လိာ်အသးလီၤ. (၃) တၢ်အုၣ်အသးအဂၤတမံၤ န့ၣ်ထါတဖျၢၣ်န့ၣ်ဘၣ် တၢ်ဆူးကါအီၤ အခီပညီသ့တုၤ လၢနွံမံၤညါန့ၣ်လီၤ. (၄) မၤကဒီးတမံၤန့ၣ် ထါတဖျၢၣ်န့ၣ် အိၣ်၀ဲဒၣ်သ့ခံကျိၤ လွံၢ်ကျိၤ ဃိးကျိၤ ဒီးအါန့ၣ်အန့ၢ် န့ၣ်ဒုးနဲၣ်ဖျါထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ တမံၤလၢနကတဲ ဖျါထီၣ်အခီပညီ လၢလၢပှဲၤပှဲၤန့ၣ်လီၤ. အ၀ဲအံၤမ့ၢ် ယတၢ်ပာ်ဖျါထီၣ် ပကညီဖိအထါ အတၢ်လီၤဆီဒိၣ်မးလၢ အလီၤဆီန့ၢ်ကလုာ်ဂၤ အထါတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
၃. တၢ်ဒ့တၢ်အူ
တၢ်ဒ့တၢ်အူဒ်အမ့ၢ်ကျိၣ် ကွဲၤ တနၢ် သီတူၢ် ဒၢ မိၤ စှၢၢ်စှံး ပံဘါ ပီၤကူ တဃံၤဒီး အဂုၤအဂၤအိၣ်ဒံး၀ဲအါမံၤ န့ၣ်လီၤ.
(ကျိၣ်) ကျိၣ်တမံၤန့ၣ် အိၣ်၀ဲဒၣ်အါကလုာ် ဒီးအတၢ်ပနီၣ်အိၣ်၀ဲဒၣ်အါမံၤ လၢအလီၤဆီလိာ် အသးစုာ်စုာ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်အတၢ်ပာ်ပ နီၣ်အတၢ်ပနီၣ် အိၣ်၀ဲအသိးန့ၣ် ဘၣ်တၢ်ဆူးကါ စ့ၣ်ကီးအီၤ ဒ်မူးအကလုာ်လၢ တၢ်ပာ်ပနီၣ်အီၤလၢ တၢ်ကဘၣ်ဆူးကါ အီၤအဂီၢ် န့ၣ်လီၤ. ကျိၣ်တကလုာ် ဒီးတကလုာ်ဒ်အတၢ်ပနီၣ် အသိးန့ၣ် အိၣ်စ့ၣ်ကီးဒီးအခီပညီ လီၤဆီလိာ်သး ဒီးအသူးအသ့ၣ် လီၤဆီလိာ်သး စ့ၣ်ကီးန့ၣ်လီၤ. အဂၤတမံၤဒ်ပစံး တၢ်အသိး (တဃံၤ) တဃံၤစ့ၣ်ကီး ကညီဖိတဖၣ်ဆူး ကါ၀ဲလၢတၢ်အိၣ် သကိးလိာ်သး တဲသကိးတၢ်လၢထါ သူ၀ဲလၢတဃံၤ တကတိၤ၀ဲလၢထးခိၣ်ဘၣ် တဲ၀ဲခီဖျိ လၢတဃံၤလီၤ. ပှၤလၢတနၢ်ပၢၢ်ဘၣ်တဃံၤ အတၢ်သီၣ်အ လုၢ်အလၢ်ဘၣ် န့ၣ်တနၢ်ပၢၢ်ဘၣ် ပှၤတဖၣ်လၢ အကတိၤလိာ်အသး လၢတဃံၤဘၣ့် တဃံၤအံၤဘၣ်တၢ်ဆူးကါအီၤ ဒ်တၢ်အသီၣ် (မၠူစ့း) လၢတၢ်ကတိၤလိာ်သး လၢမုၣ်ကနီၤဖိၣ်သၣ်ခွါ အဘၢၣ်စၢၤအါဒၣ် တၢ်တက့ၢ်ဒီး မ့ၢ်တၢ်ခူသူၣ်ဖးဒိၣ်တမံၤ လၢပှၤတမၤလိဘၣ် တဃံၤအလုၢ်အလၢ် လၢကနၢ်ပၢၢ်၀ဲအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဒ့တၢ်အူအဂၤအါမံၤ တၢ်ပာ်ပနီၣ်လီၤဆီလၢတၢ်ဆူး ကါအီၤအဂီၢ်အဃိမ့ၢ် ပတၢ်ဆဲးတၢ်လၤလၢအလီၤ ဆီစ့ၣ်ကီးဒီးကဲထီၣ်တၢ်အုၣ် အသးအါမံၤလၢအအုၣ်အသး လၢပမ့ၢ်ကလုာ်တကလုာ် လၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢအံၤဒီး ယပာ်ကဖၢလၢယသး လၢယအိၣ်ဒီးကလုာ် အတၢ်ဆဲးတၢ်လၤ လုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ် ဒ်အံၤအသိးန့ၣ်လီၤ.
လုၢ်လၢ်သကဲာ်ပ၀း
မိၢ်ပၢ်ဖံဖုအလုၢ်လၢ် သကဲာ်ပ၀းလုၢ်ဒိၣ် ပှ့ၤဒိၣ်ဒီးလီၤအဲၣ်လီၤ ကွံလၢပြကၢးဟံးကီၤအီၤ အိၣ်၀ဲအါမံၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်အဲၣ်တူၢ်တံၢ်တူၢ်တမှံၤ တၢ်တိစၢၤမၤစၢၤဒီး တၢ်မၤဒိးမၤကၣ် မၤကလုာ်အီၣ်ကစု ဒီးအဂုၤအဂၤတဖၣ် အါမံၤန့ၣ်လီၤ.
၁. တၢ်အဲၣ်တူၢ်တံၢ်တူၢ်တမှံၤ
ဖဲနလဲၤဘၣ်လၢ ကညီခိခိၣ်ဒူသ၀ီတဖျၢၣ် ဂ့ၤတဖျၢၣ်ဂ့ၤ န့ၣ်နကသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ဟံၣ်ကိးဖျၢၣ်ဒဲးန့ၣ် အိၣ်ဒီးမူဒါဖးဒိၣ် လၢအ ဘၣ်တူၢ်တံၢ်တူၢ်တ မှံၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤကိးနီၣ်ဂၤဒဲးန့ၣ် အိၣ်ဒီးမူဒါတၢ်ပါ်သး လုၢ်လၢ်၀ဲအံၤန့ၣ်တ မ့ၢ်တၢ်မၢဆူၣ်ဘၣ် တမ့ၢ်တၢ်မၤ၀ံၤမူဒါဘၣ် မ့ၢ်လုၢ်လၢ်သကဲာ်ပ၀း လီၤဆီတခါလၢအအိၣ် ထီၣ်၀ဲဒၣ်လၢ အသူၣ်ကံၢ်သးလဲ အပူၤလၢမိၢ်ပၢ် ဖံဖုဟ့ၣ်သါအီၤ ဒီးမၤ၀ဲမူဒါအံၤလၢ တၢ်အဲၣ်ဘၣ်ဒီးတၢ်သးအိၣ် နီၢ်နီၢ်ကိးဂၤဒဲးစုာ်စုာ်န့ၣ်လီၤ. (အဒိ) ဖဲတမှံၤလဲၤတုၤဘၣ်လၢ ဒူသ၀ီတဖျၢၣ်ဖျၢၣ် အပူၤ န့ၣ်,နမ့ၢ်လဲၤတုၤဘၣ်လၢ မုၢ်ဘၣ်ဂ့ၤမုၢ်ဟါဂ့ၤ ဟံၣ်ကိးဖျၢၣ်ဒဲးလၢ ဒူသ၀ီအပူၤန့ၣ်သ့ၣ်ညါ ၀ဲချ့သဒံးဒီးကတဲာ် ကတီၤတၢ်အီၣ် လၢတမှံၤတပျီၤအဂီၢ် ဒ်တၢ်အိၣ်ဒီးအီၤအသိး ဒီးတုၤအကတဲာ်ကတီၤ ၀ဲ၀ံၤန့ၣ်နကထံၣ် ဘၣ်လၢဟံၣ်ခၢၣ်စးတဖၣ် ဟဲကိးနၤလၢနကလဲၤ အီၣ်တၢ်အီတၢ်လၢ အဟံၣ်ဒီးတူၢ်လိာ်နၤ ပှဲၤဒီးတၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံ လၢတၢ်မဲာ်မုာ်နါဆၢ ဒီးတၢ်သူၣ်ခုသး ခုန့ၣ်လီၤ.
၂.တၢ်တိစၢၤမၤစၢၤ
ဒူသ၀ီတဖျၢၣ်ဘၣ် တဖျၢၣ်စုာ်စုာ်န့ၣ် ညီနုၢ်အိၣ်ဒီးပှၤပ တီၢ်မုၢ်တဖၣ်လၢအလီၤ ဆီလိာ်အသးလီၤ. ဒ်ပစံးတၢ်အသိး ပှၤဖှှီၣ်ဒိၣ်မး ဒီးပှၤဖှီၣ် ဒီးပှၤမၤသ့အီၣ်ဘၣ် ဒီးပှၤတၢ်အိၣ်တၢ်ယၢၤ ပှၤမုၣ်ကမဲဖိၣ်ဃဲ ဒီးပှၤအိၣ်ဒီးဟံၣ်ဃီလၢပှဲၤ ပှၤတူၢ်ဒိၣ်ကီၤဒိၣ် ဒ် လဲၣ်ဂ့ၤဒ်လဲၣ်ဂ့ၤန့ၣ် ကညီဒူသ၀ီတဖၣ်န့ၣ် လၢအတၢ်မၤမုာ်မၤ၀ဲၤ န့ၣ်ဟ့ၣ်လီၤစ့ၣ်ကီးအ တၢ်ဆၢကတီၢ်လီၤဆီ ဒၣ်တၢ်လၢအဒူဖိသ၀ီဖိလၢ အလီၤတစ့ၤ တၢ်တအိၣ်တယၢၤဘၣ်တဖၣ် အဂီၢ်ဒီးတိစၢၤ မၤစၢၤ၀ဲလၢ အမုာ်အ၀ဲၤကကဲထီၣ် ကဲထီအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တလဲၤကပာ်ကွၢ်တလီၤလိာ်အသးဘၣ်.
၃. တၢ်မၤဒိးမၤကၣ်
တုၤပစံးတၢ်မၤဒိး မၤကၣ်မ့ၢ်တၢ်မၤ သကိးတၢ်ဒီဖုဒီ ကရူၢ်ဒ်ပစံးတၢ်အသိး န့ၣ်လၢနမၤမုၢ်မၤ၀ဲၤ တဟံၣ်တဃီအပူၤန့ၣ် ပှၤအါဂၤဟဲမၤ သကိးတၢ်ဒီးနၤ မၤကဒီးအသီတနံၤန့ၣ် နလဲၤမၤသကိးတၢ် လၢပှၤအဂၤတ ဂၤအမုၢ်အ၀ဲၤ ဒ်န့ၣ်အသိးမၤ ကဒီးတနံၤန့ၣ် ဆူပှၤအဂၤတဂၤကဒီး မၤသကိး၀ဲတနံၤ ဘၣ်တနံၤတုၤအဆၢခိး လိာ်က့ၤသးတ၀ီဘၣ်တ၀ီ ဒ်န့ၣ်အသိးတကွၢ် ဒိၣ်ဆံးအါစှၤ လိာ်အသးဘၣ့် အဒိ ဟံၣ်ဖိဃီဖိလၢပိာ်ခွါ တအိၣ်ဘၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ ပှၤဒိၣ်တုာ်ခိၣ်ပှဲၤတအိၣ်ဘၣ် မ့ၢ်ဂ့ၤတပာ် ဖုၣ်ထီ လိာ်အသးလၢတဂၤ မၤတၢ်စၢ် တဂၤမၤတၢ်ဆူၣ်အဃိဘၣ်. မ့မ့ၢ်တခီဒ်သိးပှၤတဂၤဘၣ်တဂၤ အမုၢ်အ၀ဲၤကကဲထီၣ် န့ၣ်ကွၢ်စိသကိး၀ဲ လိၤလိၤဆူပှၤကိးဂၤဒဲး အတၢ်ကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ် အဂီၢ်ဒီးမၤသကိး လၢတၢ်သူၣ်ခုသးခုဒီး တၢ်သူၣ်မံသးမံလၢ အ၀ဲသ့ၣ်အတၢ်အိၣ် မူအပူၤန့ၣ်လီၤ. အါန့ၣ်အန့ၢ်ပှၤ တဂၤဒီးတဂၤန့ၣ်သန့ၤ ထီၣ်သကိးလိာ်အသး လၢအတၢ်အိၣ်တၢ်ယၢၤ တဂၤဒီးတဂၤစုာ်စုာ် ဒ်ပစံးတၢ်အသိး ပှၤလၢအတၢ်အါ န့ၣ်နီၤဟ့ၣ်စ့ၣ်ကီးလိာ်အသး လၢပှၤလၢအတၢ်တ အိၣ်ဘၣ်တဖၣ်ဒီး ပှၤလၢအတၢ်တအိၣ် ဘၣ်တဖၣ်န့ၣ် တိစၢၤမၤစၢၤ စ့ၣ်ကီးပှၤလၢ အတၢ်အိၣ် တၢ်ယၢၤတဖၣ် အမုၢ်အ၀ဲၤဒီးတဂၤ ဒီးတဂၤန့ၣ်တပာ် တၢ်အလုၢ်အပှ့ၤ အဘူးအလဲအဆၢ နီတမံၤဘၣ့် ဒီးမံသူၣ်မံသး၀ဲဒၣ် လၢဖဲတၢ်အိၣ်ဒီးအီၤ ဒီးဟ့ၣ်နီၤလိာ်သကိး အသးလၢတၢ်သူၣ်အိၣ် သးအိၣ်တမ့ၢ်လၢ ဒ့ၣ်ကမၢ်အပူၤဘၣ့် မ့ၢ်စဲဃဲးလၢ လုၢ်လၢ်သကဲာ်ပ၀းလၢ အဟဲန့ၢ်ဒၣ်တၢ်လၢမိၢ်ပၢ်ဖံဖုဟ့ၣ် ကီၤလီၤတဆီဘၣ်တဆီ ပါ်ကဲ၀ဲဒီးအိၣ်မူထွဲ၀ဲ ဒ်တၢ်လုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ် တခါလၢအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
၄. မၤကလုာ်အီၣ်ကစု
ကညီဖိတဖၣ်မ့ၢ်ပှၤမၤ ကလုာ်အီၣ်ကစု လၢအတတၢ်အိၣ် မူအပူၤန့ၣ်လီၤ့ (အဒိ) လၢအတၢ်မၤမုာ်မၤ ၀ဲၤတမံၤလၢ်လၢ်အပူၤ န့ၣ်တကွၢ်၀ဲလၢ အတၢ်ဘၣ်ဘျုး တဂၤဧိၤဘၣ် ဒီးတပာ် တၢ်သူၣ် လီသးကွံလၢ အပူၤတုၤအဂုာ် ထုး၀ာ်ထုးအ့ၣ် လိာ်၀ာ်လိာ် လံၣ်အီၣ်လီအီၣ် လိာ်သးန့ၣ်တအိၣ်ဘၣ်. မ့မ့ၢ်တခီမၤဒၣ် အ၀ဲၤဒ်အတၢ်ဟဲ န့ၢ်ဒၣ်၀ဲအသိးဒီး ယူးယီၣ်ပာ်ကဲလိာ်အသး တဂၤဘၣ်တဂၤ ဒီးတမၤဟူထီၣ်သါ လီၤကလီကလီ တၢ်လၢအမုၢ် အ၀ဲၤပူၤန့ၣ်ဘၣ်. မ့မ့ၢ်တခီဖဲတၢ်ဟဲန့ၢ်ဒီးအီၤ တၢ်အိၣ်တၢ်ယၢၤဒီး အီၤအသိးန့ၣ်သူၣ်မံသး မုာ်၀ဲအဃိသတးဒီး ပစံးလၢပပှၤကညီအံၤ မ့ၢ်ပှၤမၤကလုာ်အီၣ် ကစုန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ကတိၤလၢခံကတၢၢ်
ဒ်ယမ့ၢ် ကညီမုၣ်ဖိတဂၤ အသိးယထံၣ်သ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ပ၀ဲကညီဖိ တကလုာ်အံၤ အိၣ်ဒီးလုၢ်လၢ်တၢ်ဆဲး တၢ်လၤဃံလၤလုၢ်ဒိၣ် ပှ့ၤဒိၣ်လီၤဆီလိာ်သး အါမံၤဒီးကလုာ်ဂၤ တဖၣ်ဒီးကဲထီၣ်တၢ်အုၣ်အသး လီၤတံၣ်လီၤဆဲး လၢပမ့ၢ်ကလုာ် တကလုာ်နီၢ်နီၢ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ချၢအံၤန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ယမ့ၢ်ဟဲတုၤအိၣ် ဘၣ်လၢထံဂုၤကီၢ်ဂၤ ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ ယပာ် ကဖၢလၢ ယသးလၢ ယမ့ၢ်ကညီမုၣ်ဖိ တဂၤဒီးလၢ တၢ်လီၢ်အါပူၤဒ် တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ် အိၣ်ဒီးယၤ အသိးယပာ် ဖျါထီၣ်ကညီဖိ အဂ့ၢ်လၢသရၣ် သမါပဒိၣ်ပပှၢ် အါဂၤအမဲာ်ညါ ဘၣ်ဆၣ်ယတမဲာ်ဆှး ဘၣ့်ယပှၤက လုာ်အတၢ်လဲၤ ထီၣ်လဲၤထီမ့ၢ်အိၣ် တ့ၢ်စဲၤခံလၢထံကီၢ် အဂၤတဖၣ်အလီၢ်ခံ ထဲလဲၣ်ထဲလဲၣ်ဘၣ်ဆၣ် မ့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဆီၣ်တံၢ်မၤနၢၤ မၤလီၤဘံၣ်လီၤ ဘၢတဲဟးဂီၤအသူး အသ့ၣ်အလၤကပီၤ ထဲလဲၣ်ထဲလဲၣ် ဘၣ်ဆၣ်ယသးတ ဟးဂီၤဘၣ်လၢယမ့ၢ် ကညီကလုာ် တဂၤအမဲာ်ညါ ယပာ် ကဖၢလၢယသး လၢယမ့ၢ်ကညိသးစၢ်မုၣ် တဂၤဒီးတဲဖျါထီၣ်ဘၣ် ပကညီဖိအတၢ်တူၢ် ဘၣ်ခီၣ်ဘၣ် ဒီးတၢ်ဆီၣ်တံၢ်မၤနၢၤ ပဲၤအၢပဲၤသီအီၤတဖၣ် လၢပှၤကသ့ၣ်ညါ အါထီၣ်ဘၣ်ကညီဖိ အတၢ်အိၣ်သးဒီး အ၀ဲသ့ၣ်အတၢ်ဒိ သူၣ်ဒိသးကအိၣ် ထီၣ်လၢပ၀ဲကညီ တကလုာ်အံၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲယပာ် ဖျါထီၣ် ယတၢ်လဲၤခီဖျိဒီးတၢ်တူၢ် ဘၣ်ခီၣ်ဘၣ်ဒီး ယပှၤကလုာ်ကညီဖိ အတၢ်တူၢ်ဘၣ်ခီၣ်ဘၣ်ဒီး အလုၢ်အလၢ်တၢ်ဆဲးတၢ်လၤ တဘျီလၢ်လၢ်န့ၣ်ယ ထံၣ်ဘၣ်တ့ၢ်လၢ ခိၣ်နၢ်သရၣ်သမါသ့ၣ် တဖၣ်သူၣ်ဟူး သးဂဲၤဒီးသူၣ်အိၣ်သး အိၣ်ဆၢသ့ၣ်ညါအါ ထီၣ်ဘၣ်ပကညီဖိ အဂ့ၢ်အ ကျိၤ န့ၣ်လီၤ. ထီဘိ န့ၣ်ယအိၣ်ကတီၤစ့ၣ် ကီးယသးလၢ ယကပာ်ဖျါထီၣ်ယပှၤ ကညီအလုၢ်အလၢ် ထူသနူတၢ်ဆဲးတၢ်လၤ သကဲာ် ပ၀းတဖၣ်ဒီးတၢ် ဆီၣ်တံၣ်မၤနၢၤ သ့ၣ်တဖၣ်အဂ့ၢ် လၢတၢ်ဆၢကတီၢ် အဂ့ၤလၢကဟဲလၢ ယဂီၢ်တဘျီလၢ်လၢ်ဒံး န့ၣ်လီၤ. ယတမဲာ်ဆှးဘၣ်လၢ ယကပာ်ဖျါထီၣ် ယပှၤကလုာ်အဂ့ၢ်အကျိၤ ဘၣ်ဒီးထီဘိန့ၣ် ယပာ်ကဖၢလၢ ယသးလၢယမ့ၢ်ကညီက လုာ်လၢ ယမ့ၢ်ကညီမုၣ်တဂၤ အဃိန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဘျုး
လၢနီၢ်ရှၤလိၣ်ဖီဒွဲ
http://karen-language.blogspot.com/2011/03/blog-post.html
မီပြထုၣ်လၢၢ်မုၢ်အဂ့ၢ်
ဖုဘူၣ်သၣ်မ့ၢ်တ့ၢ်မီပြထုၣ်သ၀ီခိၣ်နၢ်တဂၤန့ၣ်လီၤ.ဖဲအ၀ဲအိၣ်မူအခါထီဘိအ၀ဲဃဲၤယုၤက့ၤဖိလံၤတဖၣ်ဘၣ်ဃး
ဒီးတၢ်မၤအသးလၢပျၢၤတဖၣ်ဘၣ်အါမးဒ်အ၀ဲလဲၤခီဖျိတ့ၢ်၀ဲအသိးန့ၣ်လီၤ.အတၢ်တဲယုၤဖိလံၤတဖၣ်ဘၣ်ဃးဒီး
တၢ်စံၣ်ဃဲၤတဲဃဲၤလၢအကဲထီၣ်အသးနီၢ်နီၢ်လၢပျၢၤတဖၣ်အကျါပၣ်ဃုာ်၀ဲဒီးလၢၢ်မုၢ်လၢအအိၣ်ဘူးဒီးမီပြထုၣ်
သ၀ီတဖျၢၣ်အဂ့ၢ်ဒီးဖဲအ၀ဲတဲ၀ဲတဘျီလၢ်လၢ်တၢ်ကဲထီၣ်အသးလၢအပူၤကွံာ်ပှဲၤနံၣ်ပှဲၤလါန့ၣ်တတဲဖျါ၀ဲဘၣ်,တိၢ်
နီၣ်၀ဲတဘၣ်လၢၤဘၣ်.အမိၢ်အပၢ်အဖံအဖုလၢညါတဖၣ်တဲယုၤစ့ၢ်ကီးအီၤ,ဘၣ်ဆၣ်အ၀ဲသ့ၣ်တကွဲးနီၣ်ကွဲးဃါ၀ဲ
လီၤတံၢ်လီၤဆဲးဘၣ်,တဲယုၤဒၣ်အီၤလၢထးခိၣ်တဆီဘၣ်တဆီဒ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဃဲၤတယုၢ်အံၤဖါတံၢ်ဟဲနရ့ၣ်လဲၤမၤန့ၢ်လၢဖုဘူၣ်သၣ်အအိၣ်ဒီးဃဲၤယုၤကဒီးပှၤတဆီန့ၣ်လီၤ.တၢ်ဂ့ၢ်တခီ
ဟဲအသးဒ်အံၤလၢပျၢၤန့ၣ်မီပြထုၣ်သ၀ီအပူၤဟံၣ်ခိၣ်အိၣ်၀ဲဒၣ်အဖျၢၣ်နွံဆံ,လၢအကျါပှၤပိာ်ခွါအိၣ်၀ဲတဂၤ,အ
မံၤလၢသံးနိရိၤ,မ့ၢ်ပှၤလၢအအိၣ်လၢထူၣ်လၢၢ်တခီလီၤ.အ၀ဲဒၣ်လဲၤလီၤဆူ ဖီးတီၢ်ကနဲဃီ,ဒီးတုၤမ့ၢ်အဟဲက့ၤ
တုၤဖဲတၢ်မဲထၣ်န့ၣ်အ၀ဲလဲၤအီသံး,ပှၤလၢညါခါန့ၣ်ဒၢအီၣ်သံးလၢ၀ၣ်ပီၤပူၤ, ဒီးအခါဖဲန့ၣ်ဘၣ်လၢတၢ်စူၤခါအ
ဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ.
အီသံးဖဲတၢ်မဲထၣ်န့ၣ်တလၢာ်ဘၣ်အဃိအ၀ဲဟဲက့ၤ၀ံ၀ဲလၢ၀ၣ်ပီၤတဖျၢၣ်အပူၤ,ဟဲက့ၤခီခီ,အီ၀ဲဒီးအသံးတပီၤ
န့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဟဲက့ၤခီဂါ်စ့ၢ်ကီး၀ဲလၢၢ်မုၢ်ဖဲန့ၣ်တဖျၢၣ်,အ၀ဲဟဲက့ၤတခီခီ,အီဒီးအသံးဒီးတုၤမ့ၢ်အတုၤဖဲလၢၢ်မုၢ်
အခီၣ်ထံးန့ၣ်အခီၣ်တပျာ်အဃိအ၀ဲလီၤဃံၤဒီးအသံးတပီၤသ့ၣ်ဖးဒီးလီၤဆံၣ်၀ဲဒၣ်စီဖ့ကလ့ၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲအသံးလီၤဆံၣ်လၢာ်အခါကွၢ်၀ဲလၢအကပၤတခီအိၣ်ဒီးလၢၢ်မုၢ်အဃိအ၀ဲစးထီၣ်ဆိၣ်၀ဲဒၣ်, လၢၢ်မုၢ်အကစၢ်, ထံကစၢ်ကီၢ်ကစၢ်မၤလီၤဆံၣ်ကွံာ်ယသံး,ယအီတလၢအီဒံးဘၣ်.ဆိၣ်၀ဲအကလုာ်ကလုာ်လၢာ်တၢ်ဆိၣ်,ဒီးတ
ဘျီဃီဖဲန့ၣ်တၢ်ကလုၢ်သီၣ်ထီၣ်လၢလၢၢ်မုၢ်အဒီခိၣ်ဒီးတဲဘၣ်အီၤလၢ,အိၣ်ခိးပာ်စၢၤယၤဧီၢ်,ယကအီၣ်မ့ၤတဘျီ
ဒံး,ယတမၤကမၣ်နၤနီတမံၤဘၣ်.နဆိၣ်ညီယၤဒ်န့ၣ်ဘၣ်လဲၣ်.အန့ၣ်တဘျီအ၀ဲကွၢ်ထီၣ်တၢ်ဆူလၢၢ်မုၢ်အိၣ်အ
လီၢ်ဒီးထံၣ်စိ၀ဲပှၤဒီမါ၀ၤခံဂၤ, အိၣ်ဒီးအဖိတဂၤ, ဆ့ၣ်နီၤအီၣ်မ့ၤသပှၢ်ကတၢၢ်လီၤ.
တဘျီဃီအ၀ဲပျံၤထီၣ်တၢ်က့ၤကရီကွံာ်၀ဲဒီးတုၤမ့ၢ်အနုာ်လီၤဆူသ၀ီပူၤတတီၤဘၣ်တတီၤက့ၤတဲဘၣ်သ၀ီဖိတ
ဖၣ်လၢ, သုမ့ၢ်ထံၣ်ပှၤဟဲက့ၤလၢယလီၢ်ခံတဂၤဂၤဒီး မ့ၢ်သံကွၢ်၀ဲလၢမ့ၢ်သုထံၣ်ဘၣ်ပှၤတဂၤဂၤဧါန့ၣ်တဲလၢတ
ထံၣ်ဘၣ်ဧီၢ်တဲ၀ဲဒ်န့ၣ်,ဒီးအ၀ဲက့ၤတဲဘၣ်ပှၤသ၀ီဖိတဟံၣ်၀ံၤတဟံၣ်,အါတက့ၢ်အ၀ဲသ့ၣ်မ့ၢ်ပှၤမိၢ်လုပၢ်လၢ်ဖိလီၤ.
အ၀ဲသ့ၣ်မ့ၢ်မၤမူးဧိၤလီဧိၤ,မ့ၢ်မၤဘူၣ်မၤဘါတဘျီဘျီမၤ၀ဲဖဲသ၀ီအကံၢ်သးပျီဖးလဲၢ်,ကိး၀ဲလၢ“ဒ့ၣ်မိၢ်ထူပျီ”တဘ့ၣ်
အပူၤဒီးတဘျီလၢ်လၢ်အ၀ဲသ့ၣ်မ့ၢ်မၤဘူၣ်မၤဘါ,မၤမူးမၤလီန့ၣ်လဲၤဟံးန့ၢ်ဆိလီခီလၢလၢၢ်မုၢ်လၢအဘူးဒီးသ၀ီ
တဖျၢၣ်န့ၣ်အပူၤသ့,လီခီ,နီၣ်တၢၤ,သပၢၤသွ့ဒီးအဂၤအိၣ်၀ဲအါမးလီၤ.တုၤမ့ၢ်မူးမ့ၢ်ဂ့ၤ,တၢ်မၤဘူၣ်မၤဘါမ့ၢ်ဂ့ၤ၀ံၤ
တစုအ၀ဲသ့ၣ်ဘၣ်လဲၤဆှၢကဒါက့ၤ၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ပှၤတနီၤကွၢ်လီခီဖဲန့ၣ်တဖၣ်ဂ့ၤအဃိလဲတ့ၢ်၀ဲဒီးအလီ
ခီ,တနီၤမၤသ့ၣ်ဖးဘၣ်၀ဲဒီးတနီၤတလဲၤဆှၢက့ၤ၀ဲဘၣ်.အဃိလၢခံက့ၤအိၣ်ယံာ်ယံာ်အ၀ဲသ့ၣ်လဲၤဃုက့ၤတၢ်သ့ၣ်
တဖၣ်န့ၣ်တဘၣ်လၢၤဘၣ်.လီခီ,နီၣ်တၢၤ,သပၢၤသွ့ဒီးတၢ်ဖိတၢ်လံၤအဂၤတဖၣ်ကျၢၢ်အီထီလာ်ကွံာ်အသးဒီးကဲ
ထီၣ်က့ၤလၢၢ်ခဲလၢာ်န့ၣ်လီၤ.ဒီးမ့မ့ၢ်သံးနိရိၤတဂၤမၢပှၤလီစၢၤအီၤတၢ်၀ံၤဒီးက့ၤကွံာ်၀ဲတတီၤဘၣ်တတီၤဆူက
ထီနံၣ်သ၀ီန့ၣ်လီၤ.
ဖဲသံးနိရိၤက့ၤပူၤအလီၢ်ခံန့ၣ်ဒီးပှၤဖုပှၢ်တဂၤဟဲပၢၢ်ထီၣ်တၢ်ဖုပှၢ်အ၀ဲန့ၣ်ကူဒီးယၣ်အ့လ့,ဒ်သိးဒီးပယီၤသးပှၢ်လၢ
ပျၢၤတဖၣ်ကူ၀ဲအသိး,ကၤဒီးဆ့ကၤတဲာ်ပီာ်,အခိၣ်ဖၢၣ်တခီအိၣ်ဒီးအနၢ်ကုဖိတဘ့ၣ်ဟဲဒီးသံကွၢ်၀ဲဒၣ်,မကၢာ်မ့ၢ်
သုထံၣ်ဘၣ်ပှၤဟဲက့ၤတဂၤဂၤဧါ.ပှၤသ၀ီဖိတဖၣ်တဲဘၣ်အီၤလၢ,တထံၣ်ဘၣ်.ဟဲက့ၤတိကီၣ်ပှၤတဂၤဂၤဧီၢ်အ
တၢ်တဲဘၣ်အီၤလၢတထံၣ်ဘၣ်,ခံဂၤဂၤဧီၢ်တထံၣ်ဘၣ်ကိးဂၤဒဲးန့ၣ်လီၤ.အ၀ဲဟးသံကွၢ်ပှၤတဟံၣ်၀ံၤတဟံၣ်,လဲၤ
၀ဲတုၤအတုၤလီၤဆူသ၀ီအကတၢၢ်မီပြထုၣ်ထၣ်တခီန့ၣ်လီၤ.မ့မ့ၢ်သံးနိရိၤတခီက့ၤဒီးပျံၤတၢ်အဃိခီဂါ်၀ဲပီချိကျိ,
ဒီးမ့မ့ၢ်တၢ်ဖုပှၢ်တဂၤန့ၣ်တခီလူၤဃိၢ်အီၤတချုးဘၣ်အဃိဟဲက့ၤကဒါက့ၤ,ဟဲက့ၤတုၤလၢဒ့ၣ်မိၢ်ထူပျီဖးလဲၢ်အ
ပူၤန့ၣ်လီၤ.
လၢပျီဖးလဲၢ်အဃၢၤန့ၣ်အိၣ်ဒီးပှၤဟံၣ်တဖျၢၣ်,လၢဟံၣ်ကိာ်လာ်ဒ့တခီအိၣ်ဒီးဆၢၣ်တဖျၢၣ်ပှၤန့ၣ်လဲၤဆ့ၣ်နီၤ
လၢဆၢၣ်ခိၣ်ဒီးတဲ၀ဲဒၣ်လၢ, သါကသံကွၢ်သုခဲအံၤ-တဲသါတီတီ-ပှၤဟဲက့ၤမကၢာ်မ့ၢ်သုထံၣ်ဘၣ်တဂၤဂၤဧါ. တထံၣ်ဘၣ်နၤပှၤဖဲန့ၣ်တဖၣ်လီတၢ်တဘျီလီမူၤလီနီၢ်၀ဲစ့ၢ်ကီးလီၤ.အ၀ဲသံကွၢ်၀ဲဒ်န့ၣ်တ၀ီ,ခံ၀ီတုၤလၢသၢ၀ီ
ဒီးပှၤဖဲန့ၣ်တဖၣ်တဲဆၢအီၤလၢ,တထံၣ်ဘၣ်.အ၀ဲတဲဒၣ်ပှၤကညီကျိာ်လီၤ,
ဒီးတၢ်မၤအသးလၢပျၢၤတဖၣ်ဘၣ်အါမးဒ်အ၀ဲလဲၤခီဖျိတ့ၢ်၀ဲအသိးန့ၣ်လီၤ.အတၢ်တဲယုၤဖိလံၤတဖၣ်ဘၣ်ဃးဒီး
တၢ်စံၣ်ဃဲၤတဲဃဲၤလၢအကဲထီၣ်အသးနီၢ်နီၢ်လၢပျၢၤတဖၣ်အကျါပၣ်ဃုာ်၀ဲဒီးလၢၢ်မုၢ်လၢအအိၣ်ဘူးဒီးမီပြထုၣ်
သ၀ီတဖျၢၣ်အဂ့ၢ်ဒီးဖဲအ၀ဲတဲ၀ဲတဘျီလၢ်လၢ်တၢ်ကဲထီၣ်အသးလၢအပူၤကွံာ်ပှဲၤနံၣ်ပှဲၤလါန့ၣ်တတဲဖျါ၀ဲဘၣ်,တိၢ်
နီၣ်၀ဲတဘၣ်လၢၤဘၣ်.အမိၢ်အပၢ်အဖံအဖုလၢညါတဖၣ်တဲယုၤစ့ၢ်ကီးအီၤ,ဘၣ်ဆၣ်အ၀ဲသ့ၣ်တကွဲးနီၣ်ကွဲးဃါ၀ဲ
လီၤတံၢ်လီၤဆဲးဘၣ်,တဲယုၤဒၣ်အီၤလၢထးခိၣ်တဆီဘၣ်တဆီဒ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဃဲၤတယုၢ်အံၤဖါတံၢ်ဟဲနရ့ၣ်လဲၤမၤန့ၢ်လၢဖုဘူၣ်သၣ်အအိၣ်ဒီးဃဲၤယုၤကဒီးပှၤတဆီန့ၣ်လီၤ.တၢ်ဂ့ၢ်တခီ
ဟဲအသးဒ်အံၤလၢပျၢၤန့ၣ်မီပြထုၣ်သ၀ီအပူၤဟံၣ်ခိၣ်အိၣ်၀ဲဒၣ်အဖျၢၣ်နွံဆံ,လၢအကျါပှၤပိာ်ခွါအိၣ်၀ဲတဂၤ,အ
မံၤလၢသံးနိရိၤ,မ့ၢ်ပှၤလၢအအိၣ်လၢထူၣ်လၢၢ်တခီလီၤ.အ၀ဲဒၣ်လဲၤလီၤဆူ ဖီးတီၢ်ကနဲဃီ,ဒီးတုၤမ့ၢ်အဟဲက့ၤ
တုၤဖဲတၢ်မဲထၣ်န့ၣ်အ၀ဲလဲၤအီသံး,ပှၤလၢညါခါန့ၣ်ဒၢအီၣ်သံးလၢ၀ၣ်ပီၤပူၤ, ဒီးအခါဖဲန့ၣ်ဘၣ်လၢတၢ်စူၤခါအ
ဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ.
အီသံးဖဲတၢ်မဲထၣ်န့ၣ်တလၢာ်ဘၣ်အဃိအ၀ဲဟဲက့ၤ၀ံ၀ဲလၢ၀ၣ်ပီၤတဖျၢၣ်အပူၤ,ဟဲက့ၤခီခီ,အီ၀ဲဒီးအသံးတပီၤ
န့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဟဲက့ၤခီဂါ်စ့ၢ်ကီး၀ဲလၢၢ်မုၢ်ဖဲန့ၣ်တဖျၢၣ်,အ၀ဲဟဲက့ၤတခီခီ,အီဒီးအသံးဒီးတုၤမ့ၢ်အတုၤဖဲလၢၢ်မုၢ်
အခီၣ်ထံးန့ၣ်အခီၣ်တပျာ်အဃိအ၀ဲလီၤဃံၤဒီးအသံးတပီၤသ့ၣ်ဖးဒီးလီၤဆံၣ်၀ဲဒၣ်စီဖ့ကလ့ၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲအသံးလီၤဆံၣ်လၢာ်အခါကွၢ်၀ဲလၢအကပၤတခီအိၣ်ဒီးလၢၢ်မုၢ်အဃိအ၀ဲစးထီၣ်ဆိၣ်၀ဲဒၣ်, လၢၢ်မုၢ်အကစၢ်, ထံကစၢ်ကီၢ်ကစၢ်မၤလီၤဆံၣ်ကွံာ်ယသံး,ယအီတလၢအီဒံးဘၣ်.ဆိၣ်၀ဲအကလုာ်ကလုာ်လၢာ်တၢ်ဆိၣ်,ဒီးတ
ဘျီဃီဖဲန့ၣ်တၢ်ကလုၢ်သီၣ်ထီၣ်လၢလၢၢ်မုၢ်အဒီခိၣ်ဒီးတဲဘၣ်အီၤလၢ,အိၣ်ခိးပာ်စၢၤယၤဧီၢ်,ယကအီၣ်မ့ၤတဘျီ
ဒံး,ယတမၤကမၣ်နၤနီတမံၤဘၣ်.နဆိၣ်ညီယၤဒ်န့ၣ်ဘၣ်လဲၣ်.အန့ၣ်တဘျီအ၀ဲကွၢ်ထီၣ်တၢ်ဆူလၢၢ်မုၢ်အိၣ်အ
လီၢ်ဒီးထံၣ်စိ၀ဲပှၤဒီမါ၀ၤခံဂၤ, အိၣ်ဒီးအဖိတဂၤ, ဆ့ၣ်နီၤအီၣ်မ့ၤသပှၢ်ကတၢၢ်လီၤ.
တဘျီဃီအ၀ဲပျံၤထီၣ်တၢ်က့ၤကရီကွံာ်၀ဲဒီးတုၤမ့ၢ်အနုာ်လီၤဆူသ၀ီပူၤတတီၤဘၣ်တတီၤက့ၤတဲဘၣ်သ၀ီဖိတ
ဖၣ်လၢ, သုမ့ၢ်ထံၣ်ပှၤဟဲက့ၤလၢယလီၢ်ခံတဂၤဂၤဒီး မ့ၢ်သံကွၢ်၀ဲလၢမ့ၢ်သုထံၣ်ဘၣ်ပှၤတဂၤဂၤဧါန့ၣ်တဲလၢတ
ထံၣ်ဘၣ်ဧီၢ်တဲ၀ဲဒ်န့ၣ်,ဒီးအ၀ဲက့ၤတဲဘၣ်ပှၤသ၀ီဖိတဟံၣ်၀ံၤတဟံၣ်,အါတက့ၢ်အ၀ဲသ့ၣ်မ့ၢ်ပှၤမိၢ်လုပၢ်လၢ်ဖိလီၤ.
အ၀ဲသ့ၣ်မ့ၢ်မၤမူးဧိၤလီဧိၤ,မ့ၢ်မၤဘူၣ်မၤဘါတဘျီဘျီမၤ၀ဲဖဲသ၀ီအကံၢ်သးပျီဖးလဲၢ်,ကိး၀ဲလၢ“ဒ့ၣ်မိၢ်ထူပျီ”တဘ့ၣ်
အပူၤဒီးတဘျီလၢ်လၢ်အ၀ဲသ့ၣ်မ့ၢ်မၤဘူၣ်မၤဘါ,မၤမူးမၤလီန့ၣ်လဲၤဟံးန့ၢ်ဆိလီခီလၢလၢၢ်မုၢ်လၢအဘူးဒီးသ၀ီ
တဖျၢၣ်န့ၣ်အပူၤသ့,လီခီ,နီၣ်တၢၤ,သပၢၤသွ့ဒီးအဂၤအိၣ်၀ဲအါမးလီၤ.တုၤမ့ၢ်မူးမ့ၢ်ဂ့ၤ,တၢ်မၤဘူၣ်မၤဘါမ့ၢ်ဂ့ၤ၀ံၤ
တစုအ၀ဲသ့ၣ်ဘၣ်လဲၤဆှၢကဒါက့ၤ၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ပှၤတနီၤကွၢ်လီခီဖဲန့ၣ်တဖၣ်ဂ့ၤအဃိလဲတ့ၢ်၀ဲဒီးအလီ
ခီ,တနီၤမၤသ့ၣ်ဖးဘၣ်၀ဲဒီးတနီၤတလဲၤဆှၢက့ၤ၀ဲဘၣ်.အဃိလၢခံက့ၤအိၣ်ယံာ်ယံာ်အ၀ဲသ့ၣ်လဲၤဃုက့ၤတၢ်သ့ၣ်
တဖၣ်န့ၣ်တဘၣ်လၢၤဘၣ်.လီခီ,နီၣ်တၢၤ,သပၢၤသွ့ဒီးတၢ်ဖိတၢ်လံၤအဂၤတဖၣ်ကျၢၢ်အီထီလာ်ကွံာ်အသးဒီးကဲ
ထီၣ်က့ၤလၢၢ်ခဲလၢာ်န့ၣ်လီၤ.ဒီးမ့မ့ၢ်သံးနိရိၤတဂၤမၢပှၤလီစၢၤအီၤတၢ်၀ံၤဒီးက့ၤကွံာ်၀ဲတတီၤဘၣ်တတီၤဆူက
ထီနံၣ်သ၀ီန့ၣ်လီၤ.
ဖဲသံးနိရိၤက့ၤပူၤအလီၢ်ခံန့ၣ်ဒီးပှၤဖုပှၢ်တဂၤဟဲပၢၢ်ထီၣ်တၢ်ဖုပှၢ်အ၀ဲန့ၣ်ကူဒီးယၣ်အ့လ့,ဒ်သိးဒီးပယီၤသးပှၢ်လၢ
ပျၢၤတဖၣ်ကူ၀ဲအသိး,ကၤဒီးဆ့ကၤတဲာ်ပီာ်,အခိၣ်ဖၢၣ်တခီအိၣ်ဒီးအနၢ်ကုဖိတဘ့ၣ်ဟဲဒီးသံကွၢ်၀ဲဒၣ်,မကၢာ်မ့ၢ်
သုထံၣ်ဘၣ်ပှၤဟဲက့ၤတဂၤဂၤဧါ.ပှၤသ၀ီဖိတဖၣ်တဲဘၣ်အီၤလၢ,တထံၣ်ဘၣ်.ဟဲက့ၤတိကီၣ်ပှၤတဂၤဂၤဧီၢ်အ
တၢ်တဲဘၣ်အီၤလၢတထံၣ်ဘၣ်,ခံဂၤဂၤဧီၢ်တထံၣ်ဘၣ်ကိးဂၤဒဲးန့ၣ်လီၤ.အ၀ဲဟးသံကွၢ်ပှၤတဟံၣ်၀ံၤတဟံၣ်,လဲၤ
၀ဲတုၤအတုၤလီၤဆူသ၀ီအကတၢၢ်မီပြထုၣ်ထၣ်တခီန့ၣ်လီၤ.မ့မ့ၢ်သံးနိရိၤတခီက့ၤဒီးပျံၤတၢ်အဃိခီဂါ်၀ဲပီချိကျိ,
ဒီးမ့မ့ၢ်တၢ်ဖုပှၢ်တဂၤန့ၣ်တခီလူၤဃိၢ်အီၤတချုးဘၣ်အဃိဟဲက့ၤကဒါက့ၤ,ဟဲက့ၤတုၤလၢဒ့ၣ်မိၢ်ထူပျီဖးလဲၢ်အ
ပူၤန့ၣ်လီၤ.
လၢပျီဖးလဲၢ်အဃၢၤန့ၣ်အိၣ်ဒီးပှၤဟံၣ်တဖျၢၣ်,လၢဟံၣ်ကိာ်လာ်ဒ့တခီအိၣ်ဒီးဆၢၣ်တဖျၢၣ်ပှၤန့ၣ်လဲၤဆ့ၣ်နီၤ
လၢဆၢၣ်ခိၣ်ဒီးတဲ၀ဲဒၣ်လၢ, သါကသံကွၢ်သုခဲအံၤ-တဲသါတီတီ-ပှၤဟဲက့ၤမကၢာ်မ့ၢ်သုထံၣ်ဘၣ်တဂၤဂၤဧါ. တထံၣ်ဘၣ်နၤပှၤဖဲန့ၣ်တဖၣ်လီတၢ်တဘျီလီမူၤလီနီၢ်၀ဲစ့ၢ်ကီးလီၤ.အ၀ဲသံကွၢ်၀ဲဒ်န့ၣ်တ၀ီ,ခံ၀ီတုၤလၢသၢ၀ီ
ဒီးပှၤဖဲန့ၣ်တဖၣ်တဲဆၢအီၤလၢ,တထံၣ်ဘၣ်.အ၀ဲတဲဒၣ်ပှၤကညီကျိာ်လီၤ,
မ့ၢ်ဒၣ်ပှၤကညီတဂၤလီၤ.လၢခံကတၢၢ်အ၀ဲတဲဘၣ်ပှၤဖဲန့ၣ်လၢ,သုမ့ၢ်တဲသါတီတီန့ၣ်တဘၣ်တၢ်နီတမံၤဘၣ်,
သုမ့ၢ်လီသါဒုန့ၣ်သါက့ၤမ့ၢ်ပူၤတၢ်ကမၤအသးဒီးသုဒ်လဲၣ်န့ၣ်သုကသ့ၣ်ညါဘၣ်ယၢာ်အန့ၣ်တဘျီစးထီၣ်ဖဲတၢ်
တနၤဃီလၢအ၀ဲက့ၤပူၤအနံၤန့ၣ်ပှၤသံ၀ဲဒီသ၀ီ, ပှၤသံသပှၢ်တၢၢ်ခူၣ်လီၤလိာ်သးတနၢၤလၢၤဘၣ်.ကယဲၢ်မ့ၢ်
ပှၤလၢအလီဘၣ်အီၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်သံဆိတစဲး,မ့မ့ၢ်ပှၤလၢအအိၣ်စီၤစုၤတဖၣ်တခီသံစဲၤခံတစဲးအိၣ်ဒီးသံဒၣ်
အတၢ်ဒ်န့ၣ်လီၤ.တဆူးတဆါနီတမံၤဘၣ်.ဒီးဖဲန့ၣ်သ၀ီဖိတဖၣ်ပျံၤထီၣ်တၢ်အဃိဃ့ၢ်အိၣ်ကွံာ်ဆူတၢ်လီၢ်အဂၤ
ဒီးသ၀ီဟးဂီၤ၀ဲဒီတဖျၢၣ်ညါလီၤ.ဖဲသ၀ီဟးဂီၤအခါဟံၣ်ခိၣ်အိၣ်၀ဲနွံဆံတီတီလီၤ.မီပြထုၣ်သ၀ီအိၣ်သူၣ်လီၤအ
သးလၢတနီသရံၣ်,ဘျံးဒ၀ဲၢ်ကီၢ်ရ့ၣ်,ပီချိဟီၣ်က၀ီၤန့ၣ်လီၤ.ခဲအံၤသ၀ီကဲထီၣ်သ၀ီဖးဒိၣ်တဖျၢၣ်လံ.ပမ့ၢ်လဲၤဟး
ဆူသ၀ီပူၤဒီးကွၢ်ထီၣ်တၢ်လၢမုၢ်ထီၣ်တခီန့ၣ်ပကထံၣ်ဘၣ်လၢၢ်မုၢ်စးထီၣ်အသးလၢမုၢ်ထီၣ်ဆူမုၢ်နုာ်တကပၤ,ဒီး
လၢမုၢ်နုာ်တကပၤအကတၢၢ်တခီန့ၣ်လၢၢ်မုၢ်လီၤဒ့စ့ၤအဃိဖျါလၢအအိၣ်လီၤဆီတဖျၢၣ်,ဘၣ်ဆၣ်အခီၣ်ထံးန့ၣ်
စဲဘူးလိာ်အသးအဃိပှၤလ့ၢ်လိၤလ့ၢ်ထီၣ်သ့၀ဲလီၤ.
ပှၤသ၀ီဖိအတၢ်လဲၤခီဖျိဘၣ်ထွဲဒီးလၢၢ်မုၢ်
လၢၢ်မုၢ်အကစၢ်အ၀ဲန့ၣ်ဒုးမံမီၢ်ပှၤတၢ်ဆူၣ်ဒိၣ်မး,ပှၤမ့ၢ်မံမီၢ်ဘၣ်အ၀ဲသ့ၣ်န့ၣ်တဲဘၣ်ပှၤထဲပှၤဘၣ်ဘါတၢ်ဆူၣ်ဆူၣ်,
ပှၤဘၣ်မၤတၢ်ဂ့ၤ,ပှၤသုတကဲးပသူကဲးပလီတဂ့ၤ,အီသံးအီမ့ၤတဂ့ၤ,ဆိၣ်တၢ်ထုတၢ်တဂ့ၤအ၀ဲဒၣ်အဲၣ်ဒိးထဲပှၤ
ကမၤတၢ်ဂ့ၤတၢ်၀ါလီၤ.ပှၤမံမီၢ်လၢအ၀ဲသ့ၣ်အိၣ်ဒီးအဒီမါ၀ၤခံဂၤ,ဃုာ်ဒီးအဖိတဂၤလၢအပူၤကွံာ်န့ၣ်ပှၤမံမီၢ်လၢ
အဖိအိၣ်တဂၤဒ်လီၤ,လၢခံပှၤမံမီၢ်ကဒီးလၢအဖိအိၣ်ခံဂၤလံ.အ၀ဲဒၣ်တဲဘၣ်ပှၤလၢအ၀ဲဒၣ်န့ၣ်လဲၤထီၣ်ပှၢ်ဒီးလၢၢ်
မုၢ်ကွီကီာ်အဖိမုၣ်န့ၣ်လီၤ.
မိၢ်ပၢ်သ့ၣ်တဖၣ်သိၣ်အဖိအလံၤလၢဆိၣ်တၢ်တဂ့ၤ,အိၣ်န့ၣ်ဟးကိးပသူကိးပလီတဂ့ၤ.အ၀ဲသ့ၣ်မံမီၢ်ဘၣ်လၢပှၤဒီ
ဖိမိၢ်ဖိပၢ်သၢဂၤလၢတဘျီသံးနိရိၤထံၣ်၀ဲန့ၣ်မ့ၢ်ဒၣ်လၢၢ်မုၢ်အကစၢ်လီၤ.အ၀ဲသ့ၣ်တအဲၣ်ဒိး၀ဲလၢပှၤကိးပလူပလီ
ဒီးဆိၣ်တၢ်ထုတၢ်ဘၣ်,သံးဧိၤဂာ်ဧိၤန့ၣ်တအဲၣ်ဒိး၀ဲလ့ၤတက့ၤဘၣ်.တဘျီပှၤသ၀ီဖိဃ့သံးလၢအီၤ,လၢပှၤကစၢၢ်
ခိၣ်မိၢ်လုပၢ်လၢ်တခီပှၤဒွဲၣ်ပနဲ,ပှၤဃ့ဒီးပှၤတဲလၢပှၤကဖီၣ်ကသံၣ်,ပှၤအဲၣ်ဒိးသံးထဲတပလီဧိၤလီၤ့ပှၤဃ့ဒိသံးလၢ
အီၤမ့ၢ်လၢတၢ်လီၢ်အ၀ဲန့ၣ်ပှၤဃုသံးဘူးဘူးတညီဘၣ်.တုၤမ့ၢ်ပှၤဒိထီၣ်သံးဒီးသံးဟဲယွၤလီၤအခီၣ်ထံးတပလီန့ၣ်
မ့ၢ်သံးမူၤမူၤနီၢ်နီၢ်လီၤ.န့ၢ်ဒၣ်ထဲတပလီဧိၤလီၤ.မ့မ့ၢ်အဂၤလၢအဟဲယွၤလီၤတဖၣ်ကဲထီၣ်က့ၤထံခဲလၢာ်,တနၢ
သံးနီတစဲးလၢၤဘၣ်.၀ံၤဒီးတၢ်လၢသံးန့ၣ်နမ့ၢ်ပှ့ၤလၢတၢ်မဲထၣ်တခီဒီးဟဲက့ၤစိာ်ခီဂါ်ဘၣ်လၢၢ်မုၢ်န့ၣ်အရီၢ်ဟးဂီၤ
တဘျီဃီလီၤ, ဘျါသံဘျါစိၢ်တဘျီဃီလီၤ.
တဘျီသ၀ီဖိတဂၤလဲၤဖဲးအီၣ်ခုးလၢကစၢၢ်ကပၤ,ဘူးဒီးလၢၢ်မုၢ်န့ၣ်လီၤ.ဖဲအဘုဘၣ်ထီၣ်အခါထိၣ်ဖှံးဂီၢ်မုၢ်လီၤအီၣ်
အဘု,ယံာ်ယံာ်မၤ၀ဲတနၢၤလၢၤဘၣ်အဃိအ၀ဲဆိၣ်ဘၣ်ထုဘၣ်တၢ်,ဆိၣ်၀ဲယံာ်ထီၣ်ဒီးဘၣ်ဖဲအမံအိၣ်ဘှံးလၢမုၢ်
ဆါခီအခါတၢ်ဒဲအကိာ်ပူၤတထံၣ်, အ၀ဲစီၣ်ထီၣ်အမဲာ်ကွၢ်ဃီၤလၢအပၢ်တခီအိၣ်ယံၤဒီးအီၤ၀ံၤဒီးအ၀ဲမံကဒီး၀ဲ
န့ၣ်လီၤဒီးတၢ်ဟဲဒဲကဒီးအထးခိၣ်တထံၣ်,အ၀ဲကွၢ်ဃီၤအပၢ်နာ်သက့အပၢ်တအိၣ်ဘူးဒီးအီၤဘၣ်. တုၤမ့ၢ်အ
သုမ့ၢ်လီသါဒုန့ၣ်သါက့ၤမ့ၢ်ပူၤတၢ်ကမၤအသးဒီးသုဒ်လဲၣ်န့ၣ်သုကသ့ၣ်ညါဘၣ်ယၢာ်အန့ၣ်တဘျီစးထီၣ်ဖဲတၢ်
တနၤဃီလၢအ၀ဲက့ၤပူၤအနံၤန့ၣ်ပှၤသံ၀ဲဒီသ၀ီ, ပှၤသံသပှၢ်တၢၢ်ခူၣ်လီၤလိာ်သးတနၢၤလၢၤဘၣ်.ကယဲၢ်မ့ၢ်
ပှၤလၢအလီဘၣ်အီၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်သံဆိတစဲး,မ့မ့ၢ်ပှၤလၢအအိၣ်စီၤစုၤတဖၣ်တခီသံစဲၤခံတစဲးအိၣ်ဒီးသံဒၣ်
အတၢ်ဒ်န့ၣ်လီၤ.တဆူးတဆါနီတမံၤဘၣ်.ဒီးဖဲန့ၣ်သ၀ီဖိတဖၣ်ပျံၤထီၣ်တၢ်အဃိဃ့ၢ်အိၣ်ကွံာ်ဆူတၢ်လီၢ်အဂၤ
ဒီးသ၀ီဟးဂီၤ၀ဲဒီတဖျၢၣ်ညါလီၤ.ဖဲသ၀ီဟးဂီၤအခါဟံၣ်ခိၣ်အိၣ်၀ဲနွံဆံတီတီလီၤ.မီပြထုၣ်သ၀ီအိၣ်သူၣ်လီၤအ
သးလၢတနီသရံၣ်,ဘျံးဒ၀ဲၢ်ကီၢ်ရ့ၣ်,ပီချိဟီၣ်က၀ီၤန့ၣ်လီၤ.ခဲအံၤသ၀ီကဲထီၣ်သ၀ီဖးဒိၣ်တဖျၢၣ်လံ.ပမ့ၢ်လဲၤဟး
ဆူသ၀ီပူၤဒီးကွၢ်ထီၣ်တၢ်လၢမုၢ်ထီၣ်တခီန့ၣ်ပကထံၣ်ဘၣ်လၢၢ်မုၢ်စးထီၣ်အသးလၢမုၢ်ထီၣ်ဆူမုၢ်နုာ်တကပၤ,ဒီး
လၢမုၢ်နုာ်တကပၤအကတၢၢ်တခီန့ၣ်လၢၢ်မုၢ်လီၤဒ့စ့ၤအဃိဖျါလၢအအိၣ်လီၤဆီတဖျၢၣ်,ဘၣ်ဆၣ်အခီၣ်ထံးန့ၣ်
စဲဘူးလိာ်အသးအဃိပှၤလ့ၢ်လိၤလ့ၢ်ထီၣ်သ့၀ဲလီၤ.
ပှၤသ၀ီဖိအတၢ်လဲၤခီဖျိဘၣ်ထွဲဒီးလၢၢ်မုၢ်
လၢၢ်မုၢ်အကစၢ်အ၀ဲန့ၣ်ဒုးမံမီၢ်ပှၤတၢ်ဆူၣ်ဒိၣ်မး,ပှၤမ့ၢ်မံမီၢ်ဘၣ်အ၀ဲသ့ၣ်န့ၣ်တဲဘၣ်ပှၤထဲပှၤဘၣ်ဘါတၢ်ဆူၣ်ဆူၣ်,
ပှၤဘၣ်မၤတၢ်ဂ့ၤ,ပှၤသုတကဲးပသူကဲးပလီတဂ့ၤ,အီသံးအီမ့ၤတဂ့ၤ,ဆိၣ်တၢ်ထုတၢ်တဂ့ၤအ၀ဲဒၣ်အဲၣ်ဒိးထဲပှၤ
ကမၤတၢ်ဂ့ၤတၢ်၀ါလီၤ.ပှၤမံမီၢ်လၢအ၀ဲသ့ၣ်အိၣ်ဒီးအဒီမါ၀ၤခံဂၤ,ဃုာ်ဒီးအဖိတဂၤလၢအပူၤကွံာ်န့ၣ်ပှၤမံမီၢ်လၢ
အဖိအိၣ်တဂၤဒ်လီၤ,လၢခံပှၤမံမီၢ်ကဒီးလၢအဖိအိၣ်ခံဂၤလံ.အ၀ဲဒၣ်တဲဘၣ်ပှၤလၢအ၀ဲဒၣ်န့ၣ်လဲၤထီၣ်ပှၢ်ဒီးလၢၢ်
မုၢ်ကွီကီာ်အဖိမုၣ်န့ၣ်လီၤ.
မိၢ်ပၢ်သ့ၣ်တဖၣ်သိၣ်အဖိအလံၤလၢဆိၣ်တၢ်တဂ့ၤ,အိၣ်န့ၣ်ဟးကိးပသူကိးပလီတဂ့ၤ.အ၀ဲသ့ၣ်မံမီၢ်ဘၣ်လၢပှၤဒီ
ဖိမိၢ်ဖိပၢ်သၢဂၤလၢတဘျီသံးနိရိၤထံၣ်၀ဲန့ၣ်မ့ၢ်ဒၣ်လၢၢ်မုၢ်အကစၢ်လီၤ.အ၀ဲသ့ၣ်တအဲၣ်ဒိး၀ဲလၢပှၤကိးပလူပလီ
ဒီးဆိၣ်တၢ်ထုတၢ်ဘၣ်,သံးဧိၤဂာ်ဧိၤန့ၣ်တအဲၣ်ဒိး၀ဲလ့ၤတက့ၤဘၣ်.တဘျီပှၤသ၀ီဖိဃ့သံးလၢအီၤ,လၢပှၤကစၢၢ်
ခိၣ်မိၢ်လုပၢ်လၢ်တခီပှၤဒွဲၣ်ပနဲ,ပှၤဃ့ဒီးပှၤတဲလၢပှၤကဖီၣ်ကသံၣ်,ပှၤအဲၣ်ဒိးသံးထဲတပလီဧိၤလီၤ့ပှၤဃ့ဒိသံးလၢ
အီၤမ့ၢ်လၢတၢ်လီၢ်အ၀ဲန့ၣ်ပှၤဃုသံးဘူးဘူးတညီဘၣ်.တုၤမ့ၢ်ပှၤဒိထီၣ်သံးဒီးသံးဟဲယွၤလီၤအခီၣ်ထံးတပလီန့ၣ်
မ့ၢ်သံးမူၤမူၤနီၢ်နီၢ်လီၤ.န့ၢ်ဒၣ်ထဲတပလီဧိၤလီၤ.မ့မ့ၢ်အဂၤလၢအဟဲယွၤလီၤတဖၣ်ကဲထီၣ်က့ၤထံခဲလၢာ်,တနၢ
သံးနီတစဲးလၢၤဘၣ်.၀ံၤဒီးတၢ်လၢသံးန့ၣ်နမ့ၢ်ပှ့ၤလၢတၢ်မဲထၣ်တခီဒီးဟဲက့ၤစိာ်ခီဂါ်ဘၣ်လၢၢ်မုၢ်န့ၣ်အရီၢ်ဟးဂီၤ
တဘျီဃီလီၤ, ဘျါသံဘျါစိၢ်တဘျီဃီလီၤ.
တဘျီသ၀ီဖိတဂၤလဲၤဖဲးအီၣ်ခုးလၢကစၢၢ်ကပၤ,ဘူးဒီးလၢၢ်မုၢ်န့ၣ်လီၤ.ဖဲအဘုဘၣ်ထီၣ်အခါထိၣ်ဖှံးဂီၢ်မုၢ်လီၤအီၣ်
အဘု,ယံာ်ယံာ်မၤ၀ဲတနၢၤလၢၤဘၣ်အဃိအ၀ဲဆိၣ်ဘၣ်ထုဘၣ်တၢ်,ဆိၣ်၀ဲယံာ်ထီၣ်ဒီးဘၣ်ဖဲအမံအိၣ်ဘှံးလၢမုၢ်
ဆါခီအခါတၢ်ဒဲအကိာ်ပူၤတထံၣ်, အ၀ဲစီၣ်ထီၣ်အမဲာ်ကွၢ်ဃီၤလၢအပၢ်တခီအိၣ်ယံၤဒီးအီၤ၀ံၤဒီးအ၀ဲမံကဒီး၀ဲ
န့ၣ်လီၤဒီးတၢ်ဟဲဒဲကဒီးအထးခိၣ်တထံၣ်,အ၀ဲကွၢ်ဃီၤအပၢ်နာ်သက့အပၢ်တအိၣ်ဘူးဒီးအီၤဘၣ်. တုၤမ့ၢ်အ
ပှဲၤထီၣ်သၢ၀ီတ၀ီအခါအ၀ဲဂဲၤဆၢထၢၣ်တဲဘၣ်အပၢ်,ပါ,ပမံဘီဒီးနဒဲပထးခိၣ်ဒီးအပါတဲဆၢအီၤ,ယအိၣ်ဒီးနၤဘူး
ဧါ.ယအိၣ်ဒီးနၤဖးယံၤညါယဒဲနထးခိၣ်တုၤဧါ,၀ဲန့ၣ်ဆိၣ်တၢ်အါအါဒီး,ပှၤလၢအအိၣ်လၢမီပြထုၣ်အပူၤဒီးစံး၀ဲလၢ
တၢ်ဒဲအထးခိၣ်န့ၣ်မ့ၢ်၀ဲဖုနိ, ဖုဂ့ၤ၀ါ,ဖါတံၢ်ဒါပိၣ်, ဖါတံၢ်ဖီသံခဲလၢာ်လွံၢ်ဂၤန့ၣ်လီၤ.
၀ံၤဒီးဖဲn၁၉၉၄၉၅နံၣ်အတီၢ်ပူၤတၢ်မၤစ့ၢ်ကီးအသးတဘျီန့ၣ်လီၤ.ဖဲန့ၣ်ပှၤဒီပုၢ်၀ဲၢ်ပိာ်မုၣ်ဖိသၣ်အိၣ်ခံဂၤ,အဟံၣ်
အိၣ်တယံၤဒီးလၢၢ်မုၢ်ဘၣ်.အဒိၣ်တဂၤအမံၤမ့ၢ်နီၢ်ယိယိၣ်,အပၢ်အမံၤလၢဖါတံၢ်သ့တ့ၣ်,အိၣ်ဟဲလၢစီဃ့တခီန့ၣ်
လီၤ.ဘၣ်တနံၤအ၀ဲသ့ၣ်လဲၤဃုအီၣ်သ့ၣ်မုၣ်ဒ့လၢပှၤသံၣ်ပူၤဒီးဖဲအထီၣ်လၢတၢ်ပျိၢ်ခိၣ်အခါကွၢ်စိဃီၤ၀ဲဒၣ်လၢၢ်မုၢ်
န့ၣ်လီၤ.လၢဖိသၣ်အကျိာ်အကျာ်တခီဆိကမိၣ်ထီၣ်၀ဲဖဲအ၀ဲသ့ၣ်အိၣ်လၢစီဃ့န့ၣ်အိၣ်ဒီးတလၢၤတဖၣ်အဃိပှၤ
တ့ထီၣ်ဃိၣ်ဘၣ်ဆၣ်ဖဲအံၤဃိၣ်တအိၣ်ဘၣ်,ဒီးအ၀ဲတဲန့ၢ်အပုၢ်လၢ,အၢကိကိ,လၢၢ်မုၢ်အ၀ဲအံၤမ့မ့ၢ်ဒ်သိးလၢတ
လၢၤအကျါဒုတလၢၤကဘါ၀ဲပၢပၢ,ကဘှီထီၣ်ဒီးဃိၣ်ဒံး,အ၀ဲသ့ၣ်တဲတၢ်န့ၣ်၀ံၤဒီးလဲၤ၀ဲတခါခံခါဒီးကွၢ်ထီၣ်တၢ်
ဆူလၢၢ်မုၢ်အဒီခိၣ်န့ၣ်ထံၣ်၀ဲလၢပှၤတဂၤ,သိးဒီးတၢ်အ၀ါထီၣ်လၢလၢၢ်မုၢ်အလိၤန့ၣ်လီၤ.
အ၀ဲသ့ၣ်အဒီပုၢ်၀ဲၢ်မုၣ်ခံဂၤကွၢ်ကီ၀ဲဒ်န့ၣ်,ကွၢ်၀ဲယံာ်ယံာ်တဘျီတၢ်ပျံၤလီၤဘၣ်အ၀ဲသ့ၣ်ဒ်လဲၣ်တဲတဘၣ်ဘၣ်.တၢ်
ဖုပှၢ်အ၀ဲန့ၣ်ထီၣ်လၢၢ်မုၢ်ဒီးဖဲအတလၢထီၣ်လၢၢ်မုၢ်အခိၣ်စိၣ်အခါလီၤမၢ်၀ဲဖဲန့ၣ်လီၤ.အန့ၣ်တဘျီအ၀ဲသ့ၣ်ပျံၤထီၣ်
တၢ်ဒီးတၢၤလီၤကွံာ်အသ့ၣ်မုၣ်ဒီးအဃဲာ်၀ံၤက့ၤဃ့ၢ်ဆူအပၢ်အအိၣ်,ဟဲက့ၤတဲဘၣ်အပၢ်ဘၣ်ဆၣ်အပၢ်တနာ်ဘၣ်.
လၢခံက့ၤတၢ်မၤကဒီးအသးတဘျီန့ၣ်လီၤ.နီၢ်ကျၢၤဒီးနီၢ်လါထူအဟံၣ်အိၣ်ဘူးဒီးလၢၢ်မုၢ်အခီၣ်ထံးလီၤ.တၢ်ဖိသၣ်
ဒီပုၢ်၀ဲၢ်မုၣ်ခံဂၤလီၢ်လီၢ်န့ၣ်ဟဲက့ၤထီၣ်လၢသ၀ီပူၤတခီအ၀ဲသ့ၣ်ထံၣ်ကဒီးတၢ်တဂၤလီၢ်လီၢ်က့ၤထီၣ်ဆူလၢၢ်မုၢ်အ
ခိၣ်စိၣ်န့ၣ်ဒီးတဲလိာ်အသး,အၢ,တၢ်တဂၤက့ၤထီၣ်ဆူလၢၢ်မုၢ်အခိၣ်စိၣ်န့ၣ်,ဖဲန့ၣ်အ၀ဲသ့ၣ်ကွၢ်ကီ၀ဲ,ဘၣ်လၢဖါတံၢ်
ကွီခိၣ်(ဖါတံၢ်ကွီခိၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ဒၣ်တံဟဲနရ့ၣ်အတခွါလီၤ)ဟဲဘၣ်အတီၤန့ၣ်လီၤ.ပှၤဖိသၣ်ဒီပုၢ်၀ဲၢ်မုၣ်ခံဂၤန့ၣ်ကိးဃီၤ
မုၢ်ဂၢ်လါထူလၢ,အၢၣ်မုၢ်ဂၢ်,အၢၣ်မုၢ်ဂၢ်နကွၢ်စါ,တၢ်တဂၤက့ၤထီၣ်ဆူလၢၢ်မုၢ်အခိၣ်စိၣ်န့ၣ်,အ၀ဲပာ်ဖုးအသးဒီးတဲ၀ဲ,
မတၤလဲၣ်.ထဲန့ၣ်တဘျီအ၀ဲသ့ၣ်ကိးဃီၤအီၤ,ဟဲလၢအံၤ,ကွၢ်လၢအံၤ.မုၢ်ဂၢ်တဂၤဟဲဃီၤဒီးထံၣ်စ့ၢ်ကီး
ပှၤတဂၤက့ၤထီၣ်လၢလၢၢ်မုၢ်အခိၣ်စိၣ်န့ၣ်လီၤ.ဖါတံၢ်ကွီခိၣ်တခီစံး၀ဲ,တၢ်ဖိသၣ်ခံဂၤန့ၣ်တဲ၀ဲလၢသါထံၣ်တၢ်တ
ဂၤန့ၣ်ဒီးယကွၢ်,ဒုးနဲၣ်ယၤဒီးအစုမုၢ်,လၢယမဲာ်သၣ်အဃၢၤဘၣ်ဆၣ်ယတထံၣ်ဘၣ်.
အ၀ဲသ့ၣ်တဲ၀ဲလၢတၢ်တဂၤက့ၤထီၣ်ဖဲန့ၣ်မလဲၣ်.အ၀ဲသ့ၣ်ပိာ်မုၣ်သၢဂၤတခီထံၣ်၀ဲ,ယဲတခီယတထံၣ်ဘၣ်ယံာ်
ယံာ်ဒီးယတဲထီၣ်,လၢတၢ်ထံးထၣ်တကလုာ်န့ၣ်မီၤ,-လၢၢ်မုၢ်အကစၢ်, ထံကစၢ်ကီၢ်ကစၢ်ဧၢ,ဒုးထံၣ်ယၤတဘျး, ယကအိၣ်မူမၤဂ့ၤထီၣ်က့ၤယသးလီၤ-ယတဲဒ်န့ၣ်တဘျုးဘျီဘၣ်ဆၣ်ယတထံၣ်ဘၣ်. ယံာ်ယံာ်တၢ်တဂၤန့ၣ်ဟါမၢ်ဒီးအ၀ဲသ့ၣ်သၢဂၤဧီၢ်က့ၤဆူအဟံၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဟံးန့ၢ်အီၤလၢကညီတၢ်စံၣ်ဃဲၤတဲဃဲၤလံာ်ပူၤ.
ဧါ.ယအိၣ်ဒီးနၤဖးယံၤညါယဒဲနထးခိၣ်တုၤဧါ,၀ဲန့ၣ်ဆိၣ်တၢ်အါအါဒီး,ပှၤလၢအအိၣ်လၢမီပြထုၣ်အပူၤဒီးစံး၀ဲလၢ
တၢ်ဒဲအထးခိၣ်န့ၣ်မ့ၢ်၀ဲဖုနိ, ဖုဂ့ၤ၀ါ,ဖါတံၢ်ဒါပိၣ်, ဖါတံၢ်ဖီသံခဲလၢာ်လွံၢ်ဂၤန့ၣ်လီၤ.
၀ံၤဒီးဖဲn၁၉၉၄၉၅နံၣ်အတီၢ်ပူၤတၢ်မၤစ့ၢ်ကီးအသးတဘျီန့ၣ်လီၤ.ဖဲန့ၣ်ပှၤဒီပုၢ်၀ဲၢ်ပိာ်မုၣ်ဖိသၣ်အိၣ်ခံဂၤ,အဟံၣ်
အိၣ်တယံၤဒီးလၢၢ်မုၢ်ဘၣ်.အဒိၣ်တဂၤအမံၤမ့ၢ်နီၢ်ယိယိၣ်,အပၢ်အမံၤလၢဖါတံၢ်သ့တ့ၣ်,အိၣ်ဟဲလၢစီဃ့တခီန့ၣ်
လီၤ.ဘၣ်တနံၤအ၀ဲသ့ၣ်လဲၤဃုအီၣ်သ့ၣ်မုၣ်ဒ့လၢပှၤသံၣ်ပူၤဒီးဖဲအထီၣ်လၢတၢ်ပျိၢ်ခိၣ်အခါကွၢ်စိဃီၤ၀ဲဒၣ်လၢၢ်မုၢ်
န့ၣ်လီၤ.လၢဖိသၣ်အကျိာ်အကျာ်တခီဆိကမိၣ်ထီၣ်၀ဲဖဲအ၀ဲသ့ၣ်အိၣ်လၢစီဃ့န့ၣ်အိၣ်ဒီးတလၢၤတဖၣ်အဃိပှၤ
တ့ထီၣ်ဃိၣ်ဘၣ်ဆၣ်ဖဲအံၤဃိၣ်တအိၣ်ဘၣ်,ဒီးအ၀ဲတဲန့ၢ်အပုၢ်လၢ,အၢကိကိ,လၢၢ်မုၢ်အ၀ဲအံၤမ့မ့ၢ်ဒ်သိးလၢတ
လၢၤအကျါဒုတလၢၤကဘါ၀ဲပၢပၢ,ကဘှီထီၣ်ဒီးဃိၣ်ဒံး,အ၀ဲသ့ၣ်တဲတၢ်န့ၣ်၀ံၤဒီးလဲၤ၀ဲတခါခံခါဒီးကွၢ်ထီၣ်တၢ်
ဆူလၢၢ်မုၢ်အဒီခိၣ်န့ၣ်ထံၣ်၀ဲလၢပှၤတဂၤ,သိးဒီးတၢ်အ၀ါထီၣ်လၢလၢၢ်မုၢ်အလိၤန့ၣ်လီၤ.
အ၀ဲသ့ၣ်အဒီပုၢ်၀ဲၢ်မုၣ်ခံဂၤကွၢ်ကီ၀ဲဒ်န့ၣ်,ကွၢ်၀ဲယံာ်ယံာ်တဘျီတၢ်ပျံၤလီၤဘၣ်အ၀ဲသ့ၣ်ဒ်လဲၣ်တဲတဘၣ်ဘၣ်.တၢ်
ဖုပှၢ်အ၀ဲန့ၣ်ထီၣ်လၢၢ်မုၢ်ဒီးဖဲအတလၢထီၣ်လၢၢ်မုၢ်အခိၣ်စိၣ်အခါလီၤမၢ်၀ဲဖဲန့ၣ်လီၤ.အန့ၣ်တဘျီအ၀ဲသ့ၣ်ပျံၤထီၣ်
တၢ်ဒီးတၢၤလီၤကွံာ်အသ့ၣ်မုၣ်ဒီးအဃဲာ်၀ံၤက့ၤဃ့ၢ်ဆူအပၢ်အအိၣ်,ဟဲက့ၤတဲဘၣ်အပၢ်ဘၣ်ဆၣ်အပၢ်တနာ်ဘၣ်.
လၢခံက့ၤတၢ်မၤကဒီးအသးတဘျီန့ၣ်လီၤ.နီၢ်ကျၢၤဒီးနီၢ်လါထူအဟံၣ်အိၣ်ဘူးဒီးလၢၢ်မုၢ်အခီၣ်ထံးလီၤ.တၢ်ဖိသၣ်
ဒီပုၢ်၀ဲၢ်မုၣ်ခံဂၤလီၢ်လီၢ်န့ၣ်ဟဲက့ၤထီၣ်လၢသ၀ီပူၤတခီအ၀ဲသ့ၣ်ထံၣ်ကဒီးတၢ်တဂၤလီၢ်လီၢ်က့ၤထီၣ်ဆူလၢၢ်မုၢ်အ
ခိၣ်စိၣ်န့ၣ်ဒီးတဲလိာ်အသး,အၢ,တၢ်တဂၤက့ၤထီၣ်ဆူလၢၢ်မုၢ်အခိၣ်စိၣ်န့ၣ်,ဖဲန့ၣ်အ၀ဲသ့ၣ်ကွၢ်ကီ၀ဲ,ဘၣ်လၢဖါတံၢ်
ကွီခိၣ်(ဖါတံၢ်ကွီခိၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ဒၣ်တံဟဲနရ့ၣ်အတခွါလီၤ)ဟဲဘၣ်အတီၤန့ၣ်လီၤ.ပှၤဖိသၣ်ဒီပုၢ်၀ဲၢ်မုၣ်ခံဂၤန့ၣ်ကိးဃီၤ
မုၢ်ဂၢ်လါထူလၢ,အၢၣ်မုၢ်ဂၢ်,အၢၣ်မုၢ်ဂၢ်နကွၢ်စါ,တၢ်တဂၤက့ၤထီၣ်ဆူလၢၢ်မုၢ်အခိၣ်စိၣ်န့ၣ်,အ၀ဲပာ်ဖုးအသးဒီးတဲ၀ဲ,
မတၤလဲၣ်.ထဲန့ၣ်တဘျီအ၀ဲသ့ၣ်ကိးဃီၤအီၤ,ဟဲလၢအံၤ,ကွၢ်လၢအံၤ.မုၢ်ဂၢ်တဂၤဟဲဃီၤဒီးထံၣ်စ့ၢ်ကီး
ပှၤတဂၤက့ၤထီၣ်လၢလၢၢ်မုၢ်အခိၣ်စိၣ်န့ၣ်လီၤ.ဖါတံၢ်ကွီခိၣ်တခီစံး၀ဲ,တၢ်ဖိသၣ်ခံဂၤန့ၣ်တဲ၀ဲလၢသါထံၣ်တၢ်တ
ဂၤန့ၣ်ဒီးယကွၢ်,ဒုးနဲၣ်ယၤဒီးအစုမုၢ်,လၢယမဲာ်သၣ်အဃၢၤဘၣ်ဆၣ်ယတထံၣ်ဘၣ်.
အ၀ဲသ့ၣ်တဲ၀ဲလၢတၢ်တဂၤက့ၤထီၣ်ဖဲန့ၣ်မလဲၣ်.အ၀ဲသ့ၣ်ပိာ်မုၣ်သၢဂၤတခီထံၣ်၀ဲ,ယဲတခီယတထံၣ်ဘၣ်ယံာ်
ယံာ်ဒီးယတဲထီၣ်,လၢတၢ်ထံးထၣ်တကလုာ်န့ၣ်မီၤ,-လၢၢ်မုၢ်အကစၢ်, ထံကစၢ်ကီၢ်ကစၢ်ဧၢ,ဒုးထံၣ်ယၤတဘျး, ယကအိၣ်မူမၤဂ့ၤထီၣ်က့ၤယသးလီၤ-ယတဲဒ်န့ၣ်တဘျုးဘျီဘၣ်ဆၣ်ယတထံၣ်ဘၣ်. ယံာ်ယံာ်တၢ်တဂၤန့ၣ်ဟါမၢ်ဒီးအ၀ဲသ့ၣ်သၢဂၤဧီၢ်က့ၤဆူအဟံၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဟံးန့ၢ်အီၤလၢကညီတၢ်စံၣ်ဃဲၤတဲဃဲၤလံာ်ပူၤ.
ပှၤတီၣ်ထီၣ်တၢ်ကွဲး :
ဖံအဲမၣ်မုၣ်ရံး
တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ :
ကညီတၢ်စံၣ်ဃဲၤတဲဃဲၤတဖၣ်
